Η Θαλάσσια πειρατεία υπό το πρίσμα των διεθνών οργανισμών\" Maritime Piracy under the prism of International Organizations\" pp.133-143

$Page 1: Η Θαλάσσια πειρατεία υπό το πρίσμα των διεθνών οργανισμών\" Maritime Piracy under the prism of International Organizations\" pp.133-143$
ΑΝΩΤΑΤΗ ΔΙΑΚΛΑΔΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ

«ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ

ΩΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ»

Θεσσαλονίκη 25-26 Νοεμβρίου 2009

ΑΝΩΤΑΤΗ ΔΙΑΚΛΑΔΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΠΟΛΕΜΟΥ ΛΕΩΦ. ΓΕΩΡΓΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ 29 ΤΚ 555 35-ΠΥΛΑΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ Τηλ: 2310 472603 Fax: 2310 475731

2

3

Π ΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡ ΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

Αναλυτικό πρόγραμμα Διημερίδας ......................................................................................5

Προσφώνηση και κήρυξη της Διημερίδας από τον Διοικητή Σχολής................................7

1 η ΗΜΕΡΑ 2 5 ΝΟΕΜΒΡ ΙΟΥ 2 0 0 9

"ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ " 1η Ενότητα

ΟΜΙΛΗΤΕΣ-ΘΕΜΑΤΑ Δανιήλ Εσδράς, Διευθυντής Γραφείου Ελλάδας του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης

«Το Φαινόμενο της Άτυπης Μετανάστευσης - "Λαθρομετανάστευσης" στην Ελλάδα :

Ποιοτικά και Ποσοτικά Δεδομένα" .....................................................................................11

Πχος Νικόλαος Δενιόζος, Εκπρόσωπος Λ.Σ/ ΔΙΠΑΜ-ΠΣΕΑ

«Η Παράνομη Διακίνηση Λαθρομεταναστών στην Ε.Ε, ως Μορφή Οργανωμένου Εγκλήματος»……........…...................................................................................................…21

2η Ενότητα

Ηλίας Ηλιόπουλος, Δρ Ιστορίας

«Λαθρομετανάστευση, Μαζική Μετανάστευση και Ασφάλεια».........................................43

Φοίβος Αποστολόπουλος, Διεθνολόγος

«Λαθρομετανάστευση: Ειδικά Ζητήματα Ασφαλείας».......................................................83

2 η ΗΜΕΡΑ 2 6 ΝΟΕΜΒΡ ΙΟΥ 2 0 0 9 "ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕ ΙΡΑΤΕ ΙΑ "

1η Ενότητα Πέτρος Σιούσιουρας, Επ. Καθηγητής Πανεπιστημίου Αιγαίου

Πχης Δ. Δαλακλής ΠΝ. Εκπρόσωπος ΣΝΔ

Χαράλαμπος Σταθακόπουλος, Δικηγόρος-Υποψήφιος Διδάκτορας Παν. Αιγαίου

«Θαλάσσιες Μεταφορές, Πειρατεία και Διεθνές Δίκαιο»: .................................................95

- Νομικό Πλαίσιο Αντιμετώπισης της Πειρατείας υπό το Πρίσμα του Διεθνούς

Δικαίου.........................................................................................................................99

- Θαλάσσιες Μεταφορές και Πειρατεία : Η Γεωπολιτική Διάσταση ........................111

- Σύγχρονες Πρακτικές Αντιμετώπισης της Πειρατείας ..........................................127

4

2η Ενότητα

Φωτεινή Μπέλλου, Λέκτορας Πανεπιστημίου "ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ"

«Η Πειρατεία υπό το Πρίσμα των Διεθνών Οργανισμών»...............................................133

Υπχος Παναγιώτης Σέργης ΠΝ, Εκπρόσωπος ΓΕΝ

«Νομική και Επιχειρησιακή Διάσταση Επιχείρησης "ΑΤΑΛΑΝΤΑ" - Ελληνική

Συμμετοχή» .........................................................................................................................143

Κλείσιμο διημερίδας Ομιλία Διοικητή Σχολής Υποστρατήγου Δημητρίου Τζιούτζιου ............................................153

Συμπεράσματα....................................................................................................................157

Φωτογραφικά στιγμιότυπα................................................................................................167

Οι απόψεις των εισηγητών της Διημερίδας δεν αποτελούν και απόψεις της ΑΔΙΣΠΟ

5

ΑΝΑΛΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΟΜΙΛΗΤΩΝ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑΣ ΘΕΜΑ : «Λαθρομετανάστευση και Σύγχρονη Πειρατεία Ως Απειλές της Διεθνθούς

και Περιφερειακής Ασφάλειας'

1 η ΗΜΕΡΑ 2 5 ΝΟΕΜΒΡ ΙΟΥ 2 0 0 9 "ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ "

Α/Α ΩΡΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΟΜΙΛΗΤΗΣ

1 0830 Πέρας Προσελεύσεως Προσκεκλημένων

2 0830-0840 Άφιξη επισήμων.

3 0840-0900 Έναρξη Διημερίδας - Ομιλία Δκτή ΑΔΙΣΠΟ

1η Ενότητα

4 0900-0930

«Το Φαινόμενο της Άτυπης Μετανάστευσης -

"Λαθρομετανάστευσης" στην Ελλάδα : Ποιοτικά και Ποστοικά Δεδομένα»

Δανιήλ Εσδράς Διευθυντής Γραφείου Ελλάδας Διεθ.Οργ. Μετανάστευσης

5 0930-1000 «Η Παράνομη Διακίνηση

Λαθρομεταναστών στην Ε.Ε, ως Μορφή Οργανωμένου Εγκλήματος»

Πχος Νικόλαος Δενιόζος Λ.Σ / ΔΙΠΑΜ-ΠΣΕΑ

6 1000-1100 Συζήτηση

7 1100-1130 Διάλειμμα (Παράθεση καφέ - αναψυκτικών)

2η Ενότητα

8 1130-1200 «Λαθρομετανάστευση, Μαζική Μετανάστευση και Ασφάλεια»

Ηλίας Ηλιόπουλος Δρ. Ιστορίας

9 1200-1230 «Λαθρομετανάστευση: Ειδικά Ζητήματα Ασφαλείας»

Φοίβος Αποστολόπουλος Διεθνολόγος

10 1230-1330 Συζήτηση

11 1330-1400 Πέρας εργασιών 1ης ημέρας

6

2η ΗΜΕΡΑ 26 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2009

"ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ"

Α/Α ΩΡΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΟΜΙΛΗΤΗΣ

1 0820 Πέρας προσελεύσεως προσκεκλημένων

2 0820-0830 Άφιξη Επισήμων

1η Ενότητα

3 0830-0930

«Θαλάσσιες Μεταφορές, Πειρατεία και Διεθνές Δίκαιο» - Νομικό Πλαίσιο Αντιμετώπισης της Πειρατείας υπό το Πρίσμα του Διεθνούς Δικαίου - Θαλάσσιες Μεταφορές και Πειρατεία: Η Γεωπολιτική Διάσταση - Σύγχρονες Πρακτικές Αντιμετώπισης της Πειρατείας

Πέτρος Σιούσουρας Επ.Καθ. Παν/μίου Αιγαίου

Πχης Δ. Δαλακλής ΠΝ Εκπρόσωπος ΣΝΔ

Χαράλ.Σταθακόπουλος Δικηγόρος-Υποψ. Δρ. Παν/μίου Αιγαίου


5 1030-1100 Διάλειμμα (Παράθεση καφέ - αναψυκτικών)

2η Ενότητα

6 1100-1130 «Η Πειρατεία υπό το Πρίσμα των Διεθνών Οργανισμών»

Φωτεινή Μπέλλου Λέκτορας Παν/μίου

"ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ"

7 1130-1200 «Νομική και Επιχειρησιακή Διάσταση Επιχείρησης "ΑΤΑΛΑΝΤΑ" - Ελληνική

Συμμετοχή»

Υπχος Παναγιώτης Σέργης ΠΝ

ΓΕΝ


9 1330-1400 Πέρας εργασιών 2ης ημέρας - Συμπεράσματα

Παντελής Σαββίδης Δημοσιογράφος

Κλείσιμο Διημερίδας

7


ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΚΑΙ ΚΗΡΥΞΗ ΕΝΑΡΞΗΣ

ΤΗΣ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑΣ

ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΤΖΙΟΥΤΖΙΟ

8

9

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου σηματοδότησε μια νέα εποχή για τα παγκόσμια δεδομένα. Ανάμεσα στις έννοιες που τέθηκαν υπό αμφισβήτηση και αναθεώρηση βρέθηκε αναπόφευκτα και αυτή της “ασφάλειας”. Η συλλογική ασφάλεια του Δυτικού κόσμου και των Χωρών μελών του ΝΑΤΟ, απένατι στην απειλή του Σινο-Σοβιετικού μπλοκ, έδωσε τη θέση της στην “ανθρώπινη ασφάλεια” (human security) και στην “ευθύνη για προστασία” (responsibility to protect) από όλους τους κρατικούς και μη δρώντες. Σε μια προσπάθεια να ορίσουμε τις απειλές κατά της ασφάλειας, ας δανειστούμε τον ορισμό του Ullman, σύμφωνα με τον οποίο είναι “..κάθε ενέργεια ή διαδοχή γεγονότων που απειλούν δραστικά και για σχετικά περιορισμένο χρόνο να μειώσουν την ποιότητα ζωής των κατοίκων μιας Χώρας ή που απειλούν να απομειώσουν σημαντικά το εύρος των διαθέσιμων επιλογών πολιτικής της κυβέρνησης μιας Χώρας ή μη κυβερνητικών οντοτήτων μέσα σ' αυτή.” Έτσι δημιουργήθηκε μια τάση ένταξης κάθε είδους και μορφής απειλής στην έννοια της σύγχρονης ασφάλειας, η οποία πέραν των παραδοσιακών στρατιωτικών απειλών, περιλαμβάνει και αυτές που προέχονται από μη κρατικούς δρώντες (τρομοκρατία), οικονομικές απειλές (διεθνής οικονομική κρίση), περιβαλλοντικές απειλές (υπερθέρμανση του πλανήτη, έλλειψη πόσιμου νερού), απειλές υγείας (πανδημία γρίππης), φυσικές καταστροφές (πλημμύρες, τσουνάμι) κ.ά. Κρατικές οντότητες και διεθνείς οργανισμοί επιχειρούν να αναδιαρθρώσουν τις υποδομές τους και να δώσουν πλέον στη συλλογική άμυνα, κάθε απαραίτητη συνιστώσα για να ανταποκριθούν στις σύγχρονες αυτές απειλές. Ανάμεσά τους και το ίδιο το ΝΑΤΟ, στην 55η ετήσια σύνοδο Κοινοβουλευτικής Ολομέλειας που πραγματοποίησε τη 15η Νοεμβρίου 2009 στο Εδιμβούργο, κατέληξε ότι απαιτείται καινούριος Στρατηγικός σχεδιασμός, προκειμένου να μπορέσει να αντιμετωπίσει τις νέες αναδυόμενες απειλές, στο περιβάλλον ασφαλείας του 21ου αιώνα. Στη διημερίδα της οποίας κηρύσσω την έναρξη με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, αποφασίσαμε με το επιτελείο της ΑΔΙΣΠΟ να εξετάσουμε δύο απειλές της σύγχρονης ασφάλειας, οι οποίες πέραν της παγκόσμιας διάστασης που έχουν λάβει τα τελευταία χρόνια, έχουν πολύ σημαντικές και άμεσες επιπτώσεις στην ασφάλεια της Χώρας μας. Θα ξεκινήσουμε σήμερα με το θέμα της λαθρομετανάστευσης, κάτι που πλέον είναι ορατό σε κάθε Έλληνα πολίτη, ένα κομμάτι της καθημερινής ζωής μας. Η γεωγραφική θέση της Χώρας μας, τόσο ως νοτιο-ανατολικό σύνορο της Ε.Ε. όσο και ως τη Χώρα με τη μεγαλύτερη σε έκταση ακτογραμμή, μας καθιστά ένα ειδυλλιακό προορισμό. Λαθρομετανάστες από τις πολύπαθες περιοχές της Ασίας (Ιρακ, Αφγανιστάν, Πακιστάν) και της Αφρικής (Νιγηρία, Σομαλία, Σουδάν) αναζητούν ένα καλύτερο μέλλον, συνθήκες διαβίωσης που θα τους προσφέρουν ασφάλεια και πρόσβαση σε βασικές υποδομές επιβίωσης, όπως το πόσιμο νερό και η τροφή. Απ' την άλλη μεριά, δίκτυα του οργανωμένου εγκλήματος, εκμεταλλευόμενα την επικρατούσα κατάσταση δραστηριοποιούνται στη λαθραία διακίνηση και εμπορία ανθρώπων, τόσο από τα Τουρκικά παράλια όσο και από τις βόρεια συνορεύουσες Χώρες (FYROM, Κόσοβο) προς την Ελλάδα, κάνοντας πλέον τη “Διαδρομή των Βαλκανίων” ένα παγκοσμίως γνωστό κόμβο και το σκαλοπάτι για τα υπόλοιπα Κράτη-Μέλη της ΕΕ. Οι εργασίες της 2ης ημέρας θα συνεχιστούν εξετάζοντας την απειλή της σύγχρονης πειρατείας. Την 11η Νοεμβρίου 2009, ακόμη ένα πλοίο Ελληνικών συμφερόντων που μετέφερε χημικά, με 3 Έλληνες ναυτικούς στο πλήρωμά του, κατελήφθη από Σομαλούς πειρατές. Η Ελληνική εμπορική Ναυτιλία, από τις μεγαλύτερες παγκοσμίως, δεν ήταν δυνατόν να μην πληγεί από τη σύγχρονη αυτή απειλή. Αναλογιζόμενοι όμως τον όγκο των αγαθών που διακινούνται παγκοσμίως μέσω των θαλασσίων οδών, συμπεριλαμβανομένου και του πετρελαίου της Μέσης Ανατολής, είναι ξεκάθαρο ότι

10

απειλούνται συμφέροντα σε παγκόσμιο επίπεδο. Μέχρι και η Κίνα, προκειμένου να προστατεύσει τα πλοία της που μεταφέρουν το πετρέλαιο από τα κοιτάσματα του Σουδάν, αποφάσισε μετά από πάρα πολλά χρόνια να δηλώσει παρουσία με πολεμικό στόλο στον Ινδικό Ωκεανό. Η έξαρση που σημείωσαν τα κρούσματα πειρατείας την τελευταία διετία, οδήγησαν και την Ε.Ε. να αναλάβει την πρώτη Ναυτική αποστολή της ιστορίας της, για να την αποτρέψει, αν όχι να την καταστείλει· και η Ελλάδα είχε την τιμή να ηγηθεί αυτής της ναυτικής δύναμης και αποστολής προσδίδοντας στη Χώρα μας παγκόσμια αναγνώριση και περαιτέρω επαύξηση του κύρους των Ενόπλων Δυνάμεων. Προτιμώ όμως να σταματήσω εδώ και να δώσω το λόγο στους διακεκριμένους ομιλητές που μας τίμησαν αποδεχόμενοι την πρόσκλησή μας. Αξιότιμοι προσκεκλημένοι, σας καλωσορίζω και κυρήσσω την έναρξη της διημερίδας της ΑΔΙΣΠΟ, με την ευχή και τη βεβαιότητα ότι θα αποβεί εποικοδομητική για όλους μας, και ιδιαίτερα για τους σπουδαστές της Σχολής.

Καλή επιτυχία.

11

25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2009

1η ΕΝΟΤΗΤΑ "ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ"

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΤΥΠΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ - "ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ" ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ : ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΑ

ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Δανιήλ Εσδράς

Διευθυντής Γραφείου Ελλάδας του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης

12

13

Δανιήλ Εσδράς

Διευθυντής Γραφείου Ελλάδας του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης Ξεκίνησε τη θητεία του στην Αποστολή Ελλάδος του Διεθνούς Οργανισμού Μεταναστεύσεως σαν Προϊστάμενος Μετακινήσεων. Υπηρέτησε ως Αρχηγός των Αποστολών του ΔΟΜ στο Βελιγράδι και τα Σκόπια. Ήταν ο Γενικός Συντονιστής των Ανθρωπιστικών Επιχειρήσεων στον Βόρειο Καύκασο, κατά τη διάρκεια της κρίσης στην Τσετσενία το 1995. Συμμετείχε στην ομάδα αξιωματούχων του ΔΟΜ που, σε συνεργασία με τον ΟΑΣΕ, ήταν υπεύθυνοι για την υλοποίηση του προγράμματος “Out-of-Country Voting” για την Βοσνία και το Κόσοβο. Σήμερα, είναι Αρχηγός Αποστολής Ελλάδος του ΔΟΜ. Κατά τη διάρκεια της εικοσαετούς και πλέον εμπειρίας του, έχει ειδικευθεί στη διαχείριση κρίσεων και στην υλοποίηση δράσεων για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Υπήρξε τακτικό μέλος της ΟΚΕΑ (Ομάδα για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων) του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης, οι εργασίες της οποίας κατέληξαν στη δημιουργία του Νόμου 3064/2002, του πρώτου νομικού εργαλείου στην Ελλάδα για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων. Από το 2007, είναι τακτικό μέλος της Ειδικής Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής για την Καταπολέμηση της Εμπορίας Ανθρώπων που συστάθηκε από το Υπουργείο Δικαιοσύνης, με στόχο την οργάνωση επιμορφωτικών δράσεων και την πρόταση βελτιωτικών ρυθμίσεων στο νομοθετικό πλαίσιο. Έχει

14

συμμετάσχει, ως εισηγητής, σε πληθώρα μεταναστευτικών συνεδρίων και επιμορφωτικών δραστηριοτήτων, με θέματα την εμπορία ανθρώπων, καθώς και τη μετανάστευση σε συνάρτηση με την υγεία, την ανάπτυξη και τις κλιματικές αλλαγές. Ο Δανιήλ Εσδράς είναι απόφοιτος των Πανεπιστημίων Sussex, LaSalle και Ohio State, με ειδίκευση στις Διεθνείς και Δημόσιες Σχέσεις.

15

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΤΥΠΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ – «ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ» ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ: ΠΟΙΟΤΙΚΑ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΑ

ΔΕΔΟΜΕΝΑ

1. Eισαγωγή Ο ΔΟΜ είναι ένας Διεθνής Διακυβερνητικός Οργανισμός με έδρα τη Γενεύη της Ελβετίας. Ο ΔΟΜ ιδρύθηκε το 1951, στον απόηχο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, για να αντιμετωπίσει θέματα μετανάστευσης και επαναπατρισμού προσφύγων και εσωτερικά εκτοπισμένων πληθυσμών στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα, η οποία αποτελεί ιδρυτικό μέλος, λειτουργεί Αποστολή του ΔΟΜ από το 1952, βάσει Σύμβασης που έχει υπογραφεί με την Ελληνική Κυβέρνηση. Ο Διεθνής Οργανισμός Μεταναστεύσεως υπερασπίζεται την αρχή πως «μόνο μέσω της ανθρωπιστικής και οργανωμένης μετανάστευσης μπορούν να ωφεληθούν τόσο οι μετανάστες, όσο και η ευρύτερη κοινωνία». Ο ΔΟΜ σήμερα αριθμεί 127 Κράτη – Μέλη, 440 Γραφεία και υλοποιεί 2.030 προγράμματα. Ο Οργανισμός βοηθά τις κυβερνήσεις κρατών και μεμονωμένα άτομα στη λύση των μεταναστευτικών προβλημάτων μέσα από τις ακόλουθες κατηγορίες προγραμμάτων: α. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΠΤΥΞΗ (μετανάστευση και οικονομική/κοινοτική ανάπτυξη, εκπαίδευση στελεχών κ.α.) β. ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗΣ (παροχή υπηρεσιών επιστροφής στους μετανάστες και τις κυβερνήσεις, καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων κ.α.) γ. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑ (παροχή υπηρεσιών υγείας κατά το ταξίδι, προαγωγή της υγείας κ.α.) δ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΠΑΝΑΠΑΤΡΙΣΜΟΥ (ανθρωπιστικά και κοινωνικά προγράμματα κ.α.) ε. ΔΙΕΥΚΟΛΥΝΟΝΤΑΣ ΤΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ (μετανάστευση για εργασία, ενσωμάτωση μεταναστών κ.α.) στ. ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΕΙΣ ΠΛΗΘΥΣΜΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΡΙΣΕΩΝ (υπηρεσίες μετεγκατάστασης, υπηρεσίες επιστροφής κ.α.) ζ. ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ, ΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΗ ΥΠΟΒΑΘΜΙΣΗ (θέματα πολιτικής, έρευνας κ.α.) 2. Η Διάσταση του Μεταναστευτικού και Προσφυγικού Φαινομένου Παγκοσμίως Σύμφωνα με έρευνες, εκτιμάται ότι ο σημερινός αριθμός των μεταναστών, σε παγκόσμια κλίμακα, ξεπερνά τα 200 εκ. πρόσωπα. Οι μετανάστες αποτελούν το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού και εάν ομαδοποιούσαμε όλους τους μετανάστες θα μπορούσαν να αποτελέσουν την πέμπτη πιο πυκνοκατοικημένη περιοχή στον κόσμο. Οι γυναίκες συνθέτουν το 49,6% των μεταναστών. Οι μη νόμιμοι μετανάστες παγκοσμίως είναι, κατά προσέγγιση, 20 με 30 εκ. Το 2007 εκτιμάται ότι υπήρχαν 26 εκ. πρόσφυγες - εσωτερικά εκτοπισμένοι πληθυσμοί σε τουλάχιστον 52 χώρες, ως αποτέλεσμα εμφύλιων συρράξεων. Για το ίδιο έτος εκτιμάται ότι ο παγκόσμιος πληθυσμός προσφύγων έφτασε τα 11,4 εκ. πρόσωπα.

16

3. Δημογραφικά Στοιχεία των Μεταναστών στην Ελλάδα Σύμφωνα με την Απογραφή του 2001, της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος, ο αριθμός των αλλοδαπών στη χώρα ήταν 762.191 άτομα. Σύμφωνα με το Αναπτυξιακό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών, το 2005 ο αριθμός των μεταναστών στην Ελλάδα ήταν 937.677, με τις γυναίκες να υπερτερούν έναντι των αντρών της τάξεως του 55,6%. Γενικά η αναλογία του φύλου των μεταναστών παρουσιάζει ισορροπία σε κάποιες εθνικότητες και σε άλλες φαίνεται να υπάρχει μια δυσαναλογία. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι οι άντρες υπερτερούν έναντι των γυναικών στις εθνικότητες των Πακιστανών, Μπαγκλαντεσιανών και Ινδών και οι γυναίκες υπερτερούν έναντι των αντρών στις εθνικότητες των Ουκρανών, Φιλιππινέζων και Μολδαβών μεταναστών. Σύμφωνα με τη Eurostat, το 2006 οι μετανάστες ήταν 884.000, καλύπτοντας το 7,9% επί του συνολικού πληθυσμού της χώρας. 4. Εννοιολογικοί Προσδιορισμοί Ποια είναι η έννοια της άτυπης μετανάστευσης – «λαθρομετανάστευσης» Πρόκειται για τη μετακίνηση , η οποία λαμβάνει χώρα πέρα από τους κανόνες – νόμους των χωρών αποστολής, διέλευσης και υποδοχής. Ωστόσο, δεν υπάρχει ένας καθαρά και οικουμενικά αποδεκτός προσδιορισμός του όρου. Από την οπτική των χωρών προορισμού, η άτυπη μετανάστευση, αναφέρεται στην παράνομη είσοδο, παραμονή ή εργασία στη χώρα, εννοώντας ότι ο μετανάστης δεν έχει την απαραίτητη θεώρηση εισόδου για να εισέλθει, να μένει ή να εργαστεί στη χώρα αυτή. Από την οπτική των χωρών αποστολής, η άτυπη μετανάστευση, αφορά τις περιπτώσεις όπου ένα άτομα περνά τα διεθνή σύνορα δίχως ισχύοντα ταξιδιωτικά έγγραφα ή δεν πληρεί τις διοικητικές προϋποθέσεις για να αναχωρήσει από τη χώρα. Γενικά, η «λαθρομετανάστευση» αφορά το «παράνομο» λαθραίο πέρασμα ανθρώπων σε ένα Κράτος και δε θα πρέπει να συγχέουμε τον όρο αυτόν με την παράνομη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων, η οποία προϋποθέτει τα στοιχεία της εκμετάλλευσης, του εξαναγκασμού ή της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. 5. Τα Ποιοτικά Δεδομένα της Άτυπης Μετανάστευσης - "Λαθρομετανάστευση" στην Ελλάδα Η χώρα μας κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών έρχεται αντιμέτωπη με έναν μεγάλο αριθμό μη νόμιμων μεταναστών από την Ανατολική, Νότιο-Ανατολική Ευρώπη και κυρίως από τις αναπτυσσόμενες χώρες της Ασίας και της Αφρικής. Εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης, στα νότιο-ανατολικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και της «απωθητικής» κοινωνικοοικονομικής κατάστασης των αναπτυσσόμενων κρατών προέλευσης, η Ελλάδα αποτελεί «πόλο έλξης» μη νόμιμων μεταναστών. Οι περιοχές εισόδου των μη νόμιμων μεταναστευτικών ρευμάτων είναι: α. Τα ελληνοαλβανικά σύνορα β. Τα ελληνοτουρκικά σύνορα (διά μέσου είτε των θαλάσσιων, είτε των βορειοανατολικών χερσαίων συνόρων της χώρας). Πρόκειται κυρίως για υπηκόους που προέρχονται από τις αναπτυσσόμενες Ασιατικές (Αφγανιστάν, Ιράκ, Ιράν κ.α) και Αφρικανικές χώρες (Μαρόκο, Σουδάν, Νιγηρία κ.α.) Η Ελλάδα έχει υπογράψει Συμφωνίες Επανεισδοχής με την Αλβανία και την Τουρκία. Ωστόσο, η τελευταία δεν τηρεί τους όρους της συμφωνίας αυτής.

17

Η υλοποίηση υποχρεωτικών επιστροφών από το Κράτος (απελάσεις) παρουσιάζουν μια σειρά από προβλήματα, μεταξύ των οποίων είναι: α. Η απουσία απ’ ευθείας αεροπορικής σύνδεσης με κάποιες χώρες (π.χ. Αφγανιστάν) ή πολλές φορές η απουσία ταξιδιωτικών εγγράφων (διαβατηρίων) που αποδεικνύουν την υπηκοότητα των μη νόμιμων αλλοδαπών στη χώρα β. Σε περιοχές που πλήττονται από εμφύλιες συρράξεις γίνεται αδύνατη η επιστροφή των μη νόμιμα μεταναστών στην Ελλάδα γ. Δεν έχουν υπογραφεί Συμφωνίες Επανεισδοχής με τις χώρες προέλευσης των μη νόμιμα διαμενόντων αλλοδαπών ή όπου έχουν διαμορφωθεί, στην περίπτωση με την Τουρκία, δεν εφαρμόζονται οι όροι της Συμφωνίας δ. Ένας αριθμός των μη νόμιμα αλλοδαπών που έχουν υποχρεωτικά επιστρέψει στις πατρίδες τους (π.χ. Αλβανία) έρχονται μετά από λίγο χρονικό διάστημα και πάλι στην Ελλάδα (με μη νόμιμο καθεστώς εισόδου και παραμονής) ε. Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός απορριφθέντων αιτούντων άσυλο, οι οποίοι παραμένουν μη νόμιμα στο ελληνικό έδαφος κ.α. 6. Τα Ποσοτικά Δεδομένα της Άτυπης Μετανάστευσης - "Λαθρομετανάστευσης" στην Ελλάδα Ο προσδιορισμός του αριθμού των μεταναστών που διαμένουν «παράνομα» στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά δύσκολος. Εντούτοις, οι «παράνομοι» μετανάστες αφήνουν ίχνη στην ελληνική κοινωνία, από τα οποία δύναται να αντληθούν πληροφορίες για τον αριθμό τους. Αυτά μπορεί να είναι είτε τα στοιχεία της Αστυνομίας σχετικά με τις συλλήψεις και απελάσεις αλλοδαπών που βρίσκονται στη χώρα μη νόμιμα, είτε τα στοιχεία της έρευνας οικογενειακών προϋπολογισμών της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας Ελλάδος, είτε τα στοιχεία από την Τρίτη νομιμοποίηση του Ν. 3386/2005, είτε ακόμα και εκτιμήσεις από τους συλλόγους των μεταναστών. Στα πλαίσια του Προγράμματος ΑΙΝΕΙΑΣ, του οποίου εταίρος είναι και ο Διεθνής Οργανισμός Μεταναστεύσεως, δημοσιεύθηκε από το ΙΜΕΠΟ μια μελέτη με τίτλο Εκτίμηση του ‘Όγκου των Αλλοδαπών που Διαμένουν Παράνομα στην Ελλάδα, Αθήνα 2008. Σε συνέχεια επεξεργασίας των ποσοτικών στοιχείων της έρευνας παραθέτουμε τον ακόλουθο πίνακα:

Πηγή Δεδομένων Ελάχιστος Αριθμός Μέγιστος Αριθμός Μέσος Όρος

Γενική Γραμματεία Δημόσιας Τάξης –

Συλλήψεις και Απελάσεις Αλλοδαπών

160.938 257.866 209.402

Εκτιμήσεις από Συλλόγους Μεταναστών

226.000 - -

Υπ. Εσωτερικών, Τρίτη Νομιμοποίηση (2005)

270.000 - -

ΕΣΥΕ (2006) 224.835 - -

18

Ακολουθούν πίνακες σχετικά με τους συλληφθέντες «λαθρομετανάστες» και διακινητές, ανά περιοχή σύλληψής τους, υπηκοότητα όπως και σχετικά με τους απελαθέντες αλλοδαπούς. ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΩΝ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΕΙΣΟΔΟ & ΠΑΡΑΜΟΝΗ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΔΙΑΚΙΝΗΤΩΝ ΑΠΟ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΙΜΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΕΤΟΣ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΕΣ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ

ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΕΣ ΔΙΑΚΙΝΗΤΕΣ

2006 95.239 994

2007 112.364 1.421

2008 146.337 2.211

Α’ 8ΜΗΝΟ 2009 81.777 1.081

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΩΝ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΓΙΑ ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΕΙΣΟΔΟ & ΠΑΡΑΜΟΝΗ, ΑΝΑ ΠΕΡΙΟΧΗ, ΑΠΟ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΙΜΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

ΠΕΡΙΟΧΕΣ / ΕΤΗ 2008 Α’ 8ΜΗΝΟ 2009

ΕΛΛΗΝΟ-ΑΛΒΑΝΙΚΗ ΜΕΘΟΡΙΟ 39.267 24.498

ΕΛΛΗΝΟ-ΣΚΟΠΙΑΝΗ ΜΕΘΟΡΙΟ 3.459 1.633

ΕΛΛΗΝΟ-ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΜΕΘΟΡΙΟ 1.795 779

ΕΛΛΗΝΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΧΕΡΣΑΙΑ ΣΥΝΟΡΑ 14.461 5.634

ΕΛΛΗΝΟ-ΤΟΥΡΚΙΚΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΣΥΝΟΡΑ 30.149 17.107

ΚΡΗΤΗ 2.961 2.101

ΛΟΙΠΗ ΧΩΡΑ 54.245 30.025

ΣΥΝΟΛΟ 146.337 81.777

19

ΠΙΝΑΚΑΣ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΩΝ ΔΙΑΚΙΝΗΤΩΝ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ, ΑΝΑ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑ, ΑΠΟ ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΕΣ ΚΑΙ ΛΙΜΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ Α’ 8ΜΗΝΟ 2009

Α/Α ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΟΛΟ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΩΝ 1 ΑΛΒΑΝΙΑ 340 2 ΕΛΛΑΔΑ 232 3 ΤΟΥΡΚΙΑ 123 4 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 80 5 ΙΡΑΚ 75 6 ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ 29 7 ΓΕΩΡΓΙΑ 25 8 ΡΟΥΜΑΝΙΑ 18 9 ΣΥΡΙΑ 16

10 ΠΑΛΑΙΣΤΙΝΗ 16 11 ΆΛΛΕΣ (π.χ. ΠΑΚΙΣΤΑΝ, ΣΟΜΑΛΙΑ

ΜΑΡΟΚΟ) 127

ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΕΛΑΘΕΝΤΩΝ ΑΛΛΟΔΑΠΩΝ, ΑΝΑ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΑ, Α’ 4ΜΗΝΟ 2009

Α/Α 10 ΚΥΡΙΕΣ ΥΠΗΚΟΟΤΗΤΕΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΠΕΛΑΘΕΝΤΩΝ 1 ΑΛΒΑΝΙΑ 4.229 2 ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ 90 3 ΤΟΥΡΚΙΑ 88

4 ΑΦΓΑΝΙΣΤΑΝ 55

5 ΓΕΩΡΓΙΑ 46 6 ΙΡΑΚ 44 7 ΠΓΔΜ 33 8 ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΤΗΣ ΣΕΡΒΙΑΣ 29 9 ΡΟΥΜΑΝΙΑ 28

10 ΟΥΚΡΑΝΙΑ 24

7. Οι Προτάσεις του ΔΟΜ Ελλάδος Για τη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών και την αντιμετώπιση του φαινομένου της άτυπης μετανάστευσης στην Ελλάδα, η Ελληνική Αποστολή του Διεθνούς Οργανισμού Μεταναστεύσεως προτείνει τα ακόλουθα:

α. Εφαρμογή Μοντέλου Υποδοχής & Διαχείρισης μεταναστευτικών εισροών στα σημεία εισόδου – “screening” (π.χ. Σάμος, Λέσβος) β. Παραγωγή και Διανομή στα αρμόδια στελέχη ενός Γλωσσάριου επικοινωνίας με τους μετανάστες (σε 16 γλώσσες)

20

γ. Υλοποίηση Προγράμματος Επικουρούμενων Εθελοντικών Επαναπατρισμών και Δράσεων Επανένταξης στις χώρες προέλευσης

δ. Υλοποίηση Αναπτυξιακών Προγραμμάτων για τη σύνδεση Μετανάστευσης και Ανάπτυξης

21

25 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2009 1η ΕΝΟΤΗΤΑ

"ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ"

Η ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε, ΩΣ ΜΟΡΦΗ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

Πχος Νικόλαςο Δενιόζιος

Εκπρόσωπος Λ.Σ / ΔΙΠΑΜ-ΠΣΕΑ

22

23

Πχος Νικόλαος Δενιόζος

Εκπρόσωπος Λ.Σ / ΔΙΠΑΜ-ΠΣΕΑ

Αποφοίτησε από την Σ.Ν.Δ.-Τμήμα Δοκίμων Σημαιοφόρων Λ.Σ. Πτυχιού-χος Οικονομικής Επιστήμης, Ειδίκευση στην Στατιστική-Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σε θέματα Σύγχρονης Νεοελληνικής Κοινωνίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Κάτοχος Master στην Περιφερειακή και Αστική Ανάπτυξη από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, Διδακτορικού Διπλώματος στο αντικείμενο της Οικονομικής Γεωγραφίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου και απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας. Εκπαιδεύτηκε στις Η.Π.Α. σε θέματα αντιμετώπισης Ειδικών Εγκλημάτων Βίας στη θάλασσα και σε λιμένες, συμμετείχε σε προγράμματα της Αμερικάνικης Ακτοφυλακής σε θέματα δίωξης ναρκωτικών. Απόφοιτος του Σχολείου Ειδικών Αποστολών του Λ.Σ. Υπηρέτησε στις Ειδικές Δυνάμεις του Λ.Σ ως Αξιωματικός Εκπαίδευσης, Υποδιοικητής και Διοικητής συμμετέχοντας σε επιχειρήσεις δίωξης ναρκωτικών και λαθρομετανάστευσης. Έχει εκπαιδευτεί στην ΕUROPOL σε θέματα στρατηγικής ανάλυσης πληροφοριών. Απόφοιτος του George C. Marshall European Center For Security Studies, στο πρόγραμμα «Τρομοκρατία και Σπουδές Ασφαλείας». Επικεφαλής της Ελληνικής Αντιπροσωπείας Αξιωματικών Συνδέσμων στη ΕUROPOL, με κύρια ενασχόληση το οργανωμένο έγκλημα, τη δίωξη ναρκωτικών, το οικονομικό έγκλημα και τη λαθρομετανάστευση. Διετέλεσε επίσης Κεντρικός Λιμενάρχης Χαλκίδας. Υπηρέ-τησε ως επικεφαλής στο Τμήμα Δίωξης Ναρκωτικών του Λ.Σ. Υπηρετεί ως Δ/ντης της Δ/νσης Πολιτικού Σχεδιασμού Εκτάκτων Αναγκών του Υπουργείου Οικονομίας Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. Έχει διδάξει το μάθημα της Ναυτιλιακής Οικονομίας στους Δόκιμους Αξιωματικούς του Λ.Σ. στη Σ.Ν.Δ. Έχει συμμετάσχει σε διεθνή συνέδρια ως εισηγητής, σε επιστημονικές μελέτες και αρθρογραφεί σε επιστημονικά περιοδικά.

24

25

Η ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΩΝ ΣΤΗΝ Ε.Ε., ΩΣ ΜΟΡΦΗ ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ

1. Εισαγωγή Το ζήτημα της παράνομης διακίνησης λαθρομεταναστών αποτελεί ένα θέμα αιχμής παγκοσμίως και ειδικότερα στο χώρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όχι μόνον για τις κοινωνικές διαστάσεις που έχει προσλάβει αλλά και για το ότι αποτελεί μια μορφή διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος. Οι πτυχές αυτής της εγκληματικής δραστηριότητας επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τόσο τη γεωστρατηγική όσο και τη γεωοικονομία περιφερειακών συστημάτων καθώς και τους δρώντες σ’ αυτά. Σημειώνεται ότι η εμπλοκή του Οργανωμένου Εγκλήματος σε εγκλήματα κατά των προσώπων, με ιδιαίτερη έμφαση στη διακίνηση λαθρομεταναστών και την εμπορία ανθρώπων, σαν μια από τις πλέον προσοδοφόρες εγκληματικές δραστηριότητες που συνδυάζουν υψηλό κέρδος με χαμηλό κίνδυνο, αποτελεί ζήτημα ύψιστης σπουδαιότητας λαμβάνοντας υπόψη τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές αναταράξεις που αυτού του είδους η εγκληματική δραστηριότητα δημιουργεί στην Ε.Ε. Αυτού του είδους οι εγκληματικές δραστηριότητες οι στρεφόμενες κατά προσώπων έχουν πολλές όψεις και συχνά συνδέονται ουσιαστικά με άλλες δραστηριότητες του Οργανωμένου Εγκλήματος . Έτσι η διακίνηση των λαθρομεταναστών είναι δυνατόν να συνδυάζεται με την πλαστογραφία και την παραχάραξη διοικητικών έγγράφων ή ταυτοτήτων ή άλλα εγκλήματα όπως η διακίνηση ναρκωτικών όταν οι μετανάστες μεταφέρουν ναρκωτικά σαν μέρος της αμοιβής που καταβάλλουν στους διακινητές για το ταξίδι τους. Επιπρόσθετα, αυτή η μορφή εγκληματικής δραστηριότητας έχει μια συνεχόμενη και συχνά αρνητική επίπτωση που αναδεικνύεται από την συνεχιζόμενη (συχνά παράνομη) παρουσία μεταναστών στη χώρα υποδοχής τους. 2. Η έννοια του Οργανωμένου Εγκλήματος Γίνεται κατ’ αρχάς μια προσπάθεια εννοιολογικής προσέγγισης του διασυνοριακού και διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος. Επισημαίνεται ιδιαίτερα η ανάλυση της έννοιας του οργανωμένου εγκλήματος το οποίο αποτελεί και το πεδίο εφαρμογής της παράνομης διακίνησης λαθρομεταναστών. O όρος «οργανωμένο έγκλημα» έχει χρησιμοποιηθεί με διαφορετικές έννοιες από ερευνητές και εισαγγελικούς λειτουργούς σε διαφορετικές χώρες. Μερικοί συγγραφείς χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο προκειμένου να ορίσουν ένα σύνολο σχέσεων μεταξύ παράνομων οργανώσεων, ενώ άλλοι τον χρησιμοποιούν προκειμένου να καταδείξουν ένα σύνολο από παράνομες δραστηριότητες που γίνονται από ένα δεδομένο αριθμό μεσαζόντων ή μεσολαβητών. Για παράδειγμα, ο ορισμός που χρησιμοποιήθηκε από την Ομάδα Ειδικών Καθηκόντων για το Οργανωμένο έγκλημα της Επιτροπής του Προέδρου των ΗΠΑ του 1967, ήταν ο εξής: «Ο πυρήνας της δραστηριότητας του οργανωμένου εγκλήματος είναι η προμήθεια παράνομων αγαθών και υπηρεσιών – χαρτοπαιξία, απάτη περί τα δάνεια, ναρκωτικά και άλλες μορφές φαυλότητας – σε πολύ μεγάλο αριθμό πολιτών πελατών».1 Ο Schelling2 υποστηρίζει ότι ο παραπάνω ορισμός του οργανωμένου εγκλήματος δεν μπορεί να γίνει αποδεκτός γιατί δεν δίνει έναν κεντρικό ρόλο σε εκείνες τις δραστηριότητες που εμπλέκουν την απειλή και / ή την άσκηση βίας εναντίον άλλων νόμιμων ή παράνομων

1 Fiorentini G., Peltzman S., in Peltzman (eds), The Economics of Organized Crime, Cambridge University Press,1995: 5-6. 2 Schelling. T. C., “What is the Business of Organized Crime?”, Journal of Public Law, 1971: 71-84

26

δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με τον Schelling, η διαφορά μεταξύ των συνηθισμένων εγκληματικών δραστηριοτήτων – που μπορεί να διέπονται από υψηλό βαθμό οργάνωσης – και του «οργανωμένου εγκλήματος» είναι ότι μόνο το τελευταίο ζητάει να εξουσιάζει και να ελέγχει την όλη οικονομική διάρθρωση του υποκόσμου3. Σχετικά πρόσφατα ο Reuter το 1983 δίνει έναν τρίτο ορισμό του οργανωμένου εγκλήματος, ο οποίος ανεπιφύλακτα απορρίπτει και τις δύο προηγούμενες προσεγγίσεις: «Το Οργανωμένο έγκλημα αποτελείται από οργανισμούς που έχουν διάρκεια, ιεραρχία και εμπλοκή σε ένα πλήθος εγκληματικών δραστηριοτήτων».4 Την 12-12-2000 υπεγράφη στο Παλέρμο της Ιταλίας από 154 χώρες, η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών κατά του υπερεθνικού οργανωμένου εγκλήματος. Στο άρθρο 3 παρ. 2 της Σύμβασης καθορίζεται ότι ένα αδίκημα έχει υπερεθνικό χαρακτήρα, στις περιπτώσεις που:

α. Τελείται σε περισσότερα του ενός κράτη. β. Τελείται σε ένα κράτος αλλά σημαντικό τμήμα της προετοιμασίας του σχεδιασμού, της καθοδήγησης ή του ελέγχου του λαμβάνει χώρα σε άλλο κράτος. γ. Τελείται σε ένα κράτος αλλά αφορά οργανωμένη εγκληματική ομάδα που συμμετέχει σε εγκληματικές δραστηριότητες σε περισσότερα του ενός κράτη.

δ. Τελείται σε ένα κράτος αλλά έχει σημαντικές επιπτώσεις σε άλλο κράτος. Στα πλαίσια της λειτουργίας της Ε.Ε και σύμφωνα με επίσημο έγγραφο5 του Συμβουλίου, θα πρέπει να υπάρχουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά για να προσδιορίζεται η έννοια του οργανωμένου εγκλήματος: α. Συνεργασία περισσότερων ατόμων από δύο. β. Σε κάθε άτομο έχει ανατεθεί μια συγκεκριμένη εργασία. γ. Παρατεταμένη ή απροσδιόριστη χρονική περίοδος (αυτό το κριτήριο αναφέρεται στη σταθερότητα και (δυνητική) διάρκεια ζωής της ομάδας). δ. Χρήση κάποιας μορφής πειθαρχίας και ελέγχου. ε. Υποψία για διάπραξη σοβαρών εγκληματικών αδικημάτων. στ. Δραστηριότητα σε διεθνές επίπεδο. ζ. Χρήση βίας ή άλλων μέσων κατάλληλων για εκφοβισμό. η. Χρήση δομών λειτουργίας επιχειρηματικής ή εμπορικής δραστηριότητας. θ. Ξέπλυμα χρήματος. ι. Άσκηση επιρροής στην πολιτική, τα μέσα ενημέρωσης, στη δημόσια διοίκηση, δικαστικές Αρχές ή στην οικονομία. ια. Να υπάρχει επιδίωξη του κέρδους και / ή δύναμη. Τουλάχιστον έξι από τα παραπάνω χαρακτηριστικά πρέπει να υπάρχουν, τέσσερα από τα οποία πρέπει να είναι το: 1, 3,5 και 11 για οποιοδήποτε έγκλημα ή εγκληματική ομάδα ώστε να ορισθεί η δραστηριότητα ως οργανωμένο έγκλημα. Τέλος αναφορικά με το υφιστάμενο εθνικό δίκαιο, ο Νόμος 2928/20016 στο άρθρο 1, με το οποίο αντικαθίσταται το άρθρο 187 του Ποινικού Κώδικα, προσδιορίζει την έννοια της Εγκληματικής Οργάνωσης μέσω της επιβληθείσας ποινής και έτσι προκύπτουν κριτήρια όπως η συγκρότηση ή ένταξη σε δομημένη και με διαρκή δράση ομάδα που αποτελείται από τρία ή περισσότερα πρόσωπα ( οργάνωση), η οποία επιδιώκει τη διάπραξη μιας σειράς κακουργημάτων που προβλέπονται στον Ποινικό Κώδικα. 3 Fiorentini G., Peltzman S., 1995., οπ. αν. 4 Reuter, P., Disorganized Crime: The Economics of the Visible Hand, Cambridge MA, MIT Press, 1983: 175. 5 ENFOPOL 35 Rev 2, 21.04.1997 6 Ν. 2928/2001: Τροποποίηση διατάξεων Ποινικού Κώδικα και του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας και άλλες διατάξεις για την προστασία του πολίτη από αξιόποινες πράξεις εγκληματικών οργανώσεων.

27

Αναφορικά με το ρόλο των συνόρων στην εγκληματική δραστηριότητα, καθώς και στη δημιουργία και εξέλιξη των όρων cross-border και transnational crime, επισημαίνεται ότι τα σύνορα έχουν ένα ποικίλο συμβολικό και πρακτικό ρόλο καθορίζοντας κυρίως τη γεωπολιτική κυριαρχία ενός κράτους. Στη διεθνή βιβλιογραφία ο όρος που εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα είναι το διεθνικό έγκλημα που καλύπτει και τη διασυνοριακή εγκληματική δραστηριότητα. Διάφοροι συγγραφείς ( Πασσάς, Dannecker, Bruggeman) θεωρούν ότι δεν υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις δύο αυτές έννοιες7. Έτσι ουσιαστικά η διασυνοριακή δραστηριότητα με βάση τις βιβλιογραφικές αναφορές αφορά κυρίως στην διεθνική, σύμφωνα με τα όσα εκτέθηκαν παραπάνω για την έννοια του όρου αυτού, ταυτίζοντας εννοιολογικά τους δύο όρους. Η έννοια διεθνικές δραστηριότητες, έχει τις ρίζες της στον κλάδο των διεθνών σχέσεων. Παραδοσιακά αφορούσε τις διαπολιτειακές – διακρατικές (interstate) σχέσεις κυρίως σε θέματα συνεργασίας και συγκρούσεων των κρατών αγνοώντας τους μη πολιτειακούς παράγοντες και δραστηριότητες που ξεπερνούσαν τα εθνικά σύνορα και δεν ελέγχονταν από τα κράτη. Η αντίδραση σε αυτόν τον κρατικοκεντρισμό άρχισε να παρουσιάζεται στις αρχές τις δεκαετίας του 1970 με την εργασία των Robert Keohane, Joseph Nye και Samuel Huntington. Συγκεκριμένα οι δύο πρώτοι σκιαγράφησαν τη διεθνική δραστηριότητα ως τη διακίνηση πληροφοριών, χρημάτων, φυσικών αντικειμένων, ατόμων ή άλλων υλικών ή μη ειδών διαμέσου των εθνικών συνόρων, όταν τουλάχιστον ένας από τους παράγοντες που συμμετέχουν σε αυτή τη διακίνηση είναι μη κυβερνητικός.8 Ο λόγος για τον οποίο το διεθνικό έγκλημα έρχεται στο προσκήνιο είναι η ένταση του φαινομένου αυτού. Εκείνο το οποίο είναι καινούριο δεν είναι το έγκλημα αυτό καθ’ αυτό αλλά η ποικιλία και η κλιμάκωσή του.

3. Το Ζήτημα της διακίνησης των λαθρομεταναστών Η λαθρομετανάστευση και ειδικότερα η πράξη της διακίνησης - διευκόλυνσης λαθρομεταναστών9 αποτελεί ένα πρόβλημα για τα Κ-Μ της Ε.Ε. που συνέχεια αποκτά μεγάλες διαστάσεις. Ο αριθμός των λαθρομεταναστών που εισέρχονται στην Ε.Ε. κυμαίνεται περίπου στους 500.000-700.000 ετησίως10 (ο ακριβής αριθμός είναι δύσκολο να υπολογισθεί λόγω των διαφορετικών ορισμών που δίνεται στον όρο «λαθρομετανάστης», αφού μερικά Κ-Μ αναφέρουν μια μείωση, ενώ άλλα αναφέρουν μια αύξηση εισόδου παράνομων μεταναστών) . Το γεγονός αυτό προφανώς έχει σχέση σε μεγάλο βαθμό με το τι είδος «μήνυμα» στέλνει κάθε Κ-Μ αναφορικά π.χ. με την μορφή μιας σφιχτής διαδικασίας παραχώρησης ασύλου συνδυαζόμενης με μια αυστηρή νομοθεσία καθώς και με εντατικοποιημένες έρευνες για τον εντοπισμό των διακινητών και των δικτύων τους. Ωστόσο το στοιχείο της παρανομίας των αλλοδαπών μπορεί να προέλθει από τις ακόλουθες αιτίες:

7 Χλούπης Γ. Δ., Διασυνοριακό & Υπερεθνικό Οργανωμένο Έγκλημα, Νομική Βιβλιοθήκη, 2005: 37-40. 8 Keohane R., Nye J.,Transnational Relations and World Politics, Cambridge, Mass, Harvard Univesity Press, 1972. 9 Σύμφωνα με την Σύμβαση της EUROPOL-[Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία] (Παράρτημα που προβλέπεται στο άρθρο 2 αυτής ), ως διακίνηση λαθρομεταναστών και συγκεκριμένα κυκλώματα παράνομης μετανάστευσης, νοούνται οι δράσεις που διευκολύνουν εσκεμμένα επί σκοπώ πλουτισμού και κατά παράβαση των νομοθεσιών και προϋποθέσεων που ισχύουν στα κράτη μέλη, την είσοδο ή την ανάληψη εργασίας στο έδαφος των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. 10 European Commission, Press Release,10 July 2001, “Migratory flows and the European labour market” Speech by Antonio Vitorino.

