Nghien ciSu Gia dinh va Gioi

S6 2 - 2Q19

Thirc trang va nguyen nhan bao luc doi vofi tre em tur tiep can khung sinh thai xa hgi

Tran Thj Minh Thi*

Tom tat: Vi$t Nam dang chimg ki^n nhOng thay d6i vi moi trucmg chinh tri, van hoa va kinh tfi-xa h^i va sy thay d6i nay da mang lai miic song cao hon cho nguoi dan Vi^t Nam so voi tru6c day Tuv nhien, sy bien d6i nay ciing lam gia tang bat binh dang kinh te va cac van da xa hpi nhu thit nghiep, tgi pham va gia dinh tan v5. Tre em Vi?t Nam la mpt trong nh&ng nhom d6i tugng dl bi ten thuong nhat khi phai trai qua nhihig tac dpng trai chiiu d^n tCr su thay d6i xa hpi qua nhanh chong. Tren co sd phan tich tai li^u thir cip, bai vigt phan tich thyc trgng va cac nguyen nhan ca nhan, gia dinh va xa hoi din din bao lyc d6i voi tre em hien nay tir tiep can khung sinh thai xa hoi K6t qua tii nghien ciiu cho thay, tinh hinh bao lire voi tre em dane phurc t^p voi nhifiu nguyen nhan ca nhan, gia dinh, the ch^ va va hoa; d6ng thtri chi ra rang cac nghien cihi hien nay chira danh dirpc hh sy tac dpng va nhiing hau qua cua bao luc vin tre em va ' nhilu chii dk moi nay sinh trong thyc tiln can diroc tign tiir r,,,

. . . . - H ly*. quan tam nghien cim.

T^ khoa: Tre em; Bao lyc tr^ em; Ti6p can khung sinh thai xa h"*

Ngay nhan bai: 2/5/2019; ngay chinh sua: 17/5/2019; ngav H dang: 3/6/2019. "^^^^

' PGS.TS., Vi?n Nghien cim Gia dinh v^ Gidi, Vien H ^ lam Khoa hgc xS hgi Viet N

Tran Thi Minh Thi 25

1. Giai thi u Voi su ra dai cua cac cai each kinh t& ciia D6i Moi nam 1986, Viet Nam

da trai qua mot qua frinb chuyen d6i tir n6n kinh tg tap trung quan lieu bao cap sang ngn kinh t l thi truang djnh huang xa hgi chu nghTa. Cong cugc chuyen doi kinh ta da mang lai sir phat triSn kinh ta nhanh chong, dua Viet Nam tir mgt nuac rat ngheo thanh mot nuac co thu nhap trung binh th3p trong mot phan tu tha ky vai thu nhap binh quan dSu nguai la 2.590 do la trong nam 2018. Su thay ddi nay da mang lai nhiSu ca hgi cho nguai dan Viet Nam duge huang mirc song cao han so vai truoc day. Tuy nhien, su bian doi nay cung lam gia tang bat binh dSng kinh ta va cac van de xa hgi nhu that nghiep, toi pham va gia dinh tan va. Tre em Viet Nam la mgt trong nhiing nhom d6i tuong de bi t6n thuong nhk khi phai trai qua nhirng tac dgng trai chiau dan tu su thay d6i xa hgi qua nhanh chong. Bao luc gia dinh con xay ra nghiam trgng, trong do n6i bat nhdt la bao lire cua nguai chong d6i voi nguoi vg (Tong cue Th6ng ke va UN, 2010). DiSu nay anh huong sau sac den tre em.

Tren ca so phan tich tai lieu thu cap la cac bao cao da xuat ban ciia chinh phu, to chuc quoc ta va phi chinh phii 6 Viet Nam, Lien hgp quoc, vien nghien ciiu, truang dai hgc va cac nha nghien ciru, cac van ban chinh sach va phap luat co lien quan, so lieu khao sat de tai ciia cac dan vi nghien cuu thuc hien a Viet Nam trong nh&ng nam gan day, bai viet nay phan tich thuc trang va cac nguyen nhan ca nhan, gia dinh va xa hgi dan den bao luc doi voi tre em hien nay.

2. Ccso ' Ii luan va phu'O'ng phap nghien ciru

Bai viet sir dung "khung sinh thai xa hgi" phan tich su tuong tac giira cac yau to ca nhan. Hen ca nhan, cgng dong va cau true gay ra bao lire doi vai tre em (UNICEF, 2012). M6 hinh nay ket hgp giua cap do ca nhan, cac yeu to vi mo nhu tam sinh ly, tam ly-xa hgi, voi cap do cau true xa hgi, cac ySu t6 vTmo anh hucmg den ca nhan (Hinh 1).

Cac khai niem va thuat ngu sur dung trong bao cao phan anh each sir dung trong cac nguon trich din, vi tha, co the khong hoan toan giong voi khai ni?m va thuat ngCi cua Luat tre em 2016, hay ciia Lian hgp quoc. Theo Luat Tre em 2016 s6 I02/2016/QH13 ciia Quoc hgi va hieu lire tir 01/06/2017, bao luc tre em la hanh vi hanh ha, ngugc dai, danh dap; xam hai than the, sue khoe; lang ma, xuc pham danh du, nhan pham; co lap, xua duoi va cac hanh vi co y khac gay ton hai ve the chat, tinh than ciia tre em"; "Xam hai tre em bao gom: bao lire, boc lot, xam hai tinh due, mua ban, bo roi, bo mac". Trong khi do Dieu 19 ciia Cong uoc ciia Lien hgp quoc ve Quyen tre em dinh nghTa bao luc tre em la: "TSt ca cac hinh thuc bao luc ve the chat, tinh than, chan thuong va xam hai, bo mac hoac xao nhang,

