ΝΟΜΙΚΟ ΒΗΜΑ 967

απέφραξε τις αεροφόρες οδούς του θύ-_~μ,t.~νυ να μη φωνάζει, για μεγάλο χρονικό

=-_ . εια το θάνατό της») θα ήταν εύλογο να"'-...-τ- σε αναίρεση της προσβαλλομένης λόγω ελ-

__ -= :ι::-.c. ••:ΝΙΟς.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ 1. ΒΑΘΙΩΤΗΣΕπίκ. καθηγητής Δ.Π.Θ .

•Άρειοξ Πάγος (Ε' Τμήμα)

Αριθ. 1181/2011

_....-~ •..,....__Μ. Θεοχαρίδης, Αντιπρόεδρος~"n"O"-"'''''- Α. Βασιλακοπούλου-Κατσαβριά, Αρεο-

~'Z!""I"""J'lας. Σ. Γκρόζος, Αντεισαγγελέας~ •...•..•.-"..,,::Γ.Ασλάνης

Στοιχεία απάτης. Έννοια απόπειρας. Ορθήολογημένη καταδίκη για απόπειρα απά-

- -ου αναιρεσείοντος, ο οποίος παρέστησεάiJ." σε διευθυντή καταστήματος ότι είναι

~4Ν''Uωπος σωματείου και επιχείρησε να πω-σε αυτόν προσκλήσεις για θεατρική πα-

.αση που δήθεν επρόκειτο να πραγματο-εί για κοινωφελείς σκοπούς (Άρθρα 42,

§1ΠΚ).

το άρθρο 386 §1του πκ, το έγκλημα τηςθεμελιώνεται αντικειμενικώ; και υποκει-

_'.-.-'r.V- με την εν γνώσει παράσταση ψευδών γε-~.ως αληθινών ή την αθέμιτη απόκρυψη ή

~~j::πωπηση αληθινών, συνεπεία των οποίων:E/ιp:IJII.' ανάται άλλος και προβαίνει με πράξη,

\ειψη ή ανοχή σε περιουσιακή διάθεση, η 0-

εχει ως άμεσο και αναγκαίο αποτέλεσμα πε-_ ακή βλάβη στον πλανηθέντα ή άλλον, προς

πό να αποκομίσει ο δράστης ή άλλος αντί-παράνομο όφελος, είναι δε αδιάφορο αν

ατοποιήθηκε ή όχι ο σκοπός αυτός. Είναι δεΌτα κατά την έννοια του νόμου και τα αν α-:1Ε\-'αστο μέλλον γεγονότα και υποσχέσεις, ό-

νοδεύονται ταυτόχρονα από ψευδείς δια-ωσεις και παραστάσεις άλλων ψευδών γεγο-: και αναφέρονται στο παρελθόν ή το πα-κατά τρόπο που να δημιουργούν την εντύ-

της μελλοντικής εκπληρώοεωκ, βάσει τηςιζόμενης ψευδούς καταστάσεως από τον

-JU) που έχει ειλημμένη την απόφαση να μην

εκπληρώσει την υποχρέωσή του. Περαιτέρω, κατάτη διάταξη του άρθρου 42 του ΠΚ όποιος έχονταςαποφασίσει να εκτελέσει κακούργημα ή πλημμέ-λημα, εαιχειρεί πράξη που περιέχει τουλάχιστοναρχή εκτελέσεως, τιμωρείται, αν το κακούργημα ήπλημμέλημα δεν ολοκληρώθηκε, με ποινή ελατ-τωμένη (άρθρο 83). Κατά την έννοια της διάταξη;αυτής, πράξη περιέχουσα αρχή εκτελέσεως είναικάθε ενέργεια του δράστη, η οποία ααοτελώντω;τμήμα, ολικώο ή μερικώο, της αντικειμενικής υπο-στάσεως του εγκλήματος αυτού, οδηγεί ευθέως καιαναμφισβήτητα στην πραγμάτωσή του ή τελείπρος αυτή σε τέτοια αναγκαία και άμεση σχέσησυνάφειας, ώστε κατά την κοινή αντίληψη, ναθεωρείται ως τμήμα αυτής, στην οποία αμέσως 0-

δηγεί, αν δεν ανακοπεί από οποιονδήποτε λόγο.Εξ άλλου, η καταδικαστική απόφαση έχει την

επιβαλλόμενη από τα άρθρα 93 § 3 του Συντάγ-ματος και 139 του ΚΠΔ ειδική και εμπεριστατω-μένη αιτιολογία, η έλλειψη της οποίω; ιδρύει τονπροβλεπόμενο από το άρθρο 510 § 1 στοιχ Δ' τουίδιου κώδικα λόγο αναιρέσεως, όταν εκτίθενται σ'αυτήν με σαφήνεια, πληρότητα και χωρίς αντι-φάσεις ή λογικά κενά τα πραγματικά περιστατι-κά, που αποδείχθηκαν' κατά την ακροαματικήδιαδικασία και συγκροτούν την αντικειμενική καιυποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος, για τοοποίο κηρύχθηκε ένοχος ο κατηγορούμενος, οι α-ποδείξεις που τα θεμελίωσαν και οι νομικοί συλ-λογισμοί, με βάση τους οποίου; έγινε η υπαγωγήτων πραγματικών αυτών ττεριστατικών στις ε-φαρμοοθείοο; ουσιαστικές ποινικές διατάξε«; Γιατην ύπαρξη τέτοιω; αιτιολογίας είναι παραδεκτήη αλληλοσυμπλήρωση του αιτιολογικού με τοδιατακτικό, που αποτελούν ενιαίο σύνολο. Ωςπρος τα αποδεικτικά μέσα, αρκεί να αναφέρονταιγενικώ; και κατά το είδος τους, χωρίς να απαιτεί-ται αναλυτική τιαράθεοή τους και μνεία του τιπροκύπτει από το καθένα χωριστά. Τέλος, λόγοαναιρέσεως, κατά το άρθρο 510 § 1 στοιχ. Ε' τουΚΠΔ, ααοτελεί και 11 εσφαλμένη ερμηνεία ή ε-φαρμογή ουσιαστικής ποινικής διατάξεως. Ε-σφαλμένη ερμηνεία ουσιαστικής ποινικής διατά-ξεως υπάρχει όταν ο δικαστής αποδίδει σ' αυτήδιαφορετική έννοια από εκείνη που πραγματικάέχει, ενώ εσφαλμένη εφαρμογή υφίσταται όταν οδικαστής δεν υιιάγει σωστά τα πραγματικά περι-στατικά που δέχθηκε ότι αποδείχθηκαν στη διά-ταξη που εφαρμόστηκε.