28

α. Οι αλλοδαποί μπορούν να εισέλθουν σε μια χώρα παράνομα. Μπορούν να διασχίσουν τα σύνορα, είτε αποφεύγοντας τους συνοριακούς ελέγχους (στις πλείστες των περιπτώσεων με τη βοήθεια των διακινητών και των δουλεμπόρων) ή χρησιμοποιώντας πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα. β. Οι αλλοδαποί μπορεί να έχουν εισέλθει στη χώρα νόμιμα αλλά παραμένουν παράνομα. Είτε γιατί έχουν εισέλθει με τουριστική visa αλλά δεν φεύγουν και παραμένουν για χρονικό διάστημα που δεν προβλέπεται από τη visa που τους έχει χορηγηθεί, ή έχουν εισέλθει ως αιτούντες άσυλο αλλά παραμένουν στη χώρα ακόμα και εάν η αίτησή τους έχει απορριφθεί. γ. Οι αλλοδαποί ενδεχόμενα να έχουν εισέλθει νόμιμα, μπορεί να διαβιούν κάτω από κανονικές συνθήκες αλλά θα μπορούσαν να απολέσουν το νομικό τους status σαν συνέπεια διοικητικών ή πολιτικών μεταβολών στη χορήγηση της άδειας παραμονής. δ. Οι αλλοδαποί θα μπορούσαν να έχουν εισέλθει νόμιμα, παραμένουν νόμιμα, αλλά ενδεχομένως μπορεί να απασχολούνται παράνομα. Η παράνομη εργασία δεν αφορά μόνο τους αλλοδαπούς. Ομοίως, πολίτες της χώρας δραστηριοποιούνται στην παραοικονομία και εργάζονται παράνομα χωρίς να έχουν δηλώσει κάτι τέτοιο με σκοπό να αποφύγουν τη φορολογία και τις ασφαλιστικές εισφορές. Σ’ αυτήν την περίπτωση, το ζήτημα της λαθρομετανάστευσης συνδυάζεται με την ύπαρξη της παραοικονομίας γενικότερα. Οι κύριες χώρες προέλευσης παράνομων μεταναστών, ενδιαφέροντος των Κ-Μ της Ε.Ε. είναι: α. Το Ιράκ, Ιράν, Συρία και Τουρκία ( λαθρομετανάστες Κουρδικής προέλευσης) β. Αφγανιστάν γ. Κίνα δ. Βαλκανικές χώρες Ασφαλώς υπάρχουν μερικές διαφοροποιήσεις (όσον αφορά στις χώρες προέλευσης) από ένα Κ-Μ σε άλλο, αλλά γενικά σ’ αυτά υπάρχουν λαθρομετανάστες από μερικές χώρες της Αφρικής, της Ασίας, της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ., της Κεντρικής και της Ανατολικής Ευρώπης. Παραδοσιακοί παράγοντες πίεσης όπως εν εξελίξει συγκρούσεις ή πολιτικές διώξεις και η σχετική ευημερία στην Ε.Ε., δίνουν κατά ένα πολύ μεγάλο μέρος την εξήγηση για την ύπαρξη των ροών των παράνομων μεταναστών, συμπεριλαμβανομένων και της παρουσίας ομοεθνών τους και ευκαιριών εργασίας στα Κράτη Μέλη της Ε.Ε. Στην Ισπανία και την Πορτογαλία, ο παράγοντας γλώσσα διευκολύνει την έλευση πολλών λαθρομεταναστών από τη Νότια Αμερική. Για πολλούς λαθρομετανάστες, ειδικότερα για αυτούς που προέρχονται από τη Νότια Ασία, ο τελικός προορισμός είναι το Ηνωμένο Βασίλειο. Όσο σημαντικοί είναι οι δρόμοι που ακολουθούν οι παράνομοι μετανάστες, άλλο τόσο σημαντικά είναι τα σημεία συγκέντρωσης αυτών. Η Μόσχα (όπου εκτιμάται ότι κάθε φορά περισσότεροι από 300.000 παράνομοι αλλοδαποί από τις πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες, ακόμη και από την Αφρική, περιμένουν προκειμένου να διακινηθούν παράνομα στην Ε.Ε.11), το Κίεβο, η Πράγα, η Βουδαπέστη, το Σεράγεβο, το Βελιγράδι, η Κωνσταντινούπολη και όλη η περιοχή του MAGREB είναι μεταξύ των πλέον σημαντικών σημείων συγκέντρωσης. Ειδικότερα, ως παράγοντες που επηρέασαν θετικά την εξέλιξη του προβλήματος αυτού θα μπορούσαν να αναφερθούν: α. Η κατάρρευση της οικονομίας πολλών χωρών και η εξαθλίωση των υπηκόων τους, που στερούνται και των πλέον βασικών αγαθών για την επιβίωσή τους. 11 European Union’s New Eastern Border. Washington University, Department of Political Science.

29

β. Τοπικές και εμφύλιες συρράξεις που συνεπάγονται ομαδικές μετακινήσεις σε άλλες γειτονικές χώρες που και αυτές με την σειρά τους βρίσκονται σε αδυναμία να τους περιθάλψουν. γ. Ανελεύθερα καθεστώτα που με διάφορα μέτρα εξαναγκάζουν ολόκληρες φυλετικές ομάδες να εγκαταλείψουν τις εστίες τους. Είναι γνωστή σε όλους η τακτική της καταστροφής χωριών, της δήμευσης περιουσιών, των βασανισμών κ.α. που μετέρχονται κάποιες χώρες για να ξεριζώσουν από τις πατρογονικές εστίες «ενοχλητικούς» υπηκόους τους. δ. Τα κυκλώματα δουλεμπόρων που με στόχο τον παράνομο πλουτισμό εκμεταλλεύονται την επιθυμία των ανθρώπων για καλύτερο επίπεδο διαβίωσης, τους εξωθούν στη φυγή και την αβεβαιότητα. ε. Η αδυναμία ή η πλημμελής αστυνόμευση ή ακόμη και η ανοχή των διωκτικών αρχών των χωρών από τις οποίες εκκινούν ή διέρχονται οι λαθρομετανάστες στην πορεία τους προς την Ελλάδα και τις άλλες ανεπτυγμένες χώρες της Ευρώπης. Αναφορικά με τους δρόμους που ακολουθούν οι παράνομοι μετανάστες, τονίζονται τα εξής: Οι γεωγραφικές σχέσεις μεταξύ των χωρών προέλευσης των λαθρομεταναστών και των χωρών προορισμού αυτών καθώς και τα υπάρχοντα μεταφορικά συστήματα, ασφαλώς καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και τους δρόμους που ακολουθούν οι παράνομοι μετανάστες. Οι δρόμοι αυτοί είναι σχεδόν οι ίδιοι με αυτούς που χρησιμοποιούνται για τη διακίνηση των ναρκωτικών προς την Ε.Ε. Ένας βόρειος δρόμος διέρχεται από τη Ρωσία και μέσω των Βαλτικών Κρατών καταλήγει στην Σκανδιναβία ή στη Γερμανία. Ένας άλλος βόρειος δρόμος διέρχεται μέσω Ρωσίας, Ουκρανίας, Πολωνίας ή της Τσεχίας και καταλήγει είτε στη Γερμανία, είτε στην Αυστρία. Ο παραδοσιακός «Βαλκανικός δρόμος», οδηγεί μέσω Βοσνίας Ερζεγοβίνης ή Αλβανίας στην Ιταλία ή την Ελλάδα. Από την Τουρκία και τη Μέση Ανατολή, σκάφη που βρίσκονται πολλές φορές σε κακή κατάσταση στα οποία στοιβάζονται μετανάστες κατευθύνονται προς τις Ελληνικές, Γαλλικές και Ιταλικές ακτές, ενώ άλλα μικρότερα σκάφη προσπαθούν να φτάσουν την Ισπανία προερχόμενα από το Μαρόκο. Δύο από τις πλέον χρησιμοποιούμενες χώρες διέλευσης, πριν την άφιξη στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε., είναι η Ρωσία (Μόσχα) και η Τουρκία (Κωνσταντινούπολη), που χρησιμοποιούνται είτε ως σημεία συγκέντρωσης (όπως έχει προαναφερθεί) πριν το τελικό ταξίδι στη Δυτική Ευρώπη, είτε ως σημεία αναχώρησης. Επιπρόσθετα, τα Βαλκάνια (Σεράγεβο και Βελιγράδι) ακόμα θεωρούνται ως ευρέως χρησιμοποιούμενη περιοχή διέλευσης προς την Ε.Ε., όπως επίσης και η Βόρεια Αφρική και ειδικότερα η περιοχή Ceuta στο Μαρόκο. Ακόμα ένας δρόμος που αποκτά μια αυξανόμενη σημασία στη διακίνηση των παράνομων μεταναστών προς τις χώρες της Ε.Ε. είναι αυτός που θα μπορούσε να ονομασθεί δρόμος των Δυτικών Ακτών της Αφρικής στον Ατλαντικό Ωκεανό. Ο συγκεκριμένος δρόμος μπορεί να διακριθεί σε δύο επί μέρους δρόμους: α. Ο ένας δρόμος χρησιμοποιείται από λαθρομετανάστες που συγκεντρώνονται κατ’ αρχήν σε λιμάνια της Νιγηρίας, Γάμπια, Γκάνα και Σενεγάλης και στην συνέχεια κατευθύνονται ως λαθρεπιβάτες σε φορτηγά πλοία, προς την Ευρώπη. β. Ο δεύτερος δρόμος χρησιμοποιείται από λαθρομετανάστες που προέρχονται από χώρες της Υποσαχάριας Αφρικής και έχουν προορισμό τις Κανάριες Νήσους. Στην περίπτωση αυτή χρησιμοποιούνται μικρότερα σκάφη. Εν κατακλείδι, υπάρχουν έξι κύριοι δρόμοι, που τυγχάνουν ιδιαίτερης προσοχής: α. Ο Βαλκανικός δρόμος, β. Ο δρόμος της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης,

30

γ. Ο δρόμος της Βορείου Αφρικής, δ. Ο δρόμος της Ανατολικής Μεσογείου, ε. Ο δρόμος των Δυτικών Ακτών της Αφρικής στον Ατλαντικό Ωκεανό (που μπορεί να διακριθεί σε δύο επί μέρους δρόμους) και στ. Ο δρόμος της Βαλτικής. Επιπρόσθετα με τα παραπάνω, οι αεροπορικοί δρόμοι που ακολουθούν οι λαθρομετανάστες προκειμένου να προσεγγίσουν τις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία αφού έχει διαπιστωθεί ότι διεθνή αεροδρόμια της Ευρώπης είναι μερικά από τα κύρια σημεία (hubs) για την είσοδο αυτών. Οι κύριοι αεροπορικοί δρόμοι της λαθρομετανάστευσης προς την Ε.Ε. είναι οι παρακάτω: α. Εκουαδόρ- Άμστερνταμ β. Σάο Πάολο, Ρίο ντε Τζανέϊρο –Λισσαβόνα γ. Γιοχάνεσμπουργκ – Δουβλίνο δ. Λάγος (Νιγηρία) – Άμστερνταμ ε. Λάγος –Λονδίνο ζ. Χαράρε (Ζιμπάμπουε) –Λάγος στ. Λουάντα (Αγκόλα) – Λισσαβόνα η. Λάγος – Ρώμη, Μιλάνο θ. Σαγκάη, Χονγκ Κονγκ – Άμστερνταμ ι. Καζαμπλάνκα - Παρίσι κ. Κωνσταντινούπολη- Μόσχα – Άμστερνταμ λ. Μπανγκόκ – Σιγκαπούρη – Γιοχάνεσμπουργκ – Κορακάο - Άμστερνταμ. 4. Πολιτικές Πρωτοβουλίες στα Πλαίσια της Ε.Ε. για την Καταπολέμηση της Διακίνησης Λαθρομεταναστών Η παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών στην Ευρωπαϊκή Ένωση και οι οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες αυτού του φαινομένου, έχουν ξεπεράσει τώρα αυτές της παράνομης διακίνησης ναρκωτικών και αποτελεί ίσως το πλέον σοβαρό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ε.Ε.12 To πρόβλημα αυτό επιδεινώνεται τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά από την αυξανόμενη εμπλοκή ομάδων οργανωμένου εγκλήματος και αυτός είναι ο λόγος που η παράνομη μετανάστευση και η σχέση της με το οργανωμένο έγκλημα αποτελεί προτεραιότητα για την Ε.Ε. Άλλωστε μια σειρά πρωτοβουλιών που έχουν λάβει χώρα στα πλαίσια αυτής, αναδεικνύουν την σπουδαιότητα του εν λόγω ζητήματος που χρήζει μια ολιστική αντιμετώπιση. Πιο συγκεκριμένα έχουν αναληφθεί οι παρακάτω πολιτικές πρωτοβουλίες: α. Την 21-11-01, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έκανε γνωστό ένα σχέδιο αντιμετώπισης της λαθρομετανάστευσης στην Ε.Ε., το οποίο προβλέπει την σύσταση Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Φύλαξης Συνόρων, ένα Ευρωπαϊκό σύστημα για τις θεωρήσεις εισόδων (Visa) και μια Ευρωπαϊκή πολιτική επαναπροώθησης των λαθρομεταναστών. Το συγκεκριμένο σχέδιο κατ’ αρχήν εγκρίθηκε από το Συμβούλιο Υπουργών Εσωτερικών και Δικαιοσύνης την 28-02-02. Ωστόσο οι συζητήσεις σχετικά με τις λεπτομέρειες του σχεδίου συνεχίζονται.

12 ΕU Official Journal (2002/C 142/02), Proposal for a comprehensive plan to combat illegal immigration and trafficking of human beings in the European Union.

31

β. Την 28-02-02, το Συμβούλιο της Ευρώπης ενέκρινε επίσης την εφαρμογή του συστήματος EURODAC13 για τα άτομα που ζητούν πολιτικό άσυλο στην Ε.Ε., με αντικειμενικό στόχο την αποθάρρυνση της λεγομένης «αγοράς ασύλου» (asylum shopping), όπου άνθρωποι διασχίζουν τα σύνορα ψάχνοντας για εξεύρεση ασύλου με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Με τη χρήση του συγκεκριμένου συστήματος τα Κράτη- Μέλη θα είναι ικανά άμεσα μέσω ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων, να γνωρίζουν εάν παρόμοιο αίτημα παροχής ασύλου έχει γίνει ήδη και σε άλλο κράτος της Ε.Ε. Από την 15.01.2003 τα δακτυλικά αποτυπώματα οιονδήποτε που αιτείται τη χορήγηση ασύλου στην Ε.Ε., Νορβηγία και Ισλανδία καταχωρούνται στην προαναφερόμενη βάση δεδομένων. γ. Την 08-04-02, η Ισπανική Προεδρία, ο Επίτροπος αρμόδιος για τις Εσωτερικές Υποθέσεις, οι Υπουργοί Εσωτερικών των Κ-Μ και οι υπουργοί των Κρατών ASEM14, προέβησαν σε κοινή δήλωση σχετικά με τον τρόπο ελέγχου των μεταναστευτικών ροών μεταξύ των δύο ηπείρων και πως θα καταπολεμηθεί η παράνομη διακίνηση μεταναστών. δ. Την 25-04-02, το Συμβούλιο συμφώνησε να εγγυηθεί το ίδιο επίπεδο διαβίωσης σε όλα τα Κράτη – Μέλη, σαν ένα βήμα προς την καθιέρωση ενός κοινού συστήματος μετανάστευσης και παροχής ασύλου μέχρι το 2004. Η συμφωνία εγγυάται ένα βασικό δίκτυο ασφάλειας στους αιτούντες πολιτικό άσυλο, συμπεριλαμβανομένης της πρόσβασης σε εκπαίδευση, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και κατοικία. Ωστόσο η συμφωνία αυτή δίνει περιθώρια στα Κράτη – Μέλη όσον αφορά στην εφαρμογή σε ορισμένα θέματα. Για παράδειγμα αυτά θα μπορούν να απαγορεύουν την εργασία σε μετανάστες για χρονικό διάστημα ως και ένα έτος από την υποβολή αίτησης χορήγησης ασύλου. Γενικά αυτή η συμφωνία θεωρείται σαν ένα σημαντικό βήμα στην αποτροπή του προαναφερομένου φαινομένου της «αγοράς ασύλου» (asylum shopping). ε. Την 25-04-02, το Συμβούλιο ενέκρινε επίσης την εφαρμογή του προγράμματος ΑRGO, που αναφέρεται σε διοικητική συνεργασία στον τομέα των εξωτερικών συνόρων, των θεωρήσεων εισόδου, στην παροχή ασύλου και στη μετανάστευση. στ. Επιπλέον την 25-04-02, το Συμβούλιο υιοθέτησε συμπεράσματα σχετικά με τη διακίνηση λαθρομεταναστών μέσω θαλασσίων οδών, στα οποία ανακοίνωσε την πρόθεσή του να αντιδράσει με μέτρα που θα μπορούσαν να ληφθούν όσον αφορά σε χώρες που είναι απρόθυμες να συνεργασθούν. ζ. Την 30-05-02, οι Υπουργοί Εσωτερικών της Ευρώπης συμφώνησαν στη δημιουργία μιας Ομάδας Ειδικών Καθηκόντων (Task Force), προκειμένου να συγκρατηθεί το κύμα των λαθρομεταναστών που εισέρχονται μέσω των πλέον πολυσύχναστων λιμένων και αεροδρομίων. Η πρωτοβουλία αυτή αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου πέντε Ευρωπαϊκών κρατών τα οποία αναζητούν τρόπους για τη δημιουργία μιας Κοινής Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Φύλαξης των Συνόρων. η. Στην Σύνοδο Κορυφής της Σεβίλλης τον Ιούνιο του 2002, οι ηγέτες της Ε.Ε. συμφώνησαν στη θέσπιση νέων κανόνων που ενθαρρύνουν την επιβολή αυξημένων 13 Ευρωπαϊκό Σύστημα Δακτυλικών Αποτυπωμάτων. Τράπεζα δεδομένων δακτυλικών αποτυπωμάτων όλων των αιτούντων άσυλο στην Ε.Ε. Θεσπίστηκε με τον Κανονισμό (ΕΚ) 2725/2000 του Συμβουλίου της 11.12.2000 με σκοπό την αντιπαραβολή των δακτυλικών αποτυπωμάτων των αιτούντων άσυλο για την αποτελεσματική εφαρμογή της Σύμβασης του Δουβλίνου, η οποία κυρώθηκε από το Ελληνικό Κοινοβούλιο το 1997. 14 Asia – Europe Meetings, Συναντήσεις Ασίας –Ευρώπης. «Φόρουμ» για το διάλογο και συνεργασία στον πολιτικό, οικονομικό και πολιτιστικό τομέα μεταξύ των μελών της Ε.Ε. και δέκα κρατών της Ασίας ( Μπρούνεϊ, Κίνα, Ινδονησία, Ιαπωνία, Κορέα, Μαλαισία, Φιλιππίνες, Ταϊλάνδη, Σιγκαπούρη και Βιετνάμ). Συμμετέχει επίσης και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

32

ποινών στους διακινητές λαθρομεταναστών, την αναθεώρηση των προϋποθέσεων για τη χορήγηση θεωρήσεων εισόδων (visa), στην χωρίς χρονοτριβές υιοθέτηση πολιτικής για την επιτάχυνση του επαναπατρισμού για εκείνα τα άτομα που δεν πληρούν τις κατάλληλες προϋποθέσεις και την επιτάχυνση της υιοθέτησης κοινών κανόνων για τον χειρισμό των υποθέσεων που αφορούν σε αιτήματα για την παροχή ασύλου. θ. Toν Ιούνιο του 2003, η Επιτροπή υιοθέτησε μια επικοινωνία υπό το πρίσμα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στη Θεσσαλονίκη, σχετικά με την ανάπτυξη μιας κοινής πολιτικής όσον αφορά στη λαθρομετανάστευση, στην εμπορία ανθρώπων, στα εξωτερικά σύνορα και στην επαναπροώθηση των παράνομων μεταναστών. ι. Την 30-06-04 η Ιταλική προεδρία πρότεινε ότι η Ε.Ε. θα πρέπει να ιδρύσει μια Υπηρεσία για την προστασία των ακτών της Ισπανίας, Ιταλίας και της Ελλάδας από την είσοδο λαθρομεταναστών και τη βελτίωση του επιπέδου ελέγχου των συνόρων. Η Ιταλία επίσης κατέθεσε ένα σχέδιο πλαισίου απόφασης σχετικά με την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης λαθρομεταναστών μέσω θαλάσσης. ια. Την 29-10-2003 σε συνεδρίαση των αρμοδίων οργάνων της Ε.Ε. στις Βρυξέλλες, η κοινή Ελληνο-Ισπανική πρόταση για δημιουργία δύο Ευρωπαϊκών Κέντρων Θαλασσίων Συνόρων έγινε αποδεκτή από το σύνολο των Κ-Μ της Ε.Ε. Έτσι δημιουργήθηκαν δύο τέτοια κέντρα, το ένα υπεύθυνο για το χώρο της Νοτιοανατολικής Μεσογείου με έδρα στην Ελλάδα και το δεύτερο με χώρο ευθύνης τη Δυτική Μεσόγειο συμπεριλαμβανομένων και των εναπομεινάντων θαλασσίων συνόρων της Ε.Ε., με έδρα στην Ισπανία. Ειδικότερα το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λαμβάνοντας υπόψη την αναγκαιότητα για την προστασία των Κρατών Μελών της Ε.Ε. από τη λαθρομετανάστευση και κάθε μορφή διασυνοριακού εγκλήματος με αποφάσεις του ίδρυσε: Το Κέντρο Χερσαίων Συνόρων με έδρα τη Γερμανία, το Κέντρο Εναέριων Συνόρων με έδρα την Ιταλία και μετά από Ελληνοϊσπανική πρόταση δυο Κέντρα Θαλασσίων Συνόρων με έδρες αντίστοιχα την Ελλάδα και την Ισπανία15. Σύμφωνα με τα ανωτέρω οι αρμοδιότητες των εν λόγω Κέντρων Θαλασσίων Συνόρων είναι οι εξής: (1) Ο σχεδιασμός – οργάνωση – συντονισμός κοινών επιχειρήσεων σε θαλάσσιες περιοχές και Νομοθετημένα Σημεία των Ευρωπαϊκών Χωρών. (2) Η αξιολόγηση και αναφορά περί των διεξαγόμενων επιχειρήσεων στα Ευρωπαϊκά Όργανα. (3) Ο προσδιορισμός σημείων επικινδυνότητας (Focal points), σε συγκεκριμένες θαλάσσιες περιοχές. (4) Η ανταλλαγή Αξιωματικών Συνδέσμων μεταξύ συγκεκριμένων Νομοθετημένων Σημείων ή Μονάδων θαλάσσιας επιτήρησης. (5) Η Βελτίωση μεθόδων και αποδοχή κοινών πρακτικών επί ελέγχων προσώπων σε Νομοθετημένα σημεία των θαλασσίων Συνόρων καθώς και στην επιτήρηση θαλασσίων συνόρων. (6) Η Βελτίωση χρήσης ανταλλαγής ηλεκτρονικών δεδομένων μεταξύ των αρμοδίων Αρχών για τους ελέγχους προσώπων και την επιτήρηση των θαλασσίων περιοχών.

Το κόστος σύστασης και λειτουργίας των δύο Κέντρων βάρυνε κάθε μια από τις δύο χώρες. Οι δραστηριότητες των δύο Κέντρων σε επιχειρησιακό επίπεδο συγχρηματοδοτήθηκε εν μέρει από κοινοτικά κονδύλια (Πρόγραμμα ARGO). Ειδικότερα η επιχειρησιακή λειτουργία του Ευρωπαϊκού Κέντρου Θαλασσίων Συνόρων στην χώρα μας πέτυχε δύο Στρατηγικούς Στόχους της εξωτερικής πολιτικής μας: 15 Το με αριθ. πρωτ. 13779/03 FRONT 145/20-10-03 έγγραφο Συμβουλίου Ε.Ε. και τα συμπεράσματα Ευρωπαϊκού Συμβουλίου 16-17/10/2003.

33

(1) Προσέδωσε στην Ελλάδα ηγετικό ρόλο στην διαμορφούμενη πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε σχέση με τα θαλάσσια σύνορα της και (2) Ενίσχυσε την διαπραγματευτική μας θέση σε θέματα δικαίου της θαλάσσης έναντι της γείτονος χώρας (Τουρκία). Ταυτόχρονα η ανάθεση του Κέντρου αποτέλεσε έμμεση αναγνώριση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του ελληνικού Λιμενικού Σώματος σε σύγκριση με αντίστοιχα σώματα των κρατών μελών της Ε.Ε. α. Το Δεκέμβριο του 2003, το Συμβούλιο των Υπουργών Δικαιοσύνης και Εσωτερικών της Ε.Ε. εξέτασε ένα προσχέδιο απόφασης σύμφωνα με την οποία επεκτείνεται η δυνατότητα στα προξενικά γραφεία των Κ-Μ στις χώρες εκτός Ε.Ε., να εκδίδουν θεωρήσεις εισόδου για λογαριασμό άλλων Κρατών –Μελών. Αυτό που ισχύει τώρα είναι ότι τέτοιες εκδόσεις θεωρήσεων εισόδων γίνονται μόνον εάν ένα Κ-Μ δεν διατηρεί προξενική αρχή στη χώρα ή εάν έχει μεν προξενική αρχή αλλά η έδρα της βρίσκεται μακριά από την περιοχή όπου κατοικεί ο αιτών την παροχή της θεώρησης εισόδου.16 β. Επιπλέον επισημαίνεται ότι από την 28.01.04 τέθηκε σε ισχύ το Πρωτόκολλο εναντίον της Διακίνησης Λαθρομεταναστών μέσω Ξηράς, Αέρα και Θάλασσας, που αποτελεί προσάρτημα στην Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών εναντίον του Διεθνικού Οργανωμένου Εγκλήματος.17 Με την ισχύ του προαναφερόμενου πρωτοκόλλου, η διεθνής κοινότητα θα διαθέτει ένα κοινό πεδίο αναφοράς για να υιοθετήσει μια εναρμονισμένη νομοθεσία σχετικά με την καταπολέμηση της διακίνησης λαθρομεταναστών. Επιπλέον τα υπογράφοντα το Πρωτόκολλο μέρη, θα υποχρεωθούν να εφαρμόζουν τους όρους του και να υιοθετήσουν εθνικά νομοθετικά μέτρα, ανοικτούς διαύλους για την ανταλλαγή πληροφοριών καθώς και να προωθήσουν τη διεθνή συνεργασία των Υπηρεσιών Επιβολής του Νόμου στη δίωξη του εγκλήματος της διακίνησης των παράνομων μεταναστών. Οι προσπάθειες για την αντιμετώπιση της παράνομης διακίνησης μέσω της θαλάσσης θα ενισχύσει ιδιαίτερα τις διωκτικές Αρχές όσον αφορά στο δικαίωμά τους να ακινητοποιούν, να επιβιβάζονται και να ερευνούν πλοία που είναι ύποπτα διακίνησης λαθρομεταναστών, έπειτα από εξουσιοδότηση που θα παρέχεται από το Κράτος την σημαία του οποίου φέρει το εν λόγω σκάφος. Με αυτόν τον τρόπο θα υπάρχει υπερκέραση των περιορισμών σε παρεμβάσεις που λαμβάνουν χώρα σε διεθνή ύδατα. γ. FRONTEX – AGENCY: Με αποφάσεις του Συμβουλίου της Ε.Ε18 συστάθηκε και λειτουργεί ο ανωτέρω αναφερόμενος Οργανισμός, ο οποίος εδρεύει στη Βαρσοβία. Είναι ο ευρωπαϊκός οργανισμός για τη διαχείριση της επιχειρησιακής συνεργασίας στα εξωτερικά σύνορα των κρατών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο FRONTEX συντονίζει αυτήν την επιχειρησιακή συνεργασία μεταξύ των κρατών μελών στον τομέα της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων, επικουρεί τα κράτη μέλη στην εκπαίδευση των εθνικών συνοριακών φυλάκων, μεταξύ άλλων με την καθιέρωση κοινών προδιαγραφών εκπαίδευσης, πραγματοποιεί αναλύσεις κινδύνου, παρακολουθεί τις εξελίξεις των ερευνών σχετικά με τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων, επικουρεί τα κράτη μέλη σε περιπτώσεις που απαιτείται αυξημένη τεχνική και επιχειρησιακή συνδρομή στα εξωτερικά σύνορα και παρέχει στα κράτη μέλη την αναγκαία στήριξη για την οργάνωση κοινών επιχειρήσεων επαναπατρισμού.

16 Factiva Dow Jones & Reuters, JUSTICE AND HOME AFFAIRS: Council Considers Move to Allow Consuls to Issue Visas for Each Other, 13.12.03. 17 UN Resolution A/RES/55/25, 15.11.2000, γνωστή και σαν Σύμβαση του Παλέρμο. 18 EC 2007/2004/26.10.2004, OJ L 349/25.11.2004

34

Ο FRONTEX συνδέεται στενά με άλλους εταίρους της Κοινότητας και της ΕΕ, αρμόδιους για την ασφάλεια των εξωτερικών συνόρων, όπως η EUROPOL, CEPOL, OLAF, για την τελωνειακή συνεργασία και τη συνεργασία όσον αφορά τους φυτοϋγειονομικούς και κτηνιατρικούς ελέγχους, με σκοπό την προώθηση της γενικής συνοχής. δ. Σύσταση Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής. Η ιδέα της Ευρωπαϊκής Ακτοφυλακής προωθείται με δυο τρόπους: (1) Μέσω της Ελληνοϊσπανικής συνεργασίας και στα πλαίσια υλοποίησης σχετικής απόφασης των Πρωθυπουργών Ελλάδας – Ισπανίας. Για το σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν κοινές Ελληνοϊσπανικές συναντήσεις σε υψηλό επίπεδο τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ισπανία. Στα πλαίσια της ανωτέρω συνεργασίας προωθήθηκε μετά από υποστήριξη δέκα Κ.Μ.-Ε.Ε. κοινή πρόταση αναφορικά με τη διενέργεια μελέτης δημιουργίας ενοποιημένου Ευρωπαϊκού Συστήματος ελέγχου και διαχείρισης θαλασσίων Συνόρων (Integrated European – Maritime Control and Surveillance System). (2) Μέσω της κοινής δράσης Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Λιβυκών Αρχών με σκοπό τη διαχείριση των λαθρομεταναστευτικών ροών που προέρχονται από την εν λόγω χώρα προς της Ε.Ε. Στο πλαίσιο της ανωτέρω συνεργασίας Ε.Ε.- Λιβύης περιελήφθη και η πρόταση δημιουργίας EU TASK FORCE. (3) Οι παραπάνω προτάσεις συμπεριελήφθησαν επίσης και στο Αριθμ. 15744/13-12-05 ΑSSIM 66 RELEX 761 έγγραφο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στα προβλεπόμενα για τη Μεσόγειο μέτρα για την καταπολέμηση της λαθρομετανάστευσης. Σύμφωνα με τα ανωτέρω υιοθετείται η Ελληνοϊσπανική πρόταση η οποία υλοποιείται με την μορφή δύο μελετών υπό τον συντονισμό της FRONTEX και συγκεκριμένα: (α) Εκπόνηση μελέτης εφικτότητας για την δημιουργία “Μεσογειακού Δικτύου Παράκτιων Περιπολιών”. (MEDSEA) (β) Εκπόνηση μελέτης καταγραφής μεθόδων και τεχνολογιών επιτήρησης θαλασσίων συνόρων. (BORTEC STUDY) Τα αποτελέσματα των ανωτέρω δύο μελετών θα συνεξετασθούν ώστε προταθεί το βέλτιστο μοντέλο διαχείρισης Θαλασσίων Συνόρων το οποίο αρχικά θα καλύπτει την περιοχή της Μεσογείου. ε. Τέλος εγκρίθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο το Νοέμβριο του 2004, το Πρόγραμμα της Χάγης19 για την ενίσχυση της ελευθερίας , της ασφάλειας και της δικαιοσύνης στην Ε.Ε., και το κοινό Σχέδιο Δράσης της Επιτροπής20 και του Συμβουλίου για την εφαρμογή αυτού του προγράμματος. Αυτές οι δύο πρωτοβουλίες έθεσαν τον προγραμματισμό μέχρι το 2010 για την καταστολή όλων των μορφών της παράνομης μετανάστευσης σε διαφορετικούς τομείς πολιτικής, όπως η ασφάλεια των συνόρων, η παράνομη εργασία, η πολιτική επαναπατρισμού και η συνεργασία με τρίτες χώρες. Η πολιτική επιστροφών στις χώρες καταγωγής παραμένει η κορυφαία επιλογή της Ε.Ε. ως προς την κοινή ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου και μετανάστευσης, υπό την προϋπόθεση του απολύτου σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ασφάλειας των παρανόμων υπηκόων τρίτων χωρών και έχουν γίνει αρκετές προσπάθειες προς αυτήν την κατεύθυνση. Έχει εγκριθεί ήδη σχετική πρόταση Οδηγίας από το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και έχει γίνει ήδη πρόβλεψη για νέο ευρωπαϊκό χρηματοδοτικό μέσο, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επιστροφών – European Return Fund. Tο ζήτημα είναι εάν τα Κ-Μ θα είναι πρόθυμα να συνεισφέρουν. 19 Παράρτημα Ι των συμπερασμάτων της Προεδρίας , Δελτίο Ε.Ε. 11/2004, σημεία 1.13-1.51. 20 Ε.Ε. C 198 / 12.8.2005.

35

5. Παράνομη Διακίνηση Λαθρομεταναστών και Οργανωμένο Έγκλημα

α. Η Σχέση Οργανωμένου Εγκλήματος και παράνομης διακίνησης λαθρομεταναστών

Εξ’ ορισμού η λαθρομετανάστευση εξαρτάται από το θεσμικό πλαίσιο που ρυθμίζει το ποιος μπορεί και το ποιος δεν μπορεί να διασχίσει τα διεθνή σύνορα. Ο συνδυασμός των αυστηρότερων συνοριακών ελέγχων και οι περιορισμοί που τίθενται στα συστήματα μετανάστευσης αποτελούν τις νομικές συνθήκες / νομικούς όρους, που σε τελική ανάλυση έχουν δημιουργήσει μια παράνομη αγορά καθώς και τις οικονομικές ευκαιρίες για τις εγκληματικές οργανώσεις. Μια σημαντική οικονομική ή πολιτική διαφοροποίηση μεταξύ χωρών, παρέχει στις οργανώσεις που εμπλέκονται στη διακίνηση των λαθρομεταναστών έναν πληθυσμό «πελατών» που ζητά να μεταναστεύσει σε άλλη χώρα. Για παράδειγμα, όπου υπάρχει διαφορά στα εισοδηματικά επίπεδα μεταξύ δύο οικονομιών ή σημαντικά επίπεδα ανεργίας σε μια χώρα, αλλά όχι στην άλλη, η «οικονομική μετανάστευση» θα συμβεί παρά την ύπαρξη σχετικής μεταναστευτικής νομοθεσίας που την ποινικοποιεί. Η διακίνηση λαθρομεταναστών έχει αναχθεί σε μια αναπτυσσόμενη δραστηριότητα και μια προσοδοφόρο πηγή για τις εγκληματικές οργανώσεις για τρεις κυρίους λόγους: (1) Η αυξανόμενη ζήτηση για διεθνή μετανάστευση, ως επί το πλείστον σε χώρες προέλευσης αλλά και σε κάποια έκταση επίσης σε χώρες υποδοχής. (2) Οι περιορισμοί που επιβάλλονται στη νόμιμη μετανάστευση από τις βιομηχανικές χώρες, έχουν δημιουργήσει τη ζήτηση για εναλλακτικές, παράνομες λεωφόρους μετανάστευσης. (3) Οι σχετικά χαμηλοί κίνδυνοι εντοπισμού, δίωξης και σύλληψης που σχετίζονται με τη διακίνηση λαθρομεταναστών συγκρινόμενοι με άλλες δραστηριότητες του οργανωμένου εγκλήματος. Για πολλούς ανθρώπους οι διακινητές αποτελούν την μοναδική διαθέσιμη δίοδο για να αποφύγουν τη δίωξη, την πενία και την ανεργία. Αποτελεί οικτρή πραγματικότητα το γεγονός ότι οι εν δυνάμει μετανάστες πρέπει πολλές φορές να δεχτούν προσφορές από τους διακινητές, ακόμα και αν στην τιμή που πρέπει να πληρώσουν για την προσφορά των «υπηρεσιών» τους, περιλαμβάνεται ένα μακροχρόνιο χρέος, η ελευθερία τους ή ακόμα και η ζωή τους.21 Oι εγκληματικές οργανώσεις γνωρίζουν να εκμεταλλεύονται τις οικονομικές ευκαιρίες των παράνομων αγορών σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα κενά καθώς και οι αντιφάσεις που παρουσιάζονται στη νομοθεσία σε μερικές περιοχές του κόσμου αποτελούν κύριους παράγοντες που κάνουν την «επιχείρηση» της διακίνησης λαθρομεταναστών μια σχετικά χαμηλού κινδύνου δραστηριότητα όπως αναφέρθηκε προηγούμενα.

Η Έννοια της Επιχείρησης Διακίνησης Παράνομων Μεταναστών Το σχήμα που ακολουθεί παρουσιάζει τις οργανώσεις που διακινούν παράνομους μετανάστες σαν πάροχους υπηρεσιών λαθρομετανάστευσης μεταξύ των χωρών προέλευσης και προορισμού. 21 Χαρακτηριστική περίπτωση που συγκλόνισε την παγκόσμια κοινή γνώμη, ήταν ο θάνατος 58 Κινέζων μεταναστών που βρέθηκαν νεκροί από ασφυξία μέσα σε κοντέϊνερ στο λιμάνι Dover της Μεγάλης Βρετανίας το 2000.

36

Η «επιχείρηση» διακίνησης παράνομων μεταναστών

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ & ΔΙΟΙΚΗΣΗ

ΣΤΡΑΤΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΜΕΛΩΝΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ

Επιχειρησιακά στοιχεία: Παροχή παράνομων υπηρεσιών

-διακίνηση μεταναστών-

Η παράνομη υπηρεσία: Διακίνηση μεταναστών

Προσφορά Διανομή: Δραστηριότητες

μετά την μετανάστευση

Χρηματοδότηση

(1) Η Διάρθρωση και η Διοίκηση Αποτελούν τις εσωτερικές λειτουργίες για τον έλεγχο και τη διαχείριση της επιχείρησης καθώς και για τον σχεδιασμό και την οργάνωση της όλης δραστηριότητάς της. Σε κάθε οργανισμό πολύπλοκα οργανωτικά σχήματα εξασφαλίζουν ότι η επιχείρηση – είτε νόμιμη ή παράνομη- λειτουργεί σύμφωνα με τους στόχους και τους σκοπούς που έχουν τεθεί και ότι επιτυγχάνει τη μέγιστη σταθερότητα, κερδοφορία και ανάπτυξη. Αναφορικά με ζητήματα που αφορούν στη διοίκηση, το μέγεθος και τη διάρθρωση των εγκληματικών οργανώσεων η διεθνής βιβλιογραφία για το οργανωμένο έγκλημα αναφέρει ότι το τελευταίο είτε υιοθετεί το « μοντέλο λειτουργίας της επιχείρησης», ή ότι μπορεί να ερμηνευθεί μέσα από ένα «μοντέλο δικτύου»22. Περαιτέρω, οι ερασιτέχνες διακινητές λαθρομεταναστών, οι μικρές ομάδες οργανωμένου εγκλήματος και τα διεθνή δίκτυα διακίνησης λαθρομεταναστών, αποτελούν λειτουργικές συνιστώσες της διάρθρωσης και της διοίκησης. Ειδικότερα η κατηγορία των ερασιτεχνών διακινητών λαθρομεταναστών αναφέρεται σ’ αυτούς που «παρέχουν μια απλή υπηρεσία» στους μετανάστες, όπως για παράδειγμα μεταφορά προκειμένου να διασχίσουν τα σύνορα αυτοί. Μερικοί από τους διακινητές αυτής της κατηγορίας είναι περιστασιακοί διακινητές που χρησιμοποιούν δικά τους μέσα μεταφοράς. Ακόμα επισημαίνεται ότι πολλούς από αυτούς τους διακινητές τους ανακαλύπτουν μεγάλες ομάδες που διακινούν λαθρομετανάστες σε διεθνές επίπεδο, προκειμένου να εργαστούν για αυτούς23. Οι μικρές ομάδες οργανωμένου εγκλήματος συνήθως ειδικεύονται στο να οδηγούν τους λαθρομετανάστες από μια χώρα στην άλλη, χρησιμοποιώντας δρόμους που είναι ευρέως γνωστοί. Αυτές οι ομάδες διαθέτουν ένα υψηλότερο επίπεδο εξειδίκευσης και δομής από ό,τι διαθέτουν οι ερασιτέχνες διακινητές και δραστηριοποιούνται σε μια περισσότερο μόνιμη βάση, αλλά η διάρθρωσή τους και η οργάνωσή τους είναι λιγότερο επαγγελματική και σύνθετη από τις αντίστοιχες των διεθνών δικτύων διακίνησης λαθρομεταναστών. Η κατηγορία των διεθνών δικτύων διακίνησης λαθρομεταναστών, περιλαμβάνει μεγάλες εγκληματικές οργανώσεις που έχουν την ικανότητα να διενεργούν την όλη διαδικασία της διακίνησης των λαθρομεταναστών, που περιλαμβάνει την παράνομη είσοδο στη χώρα, την παροχή πλαστών ταξιδιωτικών εγγράφων, την παροχή καταλυμάτων στα σημεία διέλευσης κ.α. (2) Στρατολόγηση και Διοίκηση των Μελών της Οργάνωσης Εδώ μπορούμε να διακρίνουμε δύο ειδών διαφοροποιήσεις σ’ ό,τι αφορά στα ζητήματα του ανθρώπινου δυναμικού που εμπλέκεται σ’ αυτές τις δραστηριότητες. Πρώτον τη κάθετη διαφοροποίηση και δεύτερον την οριζόντια διαφοροποίηση. Η πρώτη (κάθετη) διαφοροποίηση αναφέρεται στην εφαρμογή διαφορετικών επιπέδων δραστηριοποίησης των ατόμων που εμπλέκονται στην όλη επιχείρηση διακίνησης των μεταναστών προκειμένου να εξασφαλίζεται η εχεμύθεια και να τηρούνται στεγανά έτσι ώστε να γίνεται πολύ δύσκολος ή αδύνατος ο εντοπισμός από τις διωκτικές αρχές.24 Από την άλλη πλευρά η οριζόντια διαφοροποίηση σχετίζεται με τον καταμερισμό εργασίας. Το γεγονός αυτό έχει μεγάλη σημασία για μια εγκληματική οργάνωση που εμπλέκεται στη διακίνηση των λαθρομεταναστών αφού ο διαχωρισμός των εργασιών και η πλήρωση των λειτουργικών θέσεων με προσοντούχα άτομα, την

22 Schloenhardt A., The Business of Migration: Organized Crime and Illegal Migration in Australia and the Asia – Pacific Region,1999, 21 (2) Adel LR. 23 Ghosh, Huddled Masses and Uncertain Shores, Kluwer, The Hague,1998: p.23, Savona et al, “Dynamics of Migration and Crime in Europe: New Patterns of an Old Nexus” in Schmid (ed), Migration and Crime, ISPAC, Milan, 1998: 73. 24 Βλ. επίσης για το ίδιο θέμα: Reuter P. οπ. αν. pp.115-116, & “The Organization of Illegal Markets: An Economic Analysis (US National Institute of Justice, Washington (DC), 1985: 9-10.

- 38 -

προστατεύει σαν σύνολο, διότι στην περίπτωση που υπάρξει έρευνα από διωκτική αρχή, μόνον μικρές ομάδες της οργάνωσης εκτίθενται. Ο καταμερισμός εργασίας εντός μιας οργάνωσης που δραστηριοποιείται στην παράνομη διακίνηση μεταναστών μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως εξής 25 : Στην κορυφή της οργάνωσης υπάρχει η κατηγορία των «επενδυτών / ρυθμιστών», που είναι άτομα μεγάλων ικανοτήτων, επενδύουν χρήματα σε δραστηριότητες διακίνησης μεταναστών και εποπτεύουν όλη την οργάνωση και τις δραστηριότητές της. Τα πρόσωπα αυτής της κατηγορίας σπάνια αν όχι ποτέ, είναι άγνωστα στα χαμηλότερα επίπεδα των μελών της οργάνωσης καθώς και στους λαθρομετανάστες που διακινούνται. Ακολουθεί η κατηγορία των «στρατολόγων». Τα άτομα της κατηγορίας αυτής εργάζονται σαν μεσολαβητές μεταξύ των επενδυτών/ ρυθμιστών και των πελατών της οργάνωσης διακίνησης των λαθρομεταναστών. Είναι υπεύθυνοι για την εξεύρεση και την κινητοποίηση των εν δυνάμει μεταναστών στην χώρα προέλευσης αυτών, συγκεντρώνει τις πληρωμές στα σημεία διέλευσης αυτών και στις χώρες προορισμού. Οι διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι στις περισσότερες των περιπτώσεων αυτά τα άτομα προέρχονται από την ίδια περιοχή που προέρχονται οι λαθρομετανάστες και έχουν την ίδια πολιτιστική ταυτότητα με αυτούς. «Οι μεταφορείς», αποτελούν μια άλλη κατηγορία. Αποτελείται από άτομα που είναι εντεταλμένα να βοηθούν τους μετανάστες να εγκαταλείπουν τις χώρες τους. Στις χώρες προορισμού μεταφέρουν τους λαθρομετανάστες χωρίς τα απαραίτητα έγγραφα, από αεροδρόμια, λιμάνια, ακτές σε ένα μεγάλο αστικό κέντρο. Οι μεταφορείς συνήθως δεν κατέχουν εσωτερική πληροφόρηση για τη διάρθρωση και τη λειτουργία της εγκληματικής οργάνωσης. Βρίσκονται σε επαφή με την τελευταία μέσω ενδιάμεσων ατόμων τα οποία τους προσλαμβάνουν περιστασιακά. Μια άλλη κατηγορία είναι αυτή των «διαφθορέων των κρατικών λειτουργών και οι προστάτες». Η απόκτηση ταξιδιωτικών εγγράφων για τους λαθρομετανάστες καθώς και η διευκόλυνση στη διέλευση των συνοριακών σημείων, συνεπάγεται την από πλευράς των διακινητών δωροδοκία κρατικών λειτουργών σε Υπηρεσίες Μετανάστευσης και σε Υπηρεσίες Επιβολής του Νόμου. Από την άλλη πλευρά οι προστάτες ατομικά ή συλλογικά προστατεύουν την εγκληματική οργάνωση μέσω κατάχρησης της εξουσίας τους, της θέσης τους, των προνομίων ή μέσω παράβασης του νόμου. Σε μερικές χώρες προέλευσης των μεταναστών, η διαφθορά χαμηλόμισθων κρατικών λειτουργών φαίνεται ότι είναι ο μόνος τρόπος για να αποκτηθούν γνήσια ή πλαστά ταξιδιωτικά έγγραφα. «Πληροφοριοδότες». Για τις δραστηριότητες διακίνησης των λαθρομεταναστών είναι αναγκαίο να υπάρχει ένα σύστημα συλλογής πληροφοριών σχετικά με την επιτήρηση των συνόρων, τις διαδικασίες μετανάστευσης και τους συναφείς κανονισμούς, το σύστημα παροχής ασύλου, τις δραστηριότητες των διωκτικών αρχών κ.α. Σε μερικές περιπτώσεις έχει βρεθεί ότι η συλλογή πληροφοριών στηρίζεται σε ένα πυρήνα πληροφοριοδοτών που χειρίζεται τη ροή των πληροφοριών και έχουν πρόσβαση σε καλά οργανωμένα και κεντρικά συστήματα πληροφοριών, μέσω πολύπλοκης τεχνολογίας. Η κατηγορία των «οδηγών και των μελών πληρώματος», περιλαμβάνει άτομα που είναι υπεύθυνα για την κίνηση των λαθρομεταναστών από ένα σημείο σε ένα άλλο ή για να βοηθούν τους μετανάστες να εισέλθουν σε μια άλλη χώρα μέσω θαλάσσης ή αεροπορικώς. Τα μέλη πληρώματος είναι άτομα που είναι εντεταλμένα να ναυλώνουν σκάφη και να συνοδεύουν τους λαθρομετανάστες στο παράνομο ταξίδι. Άλλες κατηγορίες είναι: Άτομα που συνήθως είναι λαθρομετανάστες και πρωταρχικά είναι υπεύθυνα για την «αστυνόμευση» των υπόλοιπων λαθρομεταναστών και την τήρηση της τάξης, συχνά με τη χρήση βίας.

25 Chin , “Smuggling of Chinese Aliens an Organized Crime” in Schmid (ed), Migration and Crime, ISPAC, Milan,1998:139, Reuter P., οπ. άν., σελ. 8, Shcloenhardt A., όπ. αν., σελ. 11-13.