26 Nghien ci>u Gia dinh va Gidi. Quy^n 29, s6 3, tr. 24-37

ngugc dai hoac hoc lot, xam hai tinh due". Dong thoi, do dang co su khac biet ve tu6i ciia tre em giira Luat Tre em, Luat Hinh su, Luat Thanh nien, Luat Dan sir nen mgt so nghien cuu xac dinh tuoi tre em co the bao g6m ca tre em dan 18 tuoi, tuy khong nhieu. Ve ca ban, bai viat nay xac dinh tre em la nguoi duai muai sau tu6i, theo Luat Tre em hien hanh.

Hinh 1. Khung sinh thai xa hgi

3. Cac hinh thCrc xam hai, bao lire doi vo-i tre em

Xam hai va boc l9t tinh due tre era Xam hai tinh due tre em la mgt hinh thiic nghiem trgng cua bao hanh tre

em voi cac hinh thuc nhu cuang hiep, cuong buc, hoc lot tinh due, buon ban tre em vi muc dich tinh due thuong mai. Hien nay, chua co s6 lieu chinh xac ve so lugng cac vu xam hai tinh due tre em, a ca cdp qu6c gia va dia phuang, mac du da co nhimg con so thong ke tij cac nguon khac nhau va tir cac khia canh tiep can khac nhau. So lieu 6 Bang 1 cho thay. s6 tre em bi xam hai tinh due c6 xu huong tang (Cue Bao ve va Cham soc Tre em, 2015).

Boc lot tinh due tre em gan lian voi buon ban tre em va mai dam tre em Theo Tong cue Thong ke (2012), chinh quyen dia phuang da eo mot s6 nhan thuc ve nan buon nguoi, nhung khong co hiau biet day dii v6 nan buon ban tre em trai; nhieu can bg phan loai cac truong hgp buon ngucfi

Tran Thi Minh Thi 27

nhu cac trircmg hop boc lot lao dong hoac la lao dong tre em dirdi do tuoi toi thieu (duoi 15 tuoi). Tircrng tu nhu vay, nhan thuc cong d6ng ve buon ban a cac tre em trai luon thap. Mac dii c6 truong hgp nan nhan la tre em trai nhung hau hk moi nguoi deu cho ring buon nguoi chi xay ra d6i vol phu ntr va tre em gai. Khi cac em trai bj mua biSn, cac em it bi nguoi dan cong dong phan biet hon cac em nu vi mua ban nguoi van dugc cho la chi cho muc dich boc Igt tinh due, khi iy nguoi ta I<h6ng cho rSng tre em trai cung CO nguy eg bi boc lot tinh due. Nhiing y6u to nay da idiien cho tre em trai dl bj boc lot va mua ban, vi cac em thuong co xu huong di choi nhieu hon cac em gai va di ra l<h6i khu vuc sinh s6ng ii den nhimg noi khac ma khong CO su chuan bi chu dao. Nhin chung, chua co so lieu chinh thirc v6 buon ban nam gioi tai hau het cac dia phuong mac dii viec buon ban nam gidi cho muc dich boc lot sire lao dong, an xin duong pho va lam dung tinh due dang dien ra kha pha bi6n (T6ng cue Th6ng ke, 2012; Bg Lao dgng, Thuong binh va Xa hgi, UNICEF, 2012).

Bang 1. So li^u tre em bi bao lire va xam hai tinh due tir 2006-2015

Chiso 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

TEbiBL 1622 1712 1613 1529 I143* 419 421 490 459 408

TEbi 1.045 1.209 1.326 1.544 1.173 XHTD

T6ngs6 1.464 1.630 1.816 2.003 1.581

* Cac so li^u tit narn 2006-2010 la so lieu ve so Ittang tre em bt xam hai (bt XHTD, bi bao lire va ngirac dai), chira boc tach rieng so luang tre em bi bao lire. Dieu nay dugc gidi thick nhu sau: Can cii tinh hinh thuc te, de kip thai dua ra nhirng bi4n phap chinh sach, Thu tuong Chinh phu dd ban hanh Quyet dinh so 267/QD-TTg ngay 22/02/2011, trong do Idn dau tien top trung su quan tam vd nguon tuc cua Nha nuac vd xd hoi vao nhom doi tuang tre em bi bao luc.

NguSn: TrSn Thi Minh Thi, tinh toan tir Bao cao cuoi ki chirong trinh 267 ciia 63 tinh/thinh dan hk 2015.

Trong nhihig nam gan day, hoat dgng xiim hai tinh due tre em tren mang CO xu hudng tang len do miic do pho bien ciia internet va cac thiet bi dien tir thong minh. Bat chap cac quy dinh phap luat ve ngi dung khieu dam, truy cap vao tro choi va cac trang web khieu dam dugc cho la pho bien d cac quan ca phe Internet tai Viet Nam ("Vietnam" ECPAT International. 2011). Theo UNICEF (2012), trong so cac tre em 10-18 tuoi dugc khao sat d do thj, 49% tre em va vj thanh nien dugc hoi cho bilt da tilp xiic vdi ngi dung khieu dam.

