Συνομιλώντας με τις αρχετυπικές μορφές της μάνας στα Ομηρικά έπη

Βασιλική (Σύλια) Ζέττα-Φιλόλογος

Συνομιλώντας με τις αρχετυπικές μορφές της μάνας του Ομήρου σήμερα

ΣΥΝΟΜΙΛΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΙΣ ΑΡΧΕΤΥΠΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ

ΤΗΣ ΜΑΝΑΣ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ ΣΗΜΕΡΑ

(Ομιλία για τη γιορτή της μητέρας)

Σύλια Ζέττα-Φιλόλογος Med

Μητέρα, μια λέξη, μια έννοια, ένα σύμβολο που αποτυπώνεται για πρώτη

φορά από τον άνθρωπο στους στίχους των Ομηρικών Επών και παραμένει

αναλλοίωτη μέχρι και σήμερα.

Ήδη από τον Όμηρο, η μορφή της μάνας πρωταγωνιστεί και αφήνει σε

όλους τους μεταγενέστερους ως αθάνατη παρακαταθήκη μορφές ύψιστης μητρικής

αγάπης. Εκεί λοιπόν στον 8ο π.Χ. αιώνα ταξίδεψα και εγώ και συνομίλησα με τις

αρχετυπικές μορφές της μάνας που ο μεγάλος μας ποιητής ο Όμηρος ως μοναδικός

τεχνίτης σμίλευσε για εμάς τους Έλληνες αλλά και για όλη την οικουμένη. Είναι

αληθινά αξιοσημείωτο πως στα δύο αυτά επικά αριστουργήματα, την Οδύσσεια και

την Ιλιάδα που με την πρώτη προσέγγιση κατανοεί κανείς πλήρως την

παραστατική περιγραφή του κόσμου του πολέμου, του ηρωισμού, του νόστου, της

τιμής, της ανδρείας, των δυσκολιών και του αγώνα για επιβίωση, δηλαδή του

κόσμου των ανδρών, ταυτόχρονα με μια δεύτερη βαθύτερη ματιά σ’ αυτό το

παλίμψηστο ομηρικό μωσαϊκό ξεπροβάλλει η εξέχουσα θέση που έχει η μορφή της

γυναίκας και μάλιστα της Μητέρας.

Σε μια νέα μαθητεία, λοιπόν και ανάγνωση των ομηρικών ποιημάτων με τα

οποία γαλουχήθηκαν αιώνες τώρα οι άνθρωποι, βρέθηκα προσκεκλημένη της

θεϊκής Θέτιδας, της πιστής Πηνελόπης, της τραγικής Εκάβης, της στοργικής

Ανδρομάχης, αλλά και της νεκρής Αντίκλειας για μια συνομιλία πέρα από τους

αιώνες.

Μ’ αυτές συνομίλησα, τις μορφές τους προσπάθησα να δω από πιο κοντά,

να ψηλαφίσω, να αφουγκραστώ τα μηνύματα των αρχέγονων λόγων και των

πράξεών τους και να ταξιδέψω μαζί τους μέσα από τη μακρά διαδρομή του

πολιτισμού μας στο σήμερα, στο τώρα, για να δω τελικά πόσο ίδιες παραμένουμε



μέσα στους αιώνες οι μάνες, η καθεμία διαφορετική μα όλες ευλογημένες και

μοναδικές.

Τι έχουν να μας πουν άραγε οι θεϊκές και οι θνητές μάνες του Ομήρου Πώς

σκιαγραφούν την αρχετυπική μορφή της μάνας;

Η θεϊκή Θέτιδα αναρωτιέμαι αρχικά πόσο μοιάζει με τις σύγχρονες μάνες που

αγωνιούν για τη μοίρα των παιδιών τους, το αβέβαιο επαγγελματικό τους μέλλον.

Πόσο ίδια είναι με τις μάνες που μετεωρίζονται ανάμεσα στην ανείπωτη αγάπη

τους για τα παιδιά τους και τη βούληση να τα προστατεύσουν από όλες τις

κακοτοπιές προσφέροντας τους ανίκητες ασπίδες.