- 39 -

Αυτοί που συγκεντρώνουν τα χρήματα που καταβάλλουν οι λαθρομετανάστες για τη μεταφορά τους, στα σημεία απ’ όπου θα ξεκινήσει η μεταφορά ή στις χώρες προορισμού. Ακόμη υπάρχει η κατηγορία αυτών που «ξεπλένουν χρήμα». Οι συγκεκριμένοι εξευρίσκουν τρόπους νομιμοποίησης των εσόδων από την παράνομη δραστηριότητα. Είναι ειδικοί στο ξέπλυμα των παράνομων εσόδων, αποκρύπτοντας την πηγή τους μέσω μιας σειράς συναλλαγών ή επενδύοντας αυτά σε νόμιμες δραστηριότητες. (3) Παγκοσμιοποίηση Η διαφορά μεταξύ εθνικού και διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος έγκειται στο γεγονός ότι το πρώτο παραβαίνει τον Ποινικό Νόμο μιας χώρας ενώ το δεύτερο στρέφεται εναντίον της νομοθεσίας περισσοτέρων από μιας χώρας. Στην περίπτωση της διακίνησης λαθρομεταναστών, η παγκοσμιοποίηση έχει ανοίξει πόρτες στις εγκληματικές οργανώσεις που μπορούν εύκολα να διεισδύσουν σε άλλες χώρες και να δημιουργήσουν διεθνικές οδούς διακίνησης χρησιμοποιώντας συνδυασμένους τρόπους μεταφοράς των παράνομων μεταναστών. Η ανάδυση των οικονομιών στην Ανατολική και Νοτιοανατολική Ασία, στην Ανατολική Ευρώπη και Λατινική Αμερική καθώς και η ταχεία διεθνοποίηση των χρηματιστηριακών αγορών, έχουν δώσει στις εγκληματικές οργανώσεις την ευκαιρία ενασχόλησής τους με εγκληματικές δραστηριότητες σε διεθνές επίπεδο. Σαν συνέπεια του αυξανόμενου παγκόσμιου εμπορίου, των επενδύσεων και των επικοινωνιών, η παράνομη διακίνηση μεταναστών περιλαμβάνει εγκληματικές δραστηριότητες σε πολλές διαφορετικές χώρες: (α) Σ’ αυτές όπου σχεδιάζεται η όλη διακίνηση, (β) Αυτές απ’ όπου προέρχονται οι λαθρομετανάστες, (γ) Αυτές απ’ όπου αναχωρούν οι λαθρομετανάστες καθώς και οι χώρες διέλευσης και προορισμού. Οι οργανώσεις διακίνησης λαθρομεταναστών συστηματικά εκμεταλλεύονται τις αντιφάσεις που υπάρχουν μεταξύ διαφορετικών νομοθετικών συστημάτων. Σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα το σύστημα πληροφόρησης αυτών των οργανώσεων, ανακαλύπτει κενά στη δράση των διωκτικών αρχών, του συνοριακού ελέγχου και της νομοθεσίας σε διαφορετικές χώρες. Αυτό το γεγονός δίνει τη δυνατότητα στους διακινητές να υιοθετούν δρόμους μεταφοράς σε μια μεταβαλλόμενη διαπερατότητα των συνόρων και των συστημάτων μετανάστευσης26. (4) Προσφορά Ως γνωστόν η προώθηση των προσφερομένων υπηρεσιών αποτελεί ένα ουσιώδες στοιχείο στις νόμιμες αγορές. Το αυτό ισχύει και για τις εγκληματικές οργανώσεις. Στο πλαίσιο λειτουργίας των τελευταίων αυτό σημαίνει ότι οι εν δυνάμει «πελάτες» θα πρέπει να βρεθούν στις χώρες προέλευσης των λαθρομεταναστών. Ως εκ τούτου οι οργανώσεις διακίνησης των παράνομων μεταναστών διαφημίζουν και προωθούν τις υπηρεσίες τους με τον ίδιο τρόπο που κάνουν και οι νόμιμες επιχειρήσεις. Οι τρόποι με τους οποίους οι διακινητές βρίσκουν και ελκύουν άτομα που επιθυμούν να εγκαταλείψουν την πατρίδα τους καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα που μπορεί να είναι διαφημιστική καταχώρηση σε τοπικές εφημερίδες μέχρι η διενέργεια επαφών σε ατομική βάση. 27

26 Βλ. την έκθεση της Ιταλίδας Γερουσιαστή Patrizia Troja στο Schmid (ed), Migration and Crime, ISPAC, Milan, 1998: 15., United Nations Economic and Social Council, Criminal Justice action to combat the organized smuggling of illegal migrants across national boundaries, E/RES/1994/14,E/RES1995/10. 27 Adamoli et al., Organized Crime Around the World, HEUNI, Helsinki, 1998:14.

- 40 -

(5) Οι Παράνομες Υπηρεσίες Που προσφέρουν οι οργανώσεις που διακινούν τους παράνομους μετανάστες ακολουθούν τα εξής διαδοχικά στάδια: α) προετοιμασία μεταναστών, β) αναχώρηση (αποδημία), γ) διέλευση, δ) άφιξη στον τελικό προορισμό (μετανάστευση). Οι υπηρεσίες που περιλαμβάνουν την μεταφορά, την βοήθεια για τη διέλευση των συνόρων, η παροχή ταξιδιωτικών εγγράφων η παροχή καταλύματος, η απασχόληση καθώς και άλλη υποστήριξη, μεταβάλλονται ανάλογα της απόστασης μεταξύ της χώρας προέλευσης και προορισμού και των περιορισμών που υφίστανται αναφορικά με την μετανάστευση, την αποδημία, το άσυλο και τη διέλευση. (6) Δραστηριότητες Μετά την Μετανάστευση Σε μερικές περιπτώσεις και προκειμένου να καταστεί αφενός μεν αδύνατη η επιστροφή των μεταναστών στις χώρες προέλευσής τους και αφετέρου δε, για να προστατευθούν οι οργανώσεις που διακινούν τους λαθρομετανάστες, όλα τα έγγραφα ταυτότητας και λοιπά ταξιδιωτικά έγγραφα που έχουν δοθεί σ΄ αυτούς προκειμένου να περάσουν τους απαραίτητους ελέγχους συνήθως κατάσχονται από τους διακινητές μετά την άφιξή τους στη χώρα προορισμού. Άλλες φορές εάν δυνατόν, τόσο τα γνήσια όσο και τα παραποιημένα/ πλαστά έγγραφα επιστρέφονται στην παράνομη οργάνωση και επανακυκλοφορούν μέσω αυτής για περαιτέρω χρήση ή για να πωληθούν ξανά. Η έλλειψη επαρκών εγγράφων αυτόματα καθιστά τους λαθρομετανάστες εκτός νόμου στη χώρα που τους φιλοξενεί και κατά συνέπεια τους αφήνει εντελώς στο έλεος των διακινητών. Ακόμα επισημαίνεται ότι μετά την άφιξη στη χώρα προορισμού, η επαφή των λαθρομεταναστών με την παράνομη οργάνωση δεν σταματά κατ’ ανάγκη. Πολλοί από τους λαθρομετανάστες οφείλουν μεγάλα χρηματικά ποσά στους διακινητές. Συνεπώς πολλοί μετανάστες παραμένουν στην ουσία στα χέρια των διακινητών τους οι οποίοι συχνά εκμεταλλευόμενοι την αδυναμία αυτών να ξεπληρώσουν τα χρέη τους, τους υποβάλλουν σε καταναγκαστική εργασία τους απειλούν και εξασκούν πάνω τους βία. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες υπάρχουν πολλές περιπτώσεις κατά τις οποίες λόγω του ότι οι λαθρομετανάστες αδυνατούν να πληρώσουν την οργάνωση των διακινητών, πέφτουν θύματα απαγωγής με σκοπό τον εκβιασμό ακόμη και θύματα δολοφονιών. Ωστόσο θα πρέπει να επισημανθεί ότι αν και ένα συγκριτικά μεγάλος αριθμός λαθρομεταναστών έχει βρεθεί ότι είναι αναμεμειγμένος στη μαύρη αγορά εργασίας και σε εγκληματικές ενέργειες στις χώρες που τους φιλοξενούν, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι περισσότεροι μετανάστες που δεν διαθέτουν έγγραφα, είναι νομοταγείς. Για αυτούς, το κόστος της παράβασης της νομοθεσίας της χώρας που τους φιλοξενεί – ακόμα και για μικρό αδίκημα- είναι πολύ ψηλότερο από ό,τι στους πολίτες του κράτους, αφού οι λαθρομετανάστες έχουν να φοβηθούν για τον εντοπισμό τους, τη σύλληψη και την απέλασή τους. (7) Χρηματοδότηση Κατ’ ουσία οι οργανώσεις που διακινούν παράνομα τους λαθρομετανάστες έχουν τρεις διαφορετικούς τρόπους να χρηματοδοτούν τις παράνομες δραστηριότητές τους: α) Τη χρησιμοποίηση των εσόδων από την εγκληματική δραστηριότητα προκειμένου να χρηματοδοτούν άλλες εγκληματικές δραστηριότητες, β) Την επένδυση κεφαλαίου που έχει αποκτηθεί νόμιμα. Ωστόσο έρευνες διωκτικών αρχών ανά τον κόσμο έχουν κατατείνει στο συμπέρασμα ότι ο δεύτερος τρόπος χρηματοδότησης παίζει μόνο ένα μικρό ρόλο για τη χρηματοδότηση των οργανώσεων που διακινούν λαθρομετανάστες και γ) Το ξέπλυμα χρήματος. Ο συγκεκριμένος τρόπος παίζει σημαντικό ρόλο στη χρηματοδότηση αυτού του είδους των οργανώσεων. Τα έσοδα που προέρχονται

- 41 -

από τα αδικήματα νομιμοποιούνται αλλά δεν «επαναεπενδύονται» σε εγκληματικές δραστηριότητες. β. Σύσταση Ομάδων Ταχείας Επέμβασης στα Σύνορα (Rabid Border Intervention Teams – RABIT) από τον FRONTEX. Προκειμένου να αντιμετωπισθεί το θέμα της διακίνησης λαθρομεταναστών στον γεωγραφικό χώρο της Ε.Ε. και στα πλαίσια της διεθνούς αστυνομικής συνεργασίας, η Ε.Ε. με τον Κανονισμό 863/2007 της 11-07-07 που τέθηκε σε ισχύ την 20-08-07, εγκαθίδρυσε έναν μηχανισμό για τη δημιουργία των Ομάδων Ταχείας Επέμβασης στα Σύνορα (Rabid Border Intervention Teams – RABIT). Σύμφωνα με τον εν λόγω κανονισμό ένα από τα κύρια καθήκοντα του FRONTEX είναι η ανάπτυξη Ομάδων Ταχείας Επέμβασης στα Σύνορα – RABIT για μια μικρή χρονική περίοδο. Αυτές οι Ομάδες δεν έχουν σκοπό να παρέξουν μακρο-πρόθεσμη βοήθεια. Η ευθύνη για τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων παραμένει στα Κ-Μ. Σύμφωνα με το άρθρο 1 (1) του προαναφερόμενου Κανονισμού ένα Κ-Μ δικαιούται να ζητήσει την συνδρομή των RABITς εάν αντιμετωπίζει μια κατάσταση επείγουσας και ασυνήθους-εξαιρετικής πίεσης. To άρθρο αναφέρει λεπτομερέστερα ότι: ιδίως η άφιξη σε σημεία των εξωτερικών συνόρων μεγάλου αριθμού υπηκόων τρίτων χωρών που προσπαθούν να εισέλθουν στην επικράτεια του Κ-Μ, θα μπορούσε να δικαιολογήσει ένα τέτοιο αίτημα. Με σκοπό να καθορισθούν με περισσότερη σαφήνεια και να γίνουν κατανοητές οι καταστάσεις που πληρούν τα κριτήρια του άρθρου 1 (1) του Κανονισμού 863/2007, θα πρέπει να αναφερθούν μερικά επιπρόσθετα σημαντικά χαρακτηριστικά όπως: (1) Η κατάσταση του επείγοντος (2) Το εξαιρετικό (3) Το απρόβλεπτο (4) Η μη κάλυψη από κοινές επιχειρήσεις ή πιλοτικά προγράμματα (5) Η σύντομη χρονική περίοδος (6) Εφαρμογή σε εξωτερικά σύνορα (7) Η εξάντληση ιδίων πόρων και μέσων. Ο FRONTEX έχει καθορίσει ειδικούς κανόνες και διαδικασίες για τη διαχείριση και την ανάπτυξη των RABITς στη βάση του Κανονισμού 863/2007. Επιπλέον η εν λόγω Ευρωπαϊκή Υπηρεσία είναι υπεύθυνη για την σύσταση και την συντήρηση αυτών των Ομάδων Ταχείας Επέμβασης28. Για τον σκοπό αυτό με πρόταση του Γενικού Διευθυντού του FRONTEX και με απόφαση του Δ.Σ. αυτού, αποφασίζεται ο αριθμός των διαθεσίμων στελεχών συνοριοφυλακής από τα Κ-Μ που θα απαρτίζουν τις ομάδες ( Rabid Pool). Τα απαιτούμενα προσόντα καθορίζονται επίσης από τον FRONTEX . Τα Κ-Μ από την πλευρά τους πρέπει να συστήσουν μια εθνική «δεξαμενή» εμπειρογνωμόνων ( National Expert Pool) από στελεχιακό δυναμικό που θα πληροί τις προϋποθέσεις που έχουν τεθεί από τον FRONTEX., με σκοπό να συνεισφέρει στο Rabid Pool. 6. Κατακλείδα Είναι γεγονός ότι τα γεωπολιτικά δρώμενα στον πλανήτη μας επηρεάζονται πλέον και από τις νέες μορφές απειλών που βρίσκουν πεδίο εφαρμογής σε διεθνικές εγκληματικές δραστηριότητες, οι οποίες με την σειρά τους διευκολύνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την παγκοσμιοποίηση. Μια μορφή οργανωμένου εγκλήματος αποτελεί και το φαινόμενο της διακίνησης των λαθρομεταναστών αφού αφενός μεν έχει καταδειχθεί η

28 Άρθρο 4(1) Κανονισμού 863/2007.

- 42 -

σχέση του οργανωμένου εγκλήματος με τις οργανώσεις που διακινούν παράνομα μετανάστες, αφετέρου δε, λόγω του συγκεκριμένου προβλήματος έχουν αναληφθεί μια σειρά πρωτοβουλιών και ενεργειών στην Ε.Ε. προκειμένου να καταπολεμηθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα. Έτσι τα σημαντικότερα στοιχεία που συνθέτουν το όλο φάσμα των απειλών υπό το νέο πρίσμα της διεθνούς ασφάλειας, από την παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών που λαμβάνει χώρα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, είναι: α. Το Οργανωμένο έγκλημα. β. Η απάτη που γίνεται σχετικά με τα πλαστά έγγραφα που είναι απαραίτητα για την διακίνηση των λαθρομεταναστών. Η εμπλοκή του οργανωμένου εγκλήματος και η διαφθορά διευκολύνουν αυτές τις ενέργειες. γ. Ο συνοριακός έλεγχος: Πολλά από τα σύνορα τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και σ΄ αυτές του προορισμού δεν επιτηρούνται επαρκώς με αποτέλεσμα η είσοδος των λαθρομεταναστών δεν μπορεί να αποφευχθεί. δ. Η διεύρυνση της Ε.Ε. Τα υπό ένταξη κράτη αποτελούν χώρες προέλευσης και διέλευσης. ε. Διαφθορά. Η ευρέως διαδεδομένη διαφθορά κρατικών λειτουργών διευκολύνει την παράνομη διακίνηση προσώπων υποδαυλίζοντας τις όλες προσπάθειες για να προληφθεί κάτι τέτοιο. στ. Το Laissez faire: Λιγότερο αυστηροί έλεγχοι των επιβατών που διέρχονται από ένα Κ-Μ της Ε.Ε. αεροπορικώς, ή αφικνούνται αεροπορικώς από άλλο Κ-Μ της Ε.Ε., έχει αρνητικά αποτελέσματα στο περιορισμό του φαινομένου. ζ. Μη καταγεγραμμένοι πληθυσμοί. Η νομοθεσία επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση ατόμων μεταξύ των Κ-Μ της Ε.Ε., πράγμα που κάνει δυνατή τη χρησιμοποίηση των ίδιων εγγράφων πιστοποίησης ταυτότητας, συγχρόνως από περισσότερα από ένα άτομο. Ακόμη ένα άτομο μπορεί να έχει διαφορετικές ταυτότητες σε διαφορετικά Κ-Μ. Η ύπαρξη οιονδήποτε τέτοιων συμβάντων ευρείας κλίμακας, θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να αποσταθεροποιήσει την εσωτερική ασφάλεια των Κ-Μ της Ε.Ε. η. Ο φόβος των θυμάτων. Ο πραγματικός φυσικός κίνδυνος ότι οι λαθρομετανάστες θα εντοπισθούν, τους κάνει απρόθυμους να συνεργάζονται με τις διωκτικές αρχές στις προσπάθειες των τελευταίων κατά των εγκληματιών που διευκόλυναν την είσοδο τους. θ. Η αφέλεια των θυμάτων. Η συνεχής επιθυμία των θυμάτων να πιστεύουν στις υποσχέσεις για καλλίτερες συνθήκες ζωής στον πλούσιο δυτικό κόσμο, αποτελεί πλεονέκτημα για τους διακινητές λαθρομεταναστών. ι. Η αφάνεια των θυμάτων. Από την στιγμή που βρίσκονται υπό εκμετάλλευση στις χώρες προορισμού τα θύματα της λαθρομετανάστευσης, είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό και διαφεύγουν της προσοχής των Αστυνομικών Αρχών. Από τα παραπάνω εκτεθέντα θεωρούμε ότι η παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών ως μορφή του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος διαμορφώνει ένα γεωπολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσονται δυναμικές και πρότυπα τόσο γεωοικονομικά όσο και γεωστρατηγικά, που συνθέτουν μια «μη στρατιωτική πλευρά ασφαλείας» στο χώρο της Ε.Ε. Το γεγονός αυτό αποτελεί «ασύμμετρη απειλή» που υπονομεύει την ισχύ του ενιαίου γεωγραφικού, πολιτικού και οικονομικού χώρου της Ε.Ε.

- 43 -



ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΜΑΖΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

Ηλίας Ηλιόπουλος

Δρ Ιστορίας

- 44 -

- 45 -

Ηλίας Ηλιόπουλος Δρ Ιστορίας

Ιστορικός – Διδάκτωρ Λουδοβικείου - Μαξιμιλιανείου Παν. Μονάχου, Λέκτωρ Ναυτικής Ιστορίας της ΣΝΔ, Καθηγητής ΣΕΘΑ, ΣΔΙΕΠΝ. Απόφοιτος του Τμήματος Ιστορίας-Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Παν. Αθηνών, Ειδικός Μεταπτυχιακός Υπότροφος Εξωτερικού του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών και του Κοιν. Ιδρύματος Α/φών Π. Μπάκαλα με Μεταπτυχιακές σπουδές στα μαθήματα Ιστορία Ανατολικής & Νοτιοανατολικής Ευρώπης, Νεώτερη και Σύγχρονη Ιστορία, Πολιτική Επιστήμη. Έχει διατελέσει Ερευνητής του Ινστιτούτου Αμυντικών Αναλύσεων του ΥΠΕΘΑ, Επιστημονικός συνεργάτης του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών του Ελληνικού Γενικού Προξενείου Μονάχου, έχει συμμετάσχει σε πλήθος επιστημονικών συνεδρίων και ημερίδες, καθώς και σε διεθνή workshops ενώ έχει και 15ετή διδακτική εμπειρία συνολικά. Είναι μέλος διεθνών ινστιτούτων ναυτικών μελετών/επιστημονικών εταιρειών. Ερευνητικά αντικείμενα: Θεωρητική / Ιστορική / Συγκριτική Ανάλυση Δομών Αμυντικής Διπλωματίας Ιστορικό και Γεωπολιτικό Πλαίσιο Γερμανικής Εξωτερικής Πολιτικής Ιστορικό και Γεωπολιτικό Πλαίσιο Σχέσεων ΗΠΑ – Ευρώπης – Ρωσίας Παντουρκισμός – Τουρανισμός Επιστημονικές Δημοσιεύσεις Έχει δημοσιεύσει 7 Επιστημονικές Μονογραφίες, 22 άρθρα καθώς και 13 Αναλύσεις Γεωπολιτικής / Στρατηγικής.

- 46 -

- 47 -

ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΜΑΖΙΚΗ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΑΣΦΑΛΕΙΑ

1. Εισαγωγή στις Θεμελιώδεις Έννοιες Στο μνημειώδες έργο τους υπό τον τίτλο «Αμυντικές Πολιτικές των Εθνών», εκδοθέν προ 15ετίας, οι συγγραφείς Douglas Murray και Paul Viotti διετύπωναν την θεμελιώδη αρχή ότι η ορθή απάντηση στο «δίλημμα ασφαλείας» (security dilemma), το οποίο ταλανίζει όλα τα Κράτη29 – ή, με άλλους λόγους, η εξασφάλιση της συνεχούς ανεξαρτήτου και ασφαλούς υπάρξεως – αποτελεί πρώτιστο σκοπό εκείνων που φέρουν την ευθύνη της λήψεως αποφάσεων για το παρόν και το μέλλον εκάστου Κράτους. Η πολιτική δράση των ιθυνόντων για την εξυπηρέτηση του προαναφερθέντος σκοπού συνιστά την Πολιτική Εθνικής Ασφαλείας. 30 Ειρήσθω εν παρόδω ότι επί των ημερών μας έχει καταστεί διεθνώς αποδεκτό ότι η Πολιτική Εθνικής Ασφαλείας (National Security Policy) υπερβαίνει τα στενά όρια της Αμυντικής Πολιτικής και περιλαμβάνει το σύνολο των κρατικών ενεργειών που αποσκοπούν στην έγκαιρη και επαρκή διάθεση των καταλλήλων μέσων, διά των οποίων ικανοποιείται το αίτημα ασφαλείας ενός Έθνους και αποσοβείται κάθε άμεσος και ορατός κίνδυνος αλλά και κάθε λανθάνουσα απειλή κατά των Εθνικών Συμφερόντων. Επομένως, στην Πολιτική για την Εθνική Ασφάλεια εμπίπτει – πέραν της Εθνικής Στρατιωτικής Αμυντικής Στρατηγικής, όπως αυτή ορίζεται από τον Sir Basil Liddell-Hart31 και η οποία αποσκοπεί στην αντιμετώπιση πάσης εξωτερικής απειλής (external threat) – η σχεδίαση μιας Πολιτικής Εθνικής Συνοχής (Situational Security Policy, κατά Huntington), η οποία αποβλέπει στην πρόληψη ενδεχομένης διαβρώσεως (erosion) της Εθνικής Ασφαλείας από τάσεις και μεταβολές κοινωνικής, οικονομικής, δημογραφικής και οικολογικής φύσεως, οι επιπτώσεις και παρενέργειες των οποίων εκδηλώνονται σε βάθος χρόνου, καθώς επίσης, συναφώς, και η σχεδίαση μιας Πολιτικής Εσωτερικής Ασφαλείας (Internal Security Policy, κατά Huntington), η οποία αποσκοπεί στην αποσόβηση της υπονομεύσεως (subversion) της Εθνικής Ασφαλείας εκ των έσω.32 Μετά την λήξη του Διπολισμού εμφανίσθηκαν νέες απειλές, οι οποίες οδήγησαν σε περαιτέρω διεύρυνση του όρου «Εθνική Ασφάλεια». Αυτές διακρίνονται, κατά την τυπολογία του Charles Weston, σε: α Aπειλές της Εξωτερικής Ασφαλείας, β. Aπειλές της Εσωτερικής Ασφαλείας, γ. Oικονομικές απειλές και δ. Οικολογικές απειλές.

29 Πρβλ. Murray, Douglas J. / Viotti, Paul R. (Edit.), The Defense Policies of Nations, Third Edition, Baltimore / London, 1994, Introduction, σελ. xix. 30 Περί της Πολιτικής Εθνικής Ασφαλείας πρβλ. Huntington, Samuel P., The Soldier and the State. The Theory and Politics of Civil-Military Relations, 19th printing, Cambridge,Massachussetts / London, England, 2002, σελ. 1. 31 Σύμφωνα με τον κλασσικό ορισμό του Sir Basil Liddell-Hart, ο όρος «Στρατηγική» σημαίνει την τέχνη του εναρμονισμού των δυνατών πολιτικών επιλογών προς τα διαθέσιμα στρατιωτικά μέσα. Ο Huntington ομιλεί περί «Military Security Policy», πρβλ. Huntington, ένθ. ανωτ. 32 Πρβλ. Huntington, ένθ. ανωτ.

- 48 -

Βεβαίως, η διάκριση είναι καθαρώς μεθοδολογική, καθώς οι απειλές αυτές «αλληλοεπικαλύπτονται, αλληλεπιδρούν και ενισχύουν η μία την άλλη».33 Εν προκειμένω, οφείλει για άλλη μία φορά να υπογραμμισθεί ότι, στις επιφυλάξεις ορισμένων συγγραφέων αναφορικά με το εάν εξελίξεις που δεν συνοδεύονται από το στοιχείο της στρατιωτικής κινητοποιήσεως, συνιστούν απειλές κατά της Εθνικής Ασφαλείας, άλλοι εξέχοντες Δυτικοί επιστήμονες (Daniel Kaufman, Thomas Leney etc) διαπιστώνουν και υπογραμμίζουν ότι «σήμερα απαιτείται ένας πολύ ευρύτερος ορισμός της Εθνικής Ασφαλείας», ο οποίος σαφώς θα συμπεριλαμβάνει διπλωματικές, οικονομικές και κοινωνικές διαστάσεις, πέραν των στρατιωτικών. Ιδίως, η Εσωτερική Ασφάλεια – μία έννοια, η οποία κατά την περίοδο της υφέσεως του Ψυχρού Πολέμου ετύγχανε διαρκώς μειουμένης δημοσιότητος – επανέρχεται σήμερα, στο ρευστό μεταδιπολικό διεθνές περιβάλλον, ολοένα και εντονότερα στο προσκήνιο, σε συνάρτηση πλέον με την δημογραφική απειλή και την απειλή γεωπολιτισμικής, εθνοπολιτικής και γεωπολιτικής αναδιατάξεως χωρών και περιοχών – απειλή που εκπορεύεται από την Μαζική Μετανάστευση / Λαθρομετανάστευση. Είναι, όμως, η Μαζική Μετανάστευση / Λαθρομετανάστευση απειλή για την Εθνική Ασφάλεια των Κρατών; Η απάντηση συνάγεται αβίαστα από την μελέτη πλείστων όσων ιστορικών παραδειγμάτων (από της εκ των έσω αλώσεως του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους από τους γερμανογενείς λαούς – αλλά και του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους, μία χιλιετία αργότερα, από τους τουρκογενείς λαούς– μέχρι της νεωτέρας Βαλκανικής Ιστορίας), αλλά και από την προσεκτική εξέταση των τρεχουσών εξελίξεων της διεθνούς πολιτικής καθώς και της προϊούσης γεωπολιτικής αναδιατάξεως ολοκλήρων περιοχών επί των ημερών μας. Σήμερα, κατά την εκτίμηση εγκύρων αναλυτών, η Μαζική Μετανάστευση / Λαθρομετανάστευση απειλεί τα Κράτη με τους εξής τρόπους: α. Εισαγωγή πάσης φύσεως εθνοπολιτισμικών (ethnocultural) - εθνοφυλετικών/θρησκευτικών - διενέξεων και αντιμαχιών, δυναμένων να κλιμακωθούν σε ευθείες και άμεσες απειλές κατά της Εθνικής Ασφαλείας (π.χ. τέλεση τρομοκρατικών ενεργειών), β. Σταδιακή υπονόμευση της εθνικής και κοινωνικής συνοχής καθ’ όσον η Μαζική Μετανάστευση απειλεί τα κεκτημένα επίπεδα ευημερίας και κοινωνικής προνοίας ενός Έθνους (ενώ, απ’εναντίας, όταν η είσοδος μεταναστών γίνεται υπό έλεγχον και βάσει σαφώς ορισθέντων και αυστηρώς τηρουμένων ποιοτικών κριτηρίων μπορεί να συμβάλει στην ενίσχυση της Εθνικής Οικονομίας). Περαιτέρω, η Μ.Μ. διαβρώνει την εθνική και κοινωνική συνοχή διά του σχηματισμού παραλλήλων κοινωνιών (γκεττοποίηση) με συνέπειες την διάρρηξη του κοινωνικού ιστού, την ανατροπή κρισίμων για την Εθνική Ασφάλεια δημογραφικών – ανθρωπογεωγραφικών ισορροπιών και την εμφάνιση, μακροπροθέσμως, εσωτερικών εθνοτικών/πολιτισμικών διενέξεων, γ. Ανεξέλεγκτη δράση στοιχείων του Διεθνούς Οργανωμένου Εγκλήματος, της Διεθνούς Ναρκω-Τρομοκρατίας (narcoterrorism), της Διεθνούς Διακινήσεως γυναικών και ανηλίκων κ.λ.π..,34

33 Weston, Charles, Transatlantische Neuorientierung – Amerikanisch-europaeische Buendnispolitik nach der Aera des Kalten Krieges, Muenchen, 1993, σελ.130. 34 Περί του διεθνούς εμπορίου ναρκωτικών ως απειλής για την Εθνική και Διεθνή Ασφάλεια πρβλ. Friesendorf, Cornelius, Der internationale Drogenhandel als sicherheitspolitisches Risiko, Forschungsberichte Internationale Politik, τόμος 27, Muenster, 2001.

- 49 -

δ. Απειλή κατά της δημοσίας υγείας με την εισαγωγή εντός μιας χώρας νέων ή αγνώστων μέχρι τούδε νοσημάτων ή ιών, ή την επανεμφάνιση ασθενειών που εθεωρούντο από μακροτάτου χρόνου ως εκλιπούσες. Επειδή, όμως, ατυχώς, μία σοβαρή συζήτηση περί Μαζικής Μεταναστεύσεως έχει καταστεί σήμερα εν Ελλάδι οιονεί αδύνατη, λόγω της κρατούσης ιδεοληπτικής εθελοτυφλώσεως και μονομερείας και της ασκουμένης ιδεολογικής τρομοκρατίας, οφείλομε εδώ να διευκρινίσουμε τα στοιχειώδη, να προσπαθήσουμε να διαλύσουμε ευρέως διαδεδομένες πλάνες και ιδεολογήματα και να υπενθυμίζουμε ορισμένες αλήθειες: Ο Νέστωρ της Γερμανικής Σοσιαλδημοκρατίας Helmut Schmidt, διατελέσας Καγκελλάριος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, εξέπληξε προ ετών την Κοινή Γνώμη ομολογώντας δημοσίως ότι ήταν μοιραίο λάθος, από της δεκαετίας του ’60 και εντεύθεν, η εισαγωγή στην Γερμανία (και στην Ευρώπη εν γένει) εργατών από ξένες πολιτισμικές ζώνες, και δή από την Τουρκία. Τα προβλήματα που θα επέφερε αυτή η πολιτική υποτιμήθηκαν, και στην Γερμανία και στην Ευρώπη, επεσήμανε ο τέως Καγκελλάριος και εξήγησε ότι «πολυ-πολιτισμικές κοινωνίες μπορούν να υπάρξουν ειρηνικώς μόνο υπό συνθήκες αυταρχικών καθεστώτων». Ως παράδειγμα ανέφερε την περίπτωση της ,Σιγκαπούρης.35 Επί της ουσίας, ο Helmut Schmidt είχε απόλυτο δίκαιο: Το ιδεολόγημα της «πολυπολιτισμικής κοινωνίας» – που τεχνηέντως και επιμόνως επιχειρούν να επιβάλουν ορισμένοι στα ιστορικά έθνη-κράτη της Ευρώπης – και φενάκη αποτελεί και επ’ ουδενί συμβαδίζει με την δυτικού τύπου Δημοκρατία, η οποία προϋποθέτει έναν κοινό εθνοπολιτισμικό παρονομαστή, έναν υπαρκτό «βαθμό εθνολογικής και πολιτισμικής συνοχής», όπως μας υπενθύμισε ο Peter Brimelow, στο πολύκροτο βιβλίο του «Alien Nation».36 Άλλωστε, εάν θέλουμε να ακριβολογήσουμε μέχρι κεραίας, ακόμη και ο όρος «πολυπολιτισμική κοινωνία» είναι, από την σκοπιά της Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας και της Εθνολογίας, αντίφαση καθ’ εαυτήν, contradictio in adjecto, καθ’όσον μία κοινωνία δεν μπορεί να διέπεται ει μη μόνον από ένα πολιτισμό: Στο Κοινωνιολογικό Λεξικό η «κοινωνία» ορίζεται ως «μία ομάδα ατόμων, η οποία διακρίνεται μέσω ενός ιδιαιτέρου πολιτισμού (αξιακό σύστημα, παράδοση) και είναι ανεξάρτητη από άλλες ομαδοποιήσεις)»37, ενώ τα μέλη της περί ης ο λόγος ομάδας συνδέονται μεταξύ τους με «συνείδηση του “εμείς”»(Wir-Bewusstsein), «συνεκτικό σύστημα συμβόλων» κ.λ.π. Ο πολιτισμός (νοούμενος πάντοτε υπό την γερμανική έννοια της Kultur) είναι, κατά την διατύπωση του Wilhelm E. Mühlmann, ένας δεύτερος «συμβολικός κόσμος» (symbolische Welt), ο οποίος επικάθηται του πραγματικού, κατά τρόπον ώστε η εκ μέρους του συγκεκριμένου προσώπου πρόσληψη της «ούσης πραγματικότητος» να γίνεται μόνον μέσω αυτής της ιστορικώς προϋπαρχούσης «συμβολικής πραγματικότητος».38 Συνεπώς, μόνον καταχρηστικώς δύναται να γίνεται λόγος περί πολυπολιτισμικών κοινωνιών, προκειμένου να υποδηλωθούν περιπτώσεις παραλλήλων κοινωνιών διαβιουσών εντός της αυτής κρατικής επικρατείας (κατά κανόνα Αυτοκρατορίας, όπως θα δούμε ευθύς αμέσως). Με όσα είπε ο ιστορικός ηγέτης της Γερμανικής και Ευρωπαϊκής Κεντροαριστεράς δεν ήλθε μόνον σε διαμετρική αντίθεση προς την γραμμή που σήμερα επικρατεί στην Ευρωπαϊκή Κεντροαριστερά και Αριστερά (και όχι μόνον). Συγχρόνως, προξένησε – ως εμφαίνεται και εκ των αντιδράσεων – σοβαρή ρωγμή σε αυτό το οποίο η διαπρεπής ισραηλινή ιστορικός Bat Ye’or έχει αποκαλέσει «Κουλτούρα Θανασίμων Ψευδών» (culture of deadly lies) των ευρωπαϊκών κοινωνιών, εννοώντας ως τοιαύτην την

35 Πρβλ. FAZ, 24/11/2004. 36 Όρα Brimelow, Peter, Alien Nation. Common Sense About America’s Immigration Disaster, NY 1995/1996, σελ. 202 κ. εξ., ιδίως σελ. 210. 37 Luhmann, N., Art. Gesellschaft (4) und Wienold, H., Art. «Gesellschaft» (5,6) εις: Fuchs, W. et al. (Hrsg.), Lexikon zur Soziologie, Opladen 1988, σ. 268 κ.εξ. 38 Gehlen, Arnold, Der Mensch, Bonn 1958, σ. 39 κ.εξ. και 85 κ.εξ.

- 50 -

συρραφή από πρόδηλα ψεύδη και μισές αλήθειες που, ελέω μιας πρωτοφανούς για τα δεδομένα της Δυτικής φιλοσοφικής και πολιτικής παραδόσεως ιδεολογικής τρομοκρατίας 39, επικρατούν σήμερα σε ένα ουκ ευκαταφρόνητο τμήμα της ούτω καλουμένης προοδευτικής διανόησης των ευρωπαϊκών κοινωνιών – ιδίως δε στην τάλαινα Ελλάδα, επικρατούν δυστυχώς καθ’ ολοκληρίαν, αντιστάσεως μη ούσης, σε επίπεδο ΜΜΕ, πανεπιστημίων, παιδαγωγικών ινστιτούτων και εν γένει Ιδεολογικών Μηχανισμών του Κράτους. Τυπικό παράδειγμα αυτής της «Κουλτούρας Θανασίμων Ψευδών» είναι η διαρκής και συστηματική προπαγάνδιση του ιδεολογήματος της «πολυ-πολιτισμικής κοινωνίας», μολονότι κάθε σοβαρός επιστήμων που διαθέτει ιστορική γνώση και επίγνωση μπορεί να βεβαιώσει, εάν δεν εκκινεί από ιδεοληπτικής αφετηρίας, ότι η λεγόμενη «πολυπολιτισμικότητα» είναι τελείως ασύμβατη με συστήματα έστω και στοιχειωδώς δημοκρατικά. Πράγματι, είτε αναφερόμεθα στην κλασσική Αθήνα της αρχαιότητος, είτε στην πρώϊμη Ρωμαϊκή Δημοκρατία, είτε στην Βενετία των ύστερων Μεσαιωνικών και πρώϊμων Νεωτέρων Χρόνων, είτε στα νεώτερα ιστορικά συνταγματικά και δημοκρατικά Έθνη-Κράτη (Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γερμανία, Ολλανδία, Σουηδία, Νορβηγία κ.λ.π.), παντού, το δημοκρατικό σύστημα διακυβερνήσεως καθώς επίσης και το σύστημα κοινωνικής αλληλεγγύης συνεβάδισαν με την σαφή, ιστορικά διαπιστωμένη, εμφάνιση και κυριαρχία ενός συγκεκριμένου πολιτισμού, υπό την έννοια ενός συγκεκριμένου συστήματος αξιών, παραστάσεων, συμβολισμών, συλλογικής μνήμης και κοινών υπονοουμένων (ο πολύς Hofstätter ομιλεί για «κοινά αυτονόητα»)40, τα οποία μοιράζονταν όλα τα μέλη που συναποτελούσαν το κοινό σύνολο. Σημειωτέον ότι εξαίρεση δεν αποτελούν ούτε καν αυτές οι ΗΠΑ.41 Εν αντιθέσει προς μία ευρέως διαδεδομένη σήμερα πλάνη, η θαυμαστή εκείνη Δημοκρατία των Founding Fathers του 18ου και 19ου αι. οικοδομήθηκε επί σαφούς και διακριτής εθνο-πολιτισμικής βάσεως, ήτοι ευρωπογενούς («λευκής», αν θέλετε) / ιουδαιοχριστιανικής (ο αφρικανικής καταγωγής πληθυσμός, που ευρίσκετο ήδη στο έδαφος των Πολιτειών όταν αυτές προχώρησαν στην ανεξαρτητοποίησή τους, δεν δύναται να θεωρηθεί ως ιδρυτική συνιστώσα της νεοπαγούς Δημοκρατίας καθ’ όσον εστερείτο τότε πολιτικών δικαιωμάτων – και το αυτό ίσχυε για τους κιτρίνης, σινικής ή ιαπωνικής, καταγωγής κατοίκους των ΗΠΑ).42 Και επί ενάμισυ αιώνα περίπου, η μετανάστευση στις ΗΠΑ παρέμεινε και αυστηρώς ελεγχόμενη. Οι εξαιρέσεις που υπήρξαν έμελλε να οδηγήσουν, αργότερα, σε έγερση απειλής για την Εθνική Ασφάλεια και να θέσουν σε δοκιμασία το δικαιοκρατικό και πολιτικό σύστημα της χώρας. Κατά μακρές περιόδους μάλιστα, η μετανάστευση στις ΗΠΑ υπήρξε απολύτως απηγορευμένη, προκειμένου η κοινωνία υποδοχής να «χωνέψει» τους νεοαφιχθέντες, αλλά και αυστηρώς μονο-πολιτισμική υπόθεση. Ακόμη και αυτή η περίφημη φλογερή φράση του εθνικού συγγραφέως και εκ των Ιδρυτών Πατέρων της Δημοκρατίας Θωμά Παίην για την Αμερική ως πολιτικό «άσυλο της ανθρωπότητος» έχει τύχει αθλίας παραποιήσεως και νοηματικής διαστρεβλώσεως εκ μέρους της «προοδευτικής / πολυπολιτισμικήςδιανόησης», κατά παγίαν άλλωστε πρακτική της τελευταίας: Στο περίφημο έργο του «Κοινός Νους», ο πολύς Thomas Paine είχε καταστήσει απολύτως σαφές ότι αντιλαμβανόταν την νεοπαγή Δημοκρατία ως άσυλο των εξ Ευρώπης διωκομένων Χριστιανών («we claim brotherhood with every European Christian»).43 Η υπόθεση της «πολυπολιτισμικότητος» είναι και για τις ΗΠΑ σχετικά πρόσφατη: Ανάγεται στον μοιραίο εκείνο Μεταναστευτικό Νόμο του 1965, βάσει του οποίου, για πρώτη φορά, αντικαθίστατο το μέχρι τότε ισχύσαν, επί δύο αιώνες, ποιοτικό

39 Περί της κρατούσης ιδεολογικής τρομοκρατίας όρα Finkielkraut, Alain, «Régister au discours de la dénonciation», Le Journal Du Sida, Avril 1995. 40 Hofstätter, P.R., «Einführung in die Sozialpsychologie», Stuttgart 1959, σ. 92. 41 Πρβλ. Brimelow, όρα ανωτ. 42 Όρ. ανωτ., σελ. 17 κ. εξ. 43 Paine, Thomas, Common Sense, The Rights of Man, and Other Essential Writings of Thomas Paine, NY 1984, σελ. 39 κ. εξ.

- 51 -

κριτήριο (εθνοπολιτισμικό και επαγγελματικό) με το κριτήριο της οικογενειακής επανενώσεως (family reunification), γεγονός το οποίο έμελλε να έχει, έκτοτε, δεινές επιπτώσεις, καθώς επέφερε κατακόρυφη πτώση του επιπέδου των μεταναστών, αθρόα εισαγωγή τριτοκοσμικών μαζών, μη αφομοιωσίμων, καταχρηστική εκμετάλλευση των συστημάτων δημοσίας προνοίας και παιδείας, και ευρύτατη γκεττοποίηση, με την εμφάνιση πολλαπλών παραλλήλων κοινωνιών.44 Ο George Βοrjas, Καθηγητής Δημοσίας Πολιτικής του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ, γράφει σχετικώς: «Οι σημερινοί μετανάστες είναι λιγότερο ικανοί από τους προκατόχους τους. Είναι σήμερα πολύ περισσότερο πιθανόν να ζητούν κοινωνική προστασία και βοήθεια, και πολύ περισσότερο πιθανόν να έχουν παιδιά ή να αποκτήσουν παιδιά τα οποία θα παραμείνουν σε πτωχές περιοχές - «γκέττο» - κεχωρισμένες από την υπόλοιπη κοινωνία».45 Έτσι, και ενώ μέχρι της εποχής εκείνης η ελεγχόμενη, λελογισμένη και εθνοπολιτισμικώς προσδιορισμένη μετανάστευση ήταν ευεργετική για την μεγάλη αυτή Δημοκρατία, η θέσπιση ως απολύτου κριτηρίου της οικογενειακής επανενώσεως – καταργηθέντος μάλιστα του εθνοπολιτισμικού κριτηρίου – ευθύνεται, καθ’ ομολογίαν των Αμερικανών ρεαλιστών αναλυτών, για την σοβαρώτερη απειλή εναντίον της εθνοπολιτισμικής και κοινωνικής συνοχής και της λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών στις ΗΠΑ, από της εποχής του Πολέμου της Ανεξαρτησίας. Ήδη δε εκφράζεται έντονη ανησυχία μήπως, εν τέλει, η εναπομείνασα Υπερδύναμη έχει την τύχη της Ρώμης, αλωθείσης έσωθεν υπό των «βαρβαρικών» στιφών (όπως γράφει ο πολύς Huntington στο τελευταίο βαρυσήμαντο έργο του «Who Are We? The Crisis of American Indentity»). Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι τυχαίο το ότι αυτό που σήμερα αποκαλείται «πολυ-πολιτισμική κοινωνία», ιστορικά, εμφανίζεται στην αχανή πολυεθνική/ πολυθρησκευτική/πολυγλωσσική Περσική Αυτοκρατορία, στην ύστερη Ρώμη (την Ρώμη της Αυτοκρατορίας και της Παρακμής) ή, για να έλθουμε στους Νεωτέρους Χρόνους, στις αυταρχικές Αυτοκρατορίες, όπως εκείνη των Αψβούργων στην Κεντρική Ευρώπη (Αυστρία/Αυστροουγγαρία), ή εκείνη των Ρομανώφ στην τσαρική Ρωσσία. Και βεβαίως, κατ’ εξοχήν «πολυπολιτισμική κοινωνία» ήταν το Οσμανικό/Οθωμανικό δεσποτικό Κράτος. Προσέτι, οι κορυφαίοι θεωρητικοί του Δυτικού Φιλελευθερισμού, οι οποίοι – εν αντιθέσει προς τρέχουσες εσφαλμένες παραστάσεις – δεν διακρίνονταν από μονοδιάστατη οικονομιστική αντίληψη των πραγμάτων, αλλά διέθεταν σαφώς αυτό που στην Ιστορία των Πολιτικών Θεωριών αποκαλούμε «normative background», θεωρούσαν αδιανόητη την ιδέα ότι μπορεί να συμβαδίσει η οικοδόμηση αστικής δημοκρατίας με ένα ανάλογο πολυ-αξιακό πλαίσιο, πιστεύοντας απ’ εναντίας ότι ένας ικανοποιητικός βαθμός εθνολογικής και πολιτισμικής συνοχής είναι απολύτως αναγκαία προϋπόθεση υπάρξεως και ομαλής λειτουργίας και των δημοκρατικών θεσμών αλλά (ενδιαφέρον!) και της ελευθέρας οικονομίας. Την πίστη αυτή εκφράζουν, μεταξύ άλλων, στα γραπτά τους ο August Friedrich von Hayek και ο Μurray Rothbard. Αλλά και μόλις προσφάτως μας υπενθύμισε τα ανωτέρω ο διαπρεπής Βρεταννός συγγραφεύς David Conway, στο θαυμάσιο έργο του «In Defence of the Realm. The Place of Nations in Classical Liberalism». Τόσον ο προαναφερθείς όσον και ο Brimelow καταδεικνύουν πέραν πάσης αμφιβολίας τα αδιέξοδα της μεταναστευτικής πολιτικής των Δυτικών Κρατών, κατά τις τελευταίες τρεις-τέσσερεις δεκαετίες. Κυρίως καταδεικνύεται πόσο ολέθριο σφάλμα, ιστορικών διαστάσεων, υπήρξε η απομάκρυνση από την παραδοσιακή αρχή της αφομοιώσεως (assimilation) των μεταναστών και η αντικατάστασή της από το ιδεολόγημα της πολυπολιτισμικότητος, το οποίο στην πράξη δεν οδήγησε ει μη στην δημιουργία παραλλήλων μικροκόσμων, χωρίς καμμία ουσιαστική επικοινωνία μεταξύ τους και αποτελούντων, ipso facto, δεξαμενές ενός τεραστίου συγκρουσιακού δυναμικού. Εξαίρουν δε την ανάγκη να υπάρξει ένας καθορισμένος βαθμός εθνολογικής και πολιτισμικής 44 Πρβλ. Brimelow, σελ. 14-16 και 141. 45 Πρβλ. Mercer, Ilana, «The Problem With Immigration», «Return To Reason», World Net Daily, 6/2/2002.

- 52 -

συνοχής σε μία δυτική δημοκρατική κοινωνία, παραλλήλως προς την (εξ ίσου επιβεβλημένη) ανάγκη αυστηρού επανακαθορισμού και επαναπροσδιορισμού της μεταναστευτικής πολιτικής επί τη βάσει συγκεκριμένων ποιοτικών και εθνοπολιτισμικών κριτηρίων. Σημειωτέον εν προκειμένω, ότι οι λοιπές Δυτικές Χώρες είχαν επίσης εισαγάγει, στο «πνεύμα του ’68», αυτήν την ρήτρα-παγίδα: Η Γαλλία, επί παραδείγματι, την θέσπισε εν έτει 1974. Εν τω μεταξύ βεβαίως, μετανόησε πικρώς, και έσπευσε και αυτή, όπως και η Μ. Βρεταννία και η Γερμανία και η Ολλανδία και τα Σκανδιναυϊκά Κράτη, εν όψει των επιπτώσεων, να αναθεωρήσει την μεταναστευτική πολιτική επί το αυστηρότερον. Παραδόξως, όμως, οι ιθύνοντες εν Ελλάδι έκριναν σκόπιμο να εισαγάγουν, εν έτει 2005, στο πλαίσιο του λεγομένου «Μεταναστευτικού Νόμου», αυτήν ακριβώς την διάταξη, που, διαπιστωμένα, τόσα αδιέξοδα επέφερε στις προηγμένες Δημοκρατίες, ενώ ταυτοχρόνως η μετα-νεωτερική, μετα-εθνική, «πολυπολιτισμικώς» φρονούσα «διανόηση» μέμφεται την Κυβέρνηση διότι, άκουσον-άκουσον, ο νόμος δεν είναι τόσο «φιλο-μεταναστευτικός» όσο αυτή θα ήθελε! Περί της ανάγκης να διαφυλαχθεί η κοινωνική συνοχή, η ανθρωπογεωγραφία, η εθνοπολιτισμική συνέχεια και η πολιτειακή σταθερότης του ιστορικού χώρου που λέγεται «Ελλάς» ούτε λέξις!!! 2. ΗΠΑ «Τα τρομοκρατικά πλήγματα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 (που έλαβαν χώρα) στις ΗΠΑ ανέδειξαν την μεταναστευτική πολιτική στις πρώτες θέσεις της ατζέντας των Αμερικανών ιθυνόντων για την Πολιτική Ασφαλείας», κατά την ερευνήτρια Kristine M. Holland. Οι ιθύνοντες της Πολιτικής Εθνικής Ασφαλείας και της Μεταναστευτικής Πολιτικής των ΗΠΑ συνεργάζονται από κοινού, προκειμένου να υποδείξουν τις οδούς διά των οποίων οι πολιτικές για την μετανάστευση θα βελτιώσουν την Εθνική Ασφάλεια. Η συνεργασία καλύπτει ένα ευρύτατο φάσμα αντικειμένων και υπηρεσιών – από της εκδόσεως αδείας εισόδου στις ΗΠΑ («βίζας») και της πλήρους διακριβώσεως της ταυτότητος κάθε μετανάστη μέχρι της αρτιώτερης και αποτελεσματικώτερης οργανώσεως της αρμοδίας αμερικανικής υπηρεσίας INS. Η Μεταναστευτική Πολιτική, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, υπάγεται και αυτή στον πρώτιστο σκοπό της Αμερικανικής Πολιτικής, κατά τον Gary Endelman, ήτοι: να καταστεί το έθνος ασφαλέστερο έναντι πάσης τρομοκρατικής απειλής. Και ο εν λόγω ερευνητής προσθέτει συναφώς: «Ακόμη και αν μία προτεινομένη μεταναστευτική πολιτική υπόσχεται να κάνει το έθνος περισσότερο ανταγωνιστικό (από οικονομικής απόψεως) (…), δεν έχει την παραμικρά πιθανότητα (να γίνει αποδεκτή από το Κράτος) ει μη μόνον εάν συγχρόνως χαλυβδώνει περιισσότερο την εσωτερική ασφάλεια των ΗΠΑ και αυξάνει την επαγρύπνηση για την διαφύλαξή της.» Ο διεθνούς κύρους επιστήμων Myron Weiner, γνωστός για πλειάδα εξαιρέτων βιβλίων και δημοσιεύσεών του σχετικών με ζητήματα Μεταναστεύσεως, Μαζικής Μεταναστεύσεως και Μεταναστευτικής Πολιτικής, κατέδειξε στο πολύκροτο πρόσφατο έργο του “International Migration and Security” την άμεση και ουσιώδη διασύνδεση μεταξύ Μεταναστεύσεως και Εθνικής Ασφαλείας. Και εξήρε την ανάγκη να οράται και να εξετάζεται η μεταναστευτική πολιτική όχι μόνον εντός ενός οικονομικού πλαισίου, αλλά και ενός πλαισίου πολιτικής ασφαλείας. Σε ένα προγενέστερο, φημισμένο, έργο του («Global Migration Crisis») αντιμετώπιζε την κρίση που συνιστά για τα κράτη η παρουσία ανά την υφήλιο 100 εκατομμυρίων μεταναστών και προσφύγων (άλλες πηγές κάνουν λόγο για 150 εκατομμύρια). Σε θεωρητικό επίπεδο, ο Myron Weiner διέκρινε τρεις περιπτώσεις κατά τις οποίες, στις ΗΠΑ, η Μετανάστευση αποτελεί, κατ’ αρχήν, ζήτημα Εθνικής Ασφαλείας: α. Πρώτον, όταν οι μετανάστες / πρόσφυγες διατηρούν τους δεσμούς τους με τις χώρες καταγωγής (κλασσικό ιστορικό παράδειγμα η παρουσία μιας πολυπληθούς κουβανικής μεταναστευτικής / προσφυγικής κοινότητος και οι εξ αυτού του γεγονότος απορρέουσες συνέπειες και επιπτώσεις στην πολιτική των ΗΠΑ) .