28 Nghien ciPu Gia dinh vS Gi6l. Quy4n 29, s6 3, tr. 24-37

Baio lyc than thi

Bao luc than the hay con ggi la xam hai than the bao gom cac hanh dong gay hai ve the chat nhu tat, danh dap, da, dSm, nhirng hanh dpng co the xay ra a nha, o truang va cgng ddng. Dii Heu tu khao sat MlCS 4 cho thay cu 3 trong 4 tre em Viet Nam phai chiu hinh phat bSng cac each thirc bao lire (Cappa& Dam, 2014).

Mgt khao sat khac 6 269 gia dinh tai Ha Ngi cho thay 21% cac truang hgp xu phat khac nghiet da duge bao cao (Emery, Nguyen & Kim, 2014). Mgt cugc dieu tra khac vk 293 cu dan tai Ha Ngi chi ra rang cii 10 gia dinh thi CO I gia dinh chiu hinh phat ve the xac (Emery, Trung & Wu, 2015). Diau do cho thay bao luc than the voi tre em khac pho bien a cac gia dinh Viet Nam. Cac em trai thuong chiu phat bao luc nhiau hon cac em gai (Cappaand Dam, 2014).

Theo bao cao Nghien cuu quoc gia ve Bao luc gia dinh tai Viet Nam, phu nii' CO con duoi 15 tuoi dugc hoi mgt s6 cau hoi ve nhirng hanh vi bao luc cu the ma chong ciia minh da timg gay ra cho nhirng dira con nhu lam cho sg hai, de dga, danh dap, x6 day, bop co, ham dga sir dung vu khi, dung cham vao nguai mang an y dam 6,v.v. Theo do, gan 1/4 nguoi tra lai CO con duai 15 tuoi cho biet nhimg diia tre nay cung phai himg chju bao luc do chong ciia ho gay ra it nhSt mgt Ian trong dai, chii yau la hanh vi bao luc than the (Tong cue Thong ke va Lien hgp quoc, 2010).

Tre em cung chju bao lire than tha a truang hoc. Mgt nghien cuu ciia Martin va dong nghiep (2013) tai Da Nang cho thay rang mac dii hinh phat va than tha la sai phap luat a Viet Nam va dugc qui dinh trong Bg Giao due nhung 26,7% hgc sinh noi r5ng hg bj giao vien danh bang tay va VA (26,4%) hoc sinh noi rang hg bi giao vian diing dung cu danh trong ki cuoi.

Theo so lieu hang nam ciia Bp Giao due Dao tao, tir dau nam 2014 din nam 2015, tren ca nuac co hon 1600 vu hgc sinh danh nhau trong va ngoai truang hgc, ma hau het dau khoi nguon tir nhixng mau thuSn nho khi tre em diing tay va chan da danh nhau. Tuy nhian, van c6 nhimg vu x6 xat din den hau qua nghiam trgng, vi du nhu cac hgc sinh nir danh nhau hpi dong vai su xi nhuc ca tren mang Ian ngoai dai thuc. Tham chi, co nhijng vu viec ma hgc sinh sii dung vu khi, khien eac ban xung quanh bi thuong nghiem trgng, va trong truang hgp xau nhat, dan den tu vong (Bg Giao due va Dao tao, 2015). Trong thoi gian gan day, mgt so vu xam hai tinh due hgc sinh nQ- cip tiau hgc ciia giao vien hay bao ve truang hgc da dugc phat hien.

Bao luc tinh than

So voi hai hinh thirc bao luc tran, cac nghian curu va danh gia ve bao lire tinh thdn doi voi tre em khong nhieu nhung la mgt van de bit dku duoc quan tam nghian ciiu. Cac hinh thirc bao luc tinh than nhu de dpa, lam

Tran Thi Minh Thi 29

nhuc, lam mSt thadien, ap luc hgc tap, lao dgng, xao nhang, bo mac... eo tha gay ra nhung ton thuong tam ly cho tre.

_ Chimg kian bao l\rc gia dinh la mgt hinh thirc bao luc tinh ihkn. Bao luc d6i vcri tre em co m6i quan he gan gui voi bao luc d6i vai phu nir do cung thii pham gay ra, binh thuong la do nguoi chong. Con em ciia nguoi phu nu phai chiu each cu xir hung bao tu nguai ch6ng de phai chimg kian nhimg hanh dpng tho bao hay lam dung bao lire (T6ng cue Th6ng ke va Lian hgp qu6c, 2010). Trong nghien ciiu nam 2014, s6 lugng tre em tir I-I4 tudi chju su gay hSn tam ly hay su trCmg phat tha chat la 68,4% (UNICEF, 2014).

Mot nghian cuu ciia Horton (Horton va cgng sir, 2015) ve bat nat truang hgc va sue manh cac moi quan he a Viet Nam rut ra tir hai nghien cim rieng biet dugc thuc hien tai hai truong trung hgc co so tai thanh ph6 Ion thu ba ciia Viet Nam, Hai Phong, va mot truong trung hgc co so d thanh pho thii do cua Viet Nam, Ha Ngi, trong thai gian 2007-2008 va 2012. Nghien ciiu cho thay co nhieu hinh thuc, bao gom cac hanh dgng true tiap chang ban nhu danh va da, can, va gai; va cac hanh vi gian tiap nhu ban tan, doi ch6, trao doi thu tay, tay chay, thiet hai tai san, de dpa, iam dung bang loi noi (xi va), xky chay.