968 ΝΟΜΙΚΟΒΗΜΑ τόμος 60

Στην προκειμένη ιιερίατωση η προσβαλλόμενηυπ' αριθ .... /2010 ααόφαση του Γριμελού; Εφε-τείου Αθηνών, κατά τιαραδεκτή αλληλοσυμπλή-ρωση του αιτιολογικού με το διατακτικό, δέχθηκεότι από τα αποδεικτικά μέσα που μνημονεύει καιπροσδιορίζει κατά το είδοο τους, αποδείχθηκε ότι«ο κατηγορούμενοο, στην Αθήνα την 2.3.2005, α-πό κοινού με τον ΚΑ., έχοντας λάβει την αιιόφα-ση να εκτελέσει το πλημμέλημα της ααάτηο, δη-λαδή με σκοπό να ααοκομίσει ο ίδιος ή άλλοι πα-ράνομο περιουσιακό όφελος να βλάψει ξένη αε-ριουσία, πεiθoντας κάαοιοι»; σε τιράξη, παράλει-ψη ή ανοχή, με την εν γνώσει ααράσταοη ψευδώνγεγονότων σαν αληθινών ή την αθέμιτη απόκρυ-ψη ή τιαρασιώπηοη αληθινών γεγονότων, επιχει-ρησε από κοινού τιράξη που συνιστά αρχή εκτέλε-σης του αποφασισθέντος πλημμελήματος. Ειδικό-τερα κατά τον ανωτέρω τόπο και χρόνο, εισήλθεσε υιτοκατάστημα της Γενικής Τράπεζαο και πα-ρέστησε στον Διευθυντή Μ.π. αναληθώξ, ετιιδει-κνύοντάο του μάλιστα δίπτυχη εξουσιοδότηση τουΙ.Μ., ως Προέδρου του σωματείου, μη κερδοοκο-πικού χαρακτήρα, με την ετιωνυμία "ΠανελλήνιοςΣύνδεσμοο Συνταξιούχων και Ατιοστράτων Ελλη-νικής Αστυνομίαο", με θεώρηοη εκ του Αστυνομι-κού Τμήματος Ν. Κόσμου, ότι τυγχάνει νόμιμοι;εκπρόσωπος του εν λόγω συλλόγου και ότι διαθέ-τει προς τιώληση νόμιμες προσκλήσεις για θεατρι-κή τισράσταοη που πρόκειται να διοργανώσει οανωτέρω σύλλονοο την 28.3.2005 στο θέατρο Αθη-νών 'ΆΚΑΔΗΜΟΣ", έναντι συμβολικού ποσούσαράντα (40) ευρώ, που δήθεν τιροορίζεται γιαανθρωπιστικού; σκοπού; και προς ενίσχυση τωνδεσμών φιλίω; και αλληλεγγύη; ρεταξύ τιολιτώνκαι σωμάτων ασφαλείαο, αηοκρύατονταο όμως α-πό τον ανωτέρω ότι ουδέποτε λειτούργησε σωμα-τείο με την ανωτέρω εαωνυμία, ότι καμία θεατρι-κή ααράσταοη δεν είχαν διοργανώσει προκειμέ-νου να ανεβάσουν κατά την ανωτέρω ημερομηνία,ενώ τα χρήματα που θα συγκέντρωναν προορίζο-νταν για την αποκομιδή παράνομου αροοωττικούκέρδουξ, πλην όμως δεν ολοκλήρωσε ο KaτηγO-ρούμενοο το σκοπό του από λόγους ανεξάρτητου;από τη βούλησή του, καθόσον ο ανωτέρω τιαθών,ενόψει του ότι είχε πληροφορηθεί προηγουμένωςαπό το ως άνω θέατρο ότι καμία τέτοια ααράστα-ση δεν είχε διοργανωθεί, αντιλήφθηκε τους σκο-πους του και δεν αγόρασε τις σχετικές προοκλή-σεις. Επομένως, ο κατηγορούιιενοο πρέπει να κη-

ρυχθεί ένοχοι; κατά τα ειδικότερα στο διατακτι-κό». Στη συνέχεια το δικαστήριο με την αιιόφαοηπου εξέδωσε, κήρυξε τον κατηγορούμενο-αναιρεσείοντα, ένοχο της ιιράξεω; της απόπειραςααάτηξ, και τον καταδίκασε σε ποινή .φυλάκισηδέκα (10) μηνών, την οποία ανέστειλε ειτί τριετία.Με αυτά που δέχθηκε το δικαστήριο της ουσίας,διέλαβε στην προσβαλλόμενη απόφαοή του, τηνκατά τις προαναφερόμενες διατάξει; ειδική και ε-μπεριστατωμένη αιτιολογία, αφ ου εκθέτει σ' αυ-την με σαφήνεια, πληρότητα και χωρϋ; αντιφά-σεις ή λογικά κενά τα τιραγματικά περιοτατικά.τα οποία αποδείχθηκαν από την ακροαματικήδιαδικασία και συγκροτούν την αντικειμενική καιυποκειμενική υπόσταση του ως άνω εγκλήματος,για το οποίο καταδικάστηκε ο κατηνορούμενοο,τις αποδείξεκ; που τα θεμελίωσαν κατά το είδο;τους και τους νομικού; συλλογιομούο, με βάσητους οτιοίου; έγινε η υπαγωγή των περιστατικώναυτών στις ουσιαστικές ποινικές διατάξεκ; τωνάρθρων 14, 27, 42 § 1,45 και 386 § 1 του ΠΚ, τιςοποίο; ορθώ; ερμήνευσε και εφάρμοοε. χω ρις νατις τιαραβιάσει ούτε ευθέωξ, ούτε εκ πλαγίου, μεαοαφεϋ; ελλιαεϋ; ή αντιφατικές παραδοχές ή δια-ταξεις ή με άλλον τρόπο. Ειδικότερα, χωρυ; αορι-στίεο και ασάφειεο η προσβαλλόμενη απόφασηδέχεται ότι ο αναιρεσείων παρέστησε στον Μ.π.,εν γνώσει ψευδώξ. ειιιδεικνύονταο μάλιστα καιδίπτυχη εξουσιοδότηση του Ι.Μ., ότι τυγχάνει νό-μιμος εκπρόσωπος του σωματείου «Πανελλήνιο;Σύνδεσμοτ; Συνταξιούχων και Απόστρατων Ελλη-νικής Αστυνομίας» και ότι διαθέτει προς ιτώληοηνόμιμες προσκλήσεις για θεατρική ααράστασηπου επρόκειτο να διοργανώσει το ανωτέρω σωμα-τείο, έναντι του τιοσού των 40 ευρώ η μια, ενώγνώριζε ότι ουδέποτε λειτούργησε τέτοιο σωμα-τείο, ούτε επρόκειτο να διοργανωθεί κάποια θεα-τρική ααράσταοη. Δεν πέτυχε δε να ολοκληρώσειτον σκοπό του, διότι ο τιαθών Μ. Π. πληροφορή-θηκε την αλήθεια και δεν προέβη στην αγορά τωνπροσκλήσεων. Τα περιστατικά δε αυτά συνιστούναρχή εκτελέσεως του εγκλήματος της ατιάτητ,