- 53 -

β. Δεύτερον, όταν οι μετανάστες / πρόσφυγες εμφορούνται από πολιτικές ή ιδεολογικές αρχές που δύνανται να αποβούν επιζήμιες για την χώρα υποδοχής (ιστορικό παράδειγμα, την επομένη του Β Παγκοσμίου Πολέμου και κατά τις αρχές της δεκαετίας του 1950, η παρουσία στις ΗΠΑ ικανού αριθμού εμιγκρέδων από την Ευρώπη ή την Λατινική Αμερική, που ενεφορούντο από φιλοσοβιετικά/κομμουνιστικά φρονήματα και εθεωρήθησαν ως απειλή κατά της Εθνικής Ασφαλείας της φιλοξενούσης χώρας). γ. Τρίτον, όταν οι μετανάστες / πρόσφυγες μπορούν να θεωρηθούν ως απειλή κατά της εθνολογικής ταυτότητος και εθνοπολιτισμικής προσωπικότητος της χώρας (αυτή είναι η περίπτωση της μαζικής εισόδου τις τελευταίες δεκαετίες, μετά το 1965, Μεξικανών κυρίως μεταναστών/ λαθρομεταναστών). Η Ellen Schreckler επέκρινε επίσης την τάση πολλών επιστημόνων να εστιάζουν κυρίως στην οικονομική παρά στην πολιτική πτυχή του μεταναστευτικού φαινομένου. Η περί ης ο λόγος επιστήμων ασχολήθηκε με τις μαζικές απελάσεις μεταναστών και προσφύγων κατά την πρώτη περίοδο του Ψυχρού Πολέμου (στο έργο της «Immigration and Internal Security: Political Deportation During the McCarthy Era»). Ιστορικά, η βιβλιογραφία διακρίνει τρεις περιπτώσεις όπου η Μετανάστευση ευθέως και κατά τρόπον άμεσο ανήχθη σε ζήτημα εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ: α. Πρώτον, στην περίπτωση των ιαπωνικής καταγωγής μεταναστών κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, οι οποίοι συνελήφθησαν και ενεκλείσθησαν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, μετά την ιαπωνική επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Βάσει της Εκτελεστικής Οδηγίας που εξέδωσε ο Πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούζβελτ την 19η Φεβρουαρίου 1942 (Executive Order 9066), 110.000 Αμερικανοί πολίτες ιαπωνικής καταγωγής και Ιάπωνες μετανάστες εγκατεστημένοι στις ΗΠΑ συνελήφθησαν και ενεκλείσθησαν σε στρατόπεδα στις Μεσο-Δυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ, μακράν της πρωτευούσης και των ακτών της χώρας, μεταξύ των ετών 1942 και 1947. Σημειωτέον ότι τα δύο τρίτα εξ αυτών κατείχαν την αμερικανική υπηκοότητα! Αναλόγως έδρασαν το αυτό διάστημα οι Αμερικανοί ιθύνοντες και έναντι πολλών χιλιάδων γερμανικής και ιταλικής καταγωγής Αμερικανών. Ειρήσθω δε ότι την ιδία περίοδο έλαβε χώρα μία σημαντική αναδιοργάνωση των κρατικών υπηρεσιών: Η αρμοδία για μεταναστευτικά ζητήματα υπηρεσία «Immigration and Naturalization Service» (INS) έπαυσε να υπάγεται στην δικαιοδοσία του Department of Labor και υπήχθη σε εκείνην του Department of Justice, ακριβώς για να τονισθεί η παράμετρος της εσωτερικής ασφαλείας (οι ΗΠΑ, όπως άλλωστε και οι περισσότερες Δυτικές χώρες, δεν διαθέτουν Υπουργείο Δημ. Τάξεως – προσφάτως απέκτησαν Υπουργείο Εσωτερικής Ασφαλείας). Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι οι Αρχές του Κράτους έδρασαν κατά τρόπον σαφώς παραβιάζοντα το τεκμήριον της αθωότητος (αφού απαξάπαντες εθεωρήθησαν «enemies to the state», εξ αιτίας της φυλετικής καταγωγής τους και μόνον) καθώς και τους θεμελιώδεις αξιακούς κώδικες της Αμερικανικής Δημοκρατίας αλλά και του Δυτικού Κράτους Δικαίου εν γένει: «Bill of Rights», «Equal Protection Clause» κ.ο.κ. Αλλ’ αυτή ακριβώς η υπέρβαση των ορίων που μία προηγμένη δημοκρατία έθετε στον εαυτόν της καταδεικνύει την κρίσιμη σημασία που εθεωρήθη ότι έχει η Μετανάστευση για την Εθνική Ασφάλεια. Συνεπώς, ο - κατά τα λοιπά εξόχως φιλελεύθερος - Ρούζβελτ ενήργησε βάσει της αρχής ότι υπέρτατος νόμος είναι η προστασία της Πατρίδος. β. Δεύτερο ιστορικό παράδειγμα είναι η απέλαση μεγάλου αριθμού εμιγκρέδων και προσφύγων εξ Ευρώπης ή Λατινικής Αμερικής από τις ΗΠΑ κατά την δεκαετία του ’50 (εποχή Μακάρθυ). Υπό το κλίμα του Ψυχρού Πολέμου, οι μετανάστες εθεωρήθησαν, κατά την Έλλεν Σρέκλερ, «επιρρεπείς στην κομμουνιστική επιρροή» και επομένως ύποπτοι τελέσεως αντιαμερικανικών δραστηριοτήτων. Βάσει, λοιπόν, της

- 54 -

Νομοθετικής Πράξεως McCarran – Walter του 1952, η Υπηρεσία Μεταναστεύσεως INS και το Υπουργείο Δικαιοσύνης προέβησαν στην στέρηση πολιτικών ελευθεριών και, τελικώς, στην απέλαση χιλιάδων ατόμων. γ. Τρίτο ιστορικό παράδειγμα αμέσου διασυνδέσεως της Μεταναστεύσεως με την Πολιτική Εθνικής Ασφαλείας αποτελεί η αναβίωση πρακτικών αναλόγων με τις προαναφερθείσες του 1942 και του 1952 μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, αναφορικώς προς άτομα αραβομουσουλμανικής ταυτότητος ή καταγωγής. Το γεγονός μάλιστα έδωσε λαβή σε αυστηρά σχόλια: Η Holland σημειώνει ότι «Αμερικανοί Μουσουλμάνοι, 6.000 νέοι άνδρες αραβικής καταγωγής, στοχοποιήθηκαν υπό της Κυβερνήσεώς μας και υπέστησαν ανακρίσεις υπό Δημοσίας Αρχής, αδίκως, μόνον και μόνον επί τη βάσει της θρησκευτικής και εθνοτικής καταγωγής των, όπως οι Αμερικανοϊάπωνες του ’40». Άλλοι αναλυτές επισημαίνουν την προτεραιότητα που έχει η Εθνική Ασφάλεια έναντι των δικαιωμάτων των πολιτών, ή πολλώ μάλλον των μεταναστών που δεν είναι καν πολίτες, αλλ’ απλώς διαμένουν σε μία χώρα. Σε κάθε περίπτωση, είναι πρόδηλον ότι τα πλήγματα της 11/9 επανέφεραν στο οπτικό πεδίο πολιτικών ιθυνόντων και αναλυτών ασφαλείας ζητήματα όπως η σχέση μιας εθνικής διασποράς / ομογένειας με την ασφάλεια της χώρας υποδοχής, την πολιτική βία και τρομοκρατία, το λεπτό και ακανθώδες ζήτημα της λεγομένης διττής νομιμοφροσύνης των μεταναστών κ.ο.κ. (συναφώς όρα Gabriel Sheffer, Ethno-National Diasporas and Security). Σε αυτό συνετέλεσε ασφαλώς και το ότι και οι δεκαεννέα (19) δράστες που συμμετέσχον στις επιθέσεις της 11/9 κατά του Παγκοσμίου Κέντρου Εμπορίου είχαν εισέλθει νομίμως στην επικράτεια των ΗΠΑ. Στο πλαίσιο αυτό, οι ιθύνοντες του νεοσυσταθέντος Υπουργείου Εσωτερικής Ασφαλείας (Office of Homeland Security) – με την πολύτιμη αρωγή αναλυτών των ινστιτούτων και δεξαμενών σκέψεως – προέβησαν σε ακριβή και εξονυχιστικό επανέλεγχο πάσης πτυχής της υφισταμένης μεταναστευτικής πολιτικής. 3. Γαλλία α. Η Εκδήλωση της Απειλής Η εθνοπολιτισμική σύγκρουση, η οποία συνεκλόνισε την Γαλλία τον Οκτώβριο-Νοέμβριο 2005, εξερράγη την 27η Οκτωβρίου 2005, στο προάστιο των Παρισίων Clichy-sous-Bois, εξ αφορμής του θανάτου δύο ατόμων νεαράς ηλικίας και αφροαραβικής/μουσουλμανικής/μεταναστευτικής καταγωγής (επελθόντος λόγω ατυχήματος, ενώ επιχειρούσαν να διαφύγουν εξακρίβωση στοιχείων από τις Αρχές Ασφαλείας). Μετά ταύτα, η σύγκρουση εξαπλώθηκε ραγδαίως στα κατοικούμενα από το μουσουλμανικό/αφροαραβικό/μεταναστευτικό στοιχείο προάστια τριακοσίων περίπου (300) αστικών κέντρων της χώρας -, μεταξύ αυτών: Στρασβούργο, Λίλλη, Νίκαια, Ρουένη, Τουλούζη, Αμιένη, Μασσαλία, Ντιζόν, Άβρη κ.λ.π. Επρόκειτο για την σοβαρώτερη κρίση της Γαλλικής Δημοκρατίας από της εποχής της Κρίσεως της Αλγερίας (1955), όπως φαίνεται και εκ του γεγονότος ότι ο Υπουργός των Εσωτερικών εισηγήθηκε στον Πρωθυπουργό, και αυτός με την σειρά του στην Βουλή, το Π.Δ. υπ’ αριθμ. 2005-1387 της 8ης Νοεμβρίου 2005 σχετικό προς την εφαρμογή του Νόμου υπ’αριθμ. 55-385 της 3ης Απριλίου 1955, ο οποίος ορίζει την κήρυξη ολοκλήρου της εθνικής επικρατείας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης (déclaration de l’ état d’ urgence). Η Εθνική Αντιπροσωπεία εψήφισε το προαναφερθέν Διάταγμα, το οποίο και ισχύει από της 9ης Νοεμβρίου, προβλέπον την παραχώρηση ευρυτάτων εξουσιών στους

- 55 -

Νομάρχες, ιδιαιτέρως δε και ρητώς την εκ μέρους τους επιβολή απαγορεύσεως κυκλοφορίας. Η αρχικώς προβλεπομένη διάρκεια 12 ημερών παρετάθη επί τρίμηνον.46 «Αληθινή περίπτωση αντάρτικου πόλεων» (urban guerrilla) χαρακτήρισε το φαινόμενο ο Jean-Louis Debre, εκπρόσωπος της Assemblée Nationale και Δήμαρχος του Evreux, ενώ χαρακτηριστική είναι και η τοποθέτηση των πλέον αρμοδίων, εκείνων που επί εβδομάδες και νυχθημερόν βίωσαν την κατάσταση: Η Εθνική Ένωση Αστυνομικών χαρακτήρισε το φαινόμενο «εμφύλιο πόλεμο» και ζήτησε από την Κυβέρνηση την επέμβαση του Στρατού.47 Εν τούτοις, και παρά την προσφυγή στην νομοθεσία εκτάκτου ανάγκης του 1955, η Γαλλική Κυβέρνηση απέφυγε εσκεμμένως και συστηματικώς, στις επίσημες δηλώσεις της, την αναφορά στην απηγορευμένη λέξη «Ισλάμ» και γενικώς ο,τιδήποτε θα ηδύνατο να εκληφθεί ως παραδοχή ότι στην χώρα διεξάγεται εθνοπολιτισμική σύγκρουση χαμηλής εντάσεως (lοw intensity ethnocultural conflict). Το αυτό ισχύει και για τις Αρχές Ασφαλείας της Γαλλίας, των οποίων είναι γνωστή και παροιμιώδης η άκρα μυστικότης με την οποία περιβάλλουν ένα ζήτημα που θεωρείται «affaire d’ état». Ωστόσο, έγκυροι αναλυτές της Δυτικής «security community», όπως ο Michael Radu, εξέχον στέλεχος του Κέντρου Τρομοκρατίας, Αντιτρομοκρατίας και Εσωτερικής Ασφαλείας (Center on Terrorism, Counter-Terrorism and Homeland Security) του Ινστιτούτου Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής (Foreign Policy Research Institute) των ΗΠΑ, δεν εκφράζουν την παραμικρά αμφιβολία περί του εθνο-πολιτισμικού (ισλαμικού) χαρακτήρα του φαινομένου.48 Περαιτέρω, διαβεβαιώνουν ότι οι αρμόδιοι της «Direction des Renseignements Generaux» (το γαλλικό αντίστοιχο της CIA) και της «Direction de la Surveillance du Territoire» (DST: το γαλλικό αντίστοιχο του FBI) είχαν από πολλών ετών απευθύνει αυστηρές προειδοποιήσεις προς την ιθύνουσα πολιτική ελίτ των Παρισίων για την επερχομένη εθνοπολιτισμική έκρηξη – οι οποίες, κατά τα φαινόμενα, εν πολλοίς αγνοήθηκαν (Arnaud de Borchgrave). Και η Γαλλία κατέστη πεδίο φυλετικών ταραχών, «διότι αυτό είναι φυλετικές ταραχές», κατά την διαπίστωση του Καθηγητού Steven Ekovich από το Αμερικανικό Πανεπ/μιο των Παρισίων.49 Αφ’ ης στιγμής ετέθη εν ισχύϊ το Διάταγμα περί Καταστάσεως Εκτάκτου Ανάγκης, η κρίση έβη σαφώς προς εκτόνωσιν. Ένας απολογισμός ανθρωπίνων απωλειών και υλικών ζημιών μέχρι της 11/11/2005 είχε ως ακολούθως: - Νεκροί: ένας Γάλλος πολίτης, 60 ετών, γαλλικής (ευρωπαϊκής) καταγωγής, χριστιανικού θρησκεύματος, μικροαστικής κοινωνικοοικονομικής προελεύσεως, ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου από εξαγριωμένους ταραχοποιούς εμπρός στην είσοδο της κατοικίας του. - Βαρέως τραυματισθέντες: πέντε πολίτες και μέλη των Σωμάτων Ασφαλείας, μεταξύ αυτών μία γυναίκα με σωματική αναπηρία και κινητικά προβλήματα, την οποία περιέλουσαν με βενζίνη και πυρπόλησαν οι ταραχοποιοί, ένας Πυροσβέστης επίσης πυρποληθείς, μία μητέρα συνοδεύουσα το νήπιο τέκνο της και δύο Αστυνομικοί πυροβοληθέντες διά κυνηγετικού όπλου. - Ελαφρώς τραυματισθέντες: 75 Αστυνομικοί των Λόχων Ασφαλείας της Δημοκρατίας (Companies Républicaines de la Sécurité / CRS) και των λοιπών Υπηρεσιών της Χωροφυλακής (Gendarmerie), 36 Νοσηλευτές και Οδηγοί των Υπηρεσιών Πρώτων Βοηθειών, και εκατοντάδες άμαχοι πολίτες και ταραχοποιοί. - Υλικές ζημίες: 7000 οχήματα πυρποληθέντα, ιδιωτικά και δημόσια (Μέσα Μαζικής Μεταφοράς, αστυνομικά, πυροσβεστικά, νοσοκομειακά κ.λ.π.), εκατοντάδες δημόσια και δημοτικά καταστήματα πυρποληθέντα και καταστραφέντα

46 Για το ακριβές περιεχόμενο του Διατάγματος όρα «Décrets, arrêtés, circulaires. Textes généraux. Ministère de l’ Intérieur et de l’ Aménagement du Territoire. Rapport au Premier ministre relatif au décret no 2005-1387 du 8 novembre 2005 relatif à l’ application de la loi no 55-385 du 3 avril 1955». 47 Παράβαλε De Borchgrave, Arnaud, «Commentary: European Disaster Zone», United Press International, 10/11/2005. 48 Πρβλ. ανωτέρω. 49 UPI, «France to Extend State of Emergency», 14/11/2005.

- 56 -

ολικώς ή μερικώς (Σχολεία, Νηπιαγωγεία, Βρεφοκομικοί Σταθμοί, Κέντρα Νεότητος, Πολιτιστικά Κέντρα, Υποκαταστήματα Κοινωνικής Προνοίας, Κέντρα Υγείας, Υπηρεσίες Εφορίας, Νομαρχίες, Αστυνομικά Τμήματα, Σταθμοί Κοινωνικής Υποστηρίξεως, Κέντρα Υποστηρίξεως Γυναικών και Βιβλιοθήκες), ιδιωτικά καταστήματα πάσης επαγγελματικής χρήσεως, θρησκευτικά καθιδρύματα (ναοί, κοιμητήρια κ.λ.π.).50 β. Η Εξαιρετική Βιαιότητα μιας "Μη Πολιτικής" Εξεγέρσεως Το πρώτο στοιχείο το οποίο εκπλήσσει τους αναλυτές αλλά και την Κοινή Γνώμη, εν γένει, είναι η λεγομένη «μη πολιτική» φύση της εξεγέρσεως (non-political nature). Ο έγκριτος αναλυτής Federico Bordonaro παρατηρεί με έκδηλη απορία την δράση «συμμοριών», συγκειμένων από νεαρούς (ενηλίκους αλλά και ανηλίκους), του μουσουλμανικού/αφροαραβικού/μεταναστευτικού «milieu», οι οποίοι «απλώς» επιδίδονται σε συνεχείς βιαιοπραγίες, «χωρίς να προτείνουν ο,τιδήποτε πολιτικό».51 Εδώ έγκειται και η τεραστία διαφορά προς τις κατά καιρούς εξεγέρσεις τις οποίες γνώρισε η Γαλλία: την Γαλλική Επανάσταση του 1789, την Δεύτερη Επανάσταση του 1792, την Ιουλιανή του 1848, την Κομμούνα των Παρισίων του 1871 ή ακόμη και τον (λίαν αμφιλεγόμενο) «Γαλλικό Μάϊο» του 1968. Ένας εκ των πρωταιτίων του τελευταίου, ο γνωστός διανοούμενος Bernard-Henri Lévy, χαρακτήρισε την παρούσα εξέγερση «βία χωρίς μήνυμα». Έγραψε χαρακτηριστικά: «Τίποτε δεν μπορεί να σταματήσει αυτήν την κίνηση. Και φυσικά, δεν εννοώ με αυτό ότι δεν θα παύσει κάποτε. Εννοώ ότι καμμία χειρονομία, καμμία ιδέα, καμμία βραχυπρόθεσμη ή μακροπρόθεσμη πολιτική δεν είναι σε θέση να διακόψει αυτό το spirale βίας, προτού φθάσει στο τέρμα της λογικής του.»52 Και ποία είναι η λογική του; «Η φυσική των σωμάτων. Η μαύρη ενέργεια του καθαρού μίσους!»53 Έχει εξαιρετική σημασία να υπενθυμίσουμε εδώ ότι αυτά τα λέγει ένας εκ των πλέον τυπικών εκπροσώπων των Ιδεολογικών Μηχανισμών του συγχρόνου Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού (postnational progressivism)54, ο οποίος, κατά την αντίληψή μας, φέρει και αυτός μέγα μερίδιο ευθύνης, όπως και σύμπαντες οι ομογάλακτοί του, για τα δραματικά αδιέξοδα στα οποία έφερε την γαλλική (και τις λοιπές δυτικές κοινωνίες) η απόρριψη του παραδοσιακού και δοκιμασμένου προτύπου υποδοχής ορισμένου αριθμού μεταναστών αφομοιωσίμων βάσει του κριτηρίου της εθνοπολιτισμικής συγγενείας και η – αντ’ αυτού – επικράτηση μιας πολιτικής ανοχής ή και ενθαρρύνσεως της αθρόας εισαγωγής μεταναστών βάσει κριτηρίων αποκλειστικώς οικονομιστικών (βραχυπρόθεσμη αύξηση κέρδους) ή ιδεολογικών («πολυπολιτισμική κοινωνία»), χωρίς να λαμβάνεται υπ’όψιν ούτε το ποσοτικό κριτήριο αλλ’ ούτε και το ποιοτικό/εθνοπολιτισμικό κριτήριο και η ιστορικά διαπιστωμένη κρίσιμη σημασία που αυτό έχει για την ομαλή και επιτυχή ενσωμάτωση των επήλυδων σε μία κοινωνία. Αλλά στο ζήτημα αυτό, το οποίο θεωρούμε ως την λυδία λίθο του όλου ζητήματος, θα επανέλθουμε αναλυτικώς κατωτέρω. Εξ άλλου, το λεγόμενο «μη πολιτικό» χαρακτηριστικό της εξεγέρσεως είναι που καθιστά προβληματικούς όχι μόνον τους (ούτως ή άλλως, ανιστόρητους) παραλληλισμούς με τα προαναφερθέντα επαναστατικά φαινόμενα της Γαλλικής Ιστορίας αλλά και την σύγκριση με τις μεγαλειώδεις εξεγέρσεις του Αφροαμερικανικού πληθυσμού κατά τις δεκαετίες του 1950 και ’60. Διότι στην περίπτωση εκείνη είχαμε διεκδίκηση, εκ μέρους μιας μερίδος πολιτών, των πολιτικών δικαιωμάτων και ελευθεριών, τα οποία ώφειλε κατά νόμον να τους παράσχει το συνταγματικό-δημοκρατικό Κράτος - πλην

50 Ο ενταύθα παρατιθέμενος πρώτος απολογισμός απωλειών και ζημιών βασίζεται σε στοιχεία δημοσιευθέντα στον Γερμανικό Τύπο της 10ης και 11ης Νοεμβρίου 2005. 51 Bordonaro, Federico, «Riots in France», PINR, 10/11/2005. 52 Lévy, Bernard-Henri, «Gewalt ohne Botschaft», Frankfurter Allgemeine Sonntagszeitung, 13/11/2005. 53 Όρ. ανωτ. 54 Περί της εννοίας όρα Fonte, John, «Liberal Democracy vs. Transnational Progressivism», Οrbis, Summer 2002. Ο εν λόγω συγγραφέας προτιμά τον όρο «διεθνικός προοδευτισμός», ενώ ο αείμνηστος Παναγιώτης Κονδύλης κάνει λόγο λακωνικώς περί «Progressivismus».

- 57 -

όμως, αυτοί εστερούντο. Γι’ αυτό, άλλωστε, επί τη βάσει αυτής της πολιτικής διεκδικήσεως (με σαφώς φιλελεύθερο / δημοκρατικό πρόσημο) κατέστη δυνατή η σύγκλιση και η ενεργός υποστήριξη ευρυτέρων πολιτικών δυνάμεων και κοινωνικών στρωμάτων, πολύ πέραν της αφροαμερικανικής μειονότητος – παράγων ο οποίος απεδείχθη καθοριστικός για την επιτυχία των τότε εξεγέρσεων. Αντιθέτως, στην προκειμένη περίπτωση (Γαλλία), οι ταραχοποιοί δεν μάχονται για την απόκτηση πολιτικών δικαιωμάτων, διότι αυτά τους τα απέδωσε με εξαιρετική γενναιοδωρία η Γαλλική Δημοκρατία (η οποία, ως γνωστόν, θεωρούσα ότι το παλαιό «δίκαιον του αίματος» αντέβαινε προς την αυτοσυνειδησία της και την ρεπουμπλικανική ιδεολογία της, εφήρμοζε με αξιοσημείωτη συνέπεια το «δίκαιον του ηλίου», σύμφωνα με το οποίο πας άνθρωπος γεννηθείς επί γαλλικού εδάφους, ασχέτως εθνικής προελεύσεως, αποκτά αυτοδικαίως την γαλλική υπηκοότητα). Αλλ’ ούτε για «κοινωνικά δικαιώματα», όπως τα εννοούμε εντός ενός συνταγματικού-δημοκρατικού Κράτους, μάχονται οι ταραχοποιοί, διότι τα άτομα αυτά είχαν πρόσβαση, ενίοτε μάλιστα καταχρηστική, στο σύστημα κοινωνικής προστασίας της Γαλλικής Δημοκρατίας,55 παρά τα περί του εναντίου λεγόμενα από τους ασχέτους των ΜΜΕ παρ’ ημίν – και πέραν, φυσικά, της πολύ περίεργης (και επικίνδυνης) αυτής αντιλήψεως ότι «το Κράτος οφείλει να εξαγοράζει την ενσωμάτωση», την οποία ορθώς κατακρίνει ο Καθηγητής Gerd Held του Πανεπ/μίου του Dortmund.56 Tο αντίθετο, μάλιστα, μπορεί κανείς να ισχυρισθεί, επί τη βάσει της σωρευθείσης ευρωπαϊκής και αμερικανικής εμπειρίας: ότι δηλαδή η «πολιτικώς ορθή» πρακτική των γενναιόδωρων κοινωνικών παροχών προς τα θεωρούμενα ως «victim groups» απεδείχθη όλως αντιπαραγωγική καθώς εξέθρεψε μία νοοτροπία ήσσονος προσπαθείας και μία ψυχολογία «αναξιοπαθούντος» ή «θυματοποιημένου» (victimized), η οποία ευθύνεται ουσιωδώς για τον κοινωνικό αυτοαποκλεισμό του μεταναστευτικού/ μουσουλμανικού/ αφροαραβικού στοιχείου. Έχει δε σημασία να το τονίσουμε αυτό, διότι «ακούγονται, και πάλι, οι φωνές για περισσότερο χρήμα!» Πράγματι, η «οργανική διανόηση» (για να θυμηθούμε τον Gramsci)και οι ιδεολογικοί μηχανισμοί της ιθυνούσης Υπερεθνικής Γραφειοκρατικής Ελίτ επαναλαμβάνoυν ήδη τα «τελετουργικά τυπικά της εξαγορασμένης ενσωματώσεως»: Νέα επιδόματα, νέοι σταθμοί κοινωνικής υποστηρίξεως, νέοι κρατικοδίαιτοι λειτουργοί/«ψυχοθεραπευτές» για το «victim group». «Ωσάν να μη υπήρχαν ήδη όλα αυτά στις προβληματικές περιοχές!», σημειώνει με απαισιοδοξία ο Καθηγητής Held, και απαριθμεί: «Η οικιστική ζώνη «Quatre Mille» στην La Gourneuve των Παρισίων διέθετε ήδη: (1) δώδεκα (12) νηπιαγωγεία και δημοτικά σχολεία, (2) ένα (1) γυμνάσιο-λύκειο, (3) ένα (1) κέντρο υγείας, (4) ένα (1) κέντρο κοινωνικής προνοίας, (5) ένα (1) κέντρο κοινωνικής υποστηρίξεως, (6) ένα (1) εφοριακό κατάστημα, (7) ένα (1) κέντρο για θέματα γυναικών, (8) ένα (1) κέντρο διαχειρίσεως κοινωνικής κατοικίας, (9) και σειρά πολιτιστικών κέντρων, όπως ωδείο, σχολή δραματουργίας, (10) κέντρο νεότητος, βιβλιοθήκη, κλαμπ ψυχαγωγίας,αίθουσα Η/Υ (11) και πλείστα ακόμη ανάλογα ιδρύματα κοινωνικής αρωγής.»! 57 Άλλωστε, ανάλογα φαινόμενα «αυτονομήσεως» του μεταναστευτικού/ μουσουλμανικού «milieu» και εθνοπολιτισμικής συγκρούσεως χαμηλής εντάσεως παρατηρούνται, τα τελευταία έτη, και στην Ολλανδία και στις Σκανδιναυϊκές Χώρες, όπως 55 Όρα Held, Gerd, «Die franzözische Angst», FAS, 13/11/2005. 56 Όρ. ανωτ. 57 Όρ. ανωτ.

- 58 -

θα διαπιστώσουμε κατωτέρω, χώρες δηλαδή που παραδοσιακώς διαθέτουν, ως γνωστόν, ένα ακόμη υψηλότερο δίκτυο κοινωνικής προστασίας απ’ ό,τι η Γαλλία. Άρα, η θεωρία ότι «εξεγείρονται επειδή τους περιεκόπησαν τα «χ» ή δεν τους αυξήθησαν τα «ψ» επιδόματα» πάσχει σοβαρώς, και μαρτυρεί μάλλον την εγγενή αδυναμία των ζηλωτών και αρχιερέων του Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού να αποδεχθούν και αντιληφθούν το γεγονός μιας εθνοπολιτισμικής συγκρούσεως (λόγω «αντι-εθνικιστικής» ιδεοληψίας). Ομοίως έωλη είναι και η άποψη ότι δήθεν οι κοινωνικές ανισότητες μεταξύ των διαφόρων συνοικιών μιας πόλεως συνιστούν εμπόδιο στην ενσωμάτωση. Πρόκειται για εμπειρικώς αναπόδεικτη «αντι-αστική προκατάληψη», κατά την σύγχρονη Κοινωνιολογία της Πόλεως και του Χώρου.58 Διαχρονικώς, η πόλη είχε – διακριτές – τόσο τις αστικές όσο και τις προλεταριακές συνοικίες και προάστια. Και αυτό ίσχυε και για το Παρίσι του 1900 π.χ., το οποίο διέθετε αριστοκρατικές, αστικές και προλεταριακές ζώνες (οι τελευταίες με συγκεκριμένο τοπικιστικό χρώμα αναλόγως της επαρχίας προελεύσεως των εργατών), καθώς επίσης συνοικία των ανατολικοευρωπαϊκής καταγωγής εμιγκρέδων, εβραϊκό τετράγωνο κ.ο.κ. Οι άνθρωποι αυτοί αφομοιώθηκαν ομαλώς χάρις στην άριστη κοινωνιολογική λειτουργία αυτής της θαυμαστής ανθρωπίνης επινοήσεως που λέγεται «πόλις» (αυτό, άλλωστε, υπήρξε – ιστορικά - το πλεονέκτημά της, αφ’ ότου επήλθε η μετάβαση από την φυλετική κοινωνία στο άστυ). Για ποιόν λόγο, λοιπόν, δεν ενσωματώνονται οι εξεγερθέντες νεαροί Μουσουλμάνοι των γαλλικών προαστίων; Θα το εξετάσουμε εν συνεχεία. Εδώ περιοριζόμεθα να σημειώσουμε ότι, συνεπεία ακριβώς των ανωτέρω – και σε αντιδιαστολή προς το μεγαλειώδες αμερικανικό «Civil Rights’ Movement» του ’50 και του ’60 – η εξεγερθείσα μουσουλμανική/αφροαραβική μειονότητα της Γαλλίας όχι μόνον δεν έχει κατορθώσει να αποκτήσει την παραμικρά εύνοια της Γαλλικής Κοινής Γνώμης υπέρ αυτής, αλλά, απ’εναντίας, έχει επιτύχει μία πρωτοφανή πόλωση της κοινωνίας και συσπείρωση του πλειοψηφούντος γαλλικού (ευρωπογενούς / ιουδαιοχριστιανικού) στοιχείου εναντίον της. Προσοχή, όμως: Ακόμη και αν, εκ πρώτης όψεως, η σύγκρουση γίνεται αντιληπτή από πολλούς ως έκρηξη ωμής βίας, στερουμένη πολιτικού χαρακτήρος, τούτο επ’ ουδενί σημαίνει ότι δεν αποτελεί, ipso facto, ένα εξόχως πολιτικό γεγονός, με σαφώς πολιτικά αίτια και αποτελέσματα. Τα οποία και χρήζουν επιμελούς διερευνήσεως – πολλώ δε μάλλον καθ’ όσον ισχύει η διαπίστωση του Timothy Garton Ash, ότι «αυτή δεν είναι αποκλειστικώς γαλλική κρίση».59 Προδήλως, ενδιαφέρει όλη την Ευρώπη. γ. Κοινωνιοψυχολογικά Χαρακτηριστικά των Ταραχοποιών και Επιχειρησιακά Προγράμματα της Συγκρούσεως Προκειμένου να σχηματίσουν πλήρη εικόνα του κοινωνιολογικού και ψυχολογικού «profile» των ταραχοποιών, οι αναλυτές επιχειρούν να απαντήσουν σε σειρά ερωτημάτων, όπως: Γιατί συγκεκριμένα άτομα νεαράς ηλικίας, προερχόμενα από συγκεκριμένο (κοινωνικό/ εθνοτικό/ πολιτισμικό) περιβάλλον, επιθυμούν να αναμειχθούν σε μία ομάδα/συμμορία, η οποία προβαίνει σε έκνομες/εγκληματικές ενέργειες; Πώς επέρχεται η ανάμειξη; Για ποιον λόγο και με ποιον τρόπο τα άτομα αυτά «αφομοιώνουν» τις κοινές «αξίες» (τους κοινούς «κώδικες») της ομάδος; Πώς και γιατί τα μέλη αυτά προχωρούν σε κλιμακούμενες ενέργειες βίας, φθάνοντας μέχρι την διάπραξη ενεργειών που χαρακτηρίζονται από τις Αρχές ως ειδεχθείς, όπως οι δολοφονικές επιθέσεις εναντίον αναπήρων ή ηλικιωμένων πολιτών ή μητέρων συνοδευουσών τα ανήλικα τέκνα τους; Κλειδί των απαντήσεων των ανωτέρω τεθέντων ερωτημάτων είναι:

58 Όρ. ανωτ. 59 Garton Ash, Timothy, «This is not only a French crisis – all of Europe must heed the flames», The Guardian, 10/11/2005.

- 59 -

(1) Η κοινή προέλευση των εν λόγω ατόμων από το αυτό κοινωνικό/ εθνοπολιτισμικό περιβάλλον, η ήδη υφισταμένη νοοτροπία της φατρίας (clan mentality) και το συνακόλουθο συναίσθημα του «εμείς» («wir-Gefühl»), (2) Η απολύτως μανιχαϊστική/μονολιθική αντίληψη και κοσμοθεωρία που διακατέχει τα άτομα αυτά και η συνακόλουθη ομοιομορφία της φρασεολογίας και συμπεριφοράς τους, (3) Η εξαιρετική αυτοπεποίθηση που τους προσδίδει η ένδυση των εθιμικών κωδίκων τους με μυθολογικά στοιχεία αντληθέντα από το (ισλαμικό) εθνοπολιτισμικό περιβάλλον προελεύσεώς τους, (4) Το μίσος εναντίον του Γαλλικού Κράτους, των θεσμών, συμβόλων και οργάνων του. Προδήλως, τεραστία σημασία έχει το συναίσθημα του «εμείς» («wir-Gefühl»), το οποίο αποκτούν τα μέλη αυτών των ομάδων. Η νοοτροπία της φατρίας, η λεγομένη «clan mentality», είναι - ούτως ή άλλως - εκ των προτέρων παρούσα στους νέους του μουσουλμανικού/ αφροαραβικού/ μεταναστευτικού milieu (ειρήσθω εν παρόδω ότι σε εξαιρετικά ανεπτυγμένο βαθμό είναι παρούσα αυτή η clan mentality και στο αλβανικό στοιχείο σε ολόκληρη την Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες). Στο πλαίσιο λοιπόν αυτής νοοτροπίας, έχουν ιδιαίτερη σημασία τόσο το «ανήκειν» στην ομάδα/φατρία όσο – και αυτό είναι ιδιαιτέρως σημαντικό στην περίπτωση των δευτέρας και τρίτης γενεάς μεταναστών – η έλλειψη αισθήματος εδαφικότητος (Territorialitätsgefühl), συνεπεία της απουσίας ιστορικής σχέσεως με το συγκεκριμένο περιβάλλον (χωροταξικό/αστικό) όπου μεγαλώνουν τα άτομα αυτά. Ζώντας σε μία α-ιστορική κατάσταση, και, άρα, εντός ενός «πολιτισμικού κενού» (cultural vacuum)60, επιχειρούν να δημιουργήσουν υποκατάστατο ταυτότητος, κατασκευάζοντας τον δικό τους (κοινωνιολογικό) μύθο (δράση και κώδικας συμμορίας) και επενδύοντας τον με στοιχεία που αντλούν από την μυθολογία την οποία διασώζει και αναπαράγει, εν μέρει εν όλω, το οικογενειακό/ κοινωνικό/εθνοπολιτισμικό περιβάλλον εκ του οποίου προέρχονται. Μεγαλώνοντας σε ένα κοινωνικό περιβάλλον α-ιστορικό, αφ’ ενός, αλλά με έντονη την παρουσία του μύθου, αφ’ετέρου (στην προκειμένη περίπτωση: η ιδέα της υπεροχής των «Beurs», των αφροαραβικής καταγωγής κατοίκων της Γαλλίας, έναντι των «Gaulois», δηλ. των «Γαλατών», όπως αποκαλούν οι πρώτοι τους «αυτόχθονες», ευρωπαϊκής/λευκής καταγωγής Γάλλους), τα περί ων ο λόγος νεαρά άτομα ωθούνται σε μία κατάσταση η οποία χαρακτηρίζεται στην βιβλιογραφία ως ένα «μείγμα μελαγχολίας, ανίας και εντάσεως».61 Υπό τοιαύτας συνθήκας, η ομάδα/συμμορία παρέχει ικανοποιητικό υποκατάστατο του μη υφισταμένου αισθήματος εδαφικότητος, ενώ χαρακτηρίζεται από: (1) Την μυθολογική πρόσληψη και εξιδανίκευση της ιδιαίτερης, πατρογονικής εθνοπολιτισμικής (Ισλαμικής/Αφροαραβικής) παραδόσεως (ακόμη και αν δεν τηρούν, οι περισσότεροι, ευλαβώς τις επιταγές της!), (2) Τον μονολιθικό/μονιστικό τρόπο του σκέπτεσθαι και την αυταρχική/ ρατσιστική/σεξιστική συμπεριφορά έναντι των «άλλων». Η διάπραξη εγκληματικών ενεργειών παράγει και ενισχύει ταυτότητα, ενώ ταυτοχρόνως δημιουργεί αλληλεξάρτηση 62 και, άρα, αδυναμία υπερβάσεως αυτής ακριβώς της καταστάσεως. Η κλιμάκωση της βιαιότητος των διαπραττομένων ενεργειών, εξ άλλου, είναι επίσης σημαντική, καθώς οι ήσσονος σημασίας, πταισματικές, πράξεις δημιουργούν αργά αλλά σταθερά τους απαραιτήτους δεσμούς συνοχής μεταξύ των 60 Gaeta, P., «Paper given at the seminar Criminal Organization and Exploitation of Minors organized by the International Association of Juvenile and Family Court Magistrates, Naples, 4-6 April 1997.» Η παραπομπή συμφώνως προς: Bjorgo, Tore, Root Causes of Terrorism. Myths, Reality and Ways Forward, London / New York 2005, σελ. 173. 61 Όρ. ανωτ. 62 Πρβλ. ανωτ.

- 60 -

ατόμων της ομάδας/συμμορίας, και εν συνεχεία οι βιαιότερες εγκληματικές ενέργειες σφυρηλατούν, πλέον, τους δεσμούς συνενοχής, κατά τρόπον ώστε να καθίσταται, αργότερα, πρακτικώς ανέφικτη η απόσχιση/αυτονόμηση του ατόμου από την ομάδα/συμμορία. Την αναγκαία εν προκειμένω ψυχολογική υποστήριξη παρέχει η κρατούσα ιδεολογία της ομάδος/συμμορίας που χαρακτηρίζεται από: (1) Πόλωση και μίσος, ήτοι κυριαρχία του σχήματος: «Εμείς» (οι «Beurs» / Τούρκοι κ.λ.π.) εναντίον «Αυτών» («Γαλατών» / Γερμανών κ.λ.π.) και

(2) Μονολιθικότητα, ήτοι ουδεμία απολύτως παραχώρηση ή πρόνοια για αποδοχή «ενδιαμέσων αποχρώσεων» μεταξύ «λευκού και μαύρου». Ως προς τα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά της συγκρούσεως στην Γαλλία, εξ άλλου, τα μέχρι τούδε δεδομένα από την μελέτη του τρόπου επιχειρησιακής ενεργείας των ταραχοποιών θέτουν υπό σοβαρή αμφισβήτηση το ευρέως διαδεδομένο στερεότυπο της «αυθορμήτου εξεγέρσεως». Οι ιθύνοντες της Τοπικής Αυτοδιοικήσεως εκτιμούν μεν ως απλοϊκή την σκέψη ότι «ένας και μόνον νους τα κατηύθυνε όλα αυτά», σημειώνουν ωστόσο ότι αυτό το «άμορφον» των επεισοδίων σαφώς υποκρύπτει μία «μορφή»63 και παρατηρούν ότι, από επιχειρησιακής απόψεως, οι ταραχοποιοί ακολούθησαν ένα συγκεκριμένο υπόδειγμα δράσεως που περιελάμβανε τρία διαδοχικά κύματα επιθέσεως: (1) Το πρώτο κύμα εκδηλώθηκε τις πρώτες βραδιές των ταραχών και απετελείτο από πολυπληθείς ομάδες απαρτιζόμενες υπό πολύ νεαρών ατόμων, ηλικίας 14-20 ετών, (2) Το δεύτερο κύμα εκδηλώθηκε τις επόμενες ημέρες και απετελείτο από ομάδες δικυκλιστών, ηλικίας 20-30 ετών, σαφώς πιο ολιγάριθμες πλην περισσότερο ευέλικτες, καθώς επέβαιναν μηχανών, (3) Το τρίτο κύμα, τέλος, που εκδηλώθηκε με ιδιαίτερη ένταση μετά την νύκτα της κατακόρυφης κλιμακώσεως (2α Νοεμβρίου) και καθ’ όλην την εβδομάδα μέχρι της κηρύξεως της χώρας σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης (9/11), απετελείτο από επίσης ολιγάριθμες αλλ’ απολύτως μηχανοκίνητες ομάδες αυτοκινητιστών, οι οποίες εκινούντο ταχύτατα από την μία συνοικία στην άλλη, πυρπολώντας με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς αυτοκίνητα, καταστήματα και υπηρεσίες και φεύγοντας αστραπιαίως. Σημειωτέον ότι το ολιγάριθμο των τελευταίων ομάδων ουδόλως εσήμαινε ελαττωμένη πρόκληση ζημιών, το αντίθετο μάλιστα! Περαιτέρω, στα βασικά γνωρίσματα του υποδείγματος επιχειρησιακής δράσεως των ταραχοποιών συγκαταλέγονται η αμεσότητα της επικοινωνίας και του συντονισμού (μέσω κινητών τηλ. και διαδικτύου) και, συναφώς, οι ευρύτατες δυνατότητες διεξαγωγής ψυχολογικών επιχειρήσεων (Παραπληροφόρηση), που παρέχει η χρήση των νέων τεχνολογιών. Σχετικά με το τελευταίο σημείο, ας σημειωθεί η εξαιρετική ταχύτητα με την οποία διεδίδετο μία είδηση π.χ. περί της επιθέσεως (πραγματικής ή μη!) των Αστυνομικών εναντίον ενός ισλαμικού τεμένους αλλά και ο εντυπωσιακά μικρός χρόνος κινητοποιήσεως που επακολουθούσε (ο Έλλην παρατηρητής θα θυμηθεί ασφαλώς, εν προκειμένω, την αξιομνημόνευτη ομοιότητα με το προ καιρού γενόμενο επεισόδιο της ταχίστης διαδόσεως της ειδήσεως περί υποτιθεμένης βεβηλώσεως μουσουλμανικού ιερού χώρου σε χωριό της Θράκης, υπό χριστιανών επισκεπτών/καλλιτεχνών, και την επακολουθήσασα άμεση κινητοποίηση ενός υπερμεγέθους πλήθους που επί ώρες ολόκληρες πολιόρκησε το τοπικό Αστυνομικό Κατάστημα απειλώντας να λυντσάρει τους καλλιτέχνες-επισκέπτες!). 63 Πρβλ. την συνέντευξη του Xavier Lemoine: Dumont, Jean-Marie, «Nun bekommen wir die Quittung. Der französische Kommunalpolitiker Xavier Lemoine über die Ausschreitungen in Clichy und die Krawalle im ganzen Land», JF, 11/11/2005.

- 61 -

δ. Στρατηγική και Αντικειμενικός Σκοπός της Συγκρούσεως / Πολιτισμική και Εδαφική Αυτονομία / Πολιτική ερμηνεία της Συγκρούσεως Ο βαθμός στον οποίο μία ιδιαίτερη, αυτονομημένη, ομάδα προκαλεί το Κράτος, τους θεσμούς και τα όργανά του, ποικίλλει και εξελίσσεται, όπως έχει καταδείξει μεταξύ άλλων και ο Peter Lupsha:64 Οι ομάδες/συμμορίες ξεκινούν σε πρώτη φάση με την επίδειξη της εγκληματικής τους δράσεως προκειμένου να κερδίσουν και να διατηρήσουν την κυριαρχία επάνω σε ένα συγκεκριμένο «territory», σε μία συγκεκριμένη περιοχή (συνοικία προάστιο, κλπ.) και να δημιουργήσουν εκεί ένα μονοπώλιο παράνομης βίας – απαραίτητη προϋπόθεση κάθε περαιτέρω εξελίξεως. Εν συνεχεία, οι ομάδες/συμμορίες χρησιμοποιούν κατά κανόνα ένα «window of opportunity», προκειμένου να μπορέσουν να προχωρήσουν σε ένα δεύτερο στάδιο, κατά το οποίο θα δύνανται να αναπτύξουν μια «διάδραση διαφθοράς» (corrupting interaction) με τμήματα τουλάχιστον του εννόμου χώρου (Κράτους / Κοινωνίας), επί παραδείγματι αναλαμβάνοντας, ορμώμενες από τα ήδη ελεγχόμενα από αυτές προάστια, την διακίνηση ναρκωτικών στις λοιπές περιοχές και την «προστασία» (κέντρων διασκεδάσεως, πορνείας κλπ). Αυτό το δεύτερο στάδιο, το συμβιωτικό, επιτυγχάνεται κατά τον Lupsha, όταν ο «έννομος χώρος» της κοινωνίας καθίσταται σε αυξανόμενο βαθμό εξαρτώμενος από τις παρασιτικές λειτουργίες και την διάδραση διαφθοράς των πρακτικά αυτονομημένων ομάδων/συμμοριών και αρχίζει να επιδεικνύει κατευναστική συμπεριφορά (appeasement) απέναντί τους, παύει δηλαδή να ενδιαφέρεται για την επιβολή του δημοσίου συμφέροντος (public interest) στις πρακτικώς αυτονομημένες περιοχές - και ενδεχομένως και σε άλλες ζώνες της χώρας.65 Άρα, στην περίπτωση αυτή, τα τυπικά εργαλεία του συνταγματικού και δημοκρατικού ελέγχου παύουν να υφίστανται και να χρησιμοποιούνται σε συγκεκριμένες ζώνες της επικρατείας και, έτσι, οι αυτονομημένες ομάδες/συμμορίες έχουν επιτύχει να δημιουργήσουν ένα κράτος εν κράτει (Staat im Staate). Οπότε, αξιοποιούν πλέον αυτήν τους την οντότητα ως αντι-κράτος (anti-state), δηλαδή ως πολιορκητικό κριό, προκειμένου να εκπορθήσουν πια τους χώρους εκείνους που μέχρι πρότινος εθεωρούντο ως απροσπέλαστοι. Ας δούμε τώρα εάν ισχύει το ανωτέρω ερμηνευτικό σχήμα στην προκειμένη περίπτωση (Γαλλία): Στρατηγικός αντικειμενικός σκοπός των μουσουλμανικών/ μεταναστευτικών ομάδων/συμμοριών (και κυρίως: των ιδεολογικών και στρατηγικών καθοδηγητών τους, στα ισλαμικά τεμένη και πολιτιστικά κέντρα αλλά και στους Ιδεολογικούς Μηχανισμούς των φιλοξενουσών χωρών) είναι, από πολλών ετών: «να αναδιοργανωθούν οι περιοχές εκείνες όπου πλειοψηφεί το μουσουλμανικό στοιχείο, επί τη βάσει του συστήματος «millet» της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, σύμφωνα με το οποίο ένα έκαστο «millet» έχει το δικαίωμα να οργανώνει τον βίο του σε αρμονία προς τις δικές του θρησκευτικές πεποιθήσεις» (Michael Radu).66 Πρόκειται δηλ. για μία επανέκδοση του προ-νεωτερικού, προ-αστικού, συστήματος κοινωνικής, πολιτικής, πολιτειακής και δικαιϊκής οργανώσεως, το οποίο δεν αναγνωρίζει δικαιώματα του «ατόμου και πολίτου» (droits de l’ homme et du citoyen) ει μη μόνον συλλογικά δικαιώματα των διακριτών θρησκευτικών/ εθνοπολιτισμικών κοινοτήτων, των λεγομένων «millet» (τυγχάνει γνωστό π.χ. ότι, κατά την αντίληψη του Οσμανικού Κράτους, δεν υφίσταντο ατομικά δικαιώματα ενός εκάστου υπηκόου αλλ’ άπαντες οι Ελληνορθόδοξοι αποτελούσαν το «Rum millet», την κοινότητα των Ρωμηών, εκπροσωπουμένη υπό του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, η δε ευθύνη δια πάσαν ενέργειαν των μελών της συγκεκριμένης θρησκευτικής/ εθνοπολιτισμικής ομάδος ήταν 64 Πρβλ. Lupsha, Peter, «Transnational Organized Crime versus the Nation-State», εις: Transnational Organized Crime, 2(1), Spring, 1996, 31-2. 65 Πρβλ. ανωτ. 66 Πρβλ. De Borchgrave, ένθα ανωτ.