Tre em con chiu bao lire tinh than tir viec su dung mang internet vai cac bieu hien nhu bat nat true tuyan, vu khong, noi xau... Su phat trien nhanh chong ciia cong nghe so khian tre em va nguai chua thanh nien dang la nhom dan dau trong sir dung cac cong cu ky thuat so, dac biet tai khu vuc thanh thj va dat cac em trong nhiau nguy co bao luc khac nhau. Mgt la tre em bj anh huong bai cac ngi dung bao lire: 14% nguoi dung cong nghe so a thanh thi va 20% d ndng thdn cho biet da timg hi bao lire tren mang da bi bao luc tren eac trang choi game, qua tin nhan hoac gpi dien, hoac qua tan glu. Nhimg thanh nien tre ban (tur 10-14 tudi) gap nhieu bao luc tren mang nhdt, trong khi do tudi Idn ban (18 tudi) gap bao lire tran mang it nhat (UNICEF, 2012).

Bd roi, bd mac tre em

Bd roi, bd mac tre em la mot khai niem mdi va Luat Tre em 2016 mdi dua vao da chi cac hanh vi ciia cha, me, ngudi cham soc tre em khdng thuc hien hoac thuc hien khdng ddy dii nghTa vu, trach nhiem ciia minh trong viec cham sdc, nudi duong tre em. Cugc khao sat 269 gia dinh tai Ha Ngi chi ra rang 12% gia dinh sao nhang tre em (Emery, Nguyln & Kim, 2014). Mgt nghian ciru tuang tir dugc tien hanh vdi ngudi cham sdc la cha me tham gia cac trung tam y ta cho thSy 1/5 tre em Viet Nam bi bd d nha mot minh thuong xuyen hoac thinh thoang (Ruiz - Casares & Heymann, 2009). Co mgt vai nghien cuu ve tre em duoTig pho hay tre em vd gia cu cd the coi

30 Nghidn ciJu Gia dinh vS Gid-i. Quy^n 29, s6 3, tr. 24-37

la doi tugng tre em bj bd rai, bd mac bdi cac em khong dugc cha me cham sdc day dii, phai lao ddng kiem sdng, khong dugc di hpc va rat de bj tdn thuong bdi cac hinh thirc xam hai va bde lot khac. Nhimg dira tre nay de bj anh hudng bdi cac hinh thuc lam dung khac nhau (UNICEF, 2012).

Cac nguyen nhan cua bao luc doi vdi tre em

Nguyen nhan cd nhan

Cac dac diem ca nhan ciia tre em cd mdi quan he kha chat che vdi mirc do va loai hinh bao luc ma tre em phai ganh chiu.

Theo vi the con cai, nhung dira tre ma la con mot trong gia dinh thuong ed gap doi kha nang bi tdn thirong bdi bao hanh ngoai gia dinh hon so vdi nhimg ngudi khdng phai la con duy nhat trong gia dinh. Su khac biet giira diia con dau long, con giiia hay con lit la khdng dang ke. Nh&ng dua con dSu hay con thir de tro thanh nan nhan ciia bao luc gia dinh hon nhiJng dira con iit hoac con mot (Vu Manh Lgi, 2015).

Theo tudi, bi trimg phat bang bao lire la hien tugng phd bien nhat trong nhdm tre em trai va tre em gai d do tuoi 5-9, so vdi nhdm tre em Idn tudi hon va nho tudi hon (Cappa va Dam, 2014). Cd bang chung cho thay dp tudi cua tre em va y thuc ve tinh tu chii la nhihig yeu to quan trong trong viec dieu tiet nhimg trai nghiem va phan img cua tre em

Mgt sd nghian ciru con cho thay sir khac biet gidi trong lam dung tinh due tre em. Vi du, mgt nghien cuu tren 688 hgc sinh phd thong trung hpc d Nha Trang nam 2010 cho thay cd 36,1%) hpc sinh da tung bi lam dung tinh due vdi nhiau hinh thiic khac nhau nhu dam d, sd md, bat nhin phan kin, hay tham chi quan he tinh due, trong do hgc sinh nam cao hem (Pham Xuan Thong, 2010). Tuy nhien, con sd nay cd the chua hoan toan phan anh thuc ta do van hda yen lang va kha nang nhan thiic ciia tre. Tre sdng d khu virc ndng thdn, sdng vdi cha duong, hoac sdng trong gia dinh cd eac dac digm nhu cd bao hanh vg chong, ly hon, that nghiep, lam dung bia rugu va cac chat kich thich cd nguy co hi bao hanh tinh due cao.

Nhu-ng nghien ciru hien nay chi ra rang nguy co trimg phat bang bao luc giam di trong nhirng truong hgp khdng cd mat ngudi me (nhu khi con cai song vdi bd de, hoac khdng sdng vdi bd me de). Mat khac, phat hien nay duong nhu trai vdi iuan diem cho rang chinh ngudi cha chir khong phai ngudi me thuong dugc eoi la ddi tugng chinh thuc hien hinh phat b5ng bao lire ddi vdi con cai trong cac gia dinh Viet Nam (Cappa va Dam, 2014). can luu tam r§ng cac phan tich thiir cdp cho thay su thieu vang ngudi me de lai chinh la mot yeu td bao ve (Yount va cgng su, 2015).

Tran Thi Minh Thi 31

Nguyen nhan tir dac diem gia dinh

Dac diem gia dinh cd mdi quan he vdi cac hinh thirc bao lire vdi tre em. Tre em sinh sdng trong cac gia dinh cd van de hay gia dinh suy giam chirc nang nhu cd quan he Idng leo, bao luc gia dinh, nghien rugu, ma tiiy, ly hon, cha me mat som... thuong bj phat blng cac hinh thirc bao luc nhieu hoTi. Ban canh do, viec chung kien bao luc gia dinh hay tan vo gia dinh cd tha gay ra nhimg nguy co bj bao luc tinh thdn vdi tre em. Cha me cd hgc van cao, dac biet ngudi me va nhirng ngudi lam viec trong cac ITnh vuc hien dai cd xu hudng bao ve con cai khdi nguy co bao luc trong va ngoai gia dinh tot hon so vdi nhihig cha me hpc van thap va lam viec chan tay hoac lao ddng trong ndng nghiep truyan thong.