Συνεαώξ, οι προβαλλόμενοι από το άρθρο 510§ 1 στοιχ. Δ' και Ε' του ΚΠΔ λόγοι αναιρέσεοκ, μετους οποίου; πλήττεται η προσβαλλόμενη από-φαση για έλλειψη ειδικής και εμπεριστατωμένη;αιτιολογίω; και για εσφαλμένη ερμηνεία και ε-φαρμογή ουσιαστικής ποινικής διό:ταξης, πρέπεινα ατιορριφθούν ως αβάοιμοι. Όλες οι λοιπές αι-

- - ~--

:~~,;='~-=;::';;~~~j~~~~J:~~i"l,," '." " '. '.. .. '., ~i.~~1

~~!-:~!,"-;:-;~-- .~~ ..'.. ~--~~-~~c' _ο -.- .~' - •••• 0. •• _". - --~Ξ • -

- -- ---

2012 ΝΟΜΙΚΟ ΒΗΜΑ 969

τιάσευ; του αναιρεσείοντοο πλήττουν την αναιρε-τικώς ανέλεγκτη τιερί τα πράγματα κρίση του δι-καστηρίου της ουοίαξ, γι' αυτό και πρέπει να α-πορριφθούν ως αααράδεκτεξ, αφού ο Άρειος πα-γος ελέγχει τη νομιμότητα της προσβαλλόμενηςαπόφασης σχετικά με τις παραδοχές αυτήο καιδεν συνιστά λόγο αναίρεοη; από τους περιοριστι-κά αναφερόμενους στο άρθρο 510 § 1 του ΚΠΔ ηεσφαλμένη εκτίμηση των αποδεΙξεων.

Μετά από αυτά, πρέπει να ααορριφθεί η αίτη-ση αναιρέσεως και να καταδικαστεί ο αναιρεοείωνστα δικαστικά έξοδα (άρθρο 583 § 1 του ΚΠΔ).

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

Η ανωτέρω δημοσιευόμενη απόφαση του Ε' Τμήματος,κρίνασα ότι είναι απορριπτέοι ως αβάσιμοι οι λόγοι αναιρέ-σεως της έλλειψης ειδικής και εμπεριστατωμένης αιτιολογί-ας και της εσφαλμένης ερμηνείας και εφαρμογής ουσιαστι-κής ποινικής διάταξης, είναι ασφαλώς ορθή κατ' αποτέλε-σμα. Πράγματι, ο αναιρεσείων, ο οποίος αποπειράθηκε ναπωλήση προσκλήσεις μιας ανύπαρκτης στην πραγματικότη-τα θεατρικής παράστασης, παριστώντας ψευδώς ότι έχειήδη προγραμματιστή τέτοια παράσταση σε συγκεκριμένοθέατρο, συνιστά τυπική περίπτωση αυτουργού απάτης. Υ-πό την έννοια αυτή, η απόφαση δεν αφήνει πολλά περιθώ-ρια κριτικού σχολιασμού.

Υπάρχει όμως ένα σημείο στην αιτιολογία της απόφα-σης το οποίο είναι περιπό ή μάλλον, και κατ' ακριβολογίαν,εσφαΛμέvο. Συγκεκριμένα, η σχολιαζόμενη απόφαση απα-ριθμεί τις ψευδείς παραστάσεις στις οποίες προέβη ο αναι-ρεσείων ως εξής: «κατά τον ανωτέρω τόπο και χρόνο, ει-σήλθε σε υποκατάστημα της Γενικής Τράπεζας και παρέ-στησε στον Διευθυντή Μ.Π. αναληθώς, επιδεΙΚVύOVΤός τουμόΛιστα δίπτυχη εξουσιοδότηση του Ι.Μ., ως Προέδρου

του σωματείου, μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, με τηv ε-

πωvυμία "ΠαvεΜήvιος Σύvδεσμος Συvταξιούχωv και Απο-

στρότωv ΕΜηvικής Αστυvομίας; με θεώρηση εκ του Α-στυνομικού Τμήματος Ν. Κόσμου, ότι τυvxάνει νόμιμος εκ-πρόσωπος του εν λόγω συλλόγου και ότι διαθέτει προςπώληση νόμιμες προσκλήσεις για θεατρική παράσταση πουπρόκειται να διοργανώσει ο ανωτέρω σύλλογος την28/3/2005 στο θέατρο Αθηνών 'ΆΚΑΔΗΜΟΣ", έναντι συμ-βολικού ποσού σαράντα (40) ευρώ, που δήθεv προορίζεται

Υια αvθρωπιστικούς σκοπούς και προς εvίοχυση τωv δε-

σμώv φιΛίας και αΜηΛεΥΥύης μεταξύ ποΛιτώv και σωμότωv

ασφαΛείας, αποκρύπτοντας όμως από τον ανωτέρω ότι ου-

δέποτε λειτούργησε σωματείο με την ανωτέρω επωνυμία,ότι καμία θεατρική παράσταση δεν είχαν διοργανώσει προ-κειμένου να ανεβάσουν κατά την ανωτέρω ημερομηνία, ε-νώ τα χρήματα που θα συγκέντρωναν προορίζονταν γιατην αποκομιδή παράνομου προσωπικού κέρδους» [πΛαΥΙΟ-Υρόμμιση του γρόφOVΤOς].