Τις μάνες που θέλουν να τους προσφέρουν τα πάντα, να τα θωρακίσουν με

την προστασία τους, γνωρίζοντας όμως πως ό,τι και να κάνουν θα υπάρχει πάντα

για τον καθένα η Αχίλλειος πτέρνα. Γιατί ακόμη και ο πιο δυνατός, ο πιο

προστατευμένος άνθρωπος όταν λυγίζει από τον καημό, την απόγνωση και τα

βάσανα της ζωής του στη μάνα του ανατρέχει ζητώντας βοήθεια και προσμένοντας

τη λύτρωση, όπως και ο μυθικός Αχιλλέας, ο δυνατός, ο άριστος, που την μάνα του

με δάκρυα παρακαλεί. Σ΄αυτήν απευθύνει το παράπονό του με μια επίκληση βαθιά

συναισθηματική και αναγκάζει την μάνα του, τη θεϊκή Θέτιδα να τον ακούσει από

τα βάθη της θάλασσας, γιατί η μάνα είναι πανταχού παρούσα και προστρέχει, όπως

πρόστρεξε και η Θέτιδα για να απαλύνει του πόνο και την πίκρα του παιδιού της,

να μάθει για τον καημό που τον βασανίζει, να τον ανακουφίσει και να τον

παρηγορήσει.

Στη μάνα του νιώθει ο Ομηρικός ήρωας μόνο ότι ακουμπά. Σ’ αυτήν μπορεί

να εμπιστευθεί τον πόνο και την πικρία του, όπως ο καθένας από εμάς ανεξάρτητα

από εποχές, ηλικίες, φύλο ή εθνικότητα γιατί η μάνα συμπάσχει με το παιδί της. Ο

πόνος του παιδιού της δικός της διπλός και τρίδιπλός και η διάθεση της άμεσα να

επέμβει και να διαλύσει κάθε σκοτάδι και κάθε σύννεφο από τη ζωή του παιδιού

της.«Παιδί μου τι σ’ ανάθρεψα τον πικρογεννημένο» αναφωνεί με σπαραγμό η

Θέτιδα και η φωνή της ακούγεται από το στόμα κάθε μάνας που βλέπει το παιδί

της να ταλαιπωρείται και να βασανίζεται χωρίς να μπορεί να βρει το δίκιο της.



Η ανεργία που μαστίζει σήμερα τα νέα παιδιά στις περισσότερες χώρες του

αναπτυσσόμενου κόσμου τα αναγκάζει σε μια οργισμένη απραξία με την αίσθηση

της κατάφορης αδικίας σε βάρος τους. Τα παιδιά μας σήμερα μένουν απόμερα,

άπραγα και οργισμένα σαν τον Αχιλλέα στις ακτές της Τροίας απογυμνωμένα από

τα όπλα τους. Η σύγχρονη μάνα λοιπόν σαν μια άλλη Θέτιδα και πάλι βασανίζεται

και προσπαθεί να βρει σε ποιο Όλυμπο να ανέβει για να μπορέσει να ανακουφίσει

τον πόνο του παιδιού της και να ζητήσει δικαίωση από μια εχθρική για τους νέους

κοινωνία. «την μέρα τη δωδέκατη στον Όλυμπο θα πάω τότε στο χαλκοκάτωφλο

παλάτι του θα πάω. Θα πέσω μπρος στα πόδια του νομίζω θα μ’ ακούσει»,

αναφωνεί η Θέτιδα παρακαλώντας για ύψιστη βοήθεια και μεσιτεία και τα λόγια

της βρίσκονται στα χείλη τόσων σύγχρονων μανάδων.