- 62 -

συλλογική, προσωποποιημένη στον Πατριάρχη και τους κατά τόπους Αρχιερείς και Προκρίτους/ Δημογέροντες – η έννοια του προσώπου ήταν, από δικαιϊκής επόψεως, άγνωστη). Σε τμήματα της Γαλλίας, λοιπόν, παρατηρεί ο προαναφερθείς ειδήμων, «υφίσταται ήδη de facto ένα σύστημα «millet», με τις γυναίκες υποχρεωμένες να φορούν το hijab και τους άνδρες να φέρουν γενειάδα, με απαγόρευση καταναλώσεως χοιρινού κρέατος και οινοπνευματωδών ποτών, με απαγόρευση λειτουργίας κινηματογράφων ως «χώρων αμαρτίας» - και με τα τοπικά Όργανα της Δημοσίας Διοικήσεως παροπλισμένα.»67 Σημειωτέον ότι το τελευταίο στοιχείο κατέστη έκδηλο κατά την διάρκεια των ταραχών. Ενώ οι νεαροί (συχνά ανήλικοι) ταραχοποιοί ηρνούντο οιανδήποτε συμμόρφωση προς τα κελεύσματα και τις υποδείξεις των νομίμων Οργάνων της Δημοκρατίας, έσπευδαν να υπακούσουν στις εντολές των λεγομένων «Μεγάλων Αδελφών», δηλαδή μιας «τάξεως» θρησκευομένων (και μορφωμένων) νέων Μουσουλμάνων, άνω των 20 ή και 30 ετών, οι οποίοι κατά κανόνα προέρχονται από τους πρωτοτόκους υιούς των μουσουλμανικών οικογενειών και αντιμετωπίζονται με απόλυτο σεβασμό από τους μικροτέρους, «παραστρατημένους», αδελφούς τους των συμμοριών. Ακόμη και όταν οι τελευταίοι διάγουν βίο κάθε άλλο παρά ευσεβή και δεν υπολογίζουν οιανδήποτε Αρχή, η αυθεντία του μεγαλυτέρου αδελφού, βαθύτατα ριζωμένη στην πατριαρχική δομή της μουσουλμανικής οικογενείας, παραμένει αδιαμφισβήτητη, και επ’ αυτής εδράζεται το «σύστημα των Μεγάλων Αδελφών», σύμφωνα με τις περιγραφές των τοπικών ιθυνόντων που υπήρξαν αυτόπτες μάρτυρες του φαινομένου (Lemoine).68 Στο φλεγόμενο Clichy-sous-Bois, επίκεντρο των συγκρούσεων, παρατηρήθηκε το εξής: «Αίφνης, γενειοφόροι «Μεγάλοι Αδελφοί», ενδεδυμένοι με τις παραδοσιακές κελεμπίες, εξήρχοντο από τα τζαμιά και ελάμβαναν θέση μεταξύ των Αρχών Ασφαλείας και των ταραξιών, ποιούντες έκκληση στους τελευταίους να αποκαταστήσουν την τάξη εν ονόματι του Αλλάχ» (Radu).69 Το φαινόμενο εξέπληξε πολλούς ανυποψίαστους Γάλλους πολίτες αλλά και πολιτικούς και γνωμηγήτορες, οι οποίοι έκαμαν, με πρόδηλη ανησυχία, λόγο για «εθνοτικές πολιτοφυλακές»70, ως ένα επιπλέον – λίαν σημαντικό – στοιχείο στην διαδικασία της πολιτισμικής και εδαφικής αυτονομήσεως των μουσουλμανικής/ μεταναστευτικής πλειοψηφίας συνοικιών από την Γαλλική Διοίκηση. Είναι λίαν χαρακτηριστικό ότι ο Bernard-Henri Lévy ομίλησε για «απολεσθέν έδαφος της Δημοκρατίας» και προσέθεσε (με αφοπλιστική για «προοδευτικό διανοούμενο» ειλικρίνεια!) ότι «εάν μόνον οι υπεύθυνοι των τζαμιών είναι σε θέση να αποκαταστήσουν τον νόμο και την τάξη (…) τότε αυτό θα είναι η οριστική ήττα για το Κοσμικό Κράτος».71 Ο (τότε) Υπουργός Εσωτερικών (και νυν Πρόεδρος της Δημοκρατίας) Nicolas Sarkozy αμφισβήτησε στην πράξη ακριβώς αυτήν την στρατηγική στόχευση των αυτονομημένων μουσουλμανικών/ αφροαραβικών/μεταναστευτικών ομάδων και επεχείρησε να αναστρέψει την εξέλιξη των τελευταίων ετών και δεκαετιών. Οπότε συνέβη αυτό το οποίο είχε ομολογήσει ο Philippe Moureaux, Δήμαρχος της βελγικής πόλεως του Molenbeek, όταν, σε συζήτηση σχετική με ανάλογα φαινόμενα αυτονομήσεως των μουσουλμανικών συνοικιών των βελγικών πόλεων, είχε ερωτηθεί από την δημοσιογράφο Marie-Rose Armesto πώς αντιμετωπίζουν οι Βελγικές Αρχές το ζήτημα και γιατί παραμένουν απαθείς ενώπιον του γεγονότος ότι σε τριάντα τζαμιά περίπου κηρύσσεται ανοικτά το Djihad: «Αφήσαμε το πράγμα να παρατραβήξει, και τώρα δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε δίχως να προκαλέσουμε εξέγερση».72

67 Όρ. ανωτ. 68 Πρβλ. Dumont, ένθ. ανωτ. 69 Πρβλ. De Borchgrave, ένθα ανωτ. 70 Πρβλ. Dumont, ένθ. ανωτ. 71 Lévy, όρ. ανωτ. 72 Πρβλ. Naber, Joel, «Wir können nichts mehr tun. Islamismus, Antisemitismus und das Scheitern der Integration in Belgien», σελ. 7.

- 63 -

Πράγματι, ως ανεμένετο, οι αυτονομημένες ομάδες/συμμορίες αντέστησαν στην επιχειρούμενη μεταβολή του de facto υφισταμένου πλαισίου δράσεως και, όταν διεπίστωσαν ότι αυτή καθίσταται αναπόφευκτη, προέβησαν στην ανάληψη επιχειρησιακών ενεργειών, προκειμένου ακριβώς να αποστείλουν ένα σαφές μήνυμα (message) προς το Κράτος, την νόμιμη εξουσία και τους θεσμούς της. Στην προκειμένη περίπτωση - και παρά τα λεγόμενα περί αυθορμήτου εξεγέρσεως - είναι απολύτως σαφής και η αποστολή μηνύματος και η διεύθυνση των αποδεκτών. Αποδέκτες ήσαν: (1) Η νόμιμη Kυβέρνηση και ο δημοκρατικά εκλεγμένος Υπουργός των Εσωτερικών, ο οποίος «έπρεπε» να τιμωρηθεί για την πολιτική του της μηδενικής ανοχής έναντι του Eγκλήματος αλλά και έναντι της καταπατήσεως των νομίμων δικαιωμάτων όλων ανεξαιρέτως των Γάλλων πολιτών από τις αυτονομημένες μουσουλμανικές/ αφροαραβικές ομάδες/συμμορίες των προαστίων των γαλλικών αστικών κέντρων,73 (2) Κοινή Γνώμη, η οποία «έπρεπε» αφ’ ενός να περιέλθει σε κατάσταση «σοκ» από το εύρος και την ένταση των επιθέσεων και αφ’ ετέρου να πεισθεί για την πλήρη αδυναμία του κράτους να αποτρέψει ακριβώς την εκδήλωση αυτών των ενεργειών. Αμφότερα δε ταύτα με τον σκοπό της τρομοκρατήσεως, της διασποράς φόβου εντός της πολιτικής ελίτ, των γνωμηγητόρων και του πλειοψηφούντος πληθυσμού. 4. Η Τρομοκρατία και η Διασπορά Φόβου ως Στρατηγικές του Ισλαμικού Θεμελιωτισμού και Ολοκληρωτισμού Στο σημείο αυτό, βεβαίως, θα μπορούσε ευλόγως να διερωτηθεί κανείς κατά πόσον η διασπορά φόβου συνέφερε τους ταραχοποιούς, δεδομένου ότι δι’ αυτού του τρόπου όχι μόνο δεν κερδίζουν, αλλά, απ’εναντίας, στερούνται την εύνοια της κοινής γνώμης. Εδώ, όμως, είναι προφανές ότι διαπράττουμε το λάθος να συγχέουμε προγενέστερες μορφές «πολιτικής τρομοκρατίας», βασιζομένης σε (και αιτιολογουμένης με) κλασσικά δυτικά/ διαφωτιστικά/ νεωτερικά αξιακά και ερμηνευτικά πρότυπα, με την εθνοπολιτισμική σύγκρουση (ethnocultural conflict) και την εξ αυτής απορρέουσα βία και τρομοκρατία. Στο πλαίσιο της τελευταίας, ιδίως μάλιστα προκειμένου περί του Ισλάμ, καθοριστικό στοιχείο αποτελεί η διασπορά του φόβου μεταξύ των «Απίστων», όπως έχουν καταδείξει κορυφαίοι μελετητές του φαινομένου (όπως ο πολύς Charles-Emmanuel Dufourcq), δοθέντος ότι διά του φόβου εξαναγκάζονται οι κοινωνίες των «Απίστων» να υιοθετούν ένα μείγμα συμπεριφοράς υποτελείας και κατευνασμού έναντι της προϊούσης Ισλαμικής επεκτάσεως (αυτό το οποίο οι ιστορικοί αποκαλούν «Dhimmitude»).74 Κατά την ανάλυση της διακεκριμένης Ισραηλινής ιστορικού Bat Ye’or, η εκμετάλλευση του φόβου και ο εξαναγκασμός του αντιπάλου στην υιοθέτηση και άσκηση μιας ψυχολογίας υποτελούς και, συνακολούθως, μιας πολιτικής κατευνασμού συνιστά κομβικό σημείο στην μεθοδικώς και από μακρού χρόνου εφαρμοζόμενη Στρατηγική της εθνοπολιτισμικής μεταλλάξεως της ελληνορρωμαϊκής και ιουδαιοχριστιανικής Ευρώπης σε «Ευραβία» (Eurabia).75 Εξ άλλου – πέραν της σκόπιμης χρήσεως του δημογραφικού υπερόπλου – οι ισλαμιστές ιθύνοντες, (υψηλού οικονομικού, κοινωνικού και μορφωτικού επιπέδου διανοούμενοι, αρρήκτως διαπεπλεγμένοι με τις εγχώριες δυνάμεις κρούσεως του Ολοκληρωτικού Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού, σε επίπεδο Βρυξελλών και

73 Όρα χαρακτηριστικώς το άρθρο του Γάλλου Υπουργού Εσωτερικών, υπό τον τίτλο «Wir dulden keine “rechtlosen Zonen” mehr», δημοσιευθέν στο φύλλο της FAZ της 6ης Νοεμβρίου τρέχ. έτους. 74 Dufourcq, Charles-Emmanuel, La Vie Quotidienne dans l’ Europe Médiévale sous Domination Arabe. Paris 1978. Στο μνημειώδες αυτό έργο του ο προαναφερθείς ιστορικός εξετάζει την περίοδο της ισλαμικής κατακτήσεως και κατοχής της Ανδαλουσίας, και αναιρεί το ευρύτατα διαδεδομένο στερεότυπο περί «ανεκτικού Ισλάμ» και «ανδαλουσιανού παραδείσου». Για τον όρο «Dhimmitude», όρα Ye’or, Bat, Islam and Dhimmitude: Where Civilizations Collide. Translated from the French by Miriam Kochan and David Littman. Madison, NJ, Second printing, 2003. 75 Ye’or, Bat, όρα προαναφερθέν έργο. Επίσης, της ιδίας: Eurabia: The Euro-Arab Axis, Third Printing, NJ 2005.

- 64 -

Ιδεολογικών Μηχανισμών τους), γνωρίζουν καλώς ποιο είναι, σε ένα μακροχρόνιο «low intensity war» (πόλεμος χαμηλής εντάσεως), το τρωτό σημείο, η Αχίλλειος πτέρνα των Δυτικών Δημοκρατιών: η εγγενής αδυναμία τους να καταστούν ευθέως «high security states». Ένα άλλο ερώτημα, το οποίο ευλόγως εγείρεται, αφορά στην ερμηνεία της συγκρούσεως με τα συνήθη στερεότυπα περί μη παροχής κοινωνικών δικαιωμάτων, οικονομικών δυνατοτήτων, μορφωτικών ευκαιριών κ.λ.π. Ακούγεται, όντως, λογικό να αποδίδεται το φαινόμενο της αναταραχής που επικρατεί στα μουσουλμανικά προάστια των πόλεων της Γαλλίας (αλλά και στις μουσουλμανικές συνοικίες των πόλεων της Ολλανδίας, του Βελγίου, της Μεγάλης Βρεταννίας και λοιπών ευρωπαϊκών κρατών, τα τελευταία χρόνια) σε κοινωνικο-οικονομικούς και μόνον παράγοντες (κοινωνικός αποκλεισμός και χαμηλή οικονομική θέση μεταναστευτικού milieu), σε συνδυασμό, φυσικά, με έναν δαιμονοποιημένο και μη επακριβώς προσδιοριζόμενο «ρατσισμό».76 Εν τούτοις, αυτή η – τόσο διαδεδομένη (ιδίως παρ’ ημίν, στα ΜΜΕ, την «προοδευτική διανόηση» και τους πολιτικούς που ρυμουλκούνται από την τελευταία) – μονο-αιτιακή ερμηνεία προσκρούει στην πραγματικότητα: αφ’ενός μεν, όπως προαναφέρθηκε, οι συγκεκριμένοι (μουσουλμανικής προελεύσεως) μετανάστες ή γόνοι μεταναστευτικών οικογενειών διέθεταν και διαθέτουν, κατά κανόνα, πρόσβαση, συχνέστατα μάλιστα καταχρηστική, στα συστήματα κοινωνικής προνοίας, υποστηρίξεως και ενσωματώσεως των φιλοξενουσών χωρών,77 αφ’ ετέρου δε, στην περίπτωση της Γαλλίας (αλλά και σ’εκείνην άλλων δυτικών κρατών, τουλάχιστον μέχρι πρό τινος), τα περί ων ο λόγος άτομα είχαν επίσης πρόσβαση σε πολιτικά δικαιώματα και πολιτικές ελευθερίες. Εδώ, συνεπώς, ισχύει διαχρονικά η διαπίστωση του Claude Welch, ο οποίος μελέτησε συστηματικώς την ιστορία του φαινομένου της πολιτικής βίας καθ’ όλην την διάρκεια του 19ου και 20ου αιώνος σε πλείστες περιοχές του πλανήτη – από την Κίνα και την Ινδία μέχρι την Κένυα και το Ζαΐρ – και ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι χαλεπές οικονομικές συνθήκες και η κοινωνική ανισότητα μπορεί μεν να διευκολύνουν αλλά, πάντως, δεν είναι αυτές που ευθέως προκαλούν τις εξεγέρσεις. Παροιμιώδης παραμένει η διαπίστωσή του, από το 1980, ότι «πολιτικές πράξεις, όπως μια εξέγερση, απαιτούν πολιτικές εξηγήσεις».78 Είναι η αδυναμία των Κυβερνήσεων εκείνη η οποία επιτρέπει την εκδήλωση των εξεγέρσεων. Τούτο ισχύει ιδιαιτέρως στην περίπτωση της Γαλλίας. Ήταν η αδυναμία, την οποία επέδειξαν εμφανώς τα τελευταία χρόνια οι Γαλλικές Κυβερνήσεις να εγγυηθούν την ασφάλεια όλων ανεξαιρέτως των πολιτών της Γαλλικής Δημοκρατίας (η οποία, ας μη

76 Ο Ρατσισμός είναι συγκροτημένη ιδεολογία, γνωρίζουμε δε από την «Διαλεκτική του Διαφωτισμού» (Dialektik der Aufklärung) των Κλασσικών της Σχολής της Φραγκφούρτης, Adorno και Horkheimer, ότι δεν αποτελεί διόλου αρχαϊκό, τάχα, κατάλοιπο από τον κόσμο του Παραλόγου (die Welt des Irrationalen), αλλά γνήσιο προϊόν της Νεωτερικότητος, του Δαρβινισμού και του Θετικισμού, και σε δεδομένο ιστορικό χρόνο ανήχθη σε συγκεκριμένο πολιτικό πρόγραμμα των προηγμένων καπιταλιστικών χωρών, από τις ΗΠΑ έως την Γερμανία και από την Μ. Βρεταννία έως την Ν. Αφρική. Αντιθέτως, η συγκεχυμένη, ιδεολογικοποιημένη και ιστορικώς/ θεωρητικώς/ εννοιολογικώς εσφαλμένη χρήση και κατάχρηση του όρου, σήμερα, επιστρατεύεται από τους ιεροεξεταστές της «Political Correctness», για να καταγγείλει άλλα φαινόμενα, σαφώς διάφορα του Ρατσισμού, όπως π.χ. την ξενοφοβία ή την επιφυλακτικότητα έναντι του «άλλου» ή ακόμη και την ισχυρή εκδήλωση του αισθήματος εδαφικότητος, ήτοι συμπεριφορές ενστικτώδεις και διαχρονικώς ισχύουσες στους ανθρώπους. 77 Είναι λίαν ενδεικτική η περίπτωση μιας οικογένειας αφρομουσουλμανικής καταγωγής, διαβιούσης σε κοινωνική κατοικία και απαρτιζομένης από ένα σύζυγο-πατέρα, τέσσερεις συζύγους-μητέρες και τριάντα τέκνα! Μεμονωμένο περιστατικό, θα σκεφθεί κανείς! Ουδόλως! «Η πολυγαμία είναι ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα», σε σχέση και με την ενσωμάτωση των μεταναστών και με τον εγκοινωνισμό των ανηλίκων, και αυτό δεν το ισχυρίζεται ένας πολίτης από εκείνους που ευκόλως οι Ιεροεξεταστές του Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού καταγγέλλουν ως «ρατσιστή», αλλά η Sonia Imloul από την Μη Κυβερνητική Οργάνωση «Respect 93». 78 Πρβλ. το κλασσικό έργο του: Welch, Claude E., Anatomy of Rebellion, Albany 1980.

- 65 -

λησμονούμε, διέρχεται από ετών πανθομολογούμενη κρίση – δημογραφική, οικονομική και νομιμοποιήσεως του πολιτικού συστήματος), και συναφώς, η ανικανότητα να εξασφαλίσουν την άνευ όρων και εκπτώσεων ισχύ των ανθρωπίνων και πολιτικών δικαιωμάτων των πολιτών σε όλη την έκταση της επικρατείας της, που ευθύνεται, συγκυριακά τουλάχιστον, για την πρόσφατη εξέγερση. Από της απόψεως αυτής, είναι πολλαπλώς εύγλωττη η συγκεκριμένης στρατηγικής στοχεύσεως επίθεση, την οποία εδέχθη ο τότε Υπουργός Εσωτερικών Νicolas Sarkozy. Η κατάσταση την οποία παρέλαβε ο προαναφερθείς, άμα τη αναλήψει του χαρτοφυλακίου του, ήταν μία κατάσταση απαράδεκτη τουλάχιστον για την Γαλλία, η οποία παγίως ομνύει, από το 1789, στο δόγμα της «République Une et Indivisible», της «Μιας και Αδιαιρέτου Δημοκρατίας». Τα ανθρώπινα δικαιώματα, τα οποία η γαλλική πολιτική ελίτ και η γαλλική διανόηση, τόσον κατά τρόπον άμεσον όσο και μέσω της Ευρωπαϊκής Ενώσεως, προπαγανδίζουν με τόσον ζήλο ανά την υφήλιο, τελούσαν υπό αίρεσιν σε σημεία της ιδίας της εθνικής επικρατείας – δικαιώματα αυτονόητα και αναφαίρετα, πρωτίστως δε το δικαίωμα των πολιτών στην ασφάλεια. Ιδιαιτέρως ανησυχητικό, εξ άλλου, είναι ότι η εξέλιξη αυτή αφορούσε και στο εκπαιδευτικό περιβάλλον της χώρας: Τα σχολεία ορισμένων περιοχών είχαν μεταβληθεί σε ζώνες όπου κυριαρχούσε η φραστική, ψυχολογική και σωματική βία των συμμοριών.79 Συγχρόνως, Γάλλοι πολίτες ιουδαϊκού θρησκεύματος υφίσταντο ολοένα και συχνέστερες φραστικές ή σωματικές επιθέσεις.80 Εβραϊκές συναγωγές και χριστιανικοί ναοί εγένοντο στόχοι εμπρησμών, κοιμητήρια βεβηλώνονταν. Ακόμα και ιατροί προπηλακίζονταν από μουσουλμάνους μετανάστες, οι οποίοι μαχητικώς ηρνούντο το δικαίωμα των γυναικών τους ή των θυγατέρων τους στην παροχή ιατρικής περιθάλψεως από άρρενες ιατρούς. Σημειωτέον ότι θύματα επιθέσεων καθίσταντο, σε αυξανόμενο βαθμό, και μουσουλμανικής/μεταναστευτικής προελεύσεως πολίτες, σχεδόν αποκλειστικώς γυναίκες, οι οποίες απεπειρώντο να ενσωματωθούν στην γαλλική κοινωνία και κουλτούρα (επ’ αυτού, αναλυτικώτερα κατωτέρω). Άμα τη αναλήψει των καθηκόντων του, ο Υπουργός των Εσωτερικών διεκήρυξε urbi et orbi την απόφασή του να αποκαταστήσει την ισχύ του νόμου και των συνταγματικών δικαιωμάτων των Γάλλων πολιτών σε ολόκληρο το έδαφος της γαλλικής επικρατείας, και κατέστησε σαφές ότι δεν είχε την παραμικρά πρόθεση να ανεχθεί εφεξής «no go areas», ήτοι «ζώνες εκτός νόμου»,81 τελούσες εκτός ελέγχου των νομίμων οργάνων της Δημοκρατίας, κατά το αμερικανικό πρότυπο. Ο Νικολά Σαρκοζύ είναι ένας εκ των ελαχίστων πολιτικών που, κατά τα φαινόμενα, διέκρινε τον κίνδυνο μιας Γαλλικής «Ιntifada» και διέγνωσε - ορθώς - την απειλή που συνιστούν για το Έθνος και την Δημοκρατία οι αυτονομημένες «no go areas», τα ιδιότυπα αυτά αντι-κράτη, τα οποία θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως πολιορκητικοί κριοί για την έσωθεν άλωση της Γαλλίας, από όσες και οιασδήποτε μορφής δυνάμεις (Κράτη ή non-state actors) θα είχαν ενδεχομένως ίδιον συμφέρον να πράξουν τοιουτοτρόπως, στην παρούσα μεταδιπολική, μεταβατική, εξόχως ρευστή περίοδο γεωπολιτικών, γεωοικονομικών και γεωπολιτισμικών συγκρούσεων περιφερειακής και πλανητικής κλίμακος. Οι νόμιμες Αρχές του Κράτους οφείλουν (κατά την στρατηγική του Νικολά Σαρκοζύ) να μην υποστείλουν την σημαία, δίδοντας την εντύπωση στις αυτονομημένες ισλαμικές ομάδες ότι προχωρούν σε πολιτική κατευνασμού. Πέραν αυτού, όμως, για να αντιμετωπίσουν την πρόκληση, οφείλουν να μεταφέρουν το πεδίο διεξαγωγής της παρούσης Συγκρούσεως Χαμηλής Εντάσεως στο κατ’ εξοχήν κρίσιμο πεδίο, ήτοι εκείνο της Πληροφόρησης / Επικοινωνίας. Και είναι κρίσιμο το εν λόγω πεδίο, διότι εκεί επικρατούν, μέχρι τούδε (και στην Γαλλία αλλά και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εν γένει) σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν, οι δυνάμεις εκείνες οι οποίες επιδιώκουν την ευθεία πρόκληση και αναμέτρηση με το Δυτικό συνταγματικό/ νεωτερικό/δημοκρατικό Έθνος-Κράτος. Κατά 79 Πρβλ. Brenner, Emmanuel, Les territories perdus de la République. Antisémitisme, racisme et sexisme en milieu scolaire. Reprint, Paris 2004. 80 Montefiore, Simon Sebag, «A Dangerous Time to Be a Jew», New Statesman, June 28, 2004. 81 Όρ. άρθρο Nicolas Sarkozy, FAZ, ένθ. ανωτ.

- 66 -

την αντίληψη ορισμένων ερευνητών, η ηγεμονική ιδεολογία των ευρωπαϊκών κοινωνιών (υπό την Γκραμσιανή έννοια του όρου) καθώς και οι εν γένει Ιδεολογικοί Μηχανισμοί (κατά Αλτουσσέρ), τόσο σε επίπεδο κρατών όσο και - κυρίως - σε επίπεδο Βρυξελλών, ήδη σε πολύ μεγάλο βαθμό ελέγχονται από τους εκπροσώπους του «πολυ-πολιτισμικού» ιδεολογήματος (οι οποίοι διάκεινται θετικώς έναντι της προοπτικής της «Eurabia»). Οι τελευταίοι επιδιώκουν επιμόνως, και έχουν εν μέρει επιτύχει, να εγκαταστήσουν - μεσούσης αστικής Δημοκρατίας - ένα γκαιμπελικού/ τροτσκυστικού τύπου καθεστώς ιδεολογικής τρομοκρατίας, ευθέως αντιβαίνον προς την Δυτική φιλελεύθερη παράδοση, όπως κατέδειξε στο ρηξικέλευθο πόνημα του ο John Fonte.82 Συνεπώς, οι ιθύνοντες και οι πολίτες της Γαλλικής Δημοκρατίας, όπως άλλωστε και πάσης άλλης Δυτικής χώρας, οφείλουν να διαρρήξουν το εικονικό μονοπώλιο ισχύος του αντιπάλου στο πεδίο αυτό και να προχωρήσουν σε ανάσχεση της εξαιρετικά επιτυχούς στρατηγικής του στους προαναφερθέντες τομείς, αφ’ ενός μεν, με την Αντι-Πληροφόρηση και Αντι-Παραπληροφόρηση και, αφ’ ετέρου, με την κατάλληλη αξιοποίηση των πάσης φύσεως εκπαιδευτικών μηχανισμών, (οι οποίοι έχουν παραδοθεί κυριολεκτικώς στο έλεος των ακραίων ζηλωτών και ιεραποστόλων του Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού, της Μετα-Εθνικής, «πολυπολιτισμικής» Νέας Αριστεράς», με ό,τι τούτο συνεπάγεται για την ανθρωπιστική παιδεία και την πολιτική αγωγή μαθητών και φοιτητών). Εξ άλλου, και σε σχέση με την περίπτωση Σαρκοζύ, ίσως αξίζει να προστεθεί και το προσωπικό στοιχείο: Ο Υπουργός Εσωτερικών απετέλεσε, από μακρού χρόνου, «στόχο» του Ισλάμ στην Γαλλία, διότι ήλθε από πολύ νωρίς αντιμέτωπος και με το ειδικώτερο ζήτημα της απειλής εναντίον της ζωής, της τιμής και της περιουσίας των εβραϊκής πολιτισμικής καταγωγής πολιτών της Γαλλίας, απειλή η οποία τα τελευταία χρόνια είχε προσλάβει διαστάσεις πρωτοφανείς για τα μεταπολεμικά δεδομένα83 – όχι μόνον στην Γαλλία αλλά και στο γειτονικό Βέλγιο, την Ολλανδία, την Γερμανία κ.λ.π. –, εκπορευομένη διαπιστωμένα υπό ισλαμιστών εξτρεμιστών. Είναι ενδιαφέρουσα, άλλωστε, και η ακόλουθη εξέλιξη σε διττό επίπεδο: Αφ’ ενός, η πολιτική χρήση του ιδεολογήματος της «πολυπολιτισμικότητος» έχει οδηγήσει σε ευρεία ηθική/ιδεολογική «νομιμοποίηση» του Αντισημιτισμού σε επίπεδο Ιδεολογικών Μηχανισμών και γνωμηγητόρων, για πρώτη φορά από το 1945, ενώ, αφ’ ετέρου, μουσουλμανικής προελεύσεως νεαροί μετανάστες, δεύτερης ή τρίτης γενεάς, ευθύνονται για το κύμα επιθέσεων εναντίον εβραϊκού θρησκεύματος Ευρωπαίων πολιτών και εβραϊκών θρησκευτικών ή πολιτιστικών ιδρυμάτων και στις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες, όπως έχει αποδείξει ο Joel Kotek, πολιτικός επιστήμων στο Πανεπ/μιο των Βρυξελλών.84 Από το Μπέρμιγχαμ μέχρι την Αμβέρσα, ο Αντισημιτισμός σήμερα στην Ευρώπη, ιδιαίτατα δε ο μαχητικός και βίαιος Αντισημιτισμός, είναι αποκλειστικώς μουσουλμανικό φαινόμενο. Συναφώς, σημειώνει και ο Omar Bergallou: «Δεν μπορούμε πια να το αρνούμεθα: Η άνοδος του Αντισημιτισμού αφορά, πλέον, σε ολόκληρη την κοινωνία, αλλά το βήμα προς συγκεκριμένες πράξεις βίας το κάνουν νεαροί εκ του Μαγκρεμπινικού στοιχείου». Από το φθινόπωρο του 2000, συνεχίζει ο προαναφερθείς, μουσουλμανικής καταγωγής Βέλγος επιστήμων, «δεν παρέρχεται μήνας που να μη λάβουν χώρα επιθέσεις κατά Εβραίων ή εβραϊκών ιδρυμάτων.»85 Ειρήσθω εν παρόδω ότι η κατάσταση αυτή τελεί σε απόλυτη γνώση των ιθυνουσών ελίτ καθώς επίσης, και κυρίως, της υπερεθνικής γραφειοκρατικής ελίτ των Βρυξελλών. Ωστόσο, η τελευταία, από κοινού με το εδρεύον στην Βιέννη (και λίαν αμφιλεγόμενο) «Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο Ρατσισμού και Ξενοφοβίας» (European Monitoring Center on Racism and Xenophobia / EUMC), επιδιώκει να αποκρύψει την πραγματικότητα από την πλειονότητα του πληθυσμού της Ε.Ε. και να συντηρήσει την απατηλή εικόνα μιας δήθεν «αρμονικής συμβιώσεως». Προς επίτευξιν δε του ανωτέρω 82 Fonte, John, «Liberal Democracy vs. Transnational Progressivism», Οrbis, Summer 2002. 83 Πρβλ. Montefiore, ένθ. ανωτ. 84 Πρβλ. Naber, ένθ. ανωτ., σελ. 3. 85 Όρ. ανωτ.

- 67 -

σκοπού έφθασε στο σημείο να μη δημοσιεύσει πόρισμα, το οποίο στοιχειοθετούσε, πέραν πάσης αμφισβητήσεως, ακριβώς αυτό: την σοβαρώτατη εξάπλωση του βιαίου Αντισημιτισμού στην Ευρώπη σε άμεση συνάρτηση με την Ισλαμική Μετανάστευση. Αντ’ αυτού, η ελίτ των Βρυξελλών, από κοινού με τους Ιδεολογικούς Μηχανισμούς που ελέγχει, προσπάθησαν να «στρογγυλοποιήσουν» τα πράγματα. Συγκεκριμένα: Η σύνταξη του «Report» του προαναφερθέντος Ευρωπαϊκού Παρατηρητηρίου είχε ολοκληρωθεί τον Φεβρουάριο του 2003. Επρόκειτο για ένα πόρισμα σε σχέση με τον Αντισημιτισμό στην Ευρώπη, το οποίο είχε ζητηθεί το 2002, την προηγούμενη χρονιά, από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, το Παρατηρητήριο απεφάσισε τελικώς να μην δημοσιεύσει το 112 σελίδων εξαιρετικό πόνημα, ακριβώς επειδή τα πορίσματα που εμπεριέχονται σε αυτό παρουσίαζαν την αμείλικτη πραγματικότητα, και εν προκειμένω, την ευθύνη Μουσουλμάνων μεταναστών ως των κυρίων θυτών αντισημιτικών ενεργειών στην Ε.Ε. Έτσι, προχώρησε στην ανασκευή και έκδοση, ένα έτος αργότερα, μιας αναθεωρημένης εκδοχής του πονήματος, το οποίο αυτήν την φορά - κατά τρόπον αντάξιο των «λευκών σελίδων» της Σοβιετικής ιστοριογραφίας -προσπαθούσε καταφανώς να εξωραΐσει τα πράγματα, και κυρίως, να απομακρύνει την ευθύνη της διαπράξεως αντισημιτικών ενεργειών από την μουσουλμανική πληθυσμιακή ομάδα (και την μετ’ αυτής συμπράττουσα εξτρεμιστική, «πολυπολιτισμική» Αριστερά) και να την αποδώσει, ως συνήθως, στην πολύ βολική για τους κυρίους αυτούς, δαιμονοποιημένη και μηδέποτε επακριβώς προσδιοριζομένη «Ακροδεξιά».86 Για να επανέλθουμε, όμως: Ο Νικολά Σαρκοζύ αποτελεί, κυρίως, «κόκκινο πανί» για τους Ιδεολογικούς Μηχανισμούς του Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού και της «μετα-εθνικής», «πολυπολιτισμικής» Αριστεράς, διότι και μόνον η ύπαρξή του, το ίδιο το προσωπικό του παράδειγμα, είναι η ηχηρότερη διάψευση των μυθευμάτων της λεγομένης «Victimology» («Θυματολογίας»). Ως γνωστόν, σύμφωνα με τα ιδεολογήματα του συρμού, δεν αρκεί η συνταγματική θέσπιση της ισονομίας των πολιτών και της καταργήσεως των διακρίσεων εις βάρος οιουδήποτε πολίτου λόγω καταγωγής, θρησκεύματος, πεποιθήσεων κ.λ.π. (όπως προέβλεπε η κλασσική φιλελεύθερη παράδοση του νεωτερικού δημοκρατικού Έθνους-Κράτους) ούτε η ύπαρξη υπέρ όλων των πολιτών Κράτους Δικαίου και Κράτους Προνοίας, αλλά επιβάλλεται δήθεν η θέσπιση και εφαρμογή μιας πολιτικής θετικών διακρίσεων (affirmative action) υπέρ των λεγομένων «victim groups» (μετανάστες και «μειονότητες» εν γένει).87 Eν τούτοις, ο Νικολά Σαρκοζύ, γόνος μεταναστευτικής οικογενείας (ουγγρικής και εβραϊκής – εικοτολογείται: ελληνοεβραϊκής – προελεύσεως) ο ίδιος, μη ανήκων στην γαλλική ελίτ, κατάφερε, εργαζόμενος σκληρά και χωρίς να τύχει υποστηρίξεως υπό της οικογενείας του, και να σπουδάσει Νομικά και να ανέλθει στην κοινωνία. Όπως και το προηγούμενο εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών πολωνικής, ουγγρικής, ρωσσικής, αρμενικής ή εβραϊκής καταγωγής, που ευρέθησαν, κατά τους τελευταίους τρεις αιώνες, να αναζητούν καλύτερη τύχη στο έδαφος της Grande Nation, της μεγάλης Γαλλικής Δημοκρατίας, έτσι και το παράδειγμα του Νικολά Σαρκοζύ θέτει σε σοβαρή δοκιμασία την βασιμότητα των ιδεολογημάτων του συρμού, δεδομένου ότι και αυτός, όπως και πλείστοι άλλοι χριστιανικής ή ιουδαϊκής προελεύσεως μετανάστες, ενσωματώθηκαν κατά τρόπον θαυμάσιο στην γαλλική κοινωνία, χωρίς μάλιστα την εποχή εκείνη να υπάρχουν για χάριν τους ούτε γενναιόδωρα προγράμματα κοινωνικής προνοίας ούτε επί τω σκοπώ αυτώ ορισθέντες κρατικοδίαιτοι κοινωνικοί λειτουργοί, οι οποίοι να ασχολούνται - δίκην ψυχοθεραπευτών - με τις «ευαισθησίες» και «ιδιαιτερότητες» των «victim groups». Αποτελεί, δηλαδή, την πλέον τρανή και αδιάσειστη μαρτυρία του ότι η κυρία, βαθύτερη, αιτία του σημερινού προβλήματος δεν είναι οι (όποιες υπαρκτές) κοινωνικές ή οικονομικές αδυναμίες του συστήματος αλλά η ιδία η εθνοπολιτισμική φύση και ιδιοσυστασία των συγκεκριμένων μουσουλμανικών/ αφροαραβικών/τουρκικών μεταναστευτικών πληθυσμών, η οποία καθιστά ανέφικτη την ενσωμάτωσή τους, όταν 86 Πρβλ. Ye’or, Eurabia, σελ. 257, και Trifkovic, S., «The EU and Jihad: Foes or Partners?» Chronicles, 17/10/2005. 87 Fonte, πρβλ. ανωτ.

- 68 -

μάλιστα αυτοί καταφθάνουν σε πολύ μεγάλους αριθμούς, πολύ υπερτέρους εκείνων που θα ήσαν - λογικώς και πολιτικώς - αποδεκτοί και αφομοιώσιμοι, και ενόσω παραμένουν διαβιούντες en block. Ειρήσθω εν παρόδω ότι ήτο ευτύχημα η παρουσία του συγκεκριμένου Υπουργού Εσωτερικών. Διότι, άλλως, τα πράγματα θα ήσαν απείρως χειρότερα για το γαλλικό πολιτικό σύστημα, το οποίο, όπως και τα λοιπά ευρωπαϊκά πολιτικά συστήματα «αντιπροσωπευτικής» δημοκρατίας (Ολλανδία, Βέλγιο, Γερμανία, Αυστρία, Δανία κ.λ.π.), από ετών διέρχεται κρίση νομιμοποιήσεως (Legitimationskrise). Πράγματι, ουδόλως φαίνεται να απασχολεί την ιδεοληπτική «προοδευτική διανόηση» το γεγονός ότι το μήνυμα του Γαλλικού Λαού, κατά τις προεδρικές εκλογές του 2002, ήταν απολύτως σαφές και προκάλεσε πολιτικό σεισμό σε ολόκληρη την Ευρώπη – και όχι μόνον. Όλοι ενθυμούμεθα ότι στην Γαλλία συνέβη το κατά πολλούς αδιανόητον, δηλαδή να μπορέσει να περάσει στον δεύτερο γύρο της προεδρικής εκλογής (2002) ο Jean-Marie Le Pen, επικεφαλής του Εθνικού Μετώπου (Front Nationale), εκτοπίζοντας από την 2η θέση τον επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος (και διατελέσαντα Πρωθυπουργό) Καθηγητή L. Jospin, και ισοψηφώντας σχεδόν με τον ηγέτη του συνασπισμού των συντηρητικών και φιλελευθέρων κομμάτων, Πρόεδρο J. Chirac: Ο Le Pen είχε λάβει στον πρώτο γύρο περίπου 24% των εγκύρων ψήφων έναντι περίπου 29% του Chirac! Και μόνον η επακολουθήσασα θεαματική αντισυσπείρωση όλων ανεξαιρέτως των πολιτικών δυνάμεων εναντίον του Λεπέν οδήγησε τελικώς, στον δεύτερο γύρο, στην πανηγυρική επανεκλογή Σιράκ με το ασύλληπτα υψηλό ποσοστό του 80% περίπου. Ωστόσο, παρ’ όλην την σκωτική ψυχρολουσία που της επεφύλαξε η εξεγερθείσα τότε «σιωπηλή πλειοψηφία» (silent majority) των νομοταγών, φορολογουμένων Γάλλων πολιτών ευρωπαϊκής / ιουδαιοχριστιανικής καταγωγής, και παρά τις υποσχέσεις ότι «το πάθημα έγινε μάθημα», η ιθύνουσα πολιτική ελίτ των Παρισίων (ρυμουλκούμενη από την υπερεθνική, μετα-εθνικώς αυτοπροσδιοριζόμενη και αντιδημοκρατικής αντιλήψεως, γραφειοκρατική ελίτ των Βρυξελλών και τους ιδεολογικούς μηχανισμούς της), συνέχισε, από της επομένης, να ακολουθεί την σφαλερή οδό της περαιτέρω αυτονομήσεως από την λαϊκή «volonté generale» (για να θυμηθούμε και τον Ρουσσώ) σε όλα τα ζητήματα που είχαν - ή προσέλαβαν – μείζονα, πραγματική ή συμβολική, σημασία για την «σιωπηλή πλειοψηφία» (το καταχρηστικώς λεγόμενο «Ευρω-Σύνταγμα», η ένταξη Τουρκίας στην Ε.Ε., η Μαζική Μετανάστευση και επαπειλούμενη διάρρηξη του εθνικού και κοινωνικού ιστού). Επί τη βάσει των ανωτέρω συλλογισμών, λοιπόν, καθίσταται σαφές ότι: α. Ο Sarkozy, αναδεικνύοντας σε στρατηγική προτεραιότητα του Κράτους την αποκατάσταση του νόμου και της ισχύος των συνταγματικών δικαιωμάτων των πολιτών καθ’ άπασαν την επικράτεια και ερχόμενος σε ευθεία στρατηγική και πολιτική αναμέτρηση με το φαινόμενο της αυτονομήσεως των ισλαμοκρατουμένων συνοικιών, εξυπηρετεί κατά τον καλύτερο τρόπο την πολιτική σταθερότητα της χώρας και την ιδία την Δημοκρατία, καθ’όσον αποτελεί, στα όμματα της συντριπτικής πλειονότητος των Γάλλων πολιτών (ως εμφαίνεται και εκ των δημοσκοπήσεων), την μόνη σοβαρή, αξιόπιστη, εναλλακτική εκδοχή απέναντι στον Λεπέν. β. Ενώ, αντιθέτως, δεν προσφέρουν καλές υπηρεσίες στην Δημοκρατία εκείνοι οι πολιτικοί της λεγομένης Κεντροδεξιάς οι οποίοι, υπό το κράτος του φόβου και της ιδεολογικής τρομοκρατίας (political correctness) που έχει επιβάλει η μετα-εθνική και δημοφοβική Νέα Αριστερά, αδυνατούν ή αποφεύγουν σκοπίμως να έρθουν σε ευθεία αναμέτρηση με όλες τις πτυχές του μείζονος αυτού εθνικού και κοινωνικού ζητήματος – η τελευταία διαπίστωση, βεβαίως, ισχύει πολλώ μάλλον για την εν γένει λεγομένη Κεντροαριστερά, η οποία (με ελάχιστες τιμητικές εξαιρέσεις όπως εκείνη του τ. Υπουργού Εσωτερικών και Αμύνης, J. P. Chevenement), έχει παραδοθεί στα τρέχοντα ανιστόρητα ιδεολογήματα του Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού, έχοντας τελείως αποκοπεί από τις εύλογες και θεμιτές ανησυχίες και αγωνίες του Λαού, και ιδίως των κατωτέρων στρωμάτων, με τα οποία ελαχίστη, πλέον, σχέση έχει (το δυναμικό της συναπαρτίζεται επί

- 69 -

των ημερών μας όχι από εργάτες ή χαμηλομίσθους υπαλλήλους αλλά από την «οργανική διανόηση και την νέα ιδεολογική γραφειοκρατία των «Μη Κυβερνητικών» Οργανώσεων).

5. Τα Αδιέξοδα της Μεταναστευτικής Πολιτικής, η Αποτυχία των "Πολυπολιτισμικών" Πειραμάτων και η Διαρκής Απειλή κατά της Εσωτερικής Ασφάλειας στις λοιπές Ευρωπαϊκές Χώρες Η «κουλτούρα θανασίμων ψευδών» συγκαλύπτει την αμείλικτη κοινωνική πραγματικότητα της σύγχρονης Ευρώπης – μία πραγματικότητα διαρκούς εθνοπολιτισμικής συγκρούσεως χαμηλής εντάσεως – πίσω από τις ωραιοποιήσεις και εξιδανικεύσεις των πολιτικών ιθυνόντων και γνωμηγητόρων (νεοελληνιστί: opinion leaders) αλλά και πίσω από τους αυστηρότατους, απαράδεκτους για την Δυτική φιλελεύθερη παράδοση, φραγμούς σκέψεως και εκφράσεως που έχουν επιβάλλει (σε υπερεθνικό και εθνικό επίπεδο), οι εκπρόσωποι του ολοκληρωτικού Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού, χρησιμοποιώντας ως «ιεροεξεταστικό τροχό» το ιδεολόγημα του «Αντιρατσισμού», περί του οποίου γνωρίζουμε, το αργότερο από τον Taguieff, ότι δεν είναι παρά ρατσισμός με αντεστραμμένο πρόσημο.88 Ταυτοχρόνως, οι ζηλωτές αυτής της «Νέας», Μετα-Εθνικής, «Πολυπολιτισμικής/ Αντιρατσιστικής» Αριστεράς (με μισσιοναρικό/ χιλιαστικό ζήλο που θυμίζει τις καλβινιστικές/μεσσιανικές ρίζες της και προδίδει ότι κατά βάθος δεν είναι παρά μία εκκοσμικευμένη, «πολιτική», θεολογία – secularized eschatology) προβαίνουν σε ακόμη απηνέστερη αστυνόμευση της γλώσσας, κατά το γνώριμο υπόδειγμα της Οργουελλιανής Καινογλώσσας (New Speak): Όπως σημειώνει και ο Jean-Francois Mattei,89 η Διακίνηση Ναρκωτικών και το εν γένει Οργανωμένο Έγκλημα, που ακμάζει στις ζώνες ελέγχου του μεταναστευτικού/ μουσουλμανικού στοιχείου, αποδίδεται στα ΜΜΕ ως «παράλληλη οικονομία». Οι «γκρίζες ζώνες» εκτός νόμου και ελέγχου των οργάνων της Πολιτείας αναφέρονται από τους ευρωδίαιτους «αντιρατσιστές»/ «ψυχοθεραπευτές» ως «ευαίσθητες γειτονιές». Η ωμή, ενίοτε ειδεχθής, βία εναντίον ανυπεράσπιστων κοινών ανθρώπων αποσιωπάται ή αποδίδεται ως «βλακεία των παιδιών» και, πάντως, δεν είναι παρά «αντίδραση στην πρόκληση» της Αστυνομίας. Θαρρεί κανείς ότι επέστρεψε στην προ Βολταίρου εποχή, στον καιρό της καλβινιστικής «Tugend-Diktatur». Ο παραλληλισμός του Αrthur G. Gish «The New Left and Christian Radicalism» δεν ήταν, ίσως, ποτέ άλλοτε τόσο επίκαιρος! Εν τούτοις – παρ’ όλην την ολοκληρωτικής συλλήψεως και πρακτικής αστυνόμευση σκέψεως και εκφράσεως (ως και η άλλοτε πρωθιέρεια του Προοδευτισμού Οριάνα Φαλλάτσι εδιώχθη δικαστικώς εν έτει 2005 επειδή διετύπωσε γνώμη αντίθετη προς το mainstream, εκφράζοντας, ως είχε κάθε δικαίωμα, την αγωνία της για την μετάλλαξη της Ευρώπης, στην οποία οδηγεί, κατά την κρίση της, η ακάθεκτη επέλαση μη αφομοιωσίμων μαζών από τον μουσουλμανικό κόσμο!) – η πραγματικότητα δεν αποκρύπτεται από τον «γηγενή» πληθυσμό, τους «κοινούς πολίτες», δεδομένου ότι οι τελευταίοι, που συναπαρτίζουν (ακόμη) την πλειονότητα του πληθυσμού των ευρωπαϊκών χωρών, έρχονται καθημερινώς σε επαφή με αυτήν, εν αντιθέσει προς τους μανδαρίνους της Υπερεθνικής Γραφειοκρατικής Ελίτ και των Ιδεολογικών Μηχανισμών της, οι οποίοι κηρύσσουν μετά πάθους την πολυπολιτισμική συνύπαρξη από το σαλόνι των υπερπολυτελών κατοικιών τους, σε απροσπέλαστα για τους πληβείους προάστια. Πράγματι, ποσφάτως, προκάλεσε αίσθηση στην μετα-εθνικώς αυτοπροσδιοριζόμενη προοδευτική ιντελλιγκέντσια της Γερμανίας η φυγή του εκλεκτού μέλους της Gerhard Seyfried από την τουρκοκρατούμενη, πλέον, συνοικία Kreuzberg του Βερολίνου προς το αριστοκρατικό Solothurn της Ελβετίας! Ο περί ου ο λόγος συγκαταλέγεται από την δεκαετία του ’70 στις «ιερές αγελάδες» του κινήματος για μία «πολυπολιτισμική κοινωνία», με πύρινους λόγους και μαχητικές διαδηλώσεις (μεταξύ άλλων εθεωρείτο, στο γερμανικό προοδευτικό milieu, και ένα είδος «πάτρωνα» της φυλής 88 Πρβλ. Taguieff, P.-A., La force du prejuge – Essai sur le racisme et ses doubles, Paris 1987. 89 De Borchgrave, όρ. ανωτ.

- 70 -

των Χερέρο, λόγω ενός βιβλίου του για την «εθνοκάθαρση», την οποία επεφύλαξαν στους ατυχείς εκείνους ιθαγενείς τα γερμανικά αποικιακά στρατεύματα προ αιώνος, κατά την -βραχύβια - αποικιακή περιπέτεια του Δευτέρου Ράϊχ στην ΝΔ. Αφρική, σημερινή Ναμίμπια). Ο διαπρύσιος κήρυξ της πολυπολιτισμικότητος, λοιπόν, ο οποίος, με τους ομοίους του, μέχρι χθες κατακεραύνωνε όποιον τολμούσε να ψελλίσει ο,τιδήποτε για την εγκληματικότητα ή την όλη τριτοκοσμική κατάσταση που επικρατεί στο τουρκοκρατούμενο Κρώϋτσμπεργκ, στην καρδιά της Γερμανίας, εγκατέλειψε τον «πολυπολιτισμικό παράδεισο» για την μικρή, ασφαλή και, κυρίως, μονο-πολιτισμική πόλη της Ελβετίας. Ερωτηθείς δε υπό των ομογαλάκτων του σχετικώς, απήντησε ότι δεν αποκλείει την επιστροφή του στο Βερολίνο, αλλά οπωσδήποτε σε μία «πολιτισμένη» συνοικία (zivilisiert), όπως π.χ. το Schöneberg!90 Όντως, είναι πολύ συνήθης αυτή η μορφή «Αντιρατσισμού», που περιγράφει ο Alain Finkielkraut: «Εκείνοι που ευνοούνται από την Παγκοσμιοποίηση, κάνουν κήρυγμα σε όλους τους άλλους, που μένουν στον δρόμο, αναγορεύοντας τα προβλήματα των τελευταίων σε άνευ ουσίας»!91 Από τον Σκανδιναυϊκό Βορρά μέχρι την Μεσόγειο, αυτοί οι λησμονημένοι από όλους «απλοί πολίτες», που δεν ανήκουν σε κάποιο από τα «victim groups» αλλά στην σιωπηλή πλειονότητα των «αυτοχθόνων», φορολογουμένων, στρατευομένων, νομοταγών πολιτών, συναντούν στρατιές νέων, μουσουλμανικής κυρίως καταγωγής, οι οποίοι είναι έμπλεοι μίσους ενάντια σε ο,τιδήποτε Δυτικό, ζητούν δε «αυτονοήτως» τα πάντα τώρα (χωρίς να έχουν καμμιάν απολύτως διάθεση να καταβάλουν το ένα δέκατο των προσπαθειών που κατέβαλαν κάποτε οι πατέρες τους ή οι παππούδες τους) και, πρωτίστως: ουδεμία πρόθεση έχουν να ενσωματωθούν στην φιλοξενούσα κοινωνία. Και αν θέλουμε να είμεθα απολύτως ειλικρινείς, οι άνθρωποι αυτοί – οι οποίοι είναι, εξ ίσου, θύματα ολεθρίων ασκηθεισών πολιτικών – δεν μπορούν (πλην ολίγων αξιολόγων εξαιρέσεων) να ενσωματωθούν, όσο και αν η εκφορά αυτής της ανομολογήτου αληθείας ενοχλεί τους ιεροξεταστές του «πολυπολιτισμικού» Προοδευτισμού. Διότι είναι αυτόδηλον ότι το Ισλάμ αποτελεί ένα σοβαρώτατο ανασταλτικό στοιχείο σε σχέση με την δυνατότητα ενσωματώσεως του ατόμου σε ένα διάφορο πολιτισμικό πλαίσιο. Αυτός είναι ο μείζων και ουσιωδέστατος λόγος που εξηγεί γιατί, επί παραδείγματι, η μήτρα του Νεωτέρου Ευρωπαϊκού Πολιτισμού Γαλλία, η Grande Nation («το εργαστήρι όλων των σπουδαίων πολιτιστικών πειραμάτων της νεωτέρας Ευρώπης» κατά την εύστοχη διατύπωση του διακεκριμένου αναλυτού Σταύρου Λυγερού) μπόρεσε κατά καιρούς να ενσωματώσει όχι έναν και δύο αλλά εκατοντάδες χιλιάδες διωκομένων Αρμενίων, Πολωνών, Ούγγρων, Τσέχων, Ρώσσων, Γερμανών, Ισπανών, Πορτογάλων, Ιουδαίων και πολλών άλλων λαών – και γιατί, αντιστρόφως, παραμένει απολύτως ανέφικτη, μετά δύο και τρεις γενεές, η ενσωμάτωση των Αράβων, των Τούρκων και των Αφρικανών Μουσουλμάνων. α. Γερμανία Τουναντίον, παρατηρούνται, στην δεύτερη και τρίτη γενεά μεταναστών, από μουσουλμανικές χώρες, οι λεγόμενες τάσεις «επανεθνικοποίησης» αυτό που Γερμανοί αναλυτές ονομάζουν «Re-Εthnisierungstendenzen». Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στην περίπτωση του τουρκικού και του αλβανικού στοιχείου, η ηυξημένη αυτοπεποίθηση οφείλεται πρωτίστως όχι στην ισλαμική πίστη αλλά στην εξαιρετικά ανεπτυγμένη εθνικιστική ιδεολογία τους. Και εδώ, ωστόσο, παρατηρείται στις μεταγενέστερες γενεές το ενδιαφέρον φαινόμενο της ισλαμο-εθνικιστικής συζεύξεως. Λίαν εύγλωττο το ακόλουθο παράδειγμα: Σε έρευνα του έτους 1997, το 60% των τουρκικής καταγωγής νέων, μεταξύ 15 και 21 ετών, που ζούσαν στην Γερμανία συνεφώνησε με την άποψη «ο Τουρκισμός είναι το κεφάλι μας, η ψυχή μας είναι το Ισλάμ»! Σε ορισμένα αστικά κέντρα της Γερμανίας έχουν σχηματισθεί «παράλληλες 90 Πρβλ. Jäger, Lorenz, «Multikulturalismus», FAZ, 23/11/2004. 91 Finkielkraut, Alain, «Hysterie et heritage», Libération, 22-23/2/1997.