Συνεπώς, στην σχολιαζόμενη απόφαση αναφέρονται ωςψευδείς παραστάσεις, η διατύπωση των οποίων αρκεί, δε-δομένου του δόλου, για την κατάφαση της απόπειρας τουοικείου εγκλήματος, δύο τινές: α) ότι ο αναιρεσείων τύvxα-νε νόμιμος εκπρόσωπος ενός συγκεκριμένου σωματείου, α-νύπαρκτου στην πραγματικότητα, επιδεικνύοντας μάλιστακαι σχετική εξουσιοδότηση, επίσης ψευδή κατά περιεχόμε-νο, και προβάλλοντας ψευδείς σκοπούς σχετικά με τονπροορισμό των εσόδων από τις πωλήσεις, και β) ότι οιπρος πώλησιν προσκλήσεις αντιστοιχούσαν σε μια όντωςδιεξαχθησόμενη θεατρική παράσταση, ενώ καμία παρόμοιασυμφωνία δεν είχε ήδη πραγματοποιηθή με το συγκεκριμέ-νο θέατρο.

Από τις δύο αυτές όμως ψευδείς παραστάσεις στηνπραγματικότητα μάvο η δεύτερη ήταν αναγκαία, αλλά καιεπαρκής αφ' εαυτής για την εν μέρει πλήρωση της αντικει-μενικής υπόστασης της απάτης. Η πρώτη ψευδής παρά-σταση είχε ενδεχομένως απλώς χαρακτήρα υποστηρικτικότης δεύτερης, δεν ηδύνατο όμως αυτοτελώς να επιστηρίξητην επί απάτη τιμώρηση.

Για να καταστή σαφές αυτό το σημείο, πρέπει να δια-γνώσουμε την ακριβή σχέση που συνδέει τα διάφορα στοι-χεία του εγκλήματος της απάτης που ενδιαφέρουν εν προ-κειμένω. Από την εκτεταμένη και πολύπλοκη δογματική κα-τάταξη των στοιχείων αυτών σημασία αποκτά για το παρά-δειγμά μας το στοιχείο της περιουσιακής ζημίας, και μάλι-στα υπό τον δογματικό τόπο της «ισοδυvαμίας παροχής και

αVΤιπαΡOXής»·Ερωτάται συγκεκριμένα: εάν οι προσκλήσεις που επε-

χείρησε να ηωληση ο αναιρεσειων σφορουσσν μιυ ύγιωι,

υπαρκτή παράσταση στο θέατρο, της οποίας μάλιστα η α-γοραία αξία ανήρχετο σε 40 ευρώ, θα υπήρχε ακόμη το έγ-κλημα της απόπειρας απάτης εκ μόνου του λόγου ότι το ε-πίμαχο σωματείο συνταξιούχων και αποστράτων ήταν ανύ-παρκτο, συναφώς δε ο αναιρεσείων δεν είχε εξουσιοδοτη-θή νομίμως από κανέναν πρόεδρο σωματείου':

Η απάντηση εν προκειμένω οφείλει να είναι αρvητική. Ηπλάνη την οποία στην υποθετική αυτή περίπτωση θα υπέ-

1. Προφανής είναι η απάvτηση στο αvτίστρoφo ερώτημα: αν υ-πήρχε πράγματι σωματείο και εξουσιοδότησηl αλλά καμία προγραμ-ματισμένη θεατρική οορόστοοη, η απόπειρα απάτης είναι δεδομένη.

970 ΝΟΜΙΚΟΒΗΜΑ τόμος 60

βαλλε ο αναιρεσείων στον καταμηνυτή του θα αφορούσε

απλώς τα παραγωγικά αίτια της βουΛήσεως του μηνυτή.Με άλλα λόγια, είναι μεν αληθές ότι, εάν ο μηνυτής γνώριζε

την αλήθεια, ότι δηλαδή ο ονοιρεσείων δεν ήταν εξουσιο-δοτημένος από κάποιο σωματείο αποστράτων και συντα-

ξιούχων αστυνομικών, δεν θα προέβαινε στην αγορά των

εισιτηρίων. Από το γεγονός αυτό όμως, ότι δηλαδή η εν

λόγω ψευδής παράσταση θα αποτελούσε condicio sine qua

ποπ της αγοράς των εισιτηρίων, δεν συνάγεται επ' ουδενί

ότι στην υποθετική αυτή περίπτωση θα είχε θιγή και η πε-ριουσία του μηνυτή.

Πράγματι, ως περιουσιακή βλάβη ορίζεται με τον ένα ή

τον άλλο τρόπο η μείωση της συνολικής οικονομικής αξίας

της ενεστώσας περιουσίαΙ;. Ο δικαστής συγκρίνει λοιπόν

δύο χρονικά σημεία, το χρονικό σημείο Α πριν την περιου-

σιακή διάθεση, με το χρονικό σημείο Β μετά από αυτήν. Αν

Β<Α σε όρους χρηματικής αξίας, υφίσταται περιουσιακή

βλάβη. Από αυτό συνάγεται ιδίως ότι, εάν το αντάλλαγματο οποίο παρέχει ο πλανών αvτισταθμίζει πΛήρως κατά την