Με τον ίδιο τρόπο και ο τιμημένος, ένδοξος Έκτορας από το αντίπαλο

στρατόπεδο των Τρώων στην σεβάσμια μάνα του προστρέχει και την παρακαλεί να

ετοιμάσει (Ζ 264-284) θυσίες για να κατευνάσει τους θεούς και να προστατεύσουν

την Τροία και τον λαό της, θυμίζοντας μας με τα λόγια του πως η πεποίθηση για την

παντοδυναμία της Μάνας είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση πέρα από εθνικά

και τοπικά όρια. Πόσο μοιάζει αλήθεια να κλείνει το μάτι ο Ομηρικός ήρωας σε

κάθε σύγχρονο νέο που την ελπίδα του την εναποθέτει στη δέηση και τη μεσιτεία

της μάνας του στο θεό σε κάθε δύσκολη στιγμή της δικής του ζωής;

Μια άλλη μάνα είναι η Κορυφαία αναμφίβολα γυναικεία φυσιογνωμία στο

στρατόπεδο των Τρώων, η θυγατέρα του Ηετίωνα, του βασιλιά της Κιλικίας και

σύζυγος του Έκτορα, η Ανδρομάχη, η οποία αποτελεί αναντίρρητα και μια από τις

συμπαθέστερες μορφές του ομηρικού έπους, σύμβολο αφοσιωμένης συζύγου και

φιλόστοργης μητέρας.

Στην Ιλιάδα σκιαγραφείται, στολισμένη με εξαιρετικές χάρες, γυναικεία

τρυφερότητα, ευγένεια, σεμνότητα, συζυγική πίστη, θέρμη, αφοσίωση, υπακοή και

μοναδική πραότητα.

Είναι υπόδειγμα γυναικείας μορφής που συνέδεσε με απόφαση και συνέπεια τη

γυναικεία μοίρα με την ανδρική και που θα ζήσει στιγμές τραγικές σε απερίγραπτη

δυστυχία. Η τρυφερή αυτή και στοργική μητέρα προσπαθεί να προστατεύσει το



μονάκριβο γιο της και γι΄αυτό βρίσκει το σθένος να αποπειραθεί να αποτρέψει τον

Έκτορα από τη μάχη με τον Αχιλλέα. Τη συνάντησα να συνομιλεί με κάθε σύγχρονη

μητέρα που προσπαθεί να προστατεύσει την οικογένειά της συμβουλεύοντας τον

άνδρα της.

Η Ανδρομάχη σε μια μοναδική ώρα του ζευγαριού που ο θάνατος

παραμονεύει να εξοντώσει τον πατέρα, με απροσμέτρητη αγάπη και μητρική

αγωνία για την δυσοίωνη τύχη του παιδιού της και το αβέβαιο μέλλον του,

χρησιμοποιεί επιχειρήματα που κατακλύζονται από πηγιαία, μητρικά

συναισθήματα. Και λίγο αργότερα όμως μέσα στην οδύνη της για τον χαμό του

αγαπημένου σύνευνου, που ξεκινά για τα τρίσβαθα του Άδη, αναλογίζεται όχι τόσο

τη δική της δυστυχία, όσο το δύσμοιρο παιδί τους, που ορφανεμένο αρχοντόπουλο,

θα το διώχνουν πια όλοι, θα το χτυπούν και θα το υβρίζουν.

«Άντρα μου, εχάθης πα στα νειάτα σου, κι εμένα αφήνεις χήρα στο σπίτι

μέσα, κι είναι ανήλικο, μικρό παιδάκι ο γιος μας». Θα αναφωνήσει με σπαρακτικό

καημό στην τελευταία ραψωδία της Ιλιάδας. Ω 725-726

Θυμίζοντας μας πως πρωταρχική έγνοια κάθε μάνας είναι πάντα το παιδί

της!!!

Μια ξεχωριστή βέβαια γυναικεία μορφή που κυριαρχεί στα δρώμενα της

Οδύσσειας καθώς η μορφή της διατρέχει όλες σχεδόν τις ραψωδίες της είναι η

κόρη του Ικάριου και πολυπαινεμένη σύζυγος του Οδυσσέα, η πιστή Πηνελόπη και

στοργική μητέρα του Τηλέμαχου. Η μορφή της προβάλλεται από τον Όμηρο ως το

πρότυπο συζυγικής πίστης, μητρικής στοργής, γυναικείας σωφροσύνης, καρτερίας,

αξιοπρέπειας και ευψυχίας Εκφράζει τη μητρική της τρυφερότητα, όταν το

αγαπημένο της παιδί επιστρέφει κοντά της και με κλάματα τον αγκαλιάζει και τον

φιλά στα γλυκά του μάτια. Αποκαλώντας τον «Γλυκερόν φάος», «Γλυκό μου φως».