- 71 -

κοινωνίες», όπως στην τουρκοκρατούμενη συνοικία Kreuzberg του Βερολίνου, η οποία, όπως είδαμε, έχει καταστεί απαγορευτική για τους Γερμανούς και, γενικώς, τους μη Μουσουλμάνους.92 Οι Γερμανοί παρακολουθούν με έκδηλη ανησυχία την εθνοπολιτισμική σύγκρουση στην γείτονα Γαλλία. Γνωρίζουν ότι, όπως σημειώνει ένας αρθρογράφος, «το ότι στους δικούς μας δρόμους επικρατεί, προς ώρας, ησυχία, οφείλεται σε διαφορά φάσεως. Η χωροταξική απόσχιση δεν έχει προχωρήσει ακόμη τόσο πολύ (όσο στην Γαλλία), οι μετανάστες προέρχονται από τα πέρατα της υφηλίου και όχι μόνον από το Μαγκρέμπ και τις πρώην αποικίες (…) Κυρίως, όμως, η Γερμανία διαθέτει ένα ακριβοπληρωμένο κοινωνικό δίκτυο προστασίας, το οποίο επιτρέπει σε μετανάστες που δεν έχουν, στην πραγματικότητα, καμμία τύχη να ζουν με σχετική άνεση, και έτσι τους κατευνάζει.»93 Πλην όμως, η εικόνα θα έχει αλλάξει άρδην σε δέκα χρόνια: Ο συριακής καταγωγής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης Bassam Tibi προειδοποίησε προ καιρού: «Μέχρι το 2014, ο αριθμός των μουσουλμάνων θα έχει αγγίξει τα δέκα εκατομμύρια, συνεπεία του υψηλού δείκτη γεννήσεων και της συνεχιζομένης λαθρομεταναστεύσεως. Η ισλαμική θρησκευτικότητα και η νοοτροπία του γκέττο θα ενισχυθούν, γεγονός που θα καθιστά ακόμη δυσχερέστερη την ενσωμάτωση. Από τις παράλληλες κοινωνίες τους, οι μετανάστες θα βλέπουν την γερμανική κοινωνία ως εχθρικό έδαφος.» Οπότε, πλέον, δεν θα χρειασθεί παρά το άναμμα του φυτιλιού: Και το φυτίλι θα έχει ανάψει μέχρι το 2014, εκτιμά ο αραβικής καταγωγής Γερμανός Καθηγητής. Γιατί; Απλούστατα, διότι μέχρι το 2014 θα έχουν δραστικώς περικοπεί οι κοινωνικές παροχές 94 (κοινό μυστικό μεταξύ των γραφειοκρατών των Βρυξελλών και των πολιτικών ιθυνόντων). Οπότε η έκρηξη των νεαρών γόνων του μουσουλμανικού/μεταναστευτικού στοιχείου («no-future-kids») δεν θα δύναται να συγκρατηθεί, κατά τον Bassam Tibi. β. Ευραβία Τα ανωτέρω ισχύουν, βεβαίως, και για τα λοιπά ευρωπαϊκά κράτη. Ήδη, πριν από δώδεκα χρόνια (1994), η Bat Ye’or σημείωνε: «Δεν βλέπω πουθενά σοβαρά σημάδια ενός κάποιου “εξευρωπαϊσμού” του Ισλάμ. Δεν βλέπω πουθενά μια κίνηση προς την κατεύθυνση της σχετικοποιήσεως της θρησκείας, μια αυτοκριτική ματιά απέναντι στην ιστορία της Ισλαμικής θρησκείας. Απέχουμε έτη φωτός από μια τέτοια εξέλιξη. Αντιθέτως, νομίζω ότι παριστάμεθα μάρτυρες ενός εξισλαμισμού της Ευρώπης αναφορικά τόσο με τα πραγματικά περιστατικά όσο και με τον τρόπο του σκέπτεσθαι». Συνεπώς, καθίσταται κατανοητή η πραγματική αιτία της «Γαλλικής Ιntifada»: (1) Η κατασκευή μιας υπερμεγέθους - πέρα από κάθε (λογικώς και πολιτικώς) επιτρεπτό και συγγνωστό όριο - μάζας συγκειμένης εκ στοιχείων τα οποία εθνοπολιτισμικώς δεν έχουν καμμιάν απολύτως σχέση με τον πλειοψηφικό πληθυσμό της Ευρώπης, ο οποίος παραμένει (τουλάχιστον, μέχρι τούδε) ευρωπαϊκής / ιουδαιοχριστιανικής προελεύσεως και κουλτούρας, (2) Η αλαζονική αυτοπεποίθηση και συνακόλουθη μαχητικότητα που διακατέχει την τρίτη ιδίως γενεά μεταναστών στην Γαλλία (αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη καθ’ όσον αντίστοιχα φαινόμενα παρατηρούνται ευρέως και μεταξύ των νεαρών Τούρκων της Γερμανίας),

92 Πρβλ. Jäger, ένθ. ανωτ. 93 Lattas, Peter, «Das Ende der Integrationslüge. Brennende Parallelgesellschaften: Frankreich ist nicht anders, es ist nur früher dran als Deutschland», JF, 11/11/2005. 94 Όρ. ανωτ.

- 72 -

(3) Η δημογραφική παρακμή του φιλοξενούντος έθνους (αλλά και η πολιτισμική παρακμή του, τουλάχιστον στα όμματα των γεμάτων αυτοπεποίθηση και φανατισμό γόνων του μεταναστευτικού/μουσουλμανικού στοιχείου). Το μείγμα είναι εξαιρετικά επικίνδυνο. Ενδεικτικό του πού οδηγεί, είναι αυτό που δηλώνει ο Τariq Ramadan, Καθηγητής Ισλαμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Φρίμπουργκ Ελβετίας, εγγονός του Hasan al-Banna, ιδρυτού, κατά την δεκαετία του 1920, της περίφημης Μουσουλμανικής Αδελφότητος (Muslim Brotherhood). Ο Ramadan, χαρακτηριστικό δείγμα μουσουλμάνου γεννηθέντος και ανατραφέντος εν Ευρώπη, με πλείστα όσα πλεονεκτήματα (κοινωνικά, εκπαιδευτικά, οικονομικά, πολιτικά) εν συγκρίσει προς τον ομόθρησκό του σε κάποια από τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, αυτός λοιπόν ο δυτικοτραφής Καθηγητής γράφει: «Οι Μουσουλμάνοι των Δυτικών χωρών σήμερα δεν επιτρέπεται, πλέον, να συμπεριφέρονται ως οι «παραγιοί» και να αρκούνται στο να ζουν σύμφωνα με τις «κοινές αξίες» των δυτικών χωρών, αλλά θα πρέπει να συμπεριφέρονται ωσάν να ζούσαν ήδη σε μια πλειοψηφικά μουσουλμανική κοινωνία και να μη κάνουν καμμιάν απολύτως παραχώρηση ή έκπτωση της πίστεώς τους υπέρ των άλλων.» 95

Ένας Πακιστανός ερευνητής, αγγλικανικού θρησκεύματος, ο οποίος είχε γεννηθεί και ανατραφεί ως μουσουλμάνος και εν συνεχεία απέρριψε την οικογενειακή πίστη, εξηγεί ότι το δυτικό νομικό και ιδεολογικό πλαίσιο μας εμποδίζει να αντιμετωπίσουμε μια θρησκεία όπως το Ισλάμ, το οποίο ποτέ δεν έμαθε να ζει ως μειονότητα, και για τον λόγο αυτό αδυνατεί να αναπαραγάγει τον εαυτό του εντός μιας δυτικής κοινωνίας προσαρμοζόμενο ταυτοχρόνως στις αξίες της τελευταίας. Πράγματι, ο Ραμαντάν καλεί τους Μουσουλμάνους τους διαβιούντες εντός μη μουσουλμανικών, Δυτικών, χωρών να αισθάνονται ότι έχουν τον απόλυτο δικαιϊκό τίτλο να ζουν σύμφωνα με τους δικούς τους όρους.96 Από την άλλη πλευρά, βεβαίως, δεν πρέπει να παύσουν να ζητούν (προφανώς: δολίως και παραπλανητικώς!) από την φιλοξενούσα χώρα και από τον πληθυσμό που (ακόμα) παραμένει πλειοψηφικός, να σέβεται αυτήν τους την «διαφορετικότητα» εν ονόματι της Δυτικής «ανοχής». Δεν είναι ανεξήγητη, υπό το φως των ανωτέρω δεδομένων, και η ολοένα και συχνέστερη εμφάνιση του όρου «Ευραβία» (Eurabia), εσχάτως σε άρθρο του Niall Ferguson.97 Για την ιστορία του πράγματος, να αναφέρουμε ότι ο όρος «Ευραβία», εννοώντας μία πολιτισμική και πολιτική ένωση της Ευρώπης και του Μουσουλμανικού Κόσμου, εμφανίζεται για πρώτη φορά περί τα μέσα της δεκαετίας του 1970, και μάλιστα κατά τρόπον θετικό/ προγραμματικό, ως τίτλος του περιοδικού που εξέδιδε την εποχή εκείνη ο Lucien Bitterlin, Πρόεδρος της Ενώσεως για την Γαλλο-Αραβική Aλληλεγγύη.98 Σύμφωνα με ορισμένες αναλύσεις, η δημιουργία της Ευραβίας, καίτοι όχι δημοσίως ομολογημένη, αποτελεί, από δεκαετιών, απώτατο στρατηγικό στόχο της άρχουσας οικονομικής υπερεθνικής ελίτ της Ε.Ε.99 Κατ’ αυτόν τον τρόπο εξηγείται, σύμφωνα με αυτήν την συλλογιστική, και το όντως αξιοπερίεργο γεγονός της εμμονής και της μεθοδικότητας, με την οποία η υπερεθνική και μετα-εθνική γραφειοκρατία των Βρυξελλών – εις πείσμα της επανειλημμένως εκπεφρασμένης αντιθέτου βουλήσεως των κυριάρχων Λαών των ευρωπαϊκών χωρών αλλά και μακράν αυτών και εξασκώντας διαρκή και έντονη πίεση στις Εθνικές Κυβερνήσεις – προωθεί την υπόθεση της εθνοπολιτισμικής μεταλλάξεως της Ευρώπης και της δημιουργίας ενός πολιτισμικώς ασυναρτήτου ευρωμεσογειακού μορφώματος, στερουμένου ιστορικής συνειδήσεως και συναισθήσεως πεπρωμένου. 95 Trifkovic, S., «Intifada in France», Chronicles, 4/11/2005. 96 Πρβλ. ανωτ. 97 Ferguson, Niall, «Eurabia?», New York Times Magazine, 4/4/2004. 98 Πρβλ. Ye’or, ένθ. ανωτ., σελ. 63. 99 Πρβλ. Ye’or, Fonte, Trifkovic κ.ά.

- 73 -

Πώς άλλως να ερμηνεύσει κανείς π.χ. το λίαν οξύμωρο γεγονός που επισημαίνουν αμήχανοι Γάλλοι δημοτικοί άρχοντες, ότι όλα τα τελευταία χρόνια εξακολούθησε να επιτρέπεται η είσοδος στην χώρα περίπου 130.000 έως 160.000 ατόμων, ετησίως, ατόμων κατά βάσιν ανειδικεύτων, «όταν είναι από μακρού γνωστό ότι όλες οι θέσεις ανειδίκευτης εργασίας έχουν μεταφερθεί πλέον στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, ή, ακόμη χειρότερα, στην Κίνα;»100 Ακόμη και αν δεν προσυπογράψει κανείς την ανωτέρω συλλογιστική αφετηρία, δεν δύναται να αγνοήσει την διαπίστωση των Charles-Emmanuel Dufourcq, Alexander Del Valle κ.ά., ότι τις τελευταίες δεκαετίες παριστάμεθα μάρτυρες ενός «ιστορικού αναθεωρητισμού» από πλευράς του Πολιτικού Ισλάμ και των συμμάχων του, ούτε να παραβλέψει το γεγονός ότι διεξάγεται ένας διαρκής Ψυχολογικός Πόλεμος εναντίον όλων αυτών, που άπαντες οι Κορυφαίοι του Ευρωπαϊκού Πνεύματος (συμπεριλαμβανομένου του ημετέρου, αειμνήστου Παναγιώτη Κανελλοπούλου) είχαν προσδιορίσει με σαφήνεια και πέραν πάσης αμφισβητήσεως ως θεμελιώδη χαρακτηριστικά του Ευρωπαϊκού Πολιτισμού: Ελληνο-Ρωμαϊκό πνεύμα, Ιουδαιο-Χριστιανική παράδοση και Διαφωτισμό. Πράγματι, βοηθούσης και της διαβόητης δυτικής «πολιτισμικής παθολογίας ενοχής» που διακατέχει τις Δυτικές ελίτ – αυτού που έχει καταστεί παγκοίνως γνωστό με τον γερμανικό όρο «σύνδρομο αυτομαστιγώσεως» (Selbstgeiselungssyndrom) – έχουμε φθάσει στο θλιβερό σημείο, η επίσημη Ευρώπη, όπως αυτή εκφράζεται από τις Βρυξέλλες και τους πάσης αποχρώσεως και επιρροής Ιδεολογικούς Μηχανισμούς (πνευματικά ιδρύματα, ΜΜΕ, «Μη Κυβερνητικές» Οργανώσεις, πολιτιστικά κέντρα κλπ.), να αρνείται τις ρίζες της, να απορρίπτει την Ιστορία της και κάθε αναφορά σε αυτό το οποίο την έκαμε ιστορικά αυτό που είναι, διαφοροποιώντας την από άλλες περιοχές και πολιτισμικές ζώνες του πλανήτη (όρα και την περίπτωση του προοιμίου της λεγομένης Συνταγματικής Συνθήκης!). Αρνούμενη, όμως, τις ρίζες της και, παραλλήλως, επιτρέποντας την μετάλλαξη των εθνολογικών και πολιτισμικών της βάσεων, η Ευρώπη υπονομεύει και την ίδια την Εσωτερική Ασφάλειά της. Και αντιμετωπίζει σήμερα, υπό συνθήκας οικονομικής υφέσεως, ένα πολυπληθέστατο υποπρολεταριάτο, διακρινόμενο από εξαιρετική αυτοπεποίθηση αναφορικά με την (ισλαμική) παράδοση εκ της οποίας προέρχεται, και αρνούμενο κατηγορηματικώς να ενσωματωθεί σε αυτό το οποίο θεωρεί - και διδάσκεται να θεωρεί - από τους ιμάμηδες ως «εκφυλισμένη κοινωνία των Απίστων» – ένα εξαγριωμένο υποπρολεταριάτο το οποίο ζητεί όχι πολιτικές ελευθερίες (τις οποίες έχει στα πλαίσια των δημοκρατικών συστημάτων της Δύσεως), ούτε πρόσβαση στο κράτος πρόνοιας (την οποία επίσης είχε και έχει), αλλά απαιτεί, ουσιαστικά, να αναγνωρισθεί και επισήμως ως αυτόνομο «κράτος εν κράτει», και να επιβάλλει στις περιοχές που έχει καταλάβει τους δικούς του όρους, τον δικό του αξιακό κώδικα, την δική του κοσμοαντίληψη και βιοθεωρία. Ας θυμηθούμε, εν προκειμένω, ότι ο Raphael Israeli είχε από το 1993 προειδοποιήσει τις ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις ότι οι μουσουλμανικές κοινότητες θα απαιτήσουν, θάττον ή βράδιον, αυτονομία.101 γ. Η Τρομοκρατία Κατά των Γυναικών Στο πλαίσιο αυτής της – δυναμικής πλέον – διεκδικήσεως, από πλευράς της νέας γενεάς Μουσουλμάνων της Ευρώπης, χώρων ή ζωνών οι οποίες δεν θα υπόκεινται στον έλεγχο του συνταγματικού/δημοκρατικού/νεωτερικού Έθνους-Κράτους αλλά στο Εθιμικό Δίκαιο του μουσουλμανικού/ μεταναστευτικού «millet», εξηγείται και η ψυχολογική αλλά και φυσική βία την ασκούν οι νέοι Μουσουλμάνοι απέναντι σε εκείνα τα μέλη του μεταναστευτικού στοιχείου που «αποτολμούν» να υιοθετήσουν κώδικες συμπεριφοράς και αξίες της φιλοξενούσης κοινωνίας. 100 Dumont, πρβλ. ανωτ. 101 Πρβλ., Israeli, Raphael, Fundamentalist Islam and Israel, The Jerusalem Center for Public Affairs, New York 1993, σελ. 183 κ. εξ.

- 74 -

Είναι πολύ χαρακτηριστική, εν προκειμένω, η φραστική, ψυχολογική και σωματική βία, την οποία υφίστανται οι γυναίκες μουσουλμανικής προελεύσεως οι οποίες αποτολμούν να πράξουν αυτό που, λογικώς, θα έπρεπε να είναι το αυτονόητο: δηλαδή να ενσωματωθούν στην κοινωνία υποδοχής.102 Αυτό ισχύει, κατ’ αρχήν, για όλες τις εν λόγω γυναίκες, ανεξαρτήτως κοινωνικής θέσεως, για την μαθήτρια, την εργάτρια ή την νοικοκυρά του «γκέττο» όπως και για την συγγραφέα, την συνοικιακή σύμβουλο ή την βουλευτή. Ωστόσο, είναι πρόδηλο ότι ιδιαιτέρως σκληρή μοίρα επιφυλάσσεται στις πλέον ανίσχυρες και ευάλωτες: την μεγάλη πλειοψηφία των ανωνύμων. Οι γυναίκες αυτές υφίστανται την «τιμωρία» που προβλέπει το «εθιμικό δίκαιο» στα ισλαμοκρατούμενα προάστια των γαλλικών πόλεων, δηλαδή το «χαμόγελο» και τον ομαδικό βιασμό - στον δρόμο, στο μετρό, στο σχολείο κ.λ.π. Επιδεικνύοντας την αυταρχική, δεσποτική και σεξιστική ιδεολογία τους, τα μέλη των μουσουλμανικών συμμοριών χαράσσουν το λεγόμενο «χαμόγελο» στο πρόσωπο εκείνης της μουσουλμάνας μαθήτριας ή φοιτήτριας η οποία εθεάθη να κυκλοφορεί χωρίς την ισλαμική μαντίλα. «Χαμόγελο» αποκαλείται, στην αργκώ των μουσουλμανικών συμμοριών των γαλλικών προαστίων, το σχίσιμο που προξενεί ο σουγιάς από το στόμα μέχρι το αυτί της άτυχης κοπέλλας. Έπεται, προς ολοκλήρωσιν της προβλεπομένης «ποινής», ο ομαδικός βιασμός. Και βεβαίως, ούτε καν διανοούνται τα θύματα να καταγγείλουν τα περιστατικά αυτά, δοθέντος ότι τούτο σημαίνει τον κοινωνικό θάνατο όχι μόνο των ιδίων αλλά και των οικογενειών τους, στο πλαίσιο αυτών των ιδιότυπων και αυτονομημένων από την γαλλική κοινωνία μεταναστευτικών «territories». Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίφημη Samira Bellil, συγγραφέας, γόνος μεταναστευτικής οικογένειας από την Αλγερία, τρίτης γενεάς μετανάστρια στην Γαλλία, η οποία υπέστη την βία των μουσουλμανικών συμμοριών στα «γκέττο» των προαστίων. Ακολουθώντας την τύχη πολλών άλλων κοριτσιών, η Samira Bellil υπέστη και αυτή ομαδικό βιασμό ως μαθήτρια, επειδή δεν φορούσε την παραδοσιακή μουσουλμανική μαντίλα (hijab). Στο σημείο αυτό πρέπει να εξηγήσουμε ότι, κατά τον άγραφο νόμο που διέπει τα ισλαμοκρατούμενα προάστια των γαλλικών πόλεων, όταν μια κοπέλλα προερχόμενη από το μουσουλμανικό μεταναστευτικό milieu δεν φέρει την μαντίλα, αυτό εκλαμβάνεται από τους συνομηλίκους της, γείτονες και συμμαθητές της, ως, πρώτον, ευθεία πρόκληση εναντίον της ισλαμικής πίστεως, και δεύτερον, ως σαφής πρόσκληση προς διάπραξη του εγκλήματος του βιασμού. Είναι αναρίθμητες οι ανάλογες περιπτώσεις – η Bellil γράφει στο βιβλίο της πως αυτό είναι «το τίμημα της ειρήνης μέσα στα γκέττο». Στο σημείο αυτό, δεν μπορεί κανείς να μη στηλιτεύσει την σκανδαλώδη σιωπή της λεγομένης «προοδευτικής διανόησης» και όλων εκείνων οι οποίοι κόπτονται για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεταναστών, πλην όμως, για λόγους «political correctness», αποσιωπούν αυτήν την φρικώδη καθημερινότητα την οποία βιώνουν διαρκώς χιλιάδες κοπέλλες στα αυτονομημένα μουσουλμανικά «γκέττο». Ο διαπρεπής Ολλανδός κοινωνιολόγος Paul Scheffer γράφει σχετικώς ότι «η αδυναμία έναντι της μη ανοχής είναι ο μεγαλύτερος εχθρός της ανοχής». Εξ άλλου, το φαινόμενο της «τελετουργικής» διαπράξεως του εγκλήματος του ομαδικού βιασμού προς επίδειξη της ηυξημένης αυτοπεποιθήσεως των μεταναστευτικής/μουσουλμανικής προελεύσεως νεαρών και προβολή ισχύος έναντι του θεωρουμένου ως εκφυλισμένου χριστιανικού στοιχείου (power projection / Machtprojektion) παρατηρείται σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, ιδιαιτέρως όμως έχει συνταράξει τις Αρχές των Σκανδιναυϊκών Χωρών. δ. Σκανδιναυϊκές Χώρες Μέχρι πριν από μία μόλις γενεά, οι Σκανδιναυϊκές Χώρες εθεωρούντο οι ασφαλέστερες περιοχές του πλανήτου. Οργανωμένο έγκλημα, φόνος, ληστεία μετά φόνου, βιασμός, έτι δ’ ολιγώτερον ομαδικός βιασμός ήσαν πράγματα σχεδόν ανύπαρκτα, 102 Naber, πρβλ. ανωτ., σελ. 1 και 8.

- 75 -

και αν για κάποιον λόγο εμφανίζονταν οι χώρες αυτές στις διεθνείς εγκληματολογικές ή κοινωνιολογικές στατιστικές, αυτός ήταν το υψηλό ποσοστό αυτοκτονιών, συνεπεία καταθλίψεως. Ομοίως αδιανόητες ήσαν, στις παραδοσιακά φιλελεύθερες και ανεκτικές βόρειες κοινωνίες, οι λεγόμενες «no go areas», ζώνες δηλ. όπου δεν μπορούν να εισέλθει και να κινηθεί εν ασφαλεία ο οιοσδήποτε πολίτης, παρά μόνον εκείνος που πληροί συγκεκριμένα κοινωνιολογικά/εθνοπολιτισμικά κριτήρια. Όλα αυτά, όμως, μετεβλήθησαν ραγδαίως εντός των τελευταίων δύο δεκαετιών. Η άλλοτε ανθούσα πόλη του Malmö (Σουηδία), αφ’ ενός, έχει υποστεί εθνοπολιτισμική μετάλλαξη, ενώ, εφ’ ετέρου, γνωρίζει πρωτοφανή έξαρση εγκληματικότητας, συνεπεία της μαζικής μεταναστεύσεως εθνοπολιτισμικώς αλλοτρίου / μη αφομοιωσίμου στοιχείου.103 Οι Αρχές δηλώνουν, ανεπισήμως, ανίκανες να αντιμετωπίσουν το δομικό πρόβλημα της ανομίας του μουσουλμανικού/ μεταναστευτικού στοιχείου, το οποίο αριθμεί ήδη 250.000 ανθρώπους, εξαιρετικά υψηλός αριθμός για τα δεδομένα των μικρών σκανδιναβικών πόλεων. Και βέβαια αντιστρόφως ανάλογη είναι η «έξοδος» του ιθαγενούς στοιχείου, το οποίο εγκαταλείπει τις εστίες του και αναζητεί αλλού καλύτερη - και κυρίως, ασφαλέστερη - τύχη. Στο Σχολείο του Ρόζενγκραντ δύο μόνο μεταξύ των χιλίων περίπου μαθητών είναι Σουηδοί. Η εγκληματικότητα θάλλει, πράγμα το οποίο εκτός των άλλων θέτει σε σοβαρή αμφιβολία και την αφόρητη κοινοτυπία που διάφοροι δοκησίσοφοι επαναλαμβάνουν στα ελληνικά ΜΜΕ, ότι δηλαδή για όλα ευθύνεται ο «κοινωνικός αποκλεισμός» και η «οικονομική καχεξία» του μουσουλμανικού/μεταναστευτικού στοιχείου. Διότι η Σουηδία, όπως και οι λοιπές Σκανδιναυϊκές χώρες, είχαν, όπως είναι πασίγνωστο, ένα εξαιρετικά υψηλό επίπεδο κοινωνικής προνοίας, το οποίο μάλιστα με περισσή γενναιοδωρία προσέφεραν και στους μετανάστες. Θα ανέμενε κανείς ότι αυτή η εξαιρετική γενναιοδωρία, σε συνδυασμό με την επίσης γενναιόδωρη παροχή πολιτικών δικαιωμάτων, θα ενεθάρρυνε την τάση ενσωματώσεως παράλληλα με ένα ανθρωπίνως εύλογο αίσθημα ευγνωμοσύνης. Κάθε άλλο! Η γενναιοδωρία εκλαμβάνεται από τους γεμάτους αυτοπεποίθηση για την πίστη και την καταγωγή τους μουσουλμανόπαιδες ως ένδειξη δειλίας, υποχωρητικότητας και εκφυλισμού της φιλοξενούσης κοινωνίας. Τα ΜΜΕ ακολουθούν, βεβαίως, όπως σε ολόκληρη την Ευρώπη, εσκεμμένη πολιτική αποσιωπήσεως των στοιχείων, και ο μη έχων προσωπική εμπειρία χρειάζεται να ανατρέξει κανείς σε ερευνητικές και πανεπιστημιακές μελέτες που εγένοντο επί τούτου και περιορισμένης κυκλοφορίας επιστημονικά έντυπα για να αντιληφθεί την έκταση του προβλήματος: Οι κλοπές και διαρρήξεις αυξήθηκαν το 2004 κατά 50% στην περιοχή του Malmö, ενώ οι βιασμοί μη μουσουλμανίδων από μουσουλμανόπαιδες έχει προσλάβει διαστάσεις επιδημίας κατά τις εκτιμήσεις της Αστυνομίας. Ο Τhomas Anderberg, Προϊστάμενος Στατιστικής της Αστυνομίας του Malmö ανέφερε διπλασιασμό των βιασμών το παρελθόν έτος 2004.104 Αντίστοιχα είναι τα δεδομένα και στην γειτονική Νορβηγία. Τα δύο τρίτα των ανδρών που συνελήφθησαν για βιασμό από την Αστυνομία του Όσλο είναι μουσουλμάνοι ή, όπως επιβάλλει η politically correct διάλεκτος των νέων Ιεροεξεταστών («προοδευτική/αντιρατσιστική διανόηση»), «μη δυτικής εθνοτικής καταγωγής» (non-western ethnic origin), όρος που χρησιμοποιείται σχεδόν αποκλειστικά προκειμένου περί Μουσουλμάνων. Αντίστοιχη είναι η εξέλιξη και στην Δανία, όπου το μουσουλμανικό στοιχείο, καίτοι ανέρχεται στο 5% του πληθυσμού εισπράττει το 40% των δαπανών της Κοινωνικής Προνοίας – και, εν τούτοις, αυτή η αθρόα κατάχρηση των μηχανισμών κοινωνικής αλληλεγγύης, που με πολύ κόπο οικοδόμησαν επί δεκαετίες οι πολίτες αυτής 103 Για την υπαρκτή και άμεση συνάρτηση μεταναστεύσεως και εγκλήματος πρβλ. Brimelow, «Social Consequences of Immigration: Crime», εις: του ιδίου, ένθ. ανωτ., σελ. 182 κ.εξ. 104 Άπαντα τα κατατιθέμενα στοιχεία προέρχονται από τις σημειώσεις διαλέξεων του σερβικής καταγωγής Αμερικανού Καθηγητού S. Trifkovic, στο St. Michael’s School στο Silverado της Καλιφορνίας, από το πολύκροτο έργο του ιδίου «The Sword of the Prophet: A Politically-Incorrect Guide to Islam», καθώς και από γερμανικές πολιτικές επιθεωρήσεις.

- 76 -

της υποδειγματικής σκανδιναυϊκής Δημοκρατίας, δεν τους αποτρέπει από το να είναι οι πρώτοι σε όλες τις εγκληματολογικές στατιστικές. Με 68,3% οι μουσουλμάνοι μετανάστες κατέχουν τα πρωτεία και σε σχέση με τους βιασμούς. Αξιοσημείωτο είναι δε ότι το σύνολο των ομαδικών βιασμών που σημειώνονται στις σκανδιναυϊκές χώρες έχουν ως θύτες μουσουλμάνους δευτέρας ή τρίτης γενεάς και ως θύματα μη μουσουλμάνες γυναίκες – ή, ενίοτε, μουσουλμάνες οι οποίες αποτολμούν να προσαρμοσθούν στα πρότυπα της φιλοξενούσης χώρας.105 ε. Ολλανδία Άκρως ανησυχητική είναι η εξέλιξη στην Ολλανδία, η οποία παρουσιάζει την ακόλουθη πολλαπλώς ενδιαφέρουσα ιδιομορφία: Έχει καταστεί διαδεδομένη η άσκηση βίας ή η απειλή ασκήσεως βίας εναντίον όσων μη Μουσουλμάνων (αλλά και κριτικά σκεπτομένων Μουσουλμάνων) εκφέρουν ή αποτολμούν να εκφέρουν δημόσιο λόγο επικριτικό του Ισλάμ. Το φαινόμενο είναι κατά τούτο ιδιαιτέρως ανησυχητικό, καθ’ όσον η Ολλανδία εθεωρείτο παραδοσιακώς υπόδειγμα θρησκευτικής, ιδεολογικής και πολιτικής ανοχής, είχε δε να βιώσει ανάλογες καταστάσεις από της εποχής των Θρησκευτικών Πολέμων του 17ου αιώνος. Οι δολοφονίες του καλλιτέχνη Theo van Gogh και του πολιτικού Pim Fortuyn συνετάραξαν, ως γνωστόν, την ολλανδική κοινωνία, δοθέντος μάλιστα ότι αμφότεροι πόρρω απείχαν του να ανταποκρίνονται στα προπαγανδιστικά στερεότυπα που κατά κόρον επιστρατεύουν οι Ιδεολογικοί Μηχανισμοί του Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού για να απαγορεύσουν στους αντιφρονούντες να ομιλούν («ρατσιστές», «ναζιστές» και τα τοιαύτα φαιδρά). Ορμώμενοι από την κλασσική φιλελεύθερη παράδοση της Ευρώπης, οι δολοφονηθέντες είχαν καταγγείλει δριμύτατα το ιδεολόγημα της «πολυπολιτισμικότητος» ως Δούρειο Ίππο για τον εξισλαμισμό της Ευρώπης και την κατάλυση αυτής ακριβώς της φιλελεύθερης παραδόσεως και της δημοκρατικής τάξεως. Περαιτέρω, μία πλειάδα επιφανών πολιτικών, καθηγητών, καλλιτεχνών, αρθρογράφων κ.λ.π. είναι εξαναγκασμένη να ζει υπό καθεστώς διαρκούς απειλής κατά της σωματικής των ακεραιότητος:106 Αναφέρουμε δειγματοληπτικώς: Η φιλελεύθερη Βουλευτής, μουσουλμανικής/ μεταναστευτικής καταγωγής, Ayaan Hirsi Ali, συνεργάτις και φίλη του δολοφονηθέντος καλλιτέχνη, εδέχθη απειλητικά τηλεφωνήματα την ίδια την ημέρα του φόνου και ενώ ευρίσκετο υπό αυστηρά φρούρηση σε (μυστική!) κατοικία. Επίσης, ο ιρανικής καταγωγής Καθηγητής Νομικής Afshin Ellian (Πανεπ/μιο Leiden), γνωστός για την κριτική στάση του έναντι του Ισλάμ, προσέρχεται στο Πανεπιστήμιο φρουρούμενος υπό δύο αστυνομικών, οι οποίοι και παραμένουν μπροστά στην ηλεκτρονικά σφραγισμένη θύρα εισόδου του γραφείου του. Ο φόβος της δολοφονίας έχει επιφέρει δραματική αλλαγή συμπεριφορών σε μία χώρα μέχρι πρό τινος πασίγνωστη για την «anything-goes-culture» που την χαρακτήριζε. Πολιτικοί άνδρες και γυναίκες, ακαδημαϊκοί, διαμορφωτές κοινής γνώμης διερωτώνται εάν αξίζει τον κόπο να εκφέρουν άποψη διακινδυνεύοντας την ζωή των ιδίων και των οικογενειών τους. Η Στρατηγική των ισλαμιστών/μεταναστών (και των ιθαγενών συμμάχων τους από τα εξτρεμιστικά «αντιρατσιστικά κινήματα») είναι πρόδηλη, κατά τον Καθηγητή Ellian: «Φοβούνται ότι, εάν η Ολλανδία αποτελέσει ένα ασφαλές λιμάνι για ένα δημόσιο διάλογο περί του πολιτικού Ισλάμ, τότε τα πράγματα θα είναι λίαν επικίνδυνα γι’ αυτούς.» Σκοπός τους είναι ακριβώς η παρεμπόδιση της διεξαγωγής αυτής της ιδεολογικής αντιπαραθέσεως, που τόσον επείγει στις δυτικές κοινωνίες. Και βεβαίως, «θεωρούν υποχρέωσή τους να δολοφονούν ανθρώπους που συγκαταλέγουν στους

105 Πρβλ. ανωτ. 106 Πρβλ. Schümer, Dirk, «Multikulturalismus. Europas Lebenslüge», FAZ, 10/11/2004.

- 77 -

εχθρούς του Ισλάμ». Πρόκειται, συνεχίζει ο προαναφερθείς, «για μία συμπεριφορά φυσιολογική μεν στην Μέση Ανατολή, αλλά όχι στην Ευρώπη!»107 Οι συνήθεις ωραιοποιήσεις και «στρογγυλοποιήσεις» των πολιτικών των κατεστημένων κομμάτων, «ότι επί συνόλου ενός εκατομμυρίου Ολλανδών Μουσουλμάνων μόνον ποσοστό πέντε τοις εκατόν (5%) αποτελεί δυνητικούς δράστες» είναι πλέον φανερό ότι ουδόλως πείθουν ή βοηθούν στην αντιμετώπιση της απειλής, σημειώνει στην γερμανική «Frankfurter Allgemeine Zeitung» ο ανταποκριτής Dirk Schümer. Διότι αυτό το 5% «σημαίνει πενήντα χιλιάδες (50.000) άτομα έτοιμα προς διάπραξη βιαίων ενεργειών και άριστα δεσμευμένα και προστατευμένα μέσω κώδικος τιμής και δεσμών πίστεως στην οικογένεια/φρατρία – ήτοι: ένας εφιάλτης για τις Μυστικές Υπηρεσίες και τις Αρχές Ασφαλείας».108 Όθεν, ευλόγως ο επικεφαλής της Κ.Ο. των Φιλελευθέρων Jozias van Aartsen ομολογεί: «Από το 1940 δεν αντιμετωπίσαμε πιο επικίνδυνο εχθρό της κοινωνικής υπάρξεώς μας.» Αναφορικά δε με την νέα μεταναστευτική πολιτική της χώρας της και, συνακολούθως, την στάση των Αρχών έναντι της εγκληματικότητος και παραβατικότητος των μεταναστών, ηΥπουργός Μεταναστεύσεως της (σοσιαλδημοκρατικής) Κυβερνήσεως Rita Verdonk διακηρύσσει προς πάσαν κατεύθυνσιν: «Υπήρξαμε πολύ μαλθακοί. Απαιτούνται καθαρά λόγια! Η ώρα της τεϊοποσίας τελείωσε!» 109 Καθ’όσον αφορά, εξ άλλου, στο ζήτημα της ενσωματώσεως, η Ολλανδή Υπουργός υπογραμμίζει με έμφαση: «Δεν είναι υποχρέωση της χώρας υποδοχής να ενσωματώσει τους μετανάστες! Ο μετανάστης οφείλει να ενσωματωθεί εάν θέλει να αξιοποιήσει την ευκαιρία που του παρέχεται. Αν δεν το πράξει, πρέπει να φύγει!»110 στ. Βέλγιο Ανάλογη κατάσταση ιδεολογικής και φυσικής βίας επικρατεί και στο Βέλγιο. H συγγραφεύς και πολιτικός Mimount Bousakla, 32 ετών, μαροκινής καταγωγής η ιδία, εκλεγείσα δημοτική σύμβουλος το 2000 στην Αμβέρσα και μέλος της τοπικής Βουλής των Βρυξελλών με την σημαία του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος το 2003, τελεί υπό διαρκή απειλή κατά της σωματικής της ακεραιότητος, επειδή κατήγγειλε, προφορικώς και γραπτώς, ως ρίζα του προβλήματος τον κοινωνικό αυτο-αποκλεισμό του μουσουλμανικού/ μεταναστευτικού στοιχείου καθώς επίσης και την κακομεταχείριση των γυναικών εντός του μουσουλμανικού/ μεταναστευτικού milieu.111

107 Whitlock, Craig, «For Public Figures in Netrherlands, Terror Becomes a Personal Concern», Washington Post, 11/11/2005. 108 Schümer, όρ. ανωτ. 109 Πρβλ. Lattas, ένθ. ανωτ. 110 Αξιοσημείωτη η κολοσσιαία διαφορά και περιεχομένου και ύφους προς όσα, και εν έτει 2005 ακόμη, ελέχθησαν εν Ελλάδι από επιφανείς πολιτικούς αμφοτέρων των κομμάτων εξουσίας και, φυσικά, της Αριστεράς, εξ αφορμής του – προφανώς κατ’ ευφημισμόν καλουμένου – «Μεταναστευτικού Νόμου», ο οποίος, σε δύο τουλάχιστον κρίσιμα σημεία, ορίζει ακριβώς τα αντίθετα των όσων επιτακτικώς απαιτούν οι σημερινές εξελίξεις: πρώτον, νομιμοποιεί εκ των υστέρων για τρίτη φορά (και, οσονούπω, για τέταρτη;) την διάπραξη του αδικήματος της παρανόμου εισόδου στην χώρα μας, αποστέλλοντας έτσι – εξ αντικειμένου – το ευκρινές μήνυμα προς τους οργανωτές του Διεθνικού Δουλεμπορίου ότι, θάττον ή βράδιον, η λαθρομετανάστευση εν Ελλάδι νομιμοποιείται, γεγονός που, κατά σωρευμένη εμπειρία των Δυτικών Κρατών και ιδικήν μας, δίδει το πράσινο φως για την εισβολή και νέας, τετάρτης, στρατιάς λαθρομεταναστών, και, δεύτερον, υιοθετώντας το μοιραίο, όπως είδαμε, κριτήριο της οικογενειακής επανενώσεως οδηγεί στον θεαματικό πολλαπλασιασμό του ήδη δυσαναλόγως υψηλού για τα πληθυσμιακά δεδομένα της χώρας μας ποσοστού αλλοδαπών, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εθνολογική και κοινωνική συνοχή και την εθνική ασφάλεια, μακροπροθέσμως. 111 Naber, πρβλ. ανωτ.

- 78 -

H Mimount Bousakla κατηγόρησε το Εκτελεστικό Συμβούλιο των Μουσουλμάνων του Βελγίου (EMB) ότι, επίτηδες, συντηρεί τον κοινωνικό αυτοαποκλεισμό και παρεμποδίζει την ομαλή ένταξη των μεταναστών και μεταναστριών στην φιλοξενούσα κοινωνία. Όπως παρατηρεί ο Joel Naber, η εν λόγω συγγραφέας «εξεφράσθη μαχητικώτατα υπέρ της πλήρους εντάξεως των ετεροχθόνων στο Κράτος», ερχόμενη έτσι σε διαμετρική αντίθεση τόσον προς τους Ισλαμιστές όσον και προς την «αντιρατσιστική/πολυπολιτισμική» Αριστερά. Έκτοτε αποτελεί «στόχο» αμφοτέρων! Ανάλογη μοίρα βιώνουν η Υπουργός Δικαιοσύνης Laurette Onkelix, ο Δήμαρχος του Molenbeek Philippe Moureaux και άλλοι Βέλγοι πολιτικοί, οι οποίοι, ανταποκρινόμενοι στην αγωνία και ανησυχία των συμπολιτών και ψηφοφόρων τους, δηλ. πράττοντες το καθήκον τους, έλαβαν θέση έναντι του ζητήματος της προϊούσης εθνοπολιτισμικής μεταλλάξεως της βελγικής κοινωνίας αλλά και της απειλής κατά της Εθνικής Ασφαλείας. Ευδιάκριτη είναι μία διττή στρατηγική: Από την μία πλευρά, η λυσσώδης φραστική επίθεση, η ιδεολογική τρομοκρατία της «αντιρατσιστικής/προοδευτικής διανόησης», σπεύδει να καταγγείλει κάθε κριτική, ελεύθερη, φωνή ως «στιγματισμό του Ισλάμ» και «ρατσισμό», προετοιμάζοντας όμως, ταυτοχρόνως, το έδαφος και νομιμοποιώντας ιδεολογικά την επακολουθούσα φυσική/σωματική επίθεση, εκ μέρους «θιγέντων Μουσουλμάνων» ή «ευαισθήτων ακτιβιστών». Η εθνοπολιτισμική σύγκρουση στο Βέλγιο είχε την σοβαρώτερη μέχρι τούδε κορύφωση για την συνοχή και ασφάλεια του Κράτους όταν η Υπουργός Δικαιοσύνης Laurette Onkelix ηρνήθη να αναγνωρίσει το εκλεγέν (1998) «Κοινοβούλιο» των Μουσουλμάνων του Βελγίου.112 Σημειωτέον ότι η Υπουργός Δικαιοσύνης ηρνήθη την αναγνώριση μόνον της μερίδος εκείνης των μουσουλμάνων εκπροσώπων σε αυτό το ιδιότυπο «Όργανο», οι οποίοι, κατά τις Αρχές Ασφαλείας, ανήκαν στην γνωστή τουρκική ισλαμιστική οργάνωση «Milli Görüs». H διαμάχη μεταξύ Βελγικής Κυβερνήσεως και «Μουσουλμανικού Κοινοβουλίου» συνεχίζεται έκτοτε, και μέχρι σήμερα. Οι πολιτικοί, σε κεντρικό και τοπικό επίπεδο, αποφεύγουν να λάβουν θέση δημοσίως, αφ’ ενός υπό το κράτος της φραστικής, ιδεολογικής αλλά και φυσικής βίας (ή απειλής χρήσεως βίας), αφ’ ετέρου επειδή φοβούνται την εκλογική τιμωρία τους από το μουσουλμανικό/ μεταναστευτικό στοιχείο (200 έως 300 χιλ. άτομα), στο οποίο είχαν χορηγήσει δικαίωμα ψήφου στις δημοτικές/κοινοτικές/περιφερειακές (και ενίοτε και στις εθνικές) εκλογές. Ιδιαιτέρως στις αυτοδιοικητικές εκλογές αποβαίνει καθοριστικό το ποιαν γραμμή θα δώσει ο ιμάμης. Η αγωνιώδης προσπάθεια κατευνασμού του Ισλαμικού Εξτρεμισμού και των «πολυπολιτισμικών» συμμάχων του (την οποία περιγράφουν στα πονήματά τους οι J. Naber, Irka Mohr και Joel Kotek) είναι εμφανής έως τα ανώτατα κλιμάκια της Κυβερνήσεως. Ο τότε Πρωθυπουργός Guy Verhofstadt (Φλαμανδοί Φιλελεύθεροι / VLD) δήλωνε ότι «τίποτε δεν δύναται να δικαιολογήσει ένα κλίμα ανασφαλείας ή φόβου, και οι απειλές εναντίον μεμονωμένων πολιτικών προσωπικοτήτων δεν επιτρέπεται να οδηγήσουν σε στιγματισμό μιας ομάδος προσώπων ή μιας θρησκείας».113 Η κατακλείδα του Βέλγου Πρωθ/γού, ότι «πρέπει να συνεχίσουμε να πράττουμε ό,τι μπορούμε για να συμβιώνουμε» μάλλον ως ενδεικτική της αμηχανίας δύναται να εκληφθεί, με την οποία η σημερινή φιλελεύθερη πολιτική ελίτ καλείται, αίφνης, να αντιμετωπίσει ζητήματα τα οποία είχε μάθει να υποτιμά και να αγνοεί ως ανήκοντα στο αρχαϊκό, προ-νεωτερικό παρελθόν. Υπερβάλλοντα ζήλο στις επιθέσεις επιδεικνύουν επίσης και οι εξωμότες, οι οποίοι κατά κανόνα προέρχονται από τον χώρο της «πολυπολιτισμικής/ αντιρατσιστικής/ αντιϊμπεριαλιστικής» Αριστεράς. Πρωταγωνιστικό ρόλο στην τρομοκράτηση της Υπουργού Δικαιοσύνης ανέλαβε ο εξωμότης Jean-Francois Bastin (μετονομασθείς το 1972 σε Abdullah Abu Abdulaziz), θεωρούμενος ως ένας εκ των εγκεφάλων της Ισλαμιστικής Τρομοκρατίας στην Ευρώπη. Συναφώς, ο Dyab Abou Jahjah επικεφαλής της «Αραβο-Ευρωπαϊκής Λίγκας» (AEL) και αγαπημένο παιδί της 112 Πρβλ. ανωτ., σελ. 6 κ. εξ. 113 Le Soir, 20/11/2004.