Tre em sdng trong cac gia dinh cha me khdng hda thuan hoac cha me thuong cai nhau va danh nhau cd nguy eo bi lam dung tinh due cao hon. Su rdi loan cac chirc nang ciia gia dinh va cac kinh nghiem ca nhan nhu bao hanh the xac, bao hanh tinh than, bao hanh tinh due, cac hinh thirc lao dpng tre em tdi te nhat cd anh hudng dang ka dan kha nang tre em tham gia vao cong nghiep tinh due (CEOP, 2011).

Bao lire gia dinh la mgt van de nghiem trgng ciia nhimg ngudi da ly dj d Viet Nam bdi nd xap thu hai (9,2%) trong sd nhirng ly do dan tdi ly hon. Tuy nhien, van cd mgt sir khac biet Idn giira cac cap vg chong song d ndng thdn va thanh thi. Tinh trang ly hdn gay ra bdi bao lire gia dinh d viing ndng thdn cao gap 3 Ian so vdi d khu vuc thanh thj (5,6%). O ndng thdn, bao luc gia dinh la vd cung nghiem trgng va cd xu hudng tang len do su cam chiu trong hdn nhan (Tran Thi Minh Thi, 2014).

Ngheo ddi cd lien he vdi viec gay bao luc vi thiic day tre em rdi khdi nha de lam viec tren cac dudng phd dan den nguy ca hi xam hai tinh due va cuoi ciing tham gia vao te nan mai dam. Theo muc sdng, nhirng diia tre tir nhimg gia dinh ngheo kho it cd kha nang bi bao lire ngoai gia dinh hem nhimg dira tre tir nhung gia dinh trung luu giau cd, theo phan tich sd lieu ciia SAVY (Vu Manh Lgi, 2015). Tre em thugc cac gia dinh ngheo thuong chiu cac hinh thiic bao lire than the, bj xao lang cao ban va cha me thuong cd nhimg bien phap giao due con cai tiau cue bang cac hinh thiic bao lire.

Ddi sdng cang thang nhu lo lang ve viec lam va tai chinh cd tha gay ra bao luc. Vdi sire ep ciia viec lam, nhiing thay ddi kinh ta xa hgi nhanh chdng, nhiau cha me danh nhiau thdi gian, nang lugng the chat va tinh than hon cho cac boat dgng kinh te. He qua, hg cd it thdi gian cho con cai. Cha me khdng hieu sir phat trian tam ly va the chat ciia tre se dan dan loi mang md, danh dap khi chiing cd tdi (Nguyan Phuong Thao, 2009).

Sir phan tang xa hgi giira cac nhdm xa hpi, khoang each glau ngheo cd tha cd anh hudng den bao lyc vdi tre em. Dac biet, cac gia dinh khd khan

32 Nghien cipu Gia dinh vh Gio-i. Quyin 29, s6 3, tr. 24-37

v€ kinh ta cd the dan dan viec bd be con cai, do la mot diau kien thuan lgi cho hanh vi ngugc dai tre em, lam dung tinh due, bao lire doi vdi tre. Ben canh do, tre em d cac gia dinh ngheo va khd khan khd tiep can vdi cac dich vu xa hgi tot. Ngheo ddi la mgt nhan to gdp phdn gia tang bao luc the xac. Vi du, su cang thang ciia cha me khi kinh te khd khan khdng dap img nhu cau cugc sdng cd the dan dan hanh vi bao luc ciia hg vdi con cai nhu mgt sir giai toa. Ngheo kho va khd khan kinh te cung cd the khien tre em phai lam viec som, bd hpc, din den cac nguy co bao lire.

Tinh trang hgc van thap bdi ngheo ddi cung la mgt nhan to lien quan den lao ddng tre em tai Viet Nam. Nghien ciiu ciia Tong cue Thong ke (2012) cho thay viec bd hpc dan den di eu lao ddng cua hau het tre em.

Nguyen nhan tic chung Iden vd trai nghiem bao luc

Da tung chimg kian hoac trai qua bao luc trong thdi tho au cd tha dan den viec gay bao luc gia dinh. Theo mot nghien cim d Ha Ngi, bao lire gia dinh cd mdi lian he vdi trai nghiem ve bao luc ciia cha me tir thdi tho au va nhung mang ludi xa hgi (Emergy va cgng su, 2015). Ket qua nay cung kha tuong ddng vdi phan tich sd lieu tir SAVY I va SAVY 2. Theo do, nhimg ngudi khdng bi tdn thuang do bao luc ngoai gia dinh hay tu hanh ha minh dau cd it kha nang trd thanh nan nhan ciia bao lire gia dinh han nhiing ngudi da bi tdn thuang bdi bao lire ngoai gia dinh hay bi tdn thuong do tu hanh h^ minh (Vu Manh Lgi, 2015).