αγοραία τιμή του την περιουσιακή διόθεση του πλανωμέ-

νου, αν δηλαδή Α=Β, δεν πληρούται το στοιχείο της σνη-

κειμενικής υπόστασης της περιουσιακής βλάβης. Στην πε-

2. Για την έννοια της περιουσιακής βλάβης βλ. RG 16, 1 (3),

ΣυμβΑΠ 37/1986 ΠοινΧρ ΛΣΤ' 455, ΑΠ 1097/1987 ΕλλΔνη 29.625, ΑΠ 323/1994 ΠοινΧρ ΜΔ' 388 (<<Βλάβη της περιουσίας είναιη μείωση αυτής, δηλ. η επί έλασσον διαφορά μεταξύ της χρηματι-

κής αξίας την οποία είχε προ της διαθέσεως που προκλήθηκε από

την απατηλή παραπλάνηση και εκείνης που απέμεινε μετά απ' αυ-

τή»), ΑΠ 520/1998 ΠοινΧρ ΜΗ' 1101, ΑΠ 910/1998 ΠοινΧρ ΜΘ'

529, ΑΠ 4/2003 ΠοινΧρ ΝΓ' 888=ΠΛογ 2003. 44, Ν. Α ν δ Ρ ο υ -

λ ά κ η ς, Η απιστία άγραφον ουσιώδες συστατικόν του εγκλήματος

της «απιστίας» (άρθρ. 390 ΠΚ), ΠοινΧρ ΚΕ' 161, Σπινέλλης,Ποινικό Δίκαιο, Ειδικό Μέρος, Εγκλήματα κατά περιουσιακών εννό-

μων αγαθών, Τεύχος Β', 1985, σ. 98, Παπαδαμάκης, Τα πε-

ριουσιακά εγκλήματα, 2000, σ. 138, Μ υ λ ω ν ό π ο υ λ ο ς, Ποινικό

Δίκαιο, Τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας και κατά της περιουσί-

ας, 22006, σ. 501, πλαγιάρ. 1069.

3. Βλ. την εισ. πρόταση Ε υ θ υ μ ι ά δ η στην ΣυμβΑΠ 37/1986ΠοινΧρ ΛΣΤ/455 (459), ΣυμβΑΠ 1277/1990ΠοινΧρ ΜΑ' 564 (<<Εάνόμως η, διά της απατηλής συμπεριφοράς του απατώντος, επελ-

θούσα ζημία εις τον εξαπατώμενον ισοσταθμίζεται διά μιας ισαξίαςαντιπαροχής, η οποία περιήλθεν εις τον ζημιωθέντα εκ της πράξε-

ως την οποίαν ούτως παραπεισθείς διέπραξεν, δεν στοιχειοθετείται

το αδίκημα της απάτης, ούτε [άτε] μη υφισταμένης βλάβης ... Εφ'

όσον όμωτ; κατά τα δεκτά υπό του βουλεύματος γενόμενα, τα υ-

λικά αυτά ηγοράσθησαν επ' ονόματι των μηνυτριών εταιρειών και

ενεσωματώθησαν εις την περιουσίαν αυτών, δεν υφίσταται θέμα

απάτης, αφού η επελθούσα στις μηνύτριες εταιρείες βλάβη εκ της

δαπάνης αγοράς αυτών ισοσταθμίστηκε από τα αγορασθέντα ίσης

αξίας αναλωτά πράγματα, τα οποία περιήλθον εις την κυριότητα

και κατοχήν των»), παρατ. Μυλωνόπουλου, ΑΠ 1203/1999

ρίπτωση αυτή της ισοδυναμίας παροχής και αντιπαροχής,

ακόμη και εάν επηρεάστηκε η συμβατική ελευθερία του

πλανωμένου, ο οποίος άλλως δεν θα προέβαινε σε σύναψη

της σύμβασης, πάντως δεν εβλάβη η περιουσία του. Όπωςσωστά παρατηρεί ο ΣπιvέJι).ης4, το συνολικό ενεργητικό

της περιουσίας έμεινε το ίδιο' εκείνο που άλλαξε είναι η

σύστασή της. Άλλωστε, πρέπει να είναι σαφές ότι η ελευ-

θερία διαθέσεως προστατεύεται ποινικώς μόvο υπό τους ό-ρους του εγκλήματος της εκβίασης (άρθρ. 385 ΠΚ), δηλα-

δή έναντι βίας ή απειλής, όχι όμως και γενικώς έναντι πα-ροολόνησικ".

Ας δούμε εγγύτερα δύο νομολογιακά παραδείγματα.

Στην ΑΠ 1203/19996 επρόκειτο για την περίπτωση της

πωλήσεως ενός ακινήτου μέσω μεσίτη, όπου ο μεσίτης

προέβη σε μία σειρά ψευδών παραστάσεων τόσο προς τονυποψήφιο αγοραστή, όσο και ως προς τον εντολέα του,

τον πωλητή, επιδιώκοντας να μην γνωρίζη ο ένας τι προ-

σφέρει ο άλλος και παρουσιάζοντας στον μεν πωλητή την

προσφερόμενη τιμή από τον αγοραστή ως χαμηλότερη απότην πραγματική, στον δε αγοραστή την απαιτούμενη τιμή

από τον πωλητή ως υψηλότερη από την πραγματική, ώστε

να καρπωθή την διαφορά ο ίδιος. Η δευτεροβάθμια κστο-

ΠοινΧρ Ν' 610, ΑΠ 1336/2003 ΠΛογ 2003. 1506 (<<Εφόσον η

προσβαλλόμενη απόφαση δεν δέχεται ότι η περιουσιακή διάθεση

εκ μέρους του κατηγορουμένου ισοσταθμίζεται από ισάξια αντιπα-

ροχή εκ της παραπλανητικής ενέργειας προερχομένη και ότι είναι

δυνατή η αξιοποίηση του πράγματος σύμφωνα με τον από τον

παραπλανηθέντα επιδιωκόμενο σκοπό, δεν είναι ούτε ανεπαρκείς,

ούτε αντιφατικές οι ως άνω παραδοχές της προσβαλλομένης απο-

φάσεως»), ΑΠ 2098/2007 ΠοινΧρ ΝΗ' 743, Μ υ λ ω ν ό πο υ λ ο ς,

έ.ο., σ. 502, πλαγιάρ. 1070, Μ υ λ ω ν ό πο υ λ ο ς, Εφαρμογές Ποι-

νικού Δικαίου, 1997, σ. 144 επ., Μ. Μαργαρίτης, Ποινικός Κώ-δικας, 2009, άρθρο 386, πλαγιάρ. 22. Βλ. και ήδη Τ ζω ρ τ ζό-