- 79 -

«προοδευτικής διανόησης» διακηρύσσει από την επίσημη ιστοσελίδα της οργανώσεώς του ότι «η Αμβέρσα είναι το οχυρό του ευρωπαϊκού Σιωνισμού – εμείς θα την μετατρέψουμε σε Μέκκα της φιλοαραβικής δράσεως».114 Από τακτικής και προπαγανδιστικής απόψεως επιτυχής υπήρξε μέχρι τούδε και η μέθοδος των Ισλαμιστών και των συνοδοιπόρων τους, απολογητών της «πολυπολιτισμικής κοινωνίας», να ενοχοποιούν όποιον τολμήσει να εκφρασθεί κριτικά έναντι των ιδεολογημάτων της «πολυπολιτισμικότητος» και της «Ευραβίας» ως «ρατσιστή», «φασίστα» και τα τοιαύτα, και να τον ταυτίζουν με το («ακροδεξιό») Φλαμανδικό Μέτωπο (Vlaams Blok). Η μέθοδος αυτή είχε ως αποτέλεσμα να μη διανοείται κανείς εκ των πολιτικών των «μεγάλων κομμάτων» να θίξει το υπαρκτό (και φλέγον) ζήτημα, στο πλαίσιο μιας ιδιότυπης «κουλτούρας σιωπής / συνενοχής» εδώ και δεκαετίες. Η πολιτική δειλία όμως της Κεντροδεξιάς και Κεντροαριστεράς επέφερε, με την σειρά της, την ακόλουθη – λίαν αξιοσημείωτη – συνέπεια: μερίδα του ιουδαϊκού στοιχείου των βελγικών μητροπόλεων κατευθύνθηκε προς την πλευρά της «Άκρας Δεξιάς». Ιδίως, στις συνοικίες και στα προάστια της Αμβέρσας, όπου υπάρχει παραδοσιακά ισχυρή παρουσία του εβραϊκού στοιχείου και σημειώνεται το 80% περίπου των επιθέσεων των Μουσουλμάνων μεταναστών εναντίον Εβραίων, κατεγράφη, στις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις, μία εμφανής στροφή των νομιμοφρόνων Βέλγων πολιτών εβραϊκού θρησκεύματος προς το Φλαμανδικό Μέτωπο, ως την μόνη πολιτική δύναμη που ασχολείται με το υπ’αριθμόν ένα πρόβλημά τους. Η εντυπωσιακή αυτή εξέλιξη εξέπληξε τα «παλαιά πολιτικά κόμματα» και την διανόηση115, ενώ οδηγεί σε θεαματικές ανακατατάξεις του πολιτικού σκηνικού του Βελγίου: Το Φλαμανδικό Μέτωπο (το οποίο ανεδείχθη σε πρώτη δύναμη στην Αμβέρσα και μία σειρά ακόμη αστικών κέντρων αλλά δεν ηδυνήθη να αναλάβει την τοπική εξουσία λόγω της αντισυσπειρώσεως όλων ανεξαιρέτως των κατεστημένων πολιτικών κομμάτων εναντίον του), άλλαξε ονομασία – από το φθινόπωρο του 2004 ονομάζεται Φλαμανδικό Συμφέρον (Vlaams Belang) –, απέκλεισε τα αντισημιτικά, νεοναζιστικά, φιλοϊσλαμικά και μισογυνικά στοιχεία από τις τάξεις του, και επιχειρεί να εγκαθιδρυθεί κοινωνικά και εκλογικά ως πολιτικό σχήμα της ευρυτέρας Δεξιάς. ζ. Το χρονικό ενός προαναγγελθέντος αδιεξόδου Κλείνοντας, κατ’ ανάγκην, αυτήν την «περιήγησή» μας στις ευρωπαϊκές χώρες, επιστρέφουμε στην Γαλλία. Η πολιτική ελίτ των Παρισίων αναζητεί εναγωνίως μία διέξοδο σε στρατηγικό-πολιτικό επίπεδο – πέραν της καταστολής, για την οποία, ευτυχώς, όλοι συνεφώνησαν ότι αποτελεί απαράβατη προϋπόθεση κάθε περαιτέρω στρατηγικής,116 και η οποία κατά τα φαινόμενα επέτυχε και οδήγησε στην εκτόνωση της εθνοπολιτισμικής συγκρούσεως του 2005 (εν προκειμένω, οφείλει να σημειωθεί, για λόγους ηθικής τάξεως και ιστορικής δικαιοσύνης ότι οι άνδρες των Σωμάτων Ασφαλείας, αστυνομικοί και πυροσβέστες, επέδειξαν υψηλό επίπεδο επαγγελματισμού και εξαιρετική ψυχραιμία υπό λίαν αντίξοες, πραγματικές και ψυχολογικές, συνθήκες, υπερασπιζόμενοι την ασφάλεια των συμπολιτών τους και την Δημοκρατία). Στο στρατηγικό-πολιτικό πεδίο, όμως, οι ιθύνοντες ασφαλώς γνωρίζουν ότι, εδώ που έφθασαν (ή άφησαν να φθάσουν) τα πράγματα, είναι εξαιρετικά δύσκολη η εξεύρεση της δεούσης στρατηγικής. Και αυτό, βεβαίως, αφορά εις το πολιτικό σύστημα, εν συνόλω (όπως επροσωποποιείτο στον γηρασμένο Πρόεδρο Chirac), καθώς και στην ιδεολογική γραφειοκρατία (ΜΜΕ, ΜΚΟ, ακαδημαϊκή διανόηση) και, βεβαίως, την άρχουσα οικονομική ελίτ: Όλοι ενέχονται στο διαρκές έγκλημα εις βάρος του Γαλλικού Λαού: η άρχουσα οικονομική ελίτ λόγω δόλου και αισχροκερδείας, η πολιτική ελίτ λόγω συνεργείας (είτε εκ προθέσεως είτε, τουλάχιστον, εξ αμελείας, και η κατ’ ευφημισμόν 114 Naber, πρβλ. ανωτ., σελ. 4. 115 Και η «monde diplomatique» θορυβήθηκε και ομίλησε περί «συμμαχίας Εβραίων και Φασιστών»! Πρβλ. Naber, ένθ. ανωτ., σελ. 10. 116 Πρβλ. Lévy, FAS, 13/11/2005.

- 80 -

«πνευματική» ηγεσία λόγω ιδεοληψίας. Η απάντηση του θυμωμένου Λαού θα δοθεί κάποιαν στιγμή – και θα είναι συντριπτική. «Πολιτικό σεισμό» στην Γαλλία είχε προφητεύσει ο καλός συντάκτης της γερμανικής «Rheinischer Merkur», την επομένη της ενάρξεως ενταξιακών διαπραγματεύσεων Ε.Ε.- Τουρκίας (Οκτώβριος 2005), εξ αιτίας του τρόπου με τον οποίο οι ιθύνουσες ελίτ αντιμετώπισαν την εκπεφρασμένη απόλυτη και καθολική εναντίωσή του (κατ’ όνομα κυριάρχου) Λαού στο μείζον αυτό ζήτημα για την επιβίωση της Ευρώπης. Μέχρι να εκδηλωθεί ο «σεισμός», οι πολιτικοί διαχειριστές θα αναζητούν την δέουσα λύση στο πρόβλημα που οι ίδιοι δημιούργησαν. Οι πεπατημένες οδοί απεδείχθησαν αδιέξοδες, και έτοιμες συνταγές δεν υπάρχουν. Φυσικά, δίδεται έμφαση, αμέσως μετά την καταστολή, στις συνήθεις «ενέσεις» (κοινωνικά επιδόματα κ.λ.π.) προς «εξαγορά της ενσωματώσεως»117 και της νομιμοφροσύνης της τεράστιας μάζας του (κατοικοεδρεύοντος πλέον εντός των πυλών) ξένου εθνοπολιτισμικού στοιχείου. Εν τούτοις, είναι διάχυτη στον ορίζοντα η αίσθηση ότι όλα αυτά ίσως επιβραδύνουν, αλλά δεν πρόκειται να αποσοβήσουν την επόμενη έκρηξη. Οπότε παραμένει έκδηλη η απορία, όπως την διατυπώνουν άπαντες, ένθεν και ένθεν του Ατλαντικού (δοθέντος ότι το πρόβλημα δεν αφορά μόνον την Γαλλία) και την συνόψισε η «Le Journal du Dimanche»: «Πώς θα βγούμε;» (εννοεί: από την κρίση - ή το αδιέξοδο).118 Οι ρεαλιστές αναλυτές, που λειτουργούν με γνώμονα την λογική κρίση και την εμπειρικοϊστορική γνώση και δεν ασπάζονται τα μεταφυσικά δόγματα της Πολιτικής Θεολογίας (Paul Gottfried) του «Πολυπολιτισμικού» Μετα-Εθνικού Προοδευτισμού, γνωρίζουν ότι οι συνταγές του «κράτους-ψυχοθεραπευτού» θα αποδειχθούν, στην καλύτερη περίπτωση, ημίμετρα. Άλλωστε, με το γνώριμο βρεταννικό φλέγμα το έθεσε και ο Timothy Garton Ash: «Έξι χιλιάδες πυρπολημένα αυτοκίνητα δεν θα φαίνονται τίποτε περισσότερο παρά ορεκτικά» («hors-d’oeuvre»)119 εν όψει όσων επέρχονται, δεδομένου ότι ο μουσουλμανικός πληθυσμός θα βαίνει αυξανόμενος, προϊόντος του χρόνου, ένεκα του υψηλού δείκτου γεννήσεων, ενώ, καθ’ όλες τις ενδείξεις, θα συνεχισθεί και η τριτοκοσμική μετανάστευση προς την Ευρώπη. Διαφαίνεται πλέον ορατό το ενδεχόμενο να δικαιώσουν οι εξελίξεις στην Ευρώπη τον Νέστορα της γερμανικής δημοσιογραφίας Peter Scholl-Latour. Ο παλαίμαχος δημοσιογράφος, διατελέσας επί σειράν δεκαετιών ανταποκριτής του Δευτέρου Κρατικού Τηλεοπτικού Διαύλου (ZDF) και Δ/ντής της Δυτικογερμανικής Κρατικής Ραδιοφωνίας (WDR), αλλά και συγγραφεύς και ανατολιστής, ευρέθη την τελευταία 15ετία λοιδορούμενος, από τους επαγγελματίες «αντιρατσιστές», λόγω της εναντιώσεώς του στην Μαζική Μετανάστευση μουσουλμανικών μαζών προς την γηραιά ήπειρο (είχε δε χαρακτηρίσει το ιδεολόγημα της πολυπολιτισμικότητος ως «βλακώδη νεολογισμό του συρμού»). Ο Peter Scholl-Latour, λοιπόν, είχε προειδοποιήσει ότι το μείγμα της ακολουθούμενης μεταναστευτικής πολιτικής σε συνδυασμό με την δυναμική της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας θα οδηγήσει σε «bosnische Verhältnisse» (ήγουν: Συνθήκες Βοσνίας) και στην Δυτική Ευρώπη!120 Συναφώς, ο (υπεράνω πάσης υποψίας επί ρατσισμώ καθ’ ότι γνωστός φιλελεύθερος) Ολλανδός πολιτικός και διατελέσας Επίτροπος της ΕΕ Fritz Bolkestein το διατυπώνει με αξιοσημείωτο πολιτικό θάρρος: «Σε δέκα, δεκαπέντε χρόνια, θα υπάρχουν σε όλες τις μεγάλες πόλεις πλειονότητες ανθρώπων μη δυτικής καταγωγής». Συνέπεια τούτου: «Οι άλλοτε ξακουστές για την ευημερία τους πόλεις μας θα καταντήσουν ζώνες φτώχειας».121 117 Held, όρ. ανωτ. 118 Le Journal du Dimanche, 6/11/2005. 119 The Guardian, 10/11/2005. 120 Συνέντευξη του Peter Scholl-Latour: Schwarz, Moritz, «Dann gibt es bei uns bosnische Verhältnisse», JF, 17./24. Dezember 2004. 121 Συνέντευξη Fritz Bolkestein στην «FAZ», φ. της 15/12/2004.

- 81 -

Ο εν λόγω πολιτικός, ο μόνος μεταξύ τριάντα επιτρόπων που είχε ταχθεί δημοσίως και ρητώς κατά της εντάξεως της Τουρκίας στην ΕΕ, καταγγέλλει την ευθύνη των Ευρωπαίων ιθυνόντων και των «λεγομένων πολιτικών ηγετών» στο ζήτημα της Τουρκίας, αλλά και τον ρόλο του «καρτέλ διαμορφωτών της Κοινής Γνώμης», διότι παρεμπόδισε συστηματικώς την διεξαγωγή ενός δημοσίου διαλόγου για το μείζον ζήτημα της μεταναστεύσεως, και ειδικώτερα της μουσουλμανικής μεταναστεύσεως στην Ευρώπη.122 Θεωρεί ότι τα συμπεράσματα θα ήσαν τελείως διαφορετικά από ό,τι επιτάσσει η κρατούσα ιδεολογία της «political correctness», και για τον λόγο αυτό το καρτέλλ «διανοουμένων» και«διαμορφωτών Κοινής Γνώμης» απαγορεύει επί δεκαετίες τον ελεύθερο δημόσιο διάλογο. Βεβαίως, δι’ αυτού του τρόπου δεν επιλύεται το πρόβλημα, «το μεγαλύτερο ζήτημα για την Ευρώπη» κατά τον Ολλανδό πολιτικό. Το μόνο που επιτυγχάνει η ιδεοληψία των διανοουμένων και η δειλία των πολιτικών είναι να ενισχύει την ανάπτυξη, όπως γράφει, ενός «δεξιού λαϊκιστικού κινήματος αντιστάσεως του γηγενούς πληθυσμού», εξέλιξη την οποία ο ίδιος θεωρεί αναπόφευκτη.123 Σημειωτέον ότι τα ανωτέρω διαπιστωθέντα, περί οικτράς αποτυχίας της εφαρμοσθείσης μεταναστευτικής πολιτικής των ευρωπαϊκών χωρών και κατεπειγούσης ανάγκης επαναχαράξεώς της, ισχύουν καθ’ ολοκληρίαν και για την Ελλάδα – ιδιαιτέρως δε σε συνάρτηση με την μόνιμη και διαρκή απειλή για την Εθνική μας Ασφάλεια, εκ μέρους της Τουρκίας. Εν προκειμένω, πρέπει ευθαρσώς να λεχθεί ότι ξενίζει το γεγονός ότι οι εξελίξεις αυτές δεν φαίνεται να ανησυχούν τους Έλληνες πολιτικούς, ακόμη ολιγώτερο δε την πλέουσα σε πελάγη «πολυπολιτισμικής» μακαριότητος «ακαδημαϊκή διανόηση» και τα ΜΜΕ. Αντιθέτως, η συνέχιση της κατασκευής, εκ του μη όντος, συμπαγών εθνοπολιτισμικών μειονοτήτων εντός της εθνικής επικρατείας – μειονοτήτων εμφορουμένων μάλιστα από εξόχως ανεπτυγμένη ισλαμική ή εθνική αυτοσυνειδησία – εξακολουθούσε να αντιμετωπίζεται, επί είκοσι χρόνια και ως το καλοκαίρι του 2009, τουλάχιστον, με αδιαφορία και πάντοτε εντός του (απαγορευτικού για κάθε επί της ουσίας συζήτηση) πλαισίου της «political correctness». Έτσι – σε μία περίοδο κατά την οποία χώρες παραδοσιακώς θεωρούμενες ως λαμπρά υποδείγματα «tolerance» και ιδιαιτέρως επιρρεπείς σε τολμηρούς κοινωνικούς πειραματισμούς αισθάνονται υποχρεωμένες, εκ των πραγμάτων, να αναθεωρήσουν ριζικώς την φιλοσοφία και πολιτική τους (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ολλανδία) – αντιθέτως, στην Ελλάδα ο σχετικός δημόσιος διάλογος, στο ελάχιστο μέτρο που διεξάγεται, εξαντλείται στην μυωπική θέαση των ευκαιριακών κερδών (για ορισμένους οικονομικούς ολιγάρχες και αρκετά περισσότερους ψευδοαστούς, μεταπράτες, κομπραδόρους και «αεριτζήδες»), από την εκμετάλλευση φθηνής και ανασφάλιστης εργασίας, ή στην (πρόσκαιρη μόνον, όπως έδειξε η διεθνής εμπειρία)124 ανακούφιση των ασφαλιστικών ταμείων. Πρέπει συντόμως να προβληματισθούμε σοβαρά όχι μόνον για το ευρύτερο κοινωνικό κόστος, αλλά πολύ περισσότερο για το κόστος στην Εθνική Ασφάλεια και στην Κοινωνική Συνοχή, το οποίο μπορεί να επιφέρει, σε μία προοπτική 20ετίας και υπό ορισμένες γεωπολιτικές και διεθνοπολιτικές συνθήκες, η βεβιασμένη, και άνευ σαφούς και συγκροτημένου «corpus» κριτηρίων, ένταξη τρίτων, συμπαγών εθνοπολιτισμικών μορφωμάτων στον εθνικό χώρο (και στο εκλογικό σώμα). Εκτός εάν βαλθήκαμε ως κοινωνία να επαληθεύσουμε το ρηθέν, ότι «μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι»... Πέραν τούτου, για να επανέλθουμε στο ευρωπαϊκό επίπεδο, το ζήτημα που εγείρεται, πλέον, αφορά στον εξισλαμισμό της γηραιάς ηπείρου! Και εννοούμε με αυτόν τον (εσκεμμένως προκλητικό) όρο την τεράστια εθνολογική, κοινωνική και πολιτισμική μεταβολή που συντελείται τα τελευταία 30-40 χρόνια στην Γηραιά Ήπειρο. Ήταν ο μέγας Γάλλος θεράπων της Μεσαιωνικής Ιστορίας (και της Ιστορίας του Ισλάμ), ο

122 Όρ. ανωτ. 123 Όρ. ανωτ. 124 Για μία ψύχραιμη και απομυθοποιημένη προσέγγιση των αληθών οικονομικών συνεπειών της μαζικής μεταναστεύσεως πρβλ. Brimelow, ένθ. ανωτ., σελ. 138 κ.εξ.

- 82 -

πολύς Charles- Emmanuel Dufourcq, ο οποίος, βραχύ διάστημα προ του θανάτου του (1982), είχε πει τα εξής συνταρακτικά, άμα δε και προφητικά:

«Είναι πιθανόν να ζήσουμε και πάλι στην ήπειρό μας εκείνη την αναστάτωση την οποία ζήσαμε εξ αιτίας της Iσλαμικής διεισδύσεως, πριν από χίλια περίπου χρόνια, αυτήν την φορά με άλλες μεθόδους».125

125 Dufourcq, όρα ανωτέρω, 9-10.

- 83 -



ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ: ΕΙΔΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Φοίβος Αποστολόπουλος Διεθνολόγος

- 84 -

- 85 -

Φοίβος Αποστολόπουλος

Διεθνολόγος Πολιτικός επιστήμων, διεθνολόγος με ειδίκευση στις σπουδές ασφαλείας. Εργάστηκε κατά την διάρκεια των διδακτορικών του σπουδών στο πανεπιστήμιο του Χαλ στο Ην. Βασίλειο ως ερευνητής στο Κέντρο Σπουδών Ασφαλείας του πανεπιστημίου, με έμφαση στην δορυφορική τεχνολογία, τις υπηρεσίες πληροφοριών, την εθνική ασφάλεια, την γεωπολιτική, και την στρατιωτική τεχνολογία. Εργάστηκε ως ερευνητής στο Ινστιτούτο Αμυντικών Αναλύσεων (ΙΑΑ), υπό την επιστημονική διεύθυνση του καθηγητού κ. Μάζη, με αρμοδιότητα τους τομείς:

-εθνική ασφάλεια - στρατιωτική τεχνολογία - υπηρεσίες πληροφοριών - δορυφορική τεχνολογία

Είναι διαλέκτης στις σχολές: Εθνικής Ασφαλείας (θεωρία και πράξη εθνικής ασφαλείας, συγκριτική ανάλυση δομών εθνικής ασφαλείας), Διοίκησης Επιτελών Π.Ν., Στρατολογίας, και Εθνικής Αμύνης και έχει συμμετάσχει ως εισηγητής σε εκπαιδευτικά σεμινάρια στην 1η Στρατιά και στο ΑΤΑ. Είναι επιστημονικός συνεργάτης των εκδόσεων Defencenet (περιοδικά ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ, ΠΕΡΙΠΟΛΟΣ), όπου και αρθρογραφεί επί χρόνια με επικέντρωση σε θέματα γεωπολιτικής, υπηρεσιών πληροφοριών, στρατιωτικής τεχνολογίας, δορυφορικών συστημάτων, εθνικής ασφαλείας και ειδικών δυνάμεων. Είναι αναλυτής (senior analyst) στο Ινστιτούτο Αναλύσεων Άμυνας και Ασφάλειας (Αθήνα- www.i-sda.gr) με κύριους τομείς την εθνική ασφάλεια και την εφαρμογή τεχνολογίας στον τομέα αυτόν, καθώς και την δορυφορική τεχνολογία τηλεπισκόπησης και τις εφαρμογές της στους τομείς άμυνας και ασφάλειας. Συμμετείχε στην συγγραφή του βιβλίου του καθηγητού κ. Ιωάννη Μάζη «Γεωπολιτική Προσέγγιση για ένα νέο Ελληνικό Αμυντικό Δόγμα (Παπαζήσης, 2006), και ειδικότερα στα μέρη Α, Γ, Δ και ΣΤ και μαζί με τον κ. Μάζη μορφοποίησαν την πρόταση για την δημιουργία Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας στην Ελλάδα. Το βιβλίο υπό μορφή

- 86 -

ακαδημαϊκής εργασίας δημοσιεύθηκε στο περιοδικό της σχολής πολιτικών επιστημών του Καθολικού πανεπιστημίου του Μιλάνου (Ιταλία). Έχει συμμετάσχει σε συνεδρίες σκέψης (brainstorming sessions) και σε ημερίδες σε πανεπιστήμια του εξωτερικού σε θέματα αμυντικής τεχνολογίας, εθνικής ασφάλειας και εφαρμογής τεχνολογίας τηλεπισκόπησης στην άμυνα. Είναι μέλος του Βασιλικού Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Λονδίνου.

- 87 -

ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΕΙΔΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Η έννοια της λαθρομεταναστεύσεως είναι ίσως ηθικά επίμαχη (εμπορευματοποίηση ατόμων), πλήν όμως είναι ακριβής στην περιγραφή του φαινομένου που έχει καταστεί κύριο πρόβλημα εσωτερικής ασφαλείας για τις ευρωπαϊκές χώρες της Μεσογειακής ζώνης τα τελευταία δέκα- δώδεκα χρόνια. Το θέμα αυτό είχε αναδυθεί ήδη από το 1995-96 σε συζητήσεις σε ακαδημαϊκό και αναλυτικό επίπεδο ( ο γράφων είχε την ευκαιρία να παραστεί σε εκτενείς συζητήσεις στο Λονδίνο τόσο στο πανεπιστήμιο της πόλεως και στο Kings College, όσο και στο Βασιλικό Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων όπου διοργανώθηκε ημερίδα σχετικά με ευρεία συμμετοχή αρμοδίων υπηρεσιών). Το πρόβλημα που τότε είχε εντοπισθεί και παραμένει καίριο είναι τα κριτήρια διαχωρισμού των πολιτικών προσφύγων (για τους οποίους ακόμη και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι σχετικά ελαστικό) από τους οικονομικούς μετανάστες (προς τους οποίους είναι πλέον τελείως ανελαστικό). Το πρόβλημα αυτό είναι ιδιαιτέρως σοβαρό για την Ελλάδα για δύο πρόσθετους λόγους. Ο πρώτος είναι τα τεράστια σύνορα της χώρας τα οποία είναι αδύνατον να επιτηρηθούν με συμβατικές μεθόδους (απαιτείται χρήση τεχνολογίας σε ποσότητα και ποιότητα). Ο δεύτερος είναι η άμεση γειτνίαση της με τις χώρες καταγωγής μεγάλης μάζας των λαθρομεταναστών, οι οποίες ταυτοχρόνως αποτελούν και χώρες παραγωγής ισλαμιστικών εξτρεμιστικών οργανώσεων και στρατολογήσεως ατόμων, ενώ το όλο σύστημα διακινήσεως των ατόμων αυτών διαπλέκεται στενότατα με το οργανωμένο έγκλημα και την διακίνηση ναρκωτικών (κυρίως, αλλά όχι μόνο). Ο χάρτης που ακολουθεί αποτελεί αναβαθμισμένη έκδοση χάρτου που χρησιμοποιήθηκε από τους νέο-συντηρητικούς στις Η.Π.Α. για τον καθορισμό της πολιτικής τους στην ζώνη Μεσόγειος-Μεσογειακή ζώνη Αφρικής.

Χάρτης 1. Πηγή: LIMES Rivista di Geopolitica.

- 88 -

Οι μιναρέδες είναι τα κέντρα διδασκαλίας του ριζοσπαστικού Ισλάμ, τα βιβλία είναι κέντρα στρατολογήσεως και κατηχήσεως των επιδόξων τρομοκρατών, οι κόκκινοι ρόμβοι γνωστοί πυρήνες της Αλ Κάιντα και άλλων τέτοιων οργανώσεων, τα πορτοκαλί σημάδια συγγενείς των τρομοκρατών οργανώσεις (προσφέρουν υποστήριξη), τα μπλε τρίγωνα κέντρα εκπαιδεύσεως τρομοκρατών, τα πορτοκαλί μήλα κέντρα συγκεντρώσεως και διανομής χρημάτων, και οι μαύρες «εκρήξεις» επιθέσεις μέχρι και τον Ιούνιο του 2006. Να προσεχθεί ο άξονας ΝΑ Μεσόγειος-Κόσσοβο-Κεντρική Ευρώπη στην διακίνηση των τρομοκρατών και των συνοδοιπόρων τους. Πριν γίνει περαιτέρω ανάλυση των προβλημάτων ασφαλείας είναι απαραίτητο να οριστεί η ασφάλεια και οι παράμετροι αυτής. Εξ ανάγκης θα χρησιμοποιηθεί ξένη βιβλιογραφία καθώς η ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα λάμπει δια της απουσίας της από τον τομέα αυτό (είτε ασφάλεια, είτε εθνική ασφάλεια). 1. Ασφάλεια: Ορισμός και Ιδιαιτερότητες Η έννοια της ασφάλειας που χρησιμοποιείται στην παρούσα παρουσίαση πηγάζει και συμφωνεί με τον ορισμό και την ανάλυση αυτού που δίνει ο Barry Buzan στο περίφημο βιβλίο του “People, States and Fear”. Συνοπτικά ο Buzan ορίζει την ασφάλεια ως μία κατάσταση ελλείψεως απειλής, η οποία όμως έχει δύο διακριτά αναλυτικά επίπεδα: τον άνθρωπο ως μονάδα, και το σύστημα (είτε αυτό αποτελείται από άθροισμα ατόμων, είτε από άθροισμα κρατών). Για να γίνει σαφές το ιδιαίτερο του σχήματος και του ορισμού, είναι αναγκαίο το ακόλουθο παραστατικό σχήμα.

ΕΠΙΠΕΔΑ ΑΝΑΛΥΣΕΩΣ

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ

ΚΡΑΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟΕΝΔΟΚΡΑΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Το διεθνές επίπεδο αφορά την αλληλεπίδραση κρατών ή/και οργανισμών που δρουν διακρατικά. Το κρατικό επίπεδο αφορά δρώντες οι οποίοι επιδιώκουν να διαμορφώσουν καταστάσεις επηρεασμού του συνόλου μίας χώρας, ή που αναγκαστικά οι πράξεις τους επηρεάζουν μία χώρα (π.χ. το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ). Το ενδοκρατικό επίπεδο αφορά κυρίως άτομα, και το πώς αυτά δρουν και δέχονται επιδράσεις ως μονάδες ή υποσύνολα μίας κοινωνίας. Γυρνώντας λοιπόν στον ορισμό της ασφάλειας, και λαμβάνοντας ως σχηματικό τύπο της απειλής τον ακόλουθο που διατύπωσε ο Bates (Απειλή= Προθέσεις Χ Ικανότητες), είναι προφανές από τα αναλυτικά επίπεδα που αναφέρθηκαν ότι η έννοια της ασφάλειας θέτει κάποια βασικά ερωτήματα (ταυτοχρόνως θεωρητικά αλλά και απολύτως πρακτικά/ επιχειρησιακά). Πέντε βασικά ερωτήματα α. Ποιος ορίζει τον χώρο και τον χρόνο της ασφάλειας; β. Πού αρχίζει η ασφάλεια χώρο-χρονικά; γ. Πού τελειώνει η ασφάλεια χώρο-χρονικά; δ. Πώς ορίζεται η εθνική ασφάλεια; ε. Πως μεταβάλλεται η έννοια της ασφάλειας;

- 89 -

Η απάντηση στην πρώτη ερώτηση, εξαρτάται κυρίως από τους ακόλουθους παράγοντες: α. ΠΟΙΟ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ; β. ΠΟΙΟ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ; γ. ΠΟΙΕΣ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΠΟΥ ΔΙΑΜΟΡΦΩΝΟΥΝ ΤΟΥΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΤΕΣ; δ. ΠΟΙΟ ΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ/ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ/ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ (ΕΣΩ/ΕΞΩ) ε. ΚΑΙ Η ΔΙΑΔΡΑΣΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΟΥ(σχέσεις ελίτ/ μάζας) Με βάση τα παραπάνω απαντώνται προφανώς και οι ερωτήσεις β,γ και δ. Από τις ερωτήσεις, αυτή που μας απασχολεί σήμερα είναι η ε, και η απάντηση σε αυτή είναι συνοπτικά η ακόλουθη: α. ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΑΚΡΟΜΕΤΑΒΟΛΕΣ β. ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΜΑΚΡΟΜΕΤΑΒΟΛΕΣ γ. ΔΙΕΘΝΟΠΟΙΗΣΗ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ δ. ΕΠΑΝΙΔΕΟΛΟΓΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΑΣ ΣΕ ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΠΙΠΕΔΟ ε. ΜΕΤΑΒΟΛΕΣ ΦΥΣΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΘΕΣΙΜΟΤΗΤΑ/ ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΑΥΤΩΝ στ. ΓΝΩΣΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΜΑΚΡΟΜΕΤΑΒΟΛΕΣ (νέες τεχνολογίες για παράδειγμα που ακυρώνουν υφιστάμενες σταθερές, όπως π.χ. η ψυχρή σύντηξη θα μετέβαλε ριζικά την κομβικότητα του πετρελαίου σε στρατηγικό επίπεδο) Από τα προηγούμενα προκύπτει ότι η ασφάλεια εν κατακλείδι είναι: α. Αντικειμενική (μετρήσιμη)- υποκειμενική (μη μετρήσιμη αλλά πολιτικά καθοριστική) β. Συσχετιστική (έναντι άλλου)- μονοσήμαντη (έναντι π.χ. ιού παθογόνου) γ. Εργαλείο (επίτευξη άλλου στόχου) – αυτοσκοπός (επίτευξη άλλου στόχου μη απαραίτητη) δ. Συστημική (αφορά οργανωμένο σύνολο)- χαοτική (υπερβαίνει το σύνολο στην βάση υπερβατικών ιδεολογιών)

Δεδομένου ότι η λαθρομετανάστευση αποτελεί φαινόμενο που επιδρά στα 4/6 της προηγουμένης απαντήσεως, και επειδή ο χρόνος είναι περιορισμένος, έχοντας δώσει μια επί τροχάδην περιγραφή του αναλυτικού πλαισίου, είναι ώρα να παρουσιαστεί το καθαυτό πρόβλημα.

2. Λαθρομετανάστευση: Ειδικά Προβλήματα Ασφαλείας Στην Ελλάδα δεν υπάρχει πολιτική μεταναστεύσεως, δεν υπάρχει πραγματικό μητρώο μεταναστών, δεν υπάρχει θεσμικό πλαίσιο το οποίο να κανονίζει την εισαγωγή και διακίνηση εργατικού δυναμικού (όπως για παράδειγμα στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, στο Ηνωμένο Βασίλειο ή στην Ισπανία), δεν υπάρχει καν ουσιώδης προσπάθεια διαβουλεύσεως και διαμορφώσεως κοινής πολιτικής στα πλαίσια της Ε.Ε., όπου τα βόρεια μέλη της βλέπουν την μεσογειακή ζώνη ωσάν «κάλαθο» για την απορρόφηση των μεταναστευτικών πιέσεων από Αφρική, και την Ασία (καθώς τα χερσαία σύνορα με την τελευταία «προστατεύονται» από την Ρωσία και την Μαύρη θάλασσα εν πολλοίς).

- 90 -

Παρακάμπτοντας για την οικονομία του χρόνου τα βασικότατα αυτά θέματα, μία συνοπτική λίστα των κυριοτέρων θεμάτων ασφαλείας είναι η ακόλουθη:

α. Κοινωνική Διάσταση β. Οικονομική Διάσταση γ. Στρατιωτική Διάσταση δ. Ασφάλεια ε. Εσωτερική Ασφάλεια στ. Εξωτερική Ασφάλεια ζ. Διεθνοπολιτική

Οι διαστάσεις αυτές επηρεάζουν αποφασιστικά την ισχύ της χώρας (νοούμενης ως ικανότητας να επηρεάσει τον περίγυρό της συμφώνως με το συμφέρον της), και τελικά καθορίζουν την μορφή της στο μέλλον.

α. Κοινωνική Διάσταση Διαμορφώνεται από ουσιώδεις πρωτογενείς παράγοντες: υπογεννητικότητα/ ραγδαία αύξηση γεννήσεων, σταθερότητα οικογενειακών δομών και –κατά συνέπεια- των μικροδικτύων κοινωνικής προστασίας και αλληλεγγύης τα οποία στις μεσογειακές χώρες παίζουν μέχρι σήμερα ζωτικό ρόλο στην διαμόρφωση των αξιακών συστημάτων και κοινωνικών δομών και των πολιτικών και οικονομικών τους υπερδομών, κατάσταση συστημάτων κοινωνικής προστασίας εν τω συνόλω, διαμόρφωση των αντιλήψεων σε ατομικό/ μικρό-κοινωνικό επίπεδο του κόσμου στο διεθνές γίγνεσθαι και του ρόλου της χώρας σε αυτό (και της θέσεως που αυτή θα έπρεπε να έχει). β. Οικονομική Διάσταση Παραγωγή και καταμερισμός πλούτου/ φτώχιας με την εισαγωγή φθηνού εργατικού δυναμικού (καθώς εισάγονται ανειδίκευτοι και όχι υψηλής προστιθέμενης αξίας εργάτες), μεταβολή των μικροοικονομικών συνθηκών του κράτους και της οικονομίας του (π.χ. αύξηση φοροδιαφυγής και εισφοροδιαφυγής), ισοζύγιο χρήματος (εισροές/ εκροές της οικονομίας της χώρας λόγω μεταφοράς πλούτου στις χώρες καταγωγής, και κατά πόσο αυτό είναι ανεκτό από μία οικονομία με τα παραγωγικά χαρακτηριστικά της ελληνικής), επιβάρυνση δημοσίων οικονομικών συνεπεία αντικοινωνικής δράσεως μεταναστών (για παράδειγμα το ήμισυ των φυλακισμένων αποτελείται από μετανάστες, σε πλήρη δυσαναλογία με το ποσοστό τους ως μέρος του πληθυσμού της χώρας, ή ακόμη ο ραγδαίος πολλαπλασιασμός των δικτύων του οργανωμένου εγκλήματος συνεπεία της εισαγωγής από βαλκανικές βασικά χώρες). γ. Στρατιωτική Διάσταση Η υπογεννητικότητα σε συνδυασμό με την υπεργεννητικότητα των μεταναστών θέτει εκ των πραγμάτων το θέμα της υποχρεωτικής θητείας όσων εξ αυτών επιθυμούν να αποκτήσουν ελληνική υπηκοότητα, και ένα καλό σημείο να αξιολογηθεί αυτή η προοπτική είναι ο τρόπος με τον οποίο το γαλλικό κράτος χορηγεί διαβατήρια σε όσους έχουν πρώτα ευδοκίμως τερματίσει την πενταετή τους θητεία στην Λεγεώνα των Ξένων. Βασικό κριτήριο για να δοθεί υπηκοότητα θα πρέπει να είναι η θητεία σε μία ελληνική έκδοση του σχηματισμού αυτού, οπότε τουλάχιστον θα λυθεί ένα διττό πρόβλημα: έλλειψη στρατιωτών και δημιουργία συνειδήσεως αγάπης και αφοσιώσεως στην νέα τους πατρίδα. Το ότι το σύνθημα της λεγεώνας στην Γαλλία είναι Legio Patria Nostra δεν είναι τυχαίο. δ. Ασφάλεια (1) Εσωτερική Η μία διάσταση είναι αστυνομική και στο ένα σκέλος αφορά το έγκλημα και την –κατά περίπτωση-ριζικά αποκλίνουσα αξιακή θεώρηση των μεταναστών. Τυπικό πρόβλημα αποτελεί η πρακτική των μουσουλμάνων σαλαφιτικού ή γουαχαβιτικού δόγματος, οι οποίοι δεν αναγνωρίζουν άλλο νόμο πέραν της Σαρία, και συνεπώς

- 91 -

αποδέχονται την θανάτωση μοιχών ή ατόμων τα οποία (κατά την γνώμη κάποιου θρησκευτικού ηγέτη) έχουν προσβάλει το Ισλάμ. Τυπικά παραδείγματα η εκτέλεση του Πίμ Φορτούιν στην Ολλανδία καθώς και δημοσιογράφων με αυτή την αιτιολογία από κατά τα άλλα ήρεμα άτομα (χωρίς προηγούμενο βίας), ή η θανάτωση Γερμανίδων τουρκικής καταγωγής από τις οικογένειες τους για σύναψη σχέσης με άπιστο. Στην δε Ιταλία τα πράγματα έφτασαν στο τραγικά οξύμωρο σημείο μουσουλμάνος που μαχαίρωσε την σύζυγο του να διαμαρτυρηθεί ότι καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα του (θρησκευτική ελευθερία), διότι το Κοράνι επιβάλλει να σκοτώσει την γυναίκα του ως μοιχαλίδα, και η ιταλική δικαιοσύνη τον καταδιώκει για τα θρησκευτικά του πιστεύω. Όταν δε του αντέτειναν ότι και η γυναίκα του είχε δικαιώματα, απήντησε ότι είχε ασπαστεί το Ισλάμ και γνώριζε πολύ καλά τι λέει το Κοράνι, συνεπώς είχε αποδεχτεί την –τότε εν δυνάμει-πράξη του. Το δεύτερο σκέλος της εσωτερικής διάστασης αφορά ειδικά την σκληρή ασφάλεια και συγκεκριμένα την διαπλοκή τρομοκρατίας και κυκλωμάτων δουλεμπορίας/ ναρκωτικών.

Χάρτης 2 Πηγή: LIMES Rivista di Geopolitica Ο χάρτης δείχνει την ροή λαθρομεταναστών και μεταναστών στην Ιταλία για το 2005 (ο ανάλογος του 2008 διαφοροποιείται ελαφρά καθοδικά ως προς τα νούμερα αλλά όχι τις κατευθύνσεις). Με πορτοκαλί είναι οι χώρες όπου οργανώνεται η μεταφορά των λαθρομεταναστών, στα κυκλάκια είναι τα συνολικά νούμερα ανά κατεύθυνση και προέλευση που έδωσε η στατιστική υπηρεσία της χώρας με βάση τα στοιχεία του υπουργείου εσωτερικών της Ιταλίας. Τα νούμερα είναι σε χιλιάδες. Σύνολο έτους 2005: 1.541.000 μετανάστες με άδειες παραμονής, και στο σχετικό άρθρο αναφέρεται εκτίμηση του αρμόδιου υπουργείου για άλλες 560.000 περίπου λαθρομετανάστες. Η μικτή χρήση αυτών των κυκλωμάτων κάνει εξαιρετικά δύσκολη την συλλογή επαρκών πληροφοριών προκειμένου να διαπιστωθεί πότε και ποια άτομα μέσω των δικτύων αυτών εισέρχονται σε μία χώρα και με ποιους σκοπούς. Το πρόβλημα

- 92 -

γίνεται ιδιαίτερα πολύπλοκο για τις υπηρεσίες αντικατασκοπίας, καθώς αφενός η πληθώρα ατόμων και η ανεξέλεγκτη κίνηση τους στο εσωτερικό της χώρας δεν επιτρέπει την δημιουργία κλασσικών δικτύων συλλογής πληροφοριών, αφετέρου η βεβαιωμένη ύπαρξη αδρανών μελών (sleepers) των τρομοκρατικών οργανώσεων δεν επιτρέπει την εκ προοιμίου αδρανοποίηση τους. Κλασσικότατο παράδειγμα η σύλληψη τον Νοέμβριο του 2009 στην Ιταλία δυο Πακιστανών οι οποίοι (πατέρας και υιός) ενέχονται στην διακίνηση των χρημάτων που χρηματοδότησαν την πολύνεκρη τρομοκρατική επίθεση στην Βομβάη (Μουμπάι στο νέο της όνομα) το 2008. Οι δυο διατηρούσαν μια «ισλαμική τράπεζα», και μέσω αυτής τα λεφτά εστάλησαν από το Πακιστάν στην Ιταλία και πίσω στο Πακιστάν και τροφοδότησαν τους τρομοκράτες. 126 Στην Ελλάδα κατά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008 έγινε σαφές ότι ομάδες λαθρομεταναστών με στενή σχέση με το οργανωμένο έγκλημα στα Βαλκάνια μετείχαν στα επεισόδια (στο πλιατσικολόγημα), και τα χρησιμοποίησαν ως κάλυψη και υπηρεσίες πληροφοριών άλλων χωρών. Μια επιπλέον διάσταση της εσωτερικής ασφάλειας είναι και η δημοσία υγεία. Δεν είναι απαραίτητο ένας τρομοκράτης να μολύνει τον εαυτό του με κάποιο ισχυρό παθογόνο για να μολύνει την χώρα-στόχο. Αυτό κάλλιστα μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή από οποιονδήποτε μετανάστη (λαθραίο και νόμιμο, εμπόρευμα κυκλώματος ή αυτόβουλο) καθώς ο υγειονομικός έλεγχος είναι υποτυπώδης. Μια οργανωμένη πολιτική θα έθετε ως απαραίτητη προϋπόθεση την υγειονομική εξέταση πριν χορηγηθεί βίζα παραμονής ορισμένου χρόνου. (2) Εξωτερική Ασφάλεια Αφορά τις σχέσεις του κράτους με άλλες χώρες -τόσο αυτές από τις οποίες προέρχονται οι μετανάστες όσο και αυτές στις οποίες επιθυμούν να πάνε οι μετανάστες τελικά. Είναι χαρακτηριστική η στάση των βορείων μελών της Ε.Ε. τα οποία αφενός δεν ενδιαφέρονται για την πίεση που ασκείται στα μεσογειακά μέλη, αφετέρου απειλούν τα μέλη αυτά εάν τολμήσουν να αφήσουν τα κύματα των λαθρομεταναστών να περάσουν για να πάνε σε αυτές. Η FRONTEX είναι μια πρώτη συλλογική προσπάθεια αντιμετωπίσεως του προβλήματος, πλήν όμως σαφώς και δεν επαρκεί. ε. Διεθνοπολιτική Στο διεθνές επίπεδο μέχρι στιγμής έχουμε πολλά κηρύγματα και ηθικολογίες, και καμία σοβαρή αντιμετώπιση. Ο Ο.Η.Ε. έχει εξελιχθεί δυστυχώς σε Κοινωνία των Εθνών νούμερο 2, εξαντλούμενος σε στείρα ευχολόγια, και λεονταρισμούς εκ του ασφαλούς. Ουσία μηδέν. Όταν «δεν τον παίρνει» επικυρώνει πολέμους και καταστάσεις που δρουν πολλαπλασιαστικώς εκφυλιστικά και επιδεινώνουν προβλήματα, ειδάλλως «φοβερίζει και κηρύττει» χωρίς να μπορεί να λύσει ουσιώδη προβλήματα. Απομένει το επίπεδο των συνόλων κρατών (π.χ. Ε.Ε.) όπου υπάρχει ίσως μία περίπτωση κάτι να γίνει. Σε μία περίοδο όμως όπου η παγκόσμια οικονομική ύφεση και τα συνεπακόλουθα αυτής σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο στο εσωτερικό των κρατών είναι στην αρχή τους (τα αποτελέσματα θα φανούν σε δυο-τρία χρόνια από σήμερα σε όλο

126 «Ισλαμικές τράπεζες» λέγονται τα δίκτυα μικρομάγαζων που έχουν ξεφυτρώσει σε όλες τις πόλεις που υπάρχουν μουσουλμανικές μειονότητες, και τα οποία είναι μικροί χώροι με έναν υπολογιστή, ένα τηλέφωνο και ένα μικρό γραφείο. Εκεί πηγαίνουν όχι μόνο οι λαθραίοι αλλά και οι νόμιμοι μετανάστες για να στείλουν λεφτά στην πατρίδα τους, χρησιμοποιώντας ένα σύστημα άτυπων επιταγών. Δηλαδή ο καταθέτης αφήνει το ποσό στο μαγαζί, το οποίο του χορηγεί ένα χαρτί απευθυνόμενο στον ανταποκριτή του στην χώρα του καταθέτη ή μια απόδειξη χειρόγραφη κατάθεσης. Η μεταβίβαση χρήματος γίνεται τηλεφωνικά ή με υπολογιστή (συνήθως απλά μηνύματα), και τα λεφτά δεν φεύγουν ποτέ πραγματικά. Απλά ο «τραπεζίτης» κρατά την προμήθεια του και τα υπόλοιπα είναι το κεφάλαιο που είτε θα δανείσει, είτε θα δώσει σε εντολή του ανταποκριτή σε άλλο άτομο εδώ. Είναι πρακτικά αδύνατο να ελεγχθεί αυτή η ροή άδηλου χρήματος και το όλο κύκλωμα. Τέτοια μαγαζιά υπάρχουν τόσο στην Θεσσαλονίκη όσο και στην Αθήνα (απλά τα κινέζικα είναι τελείως διαχωρισμένα από τα άλλα).

- 93 -

τους το εύρος και βάθος), μάλλον για την ώρα παραμένει το πρόβλημα στο επίπεδο που σήμερα είναι. Συνοπτικά συνεπώς τα ειδικά προβλήματα ασφαλείας είναι τα εξής: (1) Κοινωνική συνοχή (2) Πολιτική νομιμοποίηση (συστημική και ατομική) (3) Οικονομική πολιτική (μάκρο-οικονομικός σχεδιασμός) και οικονομική ασφάλεια (ισοζύγιο χρήματος) (4) Διακρατικές σχέσεις (ειδικά η συνθήκη Schengen) (5) Χρηματοπιστωτική ροή και νομιμότητα (π.χ. «βιτρίνες» για μαύρο χρήμα και διακίνηση τρομοκρατικού κεφαλαίου) (6) Αμυντική πολιτική (συνεπεία 2 και 3 άνω) (7) Πολιτική ασφαλείας (ομάδες πιέσεων και έτερο-χρησιμοποίηση τους) (8) Πολιτική πληροφοριών (πολύπλοκη αντικατασκοπία, αναγκαίος επανασχεδιασμός δομών εσωτερικής ασφάλειας στην ροή πληροφοριών) (9) Δομή Ε.Ε. (η συνθήκη της Λισαβόνας οδηγεί σε μεταβλητή γεωμετρία και όχι ενοποίηση) Ειδικά όσον αφορά την πολιτική νομιμοποίηση, πρέπει να τονιστεί ότι είναι το ουσιωδέστερο πρόβλημα καθώς με βάση την αντίληψη του περί αυτής, το υφιστάμενο εκλογικό σώμα θα ψηφίσει οποιαδήποτε πολιτική περί μεταναστεύσεως. Εάν δηλαδή ένα κόμμα ή συνασπισμός κομμάτων δεν καταστήσει απόλυτα σαφές προεκλογικά τι ακριβώς προτίθεται να κάνει σε θέματα νομιμοποίησης μεταναστών και μεταναστευτικής πολιτικής, θα τεθεί αυτονόητα θέμα πολιτικής νομιμοποίησης τέτοιας πρωτοβουλίας η οποία θα καθορίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την υφή και την πορεία της χώρας στο μέλλον, αλλά επίσης και το μέλλον των ιδίων των ψηφοφόρων. Εάν απωλέσει μία κυβέρνηση την αίσθηση νομιμοποίησης του πολίτη, τότε ότι και να κάνει θα είναι στον αέρα και θα προκαλέσει σφοδρή αντίδραση. Αντί επιλόγου άλλου, παρατίθεται εκτενές απόσπασμα από άρθρο του Mohammad Al-Haddad, αρθογράφου της αραβόφωνης εφημερίδας Al Hayat του Λονδίνου.127 «Τον 20ο αιώνα, οι ευρωπαϊκές κοινωνίες αποφάσισαν να ενισχύσουν τον λαϊκό χαρακτήρα τους. Είδαν με καλό μάτι τις χώρες τους-αποκλειστικά χριστιανικές για πολλούς αιώνες-να υποδέχονται εκπροσώπους μιας άλλης θρησκείας και να γίνονται πολυθρησκευτικές κοινωνίες… Σε αυτά προστίθεται το γεγονός πως οι ευρωπαϊκές κοινωνίες, με τις πολιτισμικές τους αναφορές ενισχυμένες από τον μεταμοντερνισμό, απεχθάνονται να μιλούν για θέματα θρησκείας και προτιμούσαν να βλέπουν το προβλήματα μεταξύ μουσουλμάνων και μη μουσουλμάνων υπό το πρίσμα του ρατσισμού, της παράνομης μετανάστευσης, της αποτυχίας των πολιτικών ενσωμάτωσης και άλλων θεωριών οι οποίες απομάκρυναν την καθαρά θρησκευτική πλευρά. Στο εξής, οι μουσουλμάνοι της Ευρώπης πρέπει να καταλάβουν πως πέρασε η εποχή που μπορούσαν να επωφεληθούν από τη λαϊκότητα χωρίς να συγκρουστούν οι ίδιοι με τους κανόνες της. Οι Ευρωπαίοι δεν έχουν και αυτοί δικαίωμα να έχουν μια ταυτότητα; Θρησκευτική για του πιστούς, λαϊκή για τους άλλους; Ο κοσμικός χαρακτήρας των ευρωπαϊκών χωρών που προστάτευσε τους μουσουλμάνους υποχωρεί, αλλά και οι ίδιοι οι μουσουλμάνοι συνέβαλαν σε αυτό. Γι’ αυτόν τον λόγο συγκεντρώνουν την εχθρότητα τόσο των κοσμικών όσο και των πιστών…Οι μουσουλμάνοι της Ευρώπης κινδυνεύουν να δεχτούν πολλές νέες εκπλήξεις αν συνεχίσουν να αντιτίθενται σε κάθε μορφής συμφιλίωση μεταξύ θρησκείας και κοσμικότητας όπως επιβάλλει η νεωτερικότητα». 127 ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ, 16/12/2009, σ. 35, «Ο Φαύλος Κύκλος της Ισλαμοφοβίας»

- 94 -

Δύο τα προβλήματα με αυτή την θαυμάσια ανάλυση του Al-Haddad, που είναι μακράν καλύτερη από τις πομφόλυγες πολλών «μεταμοντέρνων» Ευρωπαίων «διανοητών» . Το Κοράνι που είναι απόλυτα ξεκάθαρο/ κανονιστικό όσο αφορά την σχέση του πιστού με αυτό (είναι θεϊκά εμπνευσμένο κείμενο και εξ’ αυτού του λόγου ουδέποτε μεταφρασθέν-είναι θανάσιμο στην κυριολεξία αμάρτημα για όποιον το κάνει και το χρησιμοποιήσει κατόπιν ως ιερό κείμενο). Οι αιρέσεις του Ισλάμ διώκονται με fatwa (θανατικές καταδίκες, όπως ο Salman Rushdie). Δεύτερον, η ένδεια των χωρών από όπου έρχονται οι μουσουλμάνοι μετανάστες, η οποία τους οδηγεί στη αγκαλιά των ριζοσπαστικών οργανώσεων για φαγητό και πλύση εγκεφάλου (διότι η ελπίδα-του παραδείσου-πεθαίνει πάντα τελευταία).