Cupe khao sat ddi vdi 522 nam gidi trong do tuoi 18-51 da ket hdn d Viet Nam cho biat nhimg em trai da timg chiing kien bao luc gia dinh xay ra vdi bd me hoac nhihig em bi ddi xii te khi con nhd cd the c6 suy nghT bao lire gia dinh la binh thudng. Cac nghien cihi trong nhdm thu nhap thap cung cho thay moi lien he giira viec gay bao luc d nam gidi khi truong thanh va viec da tirng chiing kian bd danh me, hoac da tiing hi ddi xu te bac khi con nhd (Yount va cgng sir, 2015).

Cd mdi nan quan giira viec chung kien bao lire gia dinh va bj bao lire tinh than d truong. So vdi cac hpc sinh ntr khong bao gid chirng kian canh cha danh dap me, cac hpc sinh nir thudng xuyen chimg kien canh bao luc gia dinh nay cd kha nang bi bao lire tinh thdn d trudng cao hon 3,64 Ian. So vdi hgc sinh nam khdng bao gid chirng kien cha danh me, hgc sinh nam thudng xuyan chimg kien canh bao luc gia dinh cd kha hang bi bao lire tinh than d trudng cao hon 1,73 Ian. Nhixng nu sinh thudng xuyen chimg kiSn canh cha danh dap me cd kha nang bi bao luc vh the chat cao gdp 3,33 idn (va nhihig hgc sinh hilm khi chiing kien canh bao luc nay cd kha nang bi bao lire v'e tha chdt cao gap 1,76 idn so vdi nhiing hgc sinh khdng bao g\i} chimg kian cha danh dap me. Cac hgc sinh nir thudng xuyen chimg kien cha danh dap me cd kha nang bi quay roi va xam hai tinh due nhieu gdn

TrSn Thi Minh Thi 33

5,31 idn so vdi nhiing nu sinh khdng bao gid chiing kiSn cha danh dap m? (Plan, 2014).

Nhimg trai nghiem bao lire d nha cung la chu da ma nhiau nan nhan nu- e ng^i khi ndi ra. Phu nii mien cuong chia se kinh nghiem hay tim kiem giup da do bdi sir ki thj va thieu ho trg tir cac thanh vien trong gia dinh va chinh quyen, su e sg hau qua cd the xay ra cho ban than hg va con em hg. Loan luan hoac bi cuong hiep cung cd kha nang la nguyan nhan day phu nir va tra em vao con dudng mai dam. Nan nhan ciia tinh trang loan luan hoac cuang hiap thudng chay trdn khdi bao hanh tinh due tai gia dinh va sau dd bi roi vao cac nha tho hoac nhiing ngudi mdi gidi mai dam (Unicef, 2010).

Tap quan van hoa trong giao due tri em trong gia dinh

Quan niem van hda truyan thong ve mdi quan he quyan lire giira cha me va con cai. Ciing nhu nhiau qudc gia A Ddng khac, cha me Viet Nam tin hg cd quyan danh con nhu mgt each de giao due con cai. Chuan muc nay la luc keo ciia thuc thi quy6n tre em cung nhu la ddng lire ciia bao luc ddi vdi tre em khi viec bao hanh the xac hay tinh than vdi tre em duoc bao hg ve mat van hda. Vi du cau thanh ngir "Thuong cho roi, cho vpt" la phuang cham phd bien ve nudi day tre em trong nhieu the he d Viet Nam. Cau thanh ngCr nay cd nghTa la "danh don con vi thuong con" cho thay viec trimg phat than thi dugc thay phd biln d nhiau bac phu huynh Viet Nam nhu la mot bien phap ky luat can thiet (Cappa va Dam, 2014).

6 nhimg qudc gia dang phat triln, khi he thong phuc lgi xa hgi ciia nha nude con han cha, sir hd trg cua cha me vS mat tai chinh la quan trgng vdi con cai cdn nhd. Cimg vdi su phu thugc ve mat kinh te, miic dp gan ket va tam ly, tinh cam cung trd nen sau sdc hon. Che do gia trudng trong gia dinh Viet la cung mgt nhan to quan trong do anh hudng bdi van hda chau A, xa hgi Viet Nam con giir nhieu tieu chuan lau ddi djnh ro mdi quan he cha me - con cai vol dac didm ndi bat cua mdi quan he mot chiau la tre em phai nghe theo bd me. He thdng quydn luc, ben canh nhiing ylu to van hda khac, coi rdng cho dii cha me cd vd ly den dau, hoac dii each doi xir hay trimg phat diia tre cd khdt khe tha nao di chang nira thi ngirdi con ciing phai nghe Idi va thuc hien.

Tai nhilu qudc gia, bao gom Viet Nam, bao lire gia dinh van cdn dugc coi la "van de rieng tu ciia gia dinh" noi ma xa hgi va nha nude khdng nan can thiep. Vi la vdn da ca nhan, hdu het cac trudng hgp bao luc gia dinh dSu khdng dugc cong bd, va tdt ca mpi hanh dgng dian ra trong irn lang (ECPAT International, 2014). Nhieu hanh vi bao lire ciia bd me xudt phat tir qui tdc xa hgi cd goc re tir "di san van hda" ciia sir hieu qua ma nhimg hinh phat \e the xac mang lai (Bg Lao dgng, Thuang binh va Xa hgi, UNICEF, 2011).