π ο υ λ ο, Το έγκλημα της απάτης, 1931, σ. 25, ο οποίος παραθέτει

ένα παράδειγμα του F r a n k: «Η γένεσις της βλάβης αποκωλύεται

όταν ταυτοχρόνως επαυξάνηται η περιoυσiα. Π.χ. πωλεί τις εικόνα,

ην παριστά ψευδώς ως καλλιτέχνημα του Rubens, αλλά απαιτεί τι-μήν ανταποκρινομένην προς την αληθή αυτής αξίαν». Από την

γερμανική βιβλιογραφία βλ. ενδεικτικά Leipziger Kommentar-

StGBjT ί e d e m a n n, Band 6, 112000, § 263, Rn. 158 επ., SK-

StGB/H ο Υ e Γ, Band 4, 72004, § 263, Rn. 182 επ., ΜϋnchΚοmm-

StGB/Hefendehl, Band 4,2006, § 263, Rn. 442 επ., Wes-5 e Ι5/ Η ί 11 e n k a m ρ, Strafrecht, Besonderer Teίl/2, Straftatengegen VermogensweΓte, 312008, Rn. 538 επ., SSW-StGB/5atzger,2009, § 263, Rn. 140 επ., NK-StGB/K ί n d h a u 5 e r , Band 2, 32010,

§ 263, Rn. 248 επ., Schonke-Schroder-StGB/Cramer/Perron,282010, § 263, Rn. 106 επ.

4. Σπινέλλης, έ.ο., σ. 99.

5. Σπινέλλης, έ.ο., σ. 99-100, Μυλωνόπουλος, έ.σ.,

σελ. 502, πλαγιάρ. 1070.6. ΠοινΧρ Ν' 610.

- ~ " r_ -- -=- --:._ - -- =

2012 ΝΟΜΙΚΟΒΗΜΑ 971

δικαστική απόφαση για απάτη εις βάρος του αγοραστή α-ναιρέθηκε όμως λόγω ελλείψεως αιτιολογίας και ελλείψεωςνομίμου βάσεως, διότι δεν διευκρινιζόταν στην αναιρεσι-βαλλομένη εάν το τίμημα στο οποίο τελικά πράγματι πω-λήθηκε το ακίνητο ήταν ή όχι αγοραίο, διότι «σε καταφατι-κή περίπτωση δεν ζημιώθηκε η περιουσία του αγοραστή».Εξάλλου, στην ΑΠ 2098/20077 ο αναιρεσείων, νόμιμοςεκπρόσωπος μιας εταιρείας που διενεργούσε εμπόριο εξ α-ποστάσεως, παρέστησε ψευδώς με επιστολές στους παθό-ντες ότι δήθεν είχαν αναδειχθή νικητές σε κάποιον διαγω-νισμό που είχε διεξαχθή ενώπιον συμβολαιογράφου, ότιδήθεν είχαν κερδίσει ένα σοβαρό χρηματικό ποσό ή ακόμηκαι ένα αυτοκίνητο, αλλά ότι, προκειμένου να το εισπρά-ξουν, έπρεπε να αγοράσουν τουλάχιστον ένα από τα εμπο-ρεύματα της εταιρείας του, τα οποία περιέχονταν σε ένασυνημμένο διαφημιστικό κατάλογο (π.χ. κρέμες, πανάκια,βιβλία, φακοί, θερμόμετρα κ.λπ.). Η απόφαση αναιρέθηκεομοίως λόγω ελλείψεως αιτιολογίας και ελλείψεως νομίμουβάσεως, διότι «δεν διευκρινίζεται στην απόφαση εάν η αξίατων αγορασθέντων από κάθε παθόντα εμπορευμάτων α-νταποκρινόταν στο καταβληθέν από αυτούς τίμημα, οπότεστην περίπτωση αυτή ουδεμία βλάβη στην περιουσία τωνπαθόντων επήλθε ... η προσβαλλομένη δεν εξηγεί γιατί τααγορασθέντα από κάθε παθόντα αντικείμενα "δεν είχανκαμία αξία ή υπολείπονταν πολύ ως προς την αξία τους"».Είναι εμφανές ότι και στις δύο αυτές περιπτώσεις ο αναιρε-σείων είχε υιοθετήσει μια συναλλακτική συμπεριφορά αντί-θετη προς τα χρηστά ήθη, στην πρώτη περίπτωση μάλισταευθέως αντισυμβατική. Από το σημείο αυτό όμως, το ση-μείο «caveat emptor», μέχρι την κατάφαση της ποινικήςευθύνης για το έγκλημα της απάτης, ένα έγκλημα δηλαδήστρεφόμενο κατά της περιουσίας του παθόντος και όχι γε-νικώς κατά της συμβατικής του ελευθερίας, ποΜά πέΛει,και συγκεκριμένα η ειδική και εμπεριστατωμένη αιτιολογίατης περιουσιακής ζημίας του φερόμενου ως παθόντος.

Εξάλλου, ένα συναφές και πολύ ενδιαφέρον ζήτημα υ-ποκρύπτεται στην σχετική ποινική διδασκαλία υπό την πε-ριγραφή «προσωπική πΛευρά της ζημίος»8. Ερωτάται λοι-πόν περαιτέρω μήπως εξακολουθεί μη υφισταμένη η ζημία,ακόμη και αν, ενόψει των προσωπικών περιστάσεων τουπλανηθέντος, η, έστω ισοδύναμη, αντιπαροχή τού φαντά-ζει άχρηστη. Συμβαίνει, ούτως ειπείν, συχνά η αξιοποίησητης αντιπαροχής που έχει στα χέρια του ο πλανηθείς να εί-

7. ΠοlνΧρΝΗ' 743.8. Μυλωνόπουλος, έ.α., σ. 50S, πλαγιάρ.1076 επ., Μυ-

λ ωνό πο υλο ς, Εφαρμογές,σ. 145 επ., Σπι ν έλλ η ς, έ.α., σ.100, Μ. Μα Ργ α Ρί τ ης, έ.α., άρθρο386, πλαγιάρ.22, ήδη r ά-φ ο ς, Το έγκληματης απάτης,1932, σ. 169.