Γιατί η μάνα φωτίζεται μέσα από τη ζωή των παιδιών της. Μόνη έγνοια της η

ευτυχία τους. Πόσες από μας δεν ταυτιστήκαμε αλήθεια με την αγωνία της

Πηνελόπης στο στάδιο της εφηβείας και της ενηλικίωσης των παιδιών μας;

Τότε που ανησυχούμε για την ένταξή τους στην κοινωνία για τα πάθη και τις

ορμές τους, για τους κινδύνους στους οποίους μπορούν να εκτεθούν όταν



ξεκινήσουν σαν τον Τηλέμαχο το ταξίδι της δικής τους αυτονομίας. Αυτή η μητρική

αγωνία, η ασίγαστη ανησυχία αναγνωρίζεται στη ματιά κάθε μάνας μέσα στους

αιώνες και φτάνει συχνά στην υπερβολή.

Ας σταθούμε όμως τώρα στην «Ευτεκνοτάτην πασών γυναικών,

δυστυχεστάτην τε μητέρα», όπως παρουσιάζει ο Όμηρος την φρυγικής καταγωγής

βασίλισσα των Τρώων την σεβάσμια Εκάβη, η οποία είναι όμως μια από τις

τραγικότερες μητέρες της ελληνικής παράδοσης, γιατί συμβολίζει τη μητέρα του

πένθους. Την Εκάβη συναντούμε σε μια από τις πιο μεγαλειώδεις σκηνές της

ραψωδίας Χ να στέκεται επάνω στο κάστρο της Τροίας με προτεταμένα τα χέρια

προς τον κάμπο των μαχών και παρακαλεί τον γιο της, δείχνοντάς του τα γυμνά

μητρικά της στήθη, που τον θήλασαν και του χάρισαν τη ζωή, να μπει μέσα από τις

Πύλες, για να κρυφτεί από τον επιθετικό Αχιλλέα και να σώσει τη ζωή του.

Σ΄ αυτήν την κορυφαία τραγική Ηρωίδα για την οποία αιώνες αργότερα ο

Ευριπίδης θα συνθέσει ομώνυμη τραγωδία, ο ΄Ομηρος θα σμιλεύσει το αρχετυπικό

τραγικό πρότυπο της μάνας που βιώνει τον άμετρο πόνο της ανείπωτης θλίψης να

θρηνήσει το πρωτότοκο γιό της τον ανδρείο Έκτορα, να τον νεκροστολίσει και ο

θρήνος της να αντηχεί στα πέρατα των αιώνων για να συναντήσει στη σημερινή

εποχή τις μάνες στη Συρία, τις μάνες σε κάθε εμπόλεμη περιοχή του πλανήτη, τις

μάνες των στρατιωτών, τις μάνες των θυτών και των θυμάτων αναφωνώντας με

σπαραγμό μαζί τους :

«Παιδί μου τι να ζω η τρίσμοιρη, τέτοιο κακό που με’ βρε. με το χαμό σου

τώρα. Κι ήσουνα για μένα το καμάρι μέρα και νύχτα μες στο κάστρο μας, και σ’

όλους μας η σκέπη» Χ 431-433

Και τότε ο σπαρακτικός της θρήνος θα συναντηθεί με τον επιτάφιο θρήνο

της Παναγιάς μας μέσα από την άρρηκτη σύνδεση της ελληνικής παράδοσης για να

μοιρολογήσει: «Ω γλυκύ μου έαρ που έδυ σου το κάλλος;»

Και ο Ομηρικός κύκλος των μητρικών μορφών κλείνει με τη μοναδική μορφή

της γερόντισσας Αντίκλειας, η οποία αν και ξεκίνησε για το μακρύ ταξίδι της λήθης