34 Nghien cu-u Gia dinh vk Gid-i. Quy in 29, s6 3, tr. 24-37

Cac yeu to vdn hoa vd nhan thirc cua cgng ddng

Yau to the cha va cgng ddng nhu cac chudn muc van hda/xa hgi binh thudng hda vdn da bao lire tre em (UNICEF, 2010). Sir thay ddi nhanh chdng^ciia xa hgi g^y ra bdi nhirng bien ddi cua thi trudng da lam giam sir gan ket cgng ddng va cac gia tri truyan thong, thuc day thuong mai hda, thay ddi ban chat ciia cac mdi quan h? xa hpi, va lam tang su tiap xiic ciia tre vdi mdi trudng tinh due va nhdn tin. Tre em dl bi bao luc hem trong moi trudng xa hpi dang thay ddi nay (Human Rights Watch, 2011).

Cae nghien ciiu da chi ra mot so nhan td va thai dp, niam tin va hanh vi tac dpng dan kha nang bi lam dung tinh due d tre em. Cac nhan to nay bao gom kiang ki khdng thao luan ve cac van de ve tinh due mot each rgng rai (dieu nay khian cho cac thdng tin va kian thiic ve lam dung tinh due va each thiic ngan chan nguy co bj lam dung tinh due khdng dupe pho bien), bat binh ddng gidi va mdi quan he thir bac giira cha me va con cai dan tdi tinh trang thieu ca hgi giao due, thieu hieu biat ve quyan tre em, dac biet la tre em gai, va coi trgng trinh tiet ciia phu nu, danh du gia dinh va danh tiang ciia cgng ddng. Tat ca nhiing diau nay da tao ra van hda im lang va phii nhan khi hien tugng lam dung xay ra va dan tdi xu hudng do 16i cho phu nir khi bj cuong hiap hoac bat ky mgt hanh vi vi pham dao dire nao cd lien quan dan tinh due va can trd cac phan img thich hgp ddi vdi lam dung tinh due tre em (UNICEF, 2011).

4. K§t luan va thao luan

Sd lieu va cac nghien ciru cho thay tinh hinh bao luc vdi tre em dang phiic tap vdi nhieu nguyan nhan ca nhan, gia dinh, tha che va van hoa. Ben canh do, di cu ciia nhdm thanh nian, trung nian dang da lai mgt s6 lugng khdng nhd ngudi cao tudi va tre em d lai thdn que, tao ra nhimg nguy ca ve xao nhang, cham sdc, va bi bao lire vdi tre em.

Qua trinh do thj hda trong xa hgi cdng nghiep hda, hien dai hda di lian vdi loi sdng de cao su tu do ca nhan va su hudng thu, vdi nhirng mat trai khac ciia dd thj hda da tao nen nhung nguy ca cd cac hanh vi cd hai cho su phat trien cua tre, tao ra nhimg thach thire cho cac bac cha me trong viec hudng dan va dieu chinh cac hanh vi ciia con cai, va chinh nhiing dac trung va loi sdng CLia xa hpi cdng nghiep hda da gdp phan tao nen cac xung dot giQ-a cha me va con cai trong qua trinh giao due tii phia cha me va cac phan img ngugc trd lai tir con cai ddi vdi cha me trong qua trinh tuong tac.

Cac nghien cim hien nay chua danh gia dugc hat sir tac ddng va nhixng hau qua ciia bao lire vdi tre em. Cdn nhiau chii de mdi nay sinh trong thuc tiln chua dugc nghien cim day dii nhu bao luc tinh than vdi tre em, bao lyc tre em d cgng ddng, cac he thdng djch vu bao ve va cham sdc tre em d gia

Tran Thi Minh Thi 35

dinh, cgng ddng, bao luc tran mang, tao hdn va sinh con som, siic khde tam than, tac dpng cua van hda hay nhung quy tac xa hgi den bao luc ddi vdi tre em, cac nghien ciru doc lap va toan dien va he thdng bao ve tre em hien nay nhu khia canh cau true va tai chinh ciia he thdng cham sdc tre em,v.v. Ngoai ra, dii lieu qudc gia ve tre em ndi chung cdn han cha, dat ra ddi hdi phai xay dung he thdng dii lieu chinh xac va dang tin cay cap qudc gia ve cac van de khac nhau ciia bao ve tre em, nhat la quy mo, mirc do ciia cac hinh thirc bao luc ddi vdi tre em cung nhu xay dung khung tiau chi ro rang han da phan loai va thdng ke tre em bi bao luc cac eap.B

Tai lieu trich dan

Australian Aid and World Vision. 2014. Sex, Abuse, and Childhood. Bg Giao dye va Dao tao. 2015. Cdng tac phong chong bao I\rc hgc dudng. Bao cao

chuyen de. Eg Lao dgng, Thuong Binh va Xa hgi va Unicef. 2012. Phan tich vk boc lot tinh

due tre em vi muc dich thuang mai tai mgt so tinh, thanh pho ciia Viet Nam. Bo Lao dong, Thuong Binh va Xa hgi, UNICEF. 2011. Phan tich vh boc lot tinh

due tre em vi muc dich thuong mai tai mgt so tinh, thanh phd ciia Viet Nam. (An Analysis of the Commercial Sexual Exploitation of Children in Selected Provinces and Cities of Vietnam).

Cappa, Claudia, and Dam, Hang. 2014. "Prevalence of and Risk Factors for Violent Disciplinary Practices at Home in Viet Nam". Journal of Interpersonal Violence , Vol 29(3) p.497-516.

CCIHP. 2013. Mgt s6 trai nghiem cua tre em va ngudi chua thanh nien tren moi trudng mang. Bao cao Tdng hgp.