ναι άσκοπη για αυτόν προσωπικά, καίτοι για κάποιον άλλοθα ήταν ασφαλώς ουσιώδης.

Τα κριτήρια για την διάγνωση αυτής της OVΤΙKειμεγΙKώςεξοτομικευμέγηςζημίας ανάγονται στην θεμελιώδη σχετικήαπόφαση του BGH του έτους 1961 στην υπόθεση των ορ-μεκτικώγ μηχογώγ9 . Στην υπόθεση εκείνη ένας πωλητήςαρμεκτικών μηχανών παρέστησε ψευδώς σε μια αγρότισσαότι το μηχάνημα που ήθελε να της πωλήση επαρκούσε γιατις ανάγκες και των δέκα αγελάδων της, ενώ στην πραγμα-τικότητα μόλις που έφτανε για δύο ή τρεις. Για να την πα-ρακινήση μάλιστα στην αγορά, της παρέστησε, επίσηςψευδώς, ότι η αρμεκτική μηχανή τής προσφερόταν σε ι-διαίτερα προνομιακή τιμή στο πλαίσιο μιας διαφημιστικήςεκστρατείας, ενώ στην πραγματικότητα η τιμή ήταν η αγο-ραία τιμή που ίσχυε τότε, βάσει καταλόγου της προμηθεύ-τριας εταιρείας. Τελικά, η εξαπατημένη αγοράστρια χρειά-στηκε να αγοράση στην συνέχεια μια πιο μεγάλη αρμεκτικήμηχανή, ώστε να εξυπηρετούνται οι δέκα αγελάδες της,πράγμα που, αν δεν είχε προηγουμένως εξαπατηθή απότον αναιρεσείοντα, δεν θα είχε κάνει. Ορμώμενο από τηνυπόθεση αυτή, το γερμανικό Ακυρωτικό καθώρισε ειδικώ-τερα TQ κριτήρια ύπαρξης εξατομlκευμένης περιουσιακήςζημίας στις περιπτώσεις όπου έναντι της περιουσιακής διά-θεσης καταβάλλεται ισάξια αντιπαροχή, επικυρώνοντας πα-ράλληλα την καταδίκη του πωλητή για απάτη από τα δικα-στήρια της ουσίαςlO.

9. BGH 16, 321 (325 επ.), απόφ. της 16.08.1961 (Melk-maschinenfall).Τα κριτήρια που έθεσε η απόφασηαυτή έχουν ωςεξής: "a) die angebotene Leistung nicht oder nicht ίπ vollemUmfange Ζυ dem vertraglich vorausgesetztenZweck oder ίπ an-derer zumutbaren Weise verwenden kann oder b) durch die ein-gegangeneVerpflichtungΖυ vermogensschadigendenMaBnahmengenotigt wird oder c) infolgeder Verpflichtungnicht mehr ϋber dieMittel νerfϋgen kann, die ΖυΓordnungsmaBigenΕrfϋllυng seinerVerbindlichkeiten oder sonst fϋΓ eine seinen personlichen Ver-haltnissen angemesseneWirtschafts- oder Lebensfϋhrυng uner-laBlichsind". Της απόφασηςαυτής είχαν προηγηθήκαι άλλες, βλ.ενδεικτικώςRG 16, 1, 8GH 3,99, 8GH 16, 220.

10. Βέβαια,στην προκειμένηπερίπτωσηη περιουσιακήζημίαήταν μάλλον καθαρή, για τον απλουστατολόγο ότι υπήρχε έλλει-ψη συμπεφωvημέvης ιδιότητας στο πωλούμεvο πράγμα, στις οποί-ες ακριβώςείχε αποβλέψειη αγοράστρια και άνευ των οποίωνοοικονομικός σκοπός της σύιιβσοη; δεν ηδUνατo να εκπληρωθή[(έλλειψη συμπεφωνημένηςιδιότητας οφορούσε και η απόφαση8GH 16, 220". παντελόνι που πωλήθηκεως ολόμαλλο, ενώ ήτανκατασκευασμένοαπό τεχνητή μέταξα (ρεγιόν)]. Περισσότεροεν-διαφέρον είναι το ερώτημα τι θα ίσχυε και πώςθα κρινόταν η υ-πόθεσηστην αντίστροφη περίπτωση,αν δηλαδήτο μεν μηχάνημακάλυπτεακόμη και 10 αγελάδες,η αγρότισσαόμως είχε δικές τηςμόνο 2 ή 3.

972 ΝΟΜΙΚΟΒΗΜΑ τόμος 60

Στην προκειμένη περίπτωση συνεπώς, θα ήταν εξετα-

στέο αν ο συγκεκριμέvος Διευθυντής Τραπέζης θα μπο-

ρούσε να χρησιμοποιήση το εισιτήριο της θεατρικής παρά-στασης ή μήπως κάτι τέτοιο θα ήταν ανέφικτο για αυτόν,

αποβλέποντας ιδίως στις ψυχαγωγικές προτιμήσεις, το επί-

πεδο της μόρφωσης, το μέγεθος του εξόδου σε σχέση με

το συνολικό διατιθέμενο εισόδημά του Κ.λπ. Κατά την δι-

καστική εκτίμηση, σε αυτό το συγκεκριμένο σημείο δεν

πρέπει να αποβλέψουμε στα υποκειμενικά συναισθήματα

απώλειας, απογοήτευσης ή εκνευρισμού, που πιθανόν εύ-

λογα να διακατέχουν τον πλανηθέντα, αλλά στις αντικειμε-

νικές περιστάσεις της ζωής του", Ως πρακτικός κανόνας

μπορεί να ισχύση ο εξής: αν ο πλανηθείς θα χρησιμοποιού-

σε την αντιπαροχή χωρίς δισταγμό, εάν δεν είχε εμφιλοχω-

ρήσει η πλάνη ή ακόμη αν του την χάριζαν, τότε πρέπει να

γίνεται δεκτό ότι η συγκεκριμένη αντιπαροχή τού είναι

χρήσιμη.Είναι πράγματι εντυπωσιακή η ομοιότητα της σχολιαζό-

μενης αρεοπαγιτικής απόφασης με το σχολικό παράδειγματου πιανίστα που επικαλείται ο Μυ),ωvόπου),ος12. Ένας