παρέμεινε για πάντα η μάνα του πολυμήχανου Οδυσσέα, που όταν τον αντικρύζει

στον κάτω κόσμο θα τον συμβουλεύσει και θα του δώσει τις πληροφορίες που της



ζητά σε μια κορυφαία σε συγκίνηση Ομηρική στιχομυθία, στην οποία η ίδια η μάνα

ομολογεί πως ο καημός του παιδιού της την οδήγησε στο θάνατο. «Μονάχα η

μεγάλη επιθυμία μου για σένα και το έξυπνο μυαλό σου, λαμπρέ Οδυσσέα, και

για την καλοσύνη σου που είναι γεμάτη ευγένεια, με οδήγησε στο τέλος της ζωής

μου». λ

Όταν δε ο πολυμήχανος και τετραπέρατος ομηρικός ήρωας τη συναντά στον

Άδη, δεν κοντοστέκεται, αλλά προχωρά ασυναίσθητα στην πιο αυθόρμητη και

αυτονόητη ενέργεια για τον κάθε άνθρωπο, τρέχοντας να αγκαλιάσει τη μάνα του

και δηλώνοντας περίτρανα, πως η μάνα για τον καθένα ζει παντοτινά.

«Μάνα μου, γιατί δεν μένεις ακίνητη να σε αγκαλιάσω που τόσο σε

ποθώ;» Αναρωτιέται σπαρακτικά ο μυθικός Οδυσσέας και εμείς με τη σειρά μας

αναρωτιόμαστε: Γιατί άραγε ο Όμηρος να έχει επινοήσει αυτή τη σκηνή στη Νέκυια,

παρά μόνο ίσως για να τονίσει με μοναδικό τρόπο την αέναη, άρρηκτη σχέση

παιδιού –μάνας που ούτε ο ίδιος ο θάνατος μπορεί να διαρρήξει!

Γιατί η σχέση αυτή δεν έχει όρια χρονικά, τοπικά, δεν ορίζεται από τους

φθαρτούς, ανθρώπινους νόμους αλλά παραμένει άφθαρτη, άυλη μοναδική και

αιώνια.

Αυτές λοιπόν οι Ομηρικές αρχετυπικές μάνες συνομίλησαν μαζί μου και μου

απέδειξαν πως στους αιώνες βαθιά για τον άνθρωπο Η μητέρα είναι η αρχή και η

συνέχεια, είναι το φως και η ελπίδα, είναι ό,τι πιο όμορφο, πιο τρυφερό, πιο

γαλήνιο και ανιδιοτελές υπάρχει στη ζωή μας.

Η επίκληση του ονόματος της και μόνο προκαλεί ρίγη συγκίνησης και ενεργοποιεί

μυστικούς κώδικες επικοινωνίας με το παιδί της, όσα χρόνια κι αν περάσουν. Μάνα

φωνάζει το παιδί όταν πρωτομιλήσει και τη μάνα πάλι επικαλείται ο ενήλικας για

κάθε αγωνία και φροντίδα της ζωής του , αλλά και όταν αυτή δεν υπάρχει πια στο

κύκλο της φθαρτής ζωής μας στη μάνα του προσεύχεται ο καθένας σ΄ αυτήν

ανατρέχει προσπαθώντας από τη σκέψη της να αντλήσει κουράγιο και δύναμη για

να συνεχίσει να ζεί.

Αυτή η αιώνια, άφθαρτη και ατελεύτητη σχέση που συνδέει τη μάνα με το παιδί

της είναι ασφαλώς και η κορύφωση του ύψιστου μυστηρίου, του ύψιστου ιδανικού,



που η σημερινή μέρα τιμά και μας κάνει όλους να προσκυνήσουμε ταπεινά στο

μεγαλείο της προσφοράς και της απαντοχής της κάθε μάνας ξεχωριστά.

Κι αυτή η σχέση, αυτός ο ομφάλιος λώρος δεν κόβεται στην πραγματικότητα

ποτέ ανάμεσα στη μάνα και το παιδί, αλλά συνεχίζει να υπάρχει και να ζωογονεί και

να εμπλουτίζει με νόημα την ύπαρξη του κάθε ανθρώπου.