CEOP (Child Exploitation and Online Protection Centre). 2013. Annual Review 2012-2013 & Centre Plan 2013-2014. http://ceop.poIice.uk/Documents/ceopdocs/AnnualReviewCentrePlan2013.pdf

Cue Bao v? va cham sdc tre em. 2015. Bao cao Kat qua thuc hien Quylt dinh sd 267/QD-TTg ngay 22/1/2011 cua Thii tuong Chinh phu phe duyet Chuang trinh qudc gia bao v? tre em giai doan 2011 -2015.

ECPAT International. 2014. National Child Protection Systems in the East Asia and Pacific Region: A review and analysis of mappings and assessments.

Emery, C. R., Nguyen, H. T., & Kim, J. 2014. "Understanding child maltreatment in Hanoi: intimate partner violence, low self-control, and social and child care support". JInterpers Violence, 29(1), 1228-1257. doi: 10.1177/0886260513506276.

Emery, C. R., Trung, H. N., & Wu, S. 2013. "Neighborhood informal social control and child maUreatment: A comparison of protective and punitive approaches". Child Abuse Negl. doi: 10.1016/j.chiabu.2013.05.002.

3S Nghidn cu-u Gia dinh v i Gic i. Quyin 29, s6 3, tr. 24-37

Emery, Clifton R., Hai Nguyen Trung, Wu, Shall. 2015. "Neighborhood informal social control and child maltreatment: A comparison of protective and punitive approaches".C/»7t/^6ttje & Neglect 41 (2015) p. 158-169.

Horton, Paul; Lindholm, So fia Kvist and Thu Hang Nguyen. 2015. Bullying the meek; a conceptualisation of Vietnamese school bullying. Taylor & Francis.

Human Rights Watch. 2011. The rehab archipelago: forced labor and other abuses in drug detention centers in Southern Vietnam. New York.

Knodel, J., Vu, M. L., Jayakody, R., & Vu, T. H. 2005. "Gender roles in the family: Change and stability in Vietnam". Asian Population Studies, 1, p.69-92.

Martin, P., Quyen, D. L., Swanton, B., Achyut, P., & Fulu, E. 2013. "The love journey": a school-based approach for primary prevention of gender violence and promotion of gender equity in Danang, Vietnam. Danang: Paz y Desarrollo (Peace and Development).

Nguyin Phuong Thao. 2009. "Nghien cim ve trimg phat than the va tinh thdn tre emd Vi?tNam". Tap chi Nghien cuu Gia dinh vdGi&i, So 19(6), tr. 12-13.

Ph^m Xuan Thong, 2010. Nghien ciiu tinh hinh bi lam dung tinh due d hpc sinh PTTH tai thanh phd Nha Trang, YHTH (880)-H0i nghj khoa hgc B?nh vien quan Thii Dixc, thanh pho H6 Chi Minh.

Plan. 2014. Bao cao khao sat ban dau Trudng hgc an toan, than thien vabinh ddng tai Ha Ngi.

Rubenson, B. H., LT; Hojer, B; Johansson, E. 2005. "Young Sex-Workers in Ho Chi Minh City Telling Their Life Stories". Childhood, 72(3), 391-411. doi: 10.1177/0907568205054927.

Ruiz-Casares, M,, & Heymann, J. 2009. "Children home alone unsupervised: modeling parental decisions and associated factors in Botswana, Mexico, and Vietnam". Child Abuse Neglect, 33(S), 312-323. doi: 10.1016/j.chiabu.2008.09.010.

Tdng eye Thdng kg va Lien hgp qudc. 2010. Ket qua nghien cim qudc gia vk bao Igc gia dinh vdi phy nQ a Vi?t Nam

T6ng eye Thdng ke va UN. 2010. Kit qua nghien ciiu quoc gia vk bao lire gia dinh vdi phy nii a Vi$t Nam

Tdng cue Thdng ke. 2012. Nghien ciiu \k mua ban tre em trai tai Vi?t Nam, Nxb, Thdng ke. Ha Ngi.

Tran Thi Minh Thi. 2014. Divorce in Contemporary Viet Nam: A Socio-economic and structural analysis of divorce in the Red River Deha in 2000s. Social Sciences Publishing House.

UNICEF Digital Citizenship and Safety Survey 2012. UNICEF. 2008. KSt qua dilu tra Gia dinh Vi?t Nam nam 2006 (Results of

Vietnamese Family Survey 2006). UNICEF. 2010. An analysis of the situation of children in Vietnam.

http://www.unicef.org/sitan/fiIes/SitAn-Viet_Nam_2010_Eng.pdf

Tran Thi Minh Thi 37

UNICEF. 2011. An analysis of the commercial sexual exploitation of children in selected provinces and cities of Vietnam. http://www.unicef.org/vietnam/resources_20191.html.

UNICEF. 2012. An analysis of the situation of children in an Giang province. http://www.uniceforg/vietnam/resources_l 8842.html,

Unicef 2014. Vietnam Multiple Indicator Cluster Survey 2014- Key Findings USAID. 2008. Are schools safe havens for children? Examining School-related

Gender-based Violence. "Vietnam" ECPAT International (2011), truy cap April 30, 2012.

http://eepat.net/El/Pdf/A4A_II/A4A20n_EAP_Viehiam_FINAL,pdf. Vu M^nh Lgi. 2015. Data analysis of SAVY 1 and SAVY 2. UNICEF. Yount, K. M., Pham, H. T., Minh, T. H., Krause, K. H., Schuler, S. R., Anh, H. T.,

Vanderende, K. & Kramer, M. R. 2014. Violence in childhood, atthudes about partner violence, and partner violence perpetration among men in Vietnam. Ann Epidemiol, 24, 333-9,