πιανίστας, ελλείψει ακροατηρίου για τις συναυλίες του, δε-

λεάζει τους πιθανούς του ακροατές σε μια μικρή επαρχιακή

πόλη με το ακόλουθο τέχνασμα: δημοσιεύει μια αγγελία

γνωριμιών, όπου εμφανίζεται ως δήθεν πλούσια και ωραία

χήρα, στους δε ενδιαφερόμενους κανονίζει συνάντηση

στον τόπο και στον χρόνο της συναυλίας. Προκειμένου νασυναντήσουν το αντικείμενο του πόθου τους, οι ερωτύλοιμουσικόφιλοι καταβάλλουν πρόθυμα τα χρήματα που αντι-

στοιχούν στο εισιτήριο και πράγματι παρακολουθούν την

συναυλία του ήρωα της ιστορίας μας. Εδώ οι φερόμενοι ως

παθόντες εξαρχής γνώριζαν ότι η επίμαχη αντιπαροχή δεν

τους ενδιέφερε ολωσδιόλου, ότι δηλαδή δεν εξυπηρετούσε

κανένα οικονομικό σκοπό για τους ιδίους, πλανήθηκαν δεμόνο ως προς το κίvητΡΟ για το οποίο απεδέχθησαν την α-

ντιπαροχή. Λόγω της ομοιότητας των δύο περιπτώσεων,και τα συμπεράσματα του Μυ),ωvόπου),ου μπορούν να με-

ταφερθούν αυτούσια. Άρα, η παραδοχή της προβαλλομέ-

νης ότι ο αναιρεσείων παρέστησε ψευδώς στον παθόντα ό-

11. BGH 16, 325 (<<Es ist also nicht die Meinung des Ge-

tauschten darϋber maBgebend, ob und inwieweit sein Vermogenals beschadigt anzusehen ist. Είπ Vermogensschaden liegt daher

auch dann nicht νΟΓ, wenn der Getauschte wegen des ίπ ihm

erregten Irrtums glaubte, durch den Erwerb eines Gegenstandes

einen Gewinn Ζυ machen, der aber ίπ Wirklichkeit nicht erzielt

wurde. Entscheidend ist vielmehr zunachst, ob der erworbene

Gegenstand wirtschaftlich betrachtet der Gegenleistung entsprach»),

Σπινέλλης, έ.α., σ. 98, Παπαδαμάκης, έ.α., σ. 139, Μυ-

λ ω v ό n ο υ λ ο ς, έ.α., σ. 506, πλαγιάρ. 1078.

12. Εφαρμογές, σ. 148.

τι κάθε έσοδο από την υποτιθέμενη παράσταση «προορίζε-

ται για ανθρωπιστικούς σκοπούς και προς ενίσχυση των

δεσμών φιλίας και αλληλεγγύης μεταξύ πολιτών και σωμά-

των ασφαλείας», στην πραγματικότητα και επί ίσοις όροκομιλεί εvαvτίοv της συγκρότησης της αντικειμενικής υπό-

στασης της απάτης, και ειδικώτερα του στοιχείου της πε-

ριουσιακής ζημίας, διότι ολοφάνερα αναφέρεται στον απώ-

τερο εξωδικαιοπρακτικό σκοπό της σύμβασης, σκοπό όμως

αναγόμενο αποκλειστικά στα παραγωγικά της βουλήσεως

αίτια του παθόντος, μη έχοντα σχέση με ζημία της περιου-σίας του παθόντος ως περιουσίας.

Συμπερασματικά, η ως άνω αρεοπαγιτική απόφαση εί-

ναι μεν ορθή κατ' αποτέλεσμα, για την ειδική και εμπερι-

στατωμένη αιτιολογία της προσβαλλομένης, όμως ήταν πε-

ριπή η αναφορά στον ανύπαρκτο σύνδεσμο αποστράτων

και συνταξιούχων και στον προορισμό των εσόδων της δή-

θεν θεατρικής παράστασης.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ι ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥ ΛΟΣ,Δικηγόρος ΔΝ•

ΓΝΩΜΟΔΟΤΗΣΕΙΣΕΙΣΑΓΓΕΛΕΩΝ

ΕΙΣΑΓΓΕΛΙΑΣ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ

Αριθ. 612011

Οι φύλακες θήρας που έχουν προσληφθεί α-πό κυνηγετικές οργανώσεις ή δασοκτήμονες και

1 έχουν αναγνωρισθεί από τον Υπουργό Γεωργίας,.; σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 267 § 3ΔΚ, πριν από την ισχύ του ν. 3208/03 και τηνέκδοση της κανονιστικής ΥΑΓ 103351/2412/

, 9.7.09, ασκούν πλήρως όλα τα δικαιώματα καιc τα καθήκοντα που αναφέρονται στο Δασικό, Κώδικα και στους μεταγενέστερους μεταρρυθ-, μιστικούς αυτού νόμους για τους δασικούς υ-; παλλήλους και έχουν ως αντικείμενο την τήρη-ση και εφαρμογή των διατάξεων περί θήρας καιπεριβάλλονται για το σκοπό αυτό με την ιδιότη-

: τα του ειδικού προανακριτικού υπαλλήλου.

Προς ΤΟΥπαυργειο Πεpιβάλλovτo~ Ενέργειαςκαι Κλψατικής Aλλαγη~ Γενικη Διεύθυνση Α νά-πτυξης και Πpoστασiας Δασών και ΓΠ Δ/ νσηΑισθ. Δασώ~ Δρυμών και Θηρας.

Προς ΤΟΥπουργειΌ EσωτεpΙKώ~AΠOKέVΤpω-σηςκαι ΗλεκτΡονικης Διακυβέρνησης