Την προσφορά, την θυσία, την ανιδιοτελή και άμετρη αυτή αγάπη της μάνας

τιμά η καθιέρωση της σημερινής ημέρας σε παγκόσμιο επίπεδο, ενώνοντας σε ένα

παγκόσμιο ύμνο το ευχαριστώ όλων των ανθρώπων στο ύψιστο πρόσωπο της

μάνας ανεξάρτητα από έθνη, φυλές, χρώματα, γεωγραφικά μήκη και πλάτη της γης.

Γιατί αν υπάρχει κάποιος ή κάτι που μπορεί να ενώσει όλους του ανθρώπους σε μια

σκέψη, σε ένα όραμα, αυτή είναι η σκέψη της μάνας τους.

Και αυτό γιατί με τη μορφή της, είναι συνδεδεμένο το αρχέγονο μυστήριο

της ζωής και της γέννησης του ανθρώπου. Η μάνα είναι που του δίνει ζωή από τη

ζωή της, τον θρέφει με το σώμα της, τον μεγαλώνει και τον αφήνει να

δημιουργηθεί μέσα στα σπλάχνα της, κάνοντας τη μήτρα της αιώνιο καταφύγιο και

αλησμόνητη κιβωτό, αλλά και όταν πάλι τον βοηθήσει να ξεπροβάλλει στο φως του

κόσμου, αυτή θα τον θηλάσει και θα τον θρέψει, θα τον αγκαλιάσει, θα τον

γαληνέψει με το χάδι και το φιλί της, θα τον νανουρίσει με τη φωνή της και θα του

παρασταθεί σε κάθε ξενύχτι της παιδικής ηλικίας.

Μέσα από τα μάτια της μάνας του θα ανακαλύψει τις πρώτες εικόνες, με τα

δικά της λόγια θα πρωτομιλήσει, με τη βοήθεια της θα πρωτοπερπατήσει και σιγά-

σιγά σαν ένα μικρό μπουμπούκι θα ανθήσει, μεγαλώνοντας.

Και τότε πάλι αυτή θα τον διαπλάσει, θα του εμφυσήσει υψηλές αρχές και

ιδανικά και θα τον θωρακίσει με δύναμη και ικανότητες, ώστε να αξιωθεί το ταξίδι

της επίπονης ζωής του. Κι ο ίδιος πια αργότερα σε κάθε ανησυχία και αγωνία που

θα νιώθει, σε κάθε πρόβλημα και δύσκολη ζωή στη μάνα του θα αναζητήσει την

ήρεμη δύναμη, που θα τον καθησυχάσει και θα του βρει μια λύση για όλα. Κι όλα

αυτά πάντα αγόγγυστα τα προσφέρει η μάνα. Απλόχερα και αδιαπραγμάτευτα.

Γιατί είναι δική της προπάντων η χαρά και δική της η πιο βαθιά επιθυμία να βλέπει

τα παιδιά της να ζουν ευτυχισμένα και χωρίς προβλήματα.



Τα μάτια της μάνας παρακολουθούν συνεχώς τον καθένα από μας και αυτό

είναι βαθιά ριζωμένο στη σκέψη όλων μας, που κι όταν αυτή, ακολουθώντας τη

φυσική πορεία της φθαρτής ζωής πάψει να βρίσκεται δίπλα μας, πάλι όλοι σ’ αυτήν

αναφερόμαστε, αυτήν παρακαλούμε κι αυτήν επικαλούμαστε σε κάθε δύσκολη

στιγμή. Γιατί η μάνα δεν παύει για τον καθένα από μας ποτέ να υπάρχει δίπλα του.

Είναι πλάι μας, είναι μαζί μας, και η ψυχή της μας προστατεύει παντοτινά.

Να, λοιπόν γιατί οι άνθρωποι πολύ πριν την πρόσφατη καθιέρωση της

παγκόσμιας ημέρας της μητέρας έχουν υμνήσει και έχουν εκφράσει τη λατρεία, το

δέος και το θαυμασμό τους απέναντι στο ύψιστο μεγαλείο της αγάπης και της

προσφοράς της.

Στην ψυχή και την καρδιά της μάνας όλα είναι μεγάλα. Μεγάλη είναι η

αγάπη, μεγάλη η προφορά και η θυσία, μεγάλος και ο πόνος.

Γιατί όπως πολύ σοφά καταθέτει ο Καζαντζάκης στο έργο του «Ο Χριστός

ξανασταυρώνεται»: « Είσαι μάνα, και κατέχεις τι θα πει στεναγμός και πείνα και

θάνατος είσαι γυναίκα, και κατέχεις τι θα πει υπομονή και αγάπη»

Και η μορφή αυτή της μητέρας, της γήινης, της καθημερινής, της

φορτωμένης και φορτισμένης από προσωπικά, ανθρώπινα συναισθήματα, που

προχωρά ανάμεσα μας προσαρμοσμένη κάθε φορά στις επιταγές της ιστορίας θα

δανείσει στη συνέχεια των αιώνων τα χαρακτηριστικά της στη Μάνα του θεού, την

Υπεραγία Θεοτόκο.

Και έτσι η μάνα του ανθρώπου με το Χριστιανισμό θεοποιείται, αγιοποιείται

και ταυτίζεται πια με το πρόσωπο της Παναγίας της μητέρας όλων.

Η μορφή της Παναγίας εκφράζει για τον κάθε Χριστιανό και ιδιαίτερα τον

ορθόδοξο, τη μητέρα που τον προστατεύει, τον περιβάλλει με την αγάπη της,

μεσιτεύοντας στο θεό για το καλό όλων μας. Η Παναγία, που υμνήθηκε τόσο

μοναδικά από τους βυζαντινούς υμνογράφους κορυφώνει για το λαό μας

εξυψώνοντας το, το σύμβολο της μητρότητας, της απαντοχής, της θυσίας, της

υπέρβασης και της αγάπης, της εγκόσμιας και της θεϊκής. Και όλα αυτά, γιατί είναι η

μάνα του θεανθρώπου, αλλά και γιατί στο πρόσωπο της ο καθένας βλέπει τη δική

του μάνα, προσευχόμενος και επικαλούμενος την προστασία της. Και η προσευχή



προς την Παναγία είναι τόσο άμεση κα αβίαστη, γιατί είναι ο δικός τους άνθρωπος,

αφού κι αυτή πληγώθηκε, πόνεσε και εξυψώθηκε στον επιτάφιο θρήνο.

Τα ίδια αυτά χαρακτηριστικά, ο λαός μας αργότερα πια θα τα αποδώσει σε

κάθε πονεμένη μάνα και θα υμνήσει την αγάπη, τη μεγαλοσύνη της Ελληνίδας

μάνας μέσα από τα υπέροχα δημιουργήματα της δημοτικής μας παράδοσης.

Η μάνα του δημοτικού τραγουδιού, που νανουρίζει τρυφερά και γλυκά το

παιδί, που ετοιμάζει το παλικάρι της για τον πόλεμο, που αντέχει να αποχαιρετά το

παιδί της για το σκληρό δρόμο της ξενιτιάς, αλλά κυρίως η μάνα που θρηνεί και

μοιρολογεί για το χαμό του συνεχίζοντας σε μια ατελεύτητη πορεία τον επιτάφιο

θρήνο της ίδιας της Παναγίας. Κι έτσι η μορφή της εξαγνίζεται, αποκτά μια

καθολικότητα και μια διαχρονικότητα σ’ όλες τις μικρές και μεγάλες στιγμές του

έθνους μας.

Η Ανδρομάχη, η Θέτιδα, η Εκάβη δίνει το χέρι της στη Αρχαία Σπαρτιάτισσα

και αυτή στην Μανιάτισσα και αυτή στην Παναγία για να πιαστούν με μια σύγχρονη

Σύρια ή Ιάπωνη που θρηνεί για τον άδικο χαμό του παιδιού της σπαράσσοντας και

μοιρολογώντας «εκίνησες παιδάκι μου, να πας στον κάτω κόσμο κι άφηνες τη

μανούλα σου πικρή, χαροκαμένη παιδάκι μου, τον πόνο μου, που να τον

απιθώσω».

Βλέπετε ο πολιτισμός που εξελίσσεται και οι αιώνες που περνούν δεν

καταφέρνουν να αλλοιώσουν τη μορφή της μάνας. Γιατί η μάνα υπακούει στους

νόμους της φύσης και την οδηγούν τα ένστικτα της ζωής και της δημιουργίας. Τα

υψηλά ιδανικά και οι αρχές που διαμορφώνουν τη στάση της δεν μπορούν να

διαφοροποιηθούν, αλλά μένουν σταθερές αξίες αδιαπραγμάτευτες, φωτεινοί

σηματοδότες, ιδιαίτερα στη μπερδεμένη και κλονισμένη εποχή στην οποία ζούμε.

Φτάνοντας λοιπόν ξανά στο σήμερα, μπορούμε αναμφίβολα να

διαπιστώσουμε κάποιες αλλαγές μόνο στα εξωτερικά χαρακτηριστικά της μορφής

της μητέρας όχι όμως και στα αρχετυπικά. Η σημερινή μητέρα είναι συχνά

εργαζόμενη δεν περιορίζεται μόνο στα οικογενειακά της καθήκοντα, λειτουργεί πιο

ανεξάρτητα σε σχέση με τα παιδιά της, μπορεί να είναι ανύπαντρη ή ακόμη να

αναθρέψει ένα παιδί που δεν έχει γεννήσει η ίδια ή να γίνει ανάδοχη μητέρα. Να



είναι μητέρα γηγενής, μητέρα μετανάστης, να είναι άρρωστη ή υγιής, φτωχή ή

πλούσια, άνεργη ή εργαζόμενη, μορφωμένη ή όχι νέα ή μεγαλύτερη, Είναι όμως

ΜΗΤΕΡΑ και ακόμη και μέσα στην πρωτοφανή ηθική, πνευματική και οικονομική

κρίση που βιώνουμε σήμερα στις μάνες πρέπει να προστρέξουμε για να σηκώσουν

στους ώμους τους τις αμαρτίες της κλονισμένης εποχής μας.

Γιατί η μάνα είναι το άπαν της ύπαρξης μας είναι αυτό το περίσσεμα της

προσφοράς και της αφοσίωσης που δεν ζητά ούτε αναγνώριση, ούτε αντάλλαγμα

είναι αυτή η τεράστια αγκαλιά που απλώνεται έτοιμη πάντα για να μας αγκαλιάσει

και να μας περιθάλψει, ανακουφίζοντας τη σκέψη και τη ψυχή μας από κάθε

έγνοια. Είναι αυτή η αδιάκοπη φροντίδα για την προσωπική μας ευτυχία και

ευημερία. Είναι αυτό το χαμόγελο καρτερικότητας και συγκατάβασης, ακόμη κι

όταν άθελα και εγωιστικά συχνά την πληγώνουμε. Είναι αυτός ο ανείπωτος πόνος

για κάθε δικό μας πρόβλημα, για κάθε δική μας θλίψη. Αλλά και αυτή η αμέτρητη

ευτυχία και περηφάνια για κάθε δική μας ευτυχία και προσωπική άνοδο.

Αυτή είναι η μάνα, η μάνα η δική μου και η δική σας. Ό,τι πιο ύψιστο

ανιδιοτελές, άφθαρτο και αιώνιο υπάρχει στα ανθρώπινα συναισθήματα. Και

έχουμε χρέος κάθε μέρα και όχι μόνο σήμερα όλοι να συναισθανόμαστε το μεγάλο

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ που της οφείλουμε ακόμη και αν δεν το λέμε όπως κι ένα μεγάλο

ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ επιτρέψτε μου να πω, πως οφείλουμε και όλες όσες αξιωθήκαμε να

γίνουμε μητέρες!

Documents

Συνομιλώντας με τις αρχετυπικές μορφές της μάνας στα Ομηρικά έπη