- 95 -



ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΕΘΝΕΣ ΔΙΚΑΙΟ

Νομικό Πλαίσιο Αντιμετώπισης της Πειρατείας

υπό το Πρίσμα του Διεθνούς Δικαίου

Θαλάσσιες Μεταφορές και Πειρατεία: Η Γεωπολιτική Διάσταση

Σύγχρονες Πρακτικές Αντιμετώπισης της Πειρατείας

Πέτρος Σιούσιουρας, Επ. Καθηγητής Παν/μίου Αιγαίου Πχης Δ. Δαλακλής ΠΝ, Εκπρόσωπος ΣΝΔ

Χαράλαμπος Σταθακόπουλος, Δικηγόρος-Υποψ. Διδάκτορας Παν/μίου Αιγαίου

- 96 -

- 97 -

Πέτρος Σιούσιουρας Επ. Καθηγητής Παν/μίου Αιγαίου

Ο κ. Σιούσιουρας είναι απόφοιτος της Σχολής Ναυτικών Δοκίμων κι έλαβε μεταπτυχιακή εκπαίδευση στις Η.Π.Α., απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικών και Κοινωνικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου. Αναγορεύτηκε διδάκτορας, από το τμήμα Δικαίου και Διακρατικών Σχέσεων Παντείου Πανεπιστημίου, εξελέγη λέκτορας στο τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου στο αντικείμενο των « Διεθνών Σχέσεων με έμφαση στην πολιτική της Ευρωμεσογειακής Συνεργασίας». Εξελέγη επίκουρος καθηγητής στο τμήμα Ναυτιλίας και Επιχειρηματιών Υπηρεσιών του Πανεπιστη-μίου Αιγαίου, στο αντικείμενο της «Γεωπολιτικής και των θαλάσσιων μεταφορών». Δίδαξε στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα διεθνών σπουδών του Παντείου Πανεπιστη-μίου, στη Σχολή Πολέμου Ναυτικού, στη Σχολή Πολέμου Αεροπορίας και στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Έχει συγγράψει αρκετά βιβλία: Ελλαδα – Γιουγκοσλαβία - ΠΓΔΜ. Στρατηγικές Επιδιώξεις στο Λιμένα της Θεσσαλονίκης και Διεθνές Δίκαιο Πτυχές της Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής στον Μεσοπόλεμο Ευρωμεσογειακές Σχέσεις Διεθνές Δίκαιο των Υδάτων Έχει δημοσιεύσει αριθμό μελετών τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

- 98 -

- 99 -

ΝΟΜΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

Η πειρατεία είναι το αρχαιότερο διεθνές έγκλημα, στο οποίο παρατηρείται έξαρση τα τελευταία χρόνια με έμφαση στις περιοχές της Άπω Ανατολής και ιδίως της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, τα Στενά της Μάλακκα, της Νότιας Αμερικής και της Καραϊβικής, του Ινδικού Ωκεανού και των ακτών της ανατολικής και δυτικής Αφρικής. Μεταξύ των παραγόντων που ευθύνονται για τούτο είναι κατ’ αρχήν το γεγονός ότι τα πληρώματα στα σύγχρονα (υψηλής τεχνολογίας) πλοία είναι ολιγάριθμα, κάτι το οποίο τα καθιστά ευάλωτα. Επιπρόσθετα, η πάταξη της πειρατείας ή τουλάχιστον η αποτροπή της είναι εξαιρετικά δύσκολη, καθώς οι περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες κρατών με ιδιαίτερα μεγάλο εύρος ακτών, πολύ συχνά δεν επιτρέπει την αναγκαία κάλυψη τους από περιπολίες, τόσο εντός των χωρικών υδάτων, όσο και στην πέριξ ανοιχτή θάλασσα128. Το έγκλημα της πειρατείας προσδιορίζεται, μεταξύ άλλων, με τον τόπο διάπραξής του. Τούτο είναι ιδιαίτερα σημαντικό δεδομένου ότι ανάλογα με τη θέση του πλοίου στη θάλασσα, διαφοροποιείται τόσο το νομικό καθεστώς που το διέπει σε σχέση με την κρατική δικαιοδοσία που ασκείται σε αυτό ως υλικό αντικείμενο όσο και με το πλήρωμά του αναφορικά με την ποινική ή αστική δικαιοδοσία129. To ζήτημα της κρατικής δικαιοδοσίας συνδέεται με την κρατική κυριαρχία, στο μέτρο που η άσκηση κρατικής κυριαρχίας αποτελεί την αναγκαία προϋπόθεση για την άσκηση δικαιοδοσίας στον συγκεκριμένο τομέα που το κράτος ακριβώς είναι κυρίαρχο. Είναι προφανές ότι οι εθνικοί νόμοι εκτείνονται μέσα στα όρια της επικράτειας του κράτους το οποίο τους θέτει σε ισχύ130. Τούτο είναι ιδιαίτερο σημαντικό υπό την έννοια ότι ο τόπος διάπραξης της πειρατείας, η οποία αποτελεί το υπό εξέταση αντικείμενο είναι η πρώτη προϋπόθεση για τον χαρακτηρισμό της ως αδικήματος. Και τούτο διότι, εφόσον η πειρατεία διαπραχθεί εντός των χωρικών υδάτων η δικαιοδοσία περιέρχεται στην κρατική έννομη τάξη. 1. Η Πειρατεία ως Έγκλημα Οικουμενικής Δικαιοδοσίας Σύμφωνα με τα παραπάνω, η πειρατεία νοείται ως διεθνές έγκλημα νοείται μόνο εφόσον λαμβάνει χώρα στην ανοικτή θάλασσα ή στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) (αρ. 58(2) της Σύμβασης του Δικαίου της Θάλασσας (ΔΘ))131. Η ανοιχτή

128 Βλ. Μ. Μαρούδα, «Η πειρατεία ως διεθνές έγκλημα», στο συλλογικό έργο Ασφάλεια και Πειρατεία στην Ανοιχτή Θάλασσα, επ. Στ. Περράκης – Γρ.Τσάλτας, Ι. Σιδέρης, 2006, σελ. 37. Επισημαίνεται επίσης η χαμηλού επιπέδου διπλωματική εκπροσώπηση και προστασία πλοίων, τα οποία φέρουν σημαίες ευκαιρίας, που κατά γενική ομολογία είναι πολλές φορές ανεπαρκής. 129 Βλ. R. J. Dupuy & D. Vignes, A Handbook on the New Law of the Sea, Martinus Nijhoff Publishers, 1991, p. 408-9. 130 Βλ. Κ. Ιωάννου et.al., Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. Αρμοδιότητες στο Διεθνές Δίκαιο, Α. Σάκκουλας, Αθήνα- Κομοτηνή, 1991, σελ.16. 131 Η έναρξη των εργασιών της Τρίτης Συνδιάσκεψης των ΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας έλαβε χώρα στη Νέα Υόρκη στις 3 Δεκεμβρίου 1973 με συμμετοχή 138 κρατών, 95 από τα οποία ανήκαν στο λεγόμενο Τρίτο Κόσμο. Αξίζει να σημειωθεί ότι ενώ στην Τρίτη Συνδιάσκεψη έλαβαν μέρος 157 κράτη, στην Πρώτη Συνδιάσκεψη είχαν λάβει μέρος μόνο 86. Το (τελικό) Σχέδιο Συμβάσεως τέθηκε σε ψηφοφορία, λαμβάνοντας 130 θετικές ψήφους, έναντι 4 αρνητικών και 17 αποχών, λόγω ακριβώς της αδυναμίας επίτευξης consensus, σύμφωνα με τους Κανόνες των Διαδικασιών της Τρίτης Συνδιάσκεψης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Οι αρνητικές ψήφοι προέρχονταν από το Ισραήλ, την Τουρκία, τις ΗΠΑ και την Βενεζουέλα, ενώ μεταξύ των αποχών περιλαμβάνονταν οι αποχές της Γερμανίας, της Αγγλίας και της Σοβιετικής Ένωσης. Στις 10 Οκτωβρίου του 1982, η Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (εφεξής Σύμβαση ΔΘ), υπογράφηκε επίσημα στο Μontego Bay της Τζαμάϊκα μετά από 9 χρόνια σκληρών διαπραγματεύσεων λόγω των πολλών αντικρουόμενων συμφερόντων ιδιαίτερα, όμως, των οικονομικών. Στις 16 Νοεμβρίου 1993, έντεκα χρόνια μετά την υπογραφή της, επικυρώθηκε από το 60o κράτος και ακολούθως - σύμφωνα με το άρθρο 308 παρ.1 που προέβλεπε ότι η Σύμβαση θα ετίθετο σε ισχύ «12 μήνες μετά την επικύρωσή της από 60 κράτη»-, τέθηκε σε ισχύ στις 16 Νοεμβρίου 1994. Τον ευνοϊκό υπέρ των

- 100 -

θάλασσα οριζόταν ανέκαθεν αρνητικά. Σύμφωνα με το άρθρο 86 της Σύμβασης ΔΘ ως ανοικτή θάλασσα -που ας σημειωθεί είναι ελεύθερη για όλα τα κράτη παράκτια και περίκλειστα- ορίζεται εκείνο το τμήμα της θάλασσας το οποίο δεν περιλαμβάνεται στην ΑΟΖ, την αιγιαλίτιδα ζώνη και τα εσωτερικά ύδατα ενός κράτους, ή στα αρχιπελαγικά ύδατα ενός αρχιπελαγικού κράτους. Από την αρνητική εννοιολογική προσέγγιση της ανοικτής θάλασσας απορρέει το γεγονός ότι, η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης (έως 12 ναυτικά μίλια) και η καθιέρωση της ΑΟΖ (έως 200 ναυτικά μίλια) στη Σύμβαση ΔΘ επέδρασαν αρνητικά στην έκτασή της132. Μετά τρεις αιώνες πλήρους αποδοχής της, η αρχή της ελευθερίας των θαλασσών επανεξετάσθηκε. Είναι πάντως δύσκολο να εντοπισθεί ο νομικός χαρακτήρας της ανοικτής θάλασσας. Δεν είναι res nullius (αδέσποτο πράγμα), ούτε res communis (πράγμα κοινής κτήσης), αφού δεν ανήκει κυριαρχικά στα κράτη. Σύμφωνα με τον Καθηγητή Ρούκουνα, η πλέον δόκιμη αντιμετώπιση της είναι ότι αποτελεί res communis usus (πράγμα κοινής χρήσης), με την έννοια ότι αποτελεί κοινόχρηστο αγαθό. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, επίσης, η άποψη του Καθηγητή Σπυρόπουλου κατά την οποία: «χρησιμοποιούμεν τον όρο res communis usus, ίνα προσδιορίσωμεν περίπου το νομικόν καθεστώς της ανοικτής θαλάσσης. Η πραγματική σημασία του καθεστώτος τούτου δεν δύναται να προσδιορισθή, ει μη δια της αναλύσεως των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων εκάστου κράτους σχετικώς προς την χρήσιν της ανοικτής θαλάσσης»133. Η Σύμβαση ΔΘ δεν κατάργησε την παραπάνω αρχή, αλλά περιόρισε το πεδίο εφαρμογής της στην θάλασσα και τον αέρα, ‘παραχωρώντας’ το βυθό και το υπέδαφος της ανοιχτής θάλασσας στη νέα αρχή «της κοινής κληρονομιάς της ανθρωπότητας». Τα συστατικά στοιχεία όμως της ελευθερίας των θαλασσών αυξήθηκαν. Έτσι, ενώ η Σύμβαση της Γενεύης του 1958 περιλάμβανε, στη βάση της αρχής της ελευθερίας των θαλασσών για όλα τα κράτη, παράκτια και περίκλειστα, inter alia: την ελευθερία ναυσιπλοΐας, την ελευθερία αλιείας, την ελευθερία τοποθετήσεως υποβρυχίων καλωδίων και σωληναγωγών και την ελευθερία υπερπτήσεως των ανοιχτών θαλασσών, η Σύμβαση του 1982 αναγνώρισε, περαιτέρω, στη βάση της «κοινής κληρονομιάς», την ελευθερία κατασκευής τεχνητών νήσων και άλλων εγκαταστάσεων που επιτρέπονται από το διεθνές δίκαιο και την ελευθερία επιστημονικής έρευνας134. Ωστόσο, το γεγονός ότι η ανοιχτή θάλασσα δεν ανήκει κυριαρχικά σε κανένα κράτος δεν συνεπάγεται ότι μέσα σε αυτή την περιοχή δεν ασκείται καμία εξουσία ή δικαιοδοσία, παρά μόνον την απουσία κάθε δικαιοδοσίας η οποία προέρχεται από μία διεθνή αρχή μέσα στην ανοιχτή θάλασσα. Τούτο επειδή ακριβώς η ανοιχτή θάλασσα είναι ελεύθερη για χρήση από όλα τα κράτη. Από την άλλη όμως πλευρά, λόγω της αναγκαιότητας να υπάρξει δικαιοδοσία στα πλοία που πλέουν στην ανοιχτή θάλασσα, το ζήτημα της δικαιοδοσίας μετατίθεται στα κράτη υπό την εξής έννοια: το κάθε κράτος έχει το δικαίωμα -αλλά και την υποχρέωση- να ασκεί δικαιοδοσία στα πλοία που φέρουν τη σημαία του ενώ πλέουν στην ανοιχτή θάλασσα. Είναι η λεγομένη αρχή της αποκλειστικής δικαιοδοσίας του κράτους της σημαίας σύμφωνα με την οποία, τα πλοία υπόκεινται κατ΄ αρχήν στην κρατική έννομη τάξη του

αναπτυσσομένων κρατών χαρακτήρα της Σύμβασης, καταδεικνύει το γεγονός ότι στις 9 Νοεμβρίου 1994, 68 κράτη είχαν προχωρήσει στην επικύρωσή της, τα περισσότερα εκ των οποίων ήταν μικρά και αναπτυσσόμενα. Βλ. United Nations – DOALOS / OLA, Table Showing the Status of the Convention and of the Agreement Relating to the Implementation of Part XI of the Convention, 1st April 1998. 132 Βλ. Μέρος V Σύμβασης ΔΘ, άρθρα 55-75. Για την ΑΟΖ βλ. D.J. Attard, The Exclusive Economic Zone in International Law, Clarendon Press, Oxford, 1987, R.W. Smith, The Exclusive Economic Zone Claims: An Analysis and Primary Documents, Nijhoff, 1986, F.O. Vicuna, The Exclusive Economic Zone: Regime and Legal Nature under International Law, Cambridge, 1989, W.C. Extavour, The Exclusive Economic Zone, Leiden, 1981, L. Juda, «The Exclusive Economic Zone: Compatibility of National Claims and the UN Convention on the Law of the Sea», 16 Ocean Development & International Law, 1986, σσ. 1-58, L. Alexander & R. Hodgson, «The Impact of the 200 mile Economic Zone on the Law of the Sea», 12 (3) S.D.L.R., σσ. 572 – 7. 133 Βλ. Ε. Ρούκουνα, Διεθνές Δίκαιο, τ. ΙΙ, Α. Σάκκουλας, Αθήνα, 1982, σελ. 173, Ι. Σπυρόπουλου, Δημόσιον Διεθνές Δίκαιον, Τύποις «ΠΥΡΣΟΥ» Α.Ε., Αθήνα, 1940, σελ. 178. 134 Βλ. άρθρο 87 Σύμβασης ΔΘ.

- 101 -

κράτους της σημαίας όσο πλέουν στην ανοιχτή θάλασσα (αρ. 10 της Σύμβασης της Γενεύης των Ανοιχτών Θαλασσών135 και το αρ. 94 της Σύμβασης ΔΘ). Σύμφωνα με την εν λόγω αρχή, όλα τα πλοία που πλέουν στην ανοιχτή θάλασσα υπόκεινται στο δίκαιο του κράτους της σημαίας το οποίο παρέχει σε αυτά την εθνικότητά του, εγκαθιδρύει το νομικό του καθεστώς και δημιουργεί τη βάση για την άσκηση της νομικής δικαιοδοσίας επί των ανοιχτών θαλασσών. Η δικαιοδοσία του κράτους έχει διττό χαρακτήρα: αφορά τόσο το πλοίο ως αντικείμενο εκμεταλλεύσεως όσο και τους εργαζομένους σε αυτό ως προς τις εργασιακές τους σχέσεις κλπ. Πέραν, όμως, της δικαιοδοσίας του κράτους στο πλοίο, υπάρχουν και δεσμεύσεις που αφορούν στην ασφάλεια της ναυσιπλοΐας, την προστασία της ανθρώπινης ζωής στη θάλασσα, την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος, όπως όμως και υποχρεώσεις προς το πλοίο. Έτσι, το κράτος σημαίας υποχρεούται να παρέχει διπλωματική προστασία αντίστοιχη με των πολιτών του όταν εργάζονται σε τρίτη χώρα και τεχνική και ιατρική βοήθεια στο πλήρωμα ανεξάρτητα, μάλιστα, από την εθνικότητα των μελών κ.α.136. H αρχή της αποκλειστικής δικαιοδοσίας του κράτους της σημαίας για μεγάλο διάστημα βασιζόταν σε πλάσμα δικαίου κατά το οποίο το κάθε πλοίο αποτελούσε έδαφος του κράτους που έπλεε στη θάλασσα. Οι υποστηριχτές της συγκεκριμένης θεωρίας –της οιονεί εδαφικότητας του πλοίου (territoriality of vessel)– το χαρακτηρίζουν είτε σαν «πλωτό νησί» ή σαν «αποσπασμένο τμήμα εδάφους» του κράτους, το οποίο φέρει τη σημαία του κράτους στο οποίο το «έδαφος» ανήκει. H βασική επιχειρηματολογία της θεωρίας είναι ότι κανένα κράτος δεν ασκεί κυριαρχική εξουσία στην ανοιχτή θάλασσα και ότι η κρατική εξουσία ασκείται μόνο στο έδαφος του κράτους, τα πράγματα και τα πρόσωπα. Λόγω αυτών το πλοίο θεωρείται μεταφορά ή νομικό πλάσμα (fictio) και με αυτή την έννοια το κράτος της σημαίας ασκεί νομική εξουσία για οποιαδήποτε πράξη συμβαίνει πάνω στο πλοίο σαν να την ασκούσε στο έδαφός του. Η θεωρία της οιονεί εδαφικότητας του πλοίου, που εγκαταλείφθηκε πλέον από την επιστήμη, έχει δεχθεί αυστηρή κριτική η οποία εστιάζεται στα εξής σημεία: Εφόσον το πλοίο είναι οιονεί έδαφος θα έπρεπε να έχει και αιγιαλίτιδα ζώνη στον αέρα ή/και υπέδαφος που, όμως, δεν έχει. Ακόμη στο γεγονός ότι, το ζήτημα της δικαιοδοσίας διαφοροποιείται εφόσον το πλοίο ευρίσκεται στα χωρικά ύδατα (βλ. αβλαβή διέλευση) ή στον λιμένα τρίτου κράτους. Προφανώς, εάν το πλοίο αποτελούσε οιονεί έδαφος, το τρίτο κράτος ούτε στην πρώτη αλλά ούτε και στη δεύτερη περίπτωση θα είχε καμία εξουσία επ΄ αυτού. Επειδή, επιπρόσθετα, η θεωρία της οιονεί εδαφικότητας του πλοίου δεν μπορεί να εξηγήσει φαινόμενα όπως αυτό της συνεχούς καταδίωξης ή το δικαίωμα νηοψίας (βλ. παρακάτω) που ασκούν πολεμικά πλοία σε εμπορικά μέσα στην ανοιχτή θάλασσα. Προφανώς, εφόσον το πλοίο ήταν οιονεί έδαφος καμία εξουσία δεν θα μπορούσε να ασκηθεί σε αυτό η οποία δεν θα προερχόταν από τις αρχές του κράτους της σημαίας. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι η ίδια θεωρία θα μπορούσε να οδηγήσει στην επικίνδυνη θέση ότι, εφόσον ένα πλοίο βρίσκεται στα χωρικά ύδατα ή τον λιμένα τρίτου κράτους, δεν μπορεί να ασκήσει καμία απολύτως δικαιοδοσία αφού το πλοίο αποτελεί ουσιαστικά έδαφος άλλου κράτους (αρ. 2 παρ. 7 Χάρτης ΗΕ). Κάτι, το οποίο όμως δεν ισχύει. Η κρατούσα θεωρία για το ζήτημα της δικαιοδοσίας του πλοίου στην ανοιχτή θάλασσα βασίζεται εν πολλοίς στη θεωρία της αρμοδιότητας και στη διαιρετή κυριαρχία137. Υπενθυμίζεται στο σημείο αυτό το ζήτημα της άσκησης κρατικής δικαιοδοσίας στο έδαφος του κράτους (βλ. καταναγκασμός). Με αυτή την έννοια είναι αυτονόητο ότι η δικαιοδοσία του κράτους Α δεν θα μπορούσε επουδενί να ασκηθεί σε κράτος Β χωρίς τη συγκατάθεση του τελευταίου (βλ. άρθρο 2 παρ. 7 του Χάρτη ΗΕ ). Όμως, στην ανοιχτή θάλασσα το όλο ζήτημα τίθεται διαφορετικά. Τούτο διότι, η ανοιχτή θάλασσα δεν ανήκει κυριαρχικά σε κανένα κράτος. Συνακόλουθα, ενώ για την άσκηση δικαιοδοσίας από ένα κράτος Α στο έδαφος κράτους Β θα ήταν αναγκαία η συναίνεση του κράτους Β, για την ανοιχτή θάλασσα (που δεν ανήκει

135 Βλ. Σύμβαση της Γενεύης για την Ανοικτή Θάλασσα, 1958, 450 United Nations Treaty Series 82. 136 Βλ. Ε. Ρούκουνα, Διεθνές Δίκαιο…, σελ. 133. 137 Για την έννοια της κρατικής κυριαρχίας βλ. Κ. Ιωάννου et.al., Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. Οι Φορείς Δικαιωμάτων..., σελ. 48.

- 102 -

σε κανένα), δεν απαιτείται η συναίνεση κανενός παρά μόνον –αν δύναται να λεχθεί– του διεθνούς δικαίου και με αυτή την έννοια «η συγκατάθεση όλων των κρατών της γης»138. Επειδή όμως το διεθνές δίκαιο δεν μπορεί να ασκήσει την αναγκαία για το πλοίο δικαιοδοσία, το οποίο αποτελεί ας σημειωθεί μία μικρή αυτάρκη ανθρώπινη κοινωνία και ένα σύνολο αγαθών της οποίας η συντήρηση είναι ευθύνη του δικαίου, οδηγείται σε μια πιο φυσιολογική139 και θα λέγαμε αναγκαία λύση. Αναθέτει στο κράτος, που από την άποψη του γενικού συμφέροντος ευρίσκεται πλησιέστερα στο ταξιδεύον πλοίο την άσκηση δικαιοδοσίας επ’ αυτού, δηλαδή στο κράτος της σημαίας του πλοίου. Από αυτήν όμως την προσέγγιση προκύπτει ότι, η δικαιοδοσία του κράτους της σημαίας δεν είναι μόνο δικαίωμα αλλά και υποχρέωση προς την ανθρώπινη κοινωνία που διαβιώνει στο πλοίο και με αυτή την έννοια είναι αδύνατη η παραίτηση του κράτους από αυτή την υποχρέωση.

2. H Υπόθεση Lotus Τη δικαιοδοσία του κράτους της σημαίας επιχείρησε – θα λέγαμε ανεπιτυχώς – να προσδιορίσει το Διαρκές Δικαστήριο Διεθνούς Δικαίου-ΔΔΔΔ (Permanent Court of International Justice), σε μία απόφασή του η οποία πέραν του ότι εκδόθηκε με οριακή πλειοψηφία (τη διπλή ψήφο του προέδρου), δέχθηκε παράλληλα την αυστηρή κριτική της επιστήμης και για τούτο το λόγο δεν ενσωματώθηκε στο θετικό διεθνές δίκαιο. Η απόφαση του δικαστηρίου για την υπόθεση Lotus140 έχει ως εξής: Στις 2 Αυγούστου του 1926, βόρεια της Μυτιλήνης, βυθίστηκε το τουρκικό πλοίο Boz – Court μετά από σύγκρουση με το γαλλικό πλοίο Lotus, με αποτέλεσμα να βρουν τον θάνατο οκτώ Τούρκοι που επέβαιναν σε αυτό. Όταν το Lοtus έφθασε με ρήγματα στην Κωνσταντινούπολη, οι τουρκικές αρχές άσκησαν ποινική δίωξη βάσει της τουρκικής νομοθεσίας τόσο στον Τούρκο πλοίαρχο του Boz – Court όσο και στον Γάλλο ύπαρχο που κατά τον χρόνο της σύγκρουσης εκτελούσε βάρδια στο Lotus. Η διαφορά οδηγήθηκε στο ΔΔΔΔ μετά τις διαμαρτυρίες της Γαλλίας και την υπογραφή συνυποσχετικού μεταξύ Γαλλίας – Τουρκίας. Σύμφωνα με την άποψη που υποστήριξε η Γαλλία, η άσκηση δικαιοδοσίας θα έπρεπε να βασίζεται σε κανόνα του διεθνούς δικαίου, ενώ σύμφωνα με την τουρκική άποψη, τα κράτη μπορούν να ασκούν δικαιοδοσία – είναι δηλαδή λόγω της κυριαρχίας τους ελευθέρα –, στον βαθμό που αυτή η δικαιοδοσία δεν είναι σαφώς αντίθετη στο διεθνές δίκαιο. Με αυτή την έννοια, η διεθνής δικαιοδοσία του κάθε κράτους ασκείται δυνάμει της εσωτερικής νομοθεσίας του κράτους, παρόλο που το διεθνές δίκαιο μπορεί να την περιορίσει. Σε κάθε, όμως, περίπτωση, εφόσον ο κανόνας του διεθνούς δικαίου δεν υφίσταται τα κράτη ασκούν ελεύθερα τη σχετική δικαιοδοσία. Στην απόφασή του το δικαστήριο υιοθέτησε σε ένα βαθμό την τουρκική θέση, επισημαίνοντας ότι το διεθνές δίκαιο «δεν περιέχει γενική απαγόρευση ότι τα κράτη δεν μπορούν να εκτείνουν την εφαρμογή των νόμων τους και τη δικαιοδοσία των δικαστηρίων τους σε πρόσωπα, πράγματα και πράξεις εκτός των εδαφών τους. Το διεθνές δίκαιο καταλείπει στα κράτη ένα ευρύ πεδίο διάκρισης στο ζήτημα αυτό, το οποίο περιορίζεται, σε ορισμένες περιπτώσεις, με απαγορευτικούς κανόνες. Ως προς τις λοιπές περιπτώσεις, κάθε κράτος παραμένει ελεύθερο να υιοθετήσει τις αρχές που το ίδιο θεωρεί ως καλύτερες και πιο κατάλληλες ... Αυτό το οποίο απαιτείται από ένα κράτος είναι να μην υπερβεί τα όρια που το διεθνές δίκιο θέτει στη δικαιοδοσία του. Μέσα στα όρια αυτά η άσκηση της δικαιοδοσίας θεμελιώνεται στην κυριαρχία του ... [πάντως] η δικαιοδοσία του κράτους δεν μπορεί να ασκηθεί έξω από το έδαφός του, παρά μόνον δυνάμει ενός επιτρεπτικού κανόνα του διεθνούς δικαίου»141. Ας σημειωθεί ότι η αντίφαση που προκύπτει στην παραπάνω

138 Βλ. Η. Κρίσπη, Τα Εμπορικά Πλοία εις την Ελευθέραν Θάλασσαν, Εκδ. Οίκος “Το Νομικόν” Ν. Α. Σάκκουλας, Αθήναι, 1957, σελ. 59. 139 Brierly, Τhe Law of Nations, 1949, σελ. 225. 140 Βλ. PCIJ Series A, 10 και PCIJ Series C No 13 (II). 141 Βλ. Κ. Ιωάννου et.al., Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο. Αρμοδιότητες..., σελ. 18-9.

- 103 -

απόφαση οφείλεται στο γεγονός ότι το ΔΔΔΔ αντιμετώπισε το τουρκικό πλοίο ως κατά πλάσμα δικαίου τουρκικό έδαφος142. Στην υπόθεση Lotus το ΔΔΔΔ κατέληξε στην «επικίνδυνη θεωρία» ότι, το κράτος της σημαίας του οποίου οι πολίτες έχουν θιγεί μπορεί να τιμωρεί τα αδικήματα που διαπράχθηκαν στην ανοιχτή θάλασσα με βάση την εσωτερική του νομοθεσία. Η Σύμβαση των Βρυξελλών του 1952 ανέτρεψε τη θεωρία που επιχείρησε να αναπτύξει το ΔΔΔΔ στον βαθμό που το κράτος του οποίου οι πολίτες έχουν θιγεί μπορεί να ασκήσει σε βάρος τους ποινική δίωξη, όχι όμως να τους συλλάβει και να τους προσάγει ενώπιον των δικών του δικαστηρίων όπως έπραξε η Τουρκία στην περίπτωση του πλοίου Lotus. Σχετική είναι η ρύθμιση του άρθρου 97 της Σύμβασης ΔΘ η οποία υιοθετώντας τη διάταξη της Σύμβασης των Βρυξελλών του 1952, επιβεβαίωσε την αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους της σημαίας για σύγκρουση στην ανοιχτή θάλασσα και τη συντρέχουσα αρμοδιότητα του κράτους του οποίου ο πολίτης προέβη στο αδίκημα. Σύμφωνα με το άρθρο 97 της Σύμβασης ΔΘ με τίτλο «[π]οινική δικαιοδοσία σε περιπτώσεις σύγκρουσης ή άλλου θαλάσσιου επεισοδίου», α. Σε περίπτωση σύγκρουσης ή άλλου θαλάσσιου επεισοδίου αναφορικά με πλοίο στα διεθνή ύδατα που επισείει την ποινική ή πειθαρχική ευθύνη του πλοιάρχου ή τυχόν άλλου μέλους του πληρώματος, καμία πειθαρχική ή ποινική δίωξη δεν μπορεί να ασκηθεί εναντίον αυτού παρά μόνον ενώπιον των δικαστικών ή διοικητικών αρχών είτε του Κράτους της σημαίας, είτε του Κράτους του οποίου το άτομο αυτό έχει την υπηκοότητα. β. Σε θέματα πειθαρχίας, το Κράτος το οποίο χορήγησε το δίπλωμα πλοιάρχου ή το πιστοποιητικό ναυτικής ικανότητας ή την άδεια ασκήσεως είναι το μόνο αρμόδιο, τηρώντας την πρέπουσα νομική διαδικασία, για την αφαίρεση των πιστοποιητικών αυτών, ακόμη και αν ο κάτοχος δεν είναι υπήκοος του κράτους που τα χορήγησε. γ. Σύλληψη ή κράτηση πλοίου, ακόμη και εις εκτέλεση ανακριτικού έργου, δεν μπορεί να διαταχθεί από αρχή άλλη, εκτός από εκείνη του Κράτους τα σημαίας του πλοίου. 3. Εξαιρέσεις από την Αποκλειστική Δικαιοδοσία του Κράτους της Σημαίας στην Ανοιχτή Θάλασσα Όπως ήδη αναφέρθηκε κανένα κράτος δεν μπορεί να ασκήσει κυριαρχική εξουσία στην ανοιχτή θάλασσα. Συνακόλουθα, άσκηση εξουσίας σε ένα εμπορικό πλοίο θα μπορούσε να ασκήσει μόνον πλοίο του κράτους της σημαίας και τούτο με συγκεκριμένους όρους. Για συγκεκριμένα, ωστόσο, αδικήματα, η Σύμβαση ΔΘ δίνει τη δυνατότητα σε πολεμικά πλοία ή σε πλοία που ασκούν δημόσια εξουσία να ασκούν δικαιοδοσία. Αυτές οι περιπτώσεις λειτουργούν ως εξαιρέσεις από την αρχή της δικαιοδοσίας του κράτους σημαίας καθιερώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο «οικουμενική αρμοδιότητα, δηλαδή αρμοδιότητα όλων των κρατών. Στις περιπτώσεις αυτές δεν εξετάζεται κατά πόσο ή όχι υπάρχει σύνδεσμος αρμοδιότητας προς ορισμένο κράτος. Αρκεί ότι συντρέχουν ορισμένες περιστάσεις που καθορίζονται στους σχετικούς διεθνούς κανόνες. Οι περιστάσεις αυτές αφορούν κυρίως την άσκηση ποινικής δικαιοδοσίας και αναφέρονται στη διάπραξη ορισμένων εγκλημάτων τα οποία αποκαλούνται «διεθνή», όπως η πειρατεία, η γενοκτονία, το δουλεμπόριο, καθώς και ορισμένα εγκλήματα πολέμου. Η αναγνώριση της οικουμενικής δικαιοδοσίας των κρατών οφείλεται στο γεγονός ότι η διεθνής έννομη τάξη δεν διαθέτει αυτοτελείς μηχανισμούς καταστολής και τιμωρίας ορισμένων πράξεων, που θεωρούνται ότι στρέφονται κατά της διεθνούς κοινωνίας ως συνόλου. Τα κράτη έτσι αναλαμβάνουν εκείνα να καταστείλουν τα εγκλήματα αυτά, ανεξάρτητα αν υπάρχει ή όχι συγκεκριμένος σύνδεσμος με την εθνική έννομη τάξη. Πάντως η οικουμενική δικαιοδοσία επειδή είναι συντρέχουσα (για μια δηλαδή ενέργεια ή

142 Βλ. ό.π.

- 104 -

κατάσταση έχουν δικαιοδοσία όλα τα κράτη) είναι ενδεχόμενο να δημιουργήσει προβλήματα σύγκρουσης»143. Σε τρεις τέτοιες περιπτώσεις η Σύμβαση ΔΘ δίνει τη δυνατότητα σε πολεμικά πλοία ή σε πλοία που ασκούν δημόσια εξουσία να ασκούν δικαιοδοσία ως εξαιρέσεις από την αρχή της δικαιοδοσίας του κράτους σημαίας. Αυτές είναι οι ακόλουθες: η νηοψία, η συνεχής καταδίωξη και η πειρατεία. Η πειρατεία, ειδικότερα, είναι το πρώτο έγκλημα που έδωσε τη δυνατότητα ποινικής καταστολής του σε οιοδήποτε κράτος στη ανοικτή θάλασσα, σύμφωνα κατ’ αρχήν με το εθιμικό διεθνές δίκαιο. Αφορά την περίπτωση οικουμενικής δικαιοδοσίας στην ακραία έκφανσή της, στο μέτρο που στις περιπτώσεις πειρατείας δεν αναζητείται τόσο των δραστών, όσο και των θυμάτων με συγκεκριμένο κράτος. Διαφορετικά τίθεται το ζήτημα στην περίπτωση της λεγομένης «περιορισμένης οικουμενικής δικαιοδοσίας», κατά την οποία θεωρείται ως ελάχιστος σύνδεσμος η διαμονή του κατηγορουμένου στο κράτος που κινεί την ποινική δίωξη144. α. Η Νηοψία Σε ορισμένες περιπτώσεις που συνδέονται με ύποπτες κινήσεις συγκεκριμένου ιδιωτικού πλοίου, ακόμη και αυτό έχει διαφορετική σημαία, πολεμικά πλοία έχουν τη δυνατότητα να σταματήσουν ιδιωτικά πλοία στην ανοιχτή θάλασσα - με εξαίρεση όσα χαίρουν ετεροδικίας (κατά βάση τα δημόσιας εξουσίας πλοία). Ειδικότερα, εφόσον υπάρχει σοβαρή υποψία ότι το πλοίο επιδίδεται σε πειρατεία, σε δουλεμπόριο ή σε παράνομες εκπομπές (βλ. το άρθρο 109), δεν έχει εθνικότητα ή αρνείται να υψώσει τη σημαία του, το πολεμικό πλοίο έχει δικαιοδοσία να προβεί σε έλεγχο. Η διενέργεια, ωστόσο, του ελέγχου θα πρέπει να είναι διακριτική ενώ για την περίπτωση που η έρευνα αποδειχθεί άκαρπη το κράτος της σημαίας υπέχει ευθύνη στο «ύποπτο» πλοίο για την αποζημίωση που τυχόν υπέστη. Στο άρθρο 110 που έχει τίτλο «Δικαίωμα νηοψίας», αναφέρεται σχετικά: (1) Εκτός από περιπτώσεις επέμβασης δυνάμει εξουσιών που προβλέπονται από συνθήκη, πολεμικό πλοίο που συναντά στην ανοικτή θάλασσα ξένο πλοίο, εκτός από τα πλοία που απολαύουν πλήρους ετεροδικίας σύμφωνα με άρθρα 95 και 96, δεν δικαιούται να σταματήσει για έλεγχο εκτός αν υπάρχει βάσιμος λόγος υποψίας ότι: (α) Το πλοίο επιδίδεται σε πειρατεία (β) Το πλοίο επιδίδεται σε δουλεμπόριο (γ) Το πλοίο επιδίδεται σε παράνομες εκπομπές και το Κράτος της σημαίας του πολεμικού πλοίου έχει δικαιοδοσία σύμφωνα με το άρθρο 109 (δ) Το πλοίο δεν έχει εθνικότητα ή (ε) Αν και φέρει ξένη σημαία ή αρνείται να υψώσει τη σημαία του, αυτό έχει στην πραγματικότητα την ίδια εθνικότητα με το πολεμικό. (2) Στις περιπτώσεις της πιο πάνω παραγράφου 1, το πολεμικό πλοίο μπορεί να προβεί σε εξακρίβωση του δικαιώματος του πλοίου να φέρει τη σημαία του. Για το σκοπό αυτό, μπορεί να στείλει λέμβο υπό τη διοίκηση αξιωματικού στο ύποπτο πλοίο. Αν μετά τον έλεγχο των εγγράφων η υπόνοια εξακολουθεί να υπάρχει, μπορεί να προβεί σε περαιτέρω έρευνα πάνω στο πλοίο, η οποία θα πρέπει να γίνει με κάθε δυνατή διάκριση.

(3) Αν οι υπόνοιες αποδειχθούν αβάσιμες και με την προϋπόθεση ότι το πλοίο στο οποίο έχει γίνει η έρευνα δεν έχει διαπράξει οτιδήποτε που να δικαιολογεί τις υπόνοιες αυτές, θα αποζημιωθεί για κάθε απώλεια ή ζημιά που μπορεί να υπέστη.

143 Βλ. Κ. Ιωάννου & Α. Στρατή, Εισηγήσεις Δικαίου της Θάλασσας, τ. Α’, Αθήνα-Κομοτηνή, Α. Σάκκουλας, 1996, σελ. 222 επ. 144 ό.π., Μ. Μαρούδα, «Η πειρατεία ως διεθνές έγκλημα» …, σελ. 38.

- 105 -

(4) Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται mutatis muntandis σε στρατιωτικά αεροσκάφη. (5) Οι διατάξεις αυτές εφαρμόζονται επίσης σε οποιαδήποτε άλλα δεόντως εξουσιοδοτημένα πλοία ή αεροσκάφη που έχουν εμφανή διακριτικά στοιχεία ότι ανήκουν σε κρατική υπηρεσία. β. Η Συνεχής Καταδίωξη Συνεχής καταδίωξη ονομάζεται το δικαίωμα κάθε πολεμικού ή κρατικού πλοίου ή αεροσκάφους να καταδιώξει ξένο πλοίο για παραβίαση των νόμων και κανονισμών του παρακτίου κράτους μέσα στα εσωτερικά ύδατα, την αιγιαλίτιδα ζώνη, τη συνορεύουσα ζώνη, την αποκλειστική οικονομική ζώνη ή την υφαλοκρηπίδα. Σύμφωνα με το άρθρο 111 της Σύμβασης ΔΘ που φέρει τίτλο «Δικαίωμα συνεχούς καταδίωξης», «[η] συνεχής καταδίωξη ξένου πλοίου μπορεί να γίνεται όταν οι αρμόδιες αρχές του παράκτιου Κράτους έχουν σοβαρούς λόγους να πιστεύουν ότι το πλοίο παραβίασε τους νόμους και τους κανονισμούς του κράτους αυτού. Η συνεχής καταδίωξη μπορεί να αρχίσει όταν το ξένο πλοίο ή μία από τις λέμβους του βρίσκεται στα εσωτερικά ύδατα, αρχιπελαγικά ύδατα, στη χωρική θάλασσα ή στη συνορεύουσα ζώνη του καταδιώκοντος Κράτους, και μπορεί να συνεχισθεί και έξω από τη χωρική θάλασσα ή τη συνορεύουσα ζώνη μόνο αν η καταδίωξη αυτή δεν έχει διακοπεί. Δεν είναι απαραίτητο, κατά τη διάρκεια που το ξένο πλοίο βρίσκεται μέσα στη χωρική θάλασσα ή στη συνορεύουσα ζώνη και διατάσσεται να σταματήσει, το πλοίο που δίνει τη διαταγή να βρίσκεται επίσης μέσα στη χωρική θάλασσα ή στη συνορεύουσα ζώνη. Αν το ξένο πλοίο βρίσκεται μέσα σε συνορεύουσα ζώνη, όπως αυτή καθορίζεται στο άρθρο 33, η δίωξη μπορεί να επιχειρηθεί μόνο για παραβιάσεις των δικαιωμάτων για προστασία των οποίων καθιερώθηκε η ζώνη αυτή … ». Το δικαίωμα της συνεχούς καταδίωξης διατυπώθηκε πρώτη φορά σε διμερή συμβατικά κείμενα ΗΠΑ και Μ. Βρετανίας τη δεκαετία του 1930 τα οποία είχαν αντικείμενο την πάταξη της ποτοαπαγόρευσης έξω από τα χωρικά ύδατα των ΗΠΑ που εκείνη την εποχή έφθαναν τα 3 ναυτικά μίλια. Η βύθιση ύποπτου πλοίου από πολεμικά πλοία των ΗΠΑ οδήγησε το ζήτημα της συνεχούς καταδίωξης σε αμερικανο -βρετανική επιτροπή διαιτησίας, η οποία επέκρινε την έκταση του δικαιώματος συνεχούς καταδίωξης - καθόσον οδήγησε στη βύθιση του ύποπτου πλοίου-, χωρίς, ωστόσο, να αμφισβητήσει αυτό καθαυτό το δικαίωμα των ΗΠΑ στη συνεχή καταδίωξη πλοίου έξω από την αιγιαλίτιδα ζώνη145. γ. Η Πειρατεία

Η Περίπτωση της Πειρατείας Στον ορισμό της πειρατείας αναφέρεται το άρθρο 101 με τίτλο «Ορισμός της πειρατείας» με τον ακόλουθο τρόπο: Πειρατεία συνιστούν οι ακόλουθες πράξεις: (α) Κάθε παράνομη πράξη βίας ή κράτησης ή κάθε πράξη διαρπαγής που διαπράττεται για ιδιωτικούς σκοπούς από το πλήρωμα ή τους επιβάτες ιδιωτικού πλοίου ή αεροσκάφους και που κατευθύνεται: (1) Στην ανοικτή θάλασσα, εναντίον άλλου πλοίου ή αεροσκάφους ή εναντίον προσώπου ή περιουσιακών στοιχείων πάνω στο πλοίο ή το αεροσκάφος αυτό. (2) Εναντίον πλοίου ή αεροσκάφους, προσώπων ή περιουσιακών στοιχείων, σε τόπο εκτός της δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους. (β) Κάθε πράξη εκούσιας συμμετοχής στη λειτουργία ενός πλοίου ή αεροσκάφους εν γνώσει των γεγονότων που καθιστούν το πλοίο ή το αεροσκάφος αυτό πειρατικό. 145 Βλ. Κ. Ιωάννου & Α. Στρατή, Εισηγήσεις Δικαίου της Θάλασσας…, σελ. 192επ.

- 106 -

(β) Κάθε πράξη υποκίνησης ή σκόπιμης διευκόλυνσης πράξης που αναφέρεται στην παράγραφο (α) ή (β) αυτού του άρθρου. Το άρθρο 103 αναφέρεται στον «ορισμό του πειρατικού πλοίου ή αεροσκάφους». Σύμφωνα με το άρθρο αυτό, "πλοίο ή αεροσκάφος θεωρείται ως πειρατικό αν τα πρόσωπα, που ασκούν τον πραγματικό έλεγχο σ’ αυτό, το προορίζουν για να διαπράξουν μία από τις πράξεις που αναφέρονται στο άρθρο 101. Το ίδιο ισχύει και αν το πλοίο ή το αεροσκάφος έχει χρησιμοποιηθεί για να διαπραχθεί οποιαδήποτε τέτοια πράξη, για όσο χρονικό διάστημα αυτό παραμένει κάτω από την έλεγχο των προσώπων που είναι υπεύθυνα" Δικαιολογητική βάση για την εξαίρεση από την αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους της σημαίας στην ανοιχτή θάλασσα αποτελεί το γεγονός ότι, ένα πειρατικό πλοίο είτε δεν έχει σημαία είτε έχει αλλά ουσιαστικά λόγω των πράξεών του ενεργεί αντίθετα προς τη νόμιμη συμπεριφορά που επιβάλλει η κατοχή της σημαίας. Με αυτή την έννοια το διεθνές δίκαιο αναγνωρίζει σε πολεμικά πλοία ή πλοία που ασκούν δημόσια εξουσία την επέμβαση στα πειρατικά πλοία για την καταστολή της πειρατείας.146 Τούτο προβλέπει το άρθρο 107 της Σύμβασης ΔΘ, με τίτλο «[π]λοία και αεροσκάφη δικαιούμενα να προβούν σε κατάσχεση για λόγους πειρατείας», κατά το οποίο η κατάσχεση, "μπορεί να γίνει μόνο από πολεμικά πλοία ή στρατιωτικά αεροσκάφη, ή από άλλα πλοία ή αεροσκάφη με εμφανή διακριτικά στοιχεία ότι ανήκουν σε κρατική υπηρεσία και είναι εξουσιοδοτημένα για το σκοπό αυτό." Είναι, μάλιστα, ενδιαφέρον ότι σύμφωνα με το άρθρο 105 της Σύμβασης ΔΘ με τίτλο «Κατάσχεση πειρατικού πλοίου ή αεροσκάφους», "Κάθε Κράτος μπορεί να κατάσχει ένα πειρατικό πλοίο ή αεροσκάφος στην ανοικτή θάλασσα ή σε άλλο μέρος έξω από την δικαιοδοσία οποιουδήποτε άλλου Κράτους, ως και ένα πλοίο ή αεροσκάφος που έχει κυριευθεί και ελέγχεται από πειρατές, και να συλλάβει τα πρόσωπα και να κατάσχει τα περιουσιακά στοιχεία τους πάνω στο πλοίο. Τα δικαστήρια του Κράτους που ενήργησε την κατάσχεση μπορούν να αποφασίσουν αφ’ ενός μεν για τις ποινές που θα επιβληθούν, αφ’ ετέρου δε για τα μέτρα που θα ληφθούν σχετικά με τα πλοία, τα αεροσκάφη ή τα περιουσιακά στοιχεία, επιφυλασσομένων των δικαιωμάτων τρίτων μερών που ενεργούν με καλή πίστη." Εφόσον, πάντως, η έρευνα για την καταστολή της πειρατείας αποβεί άκαρπη, σύμφωνα με το άρθρο 106 που φέρει τίτλο «Ευθύνη για κατάσχεση χωρίς επαρκή στοιχεία», το κράτος του οποίου το πλοίο πραγματοποίησε την έρευνα υπέχει ευθύνη. Αναφέρεται ακριβώς ότι, "Σε περίπτωση που η κατάσχεση πλοίου ή αεροσκάφους υπόπτου για πειρατεία έχει γίνει χωρίς να υπάρχουν επαρκή στοιχεία που να τη δικαιολογούν, το Κράτος το οποίο προέβη στην κατάσχεση ευθύνεται απέναντι του Κράτους του οποίου την εθνικότητα φέρει το πλοίο ή το αεροσκάφος, για κάθε απώλεια ή ζημιά που προκλήθηκε από την κατάσχεσή του." Σύμφωνα κατ’ αρχάς με τον ορισμό για την πειρατεία, προκύπτουν τρεις προϋποθέσεις για τη στοιχειοθέτησή της ως διεθνούς εγκλήματος jure gentium: α. Να υφίσταται πράξη παράνομης βίας ή κράτησης ή διαρπαγής (λεηλασίας). Ορθά επισημαίνεται ότι η διατύπωση «παράνομη βία» αποτελεί ταυτολογία,

146 Βλ. Ε. Ρούκουνα, Διεθνές Δίκαιο..., σελ. 185.

- 107 -

στο μέτρο που κάθε πράξη βίας είναι παράνομη στο διεθνές δίκαιο, εφόσον δεν αποτελεί νόμιμη άμυνα147. β. Αυτή η παράνομη πράξη να διενεργείται από το πλήρωμα ή τους επιβάτες ιδιωτικού πλοίου. Πρόδηλα, δε νοείται ως πειρατεία η βία προέρχεται από πολεμικό ή δημόσιο πλοίο σε βάρος άλλου πλοίου. Θα μπορούσε, ωστόσο, να θεωρηθεί πειρατεία παράνομη πράξη στην οποία προέβη είτε πολεμικό πλοίο το οποίο έχουν καταλάβει στασιαστές (αρ. 102 της Σύμβασης ΔΘ), είτε δημόσιο πλοίο το οποίο φέρει τη σημαία μη διεθνούς αναγνωρισμένης οντότητας. Τούτο συνέβη τον Μάιο του 1975, όταν το εμπορικό πλοίο Mayarez με σημαία των ΗΠΑ συνελήφθη από περιπολικό της Καμπότζης στον Κόλπο του Σιάμ στην ανοικτή θάλασσα 60 ναυτικά μίλια από τις ακτές της Καμπότζης, κατά την περίοδο των Ερυθρών Χμέρ. Καθώς το καθεστώς του Πολ Ποτ δεν είχε κερδίσει τη διεθνή αναγνώριση από υψηλό αριθμό κρατών, οι ΗΠΑ θεώρησαν τη σύλληψη ως πειρατεία jure gentium148. γ. Nα λαμβάνει χώρα «στην ανοικτή θάλασσα» ή σε «τόπο εκτός της δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους». Εννοείται ότι πειρατεία jure gentium έχουμε και στην ΑΟΖ ή στη συνορεύουσα ζώνη, εφόσον ή δίωξή της δεν συγκρούεται με τα κυριαρχικά δικαιώματα του παρακτίου κράτους στην ΑΟΖ ή στις συγκεκριμένες αρμοδιότητες του στη συνορεύουσα ζώνη που έχει υιοθετήσει149. δ. Η διάπραξη των παρανόμων πράξεων να λαμβάνει χώρα από πλοίο σε πλοίο, αποκλείοντας, έτσι, παράνομες πράξεις που εκδηλώνονται εξαρχής στο πλοίο – στόχος. Έτσι, η στάση μελών του πληρώματος ή πράξεις βίας από τους επιβάτες δεν εντάσσονται στο εννοιολογικό πεδίο της πειρατείας του άρθρου 103. Έχει ενδιαφέρον η περίπτωση του Santa Maria, κρουαζιερόπλοιου με σημαία Πορτογαλίας. Στις 22 Ιανουαρίου 1961 κατελήφθη από ενόπλους οι οποίοι επιβιβάσθηκαν αρχικά ως επιβάτες. Αφού σκότωσαν μέλη του πληρώματος δήλωσαν ότι διεξάγουν επαναστατικό αγώνα απέναντι στο δικτατορικό καθεστώς του Salazar της Πορτογαλίας. Μετά από διαπραγματεύσεις με αμερικανικά πλοία που προσέγγισαν το Santa Maria οι ένοπλοι αποβιβάσθηκαν στη Βραζιλία, όπου και τους χορηγήθηκε πολιτικό άσυλο. Η πράξη τους δε δεν θεωρήθηκε ως πειρατεία jure gentium γιατί ακριβώς έλαβε χώρα στο ίδιο πλοίο και όχι έναντι πλοίου150. Κατ’ αυτό τον τρόπο, όμως, αποκλείεται μεγάλος αριθμός τρομοκρατικών πράξεων επειδή ακριβώς λαμβάνουν χώρα εξαρχής στο ίδιο πλοίο και όχι έναντι άλλου πλοίου. Πολύ περισσότερο που οι δράστες αυτών των πράξεων δεν εμφανίζουν ιδιοτελή κίνητρα αλλά πολιτικά. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του ιταλικού πλοίου Achille Lauro (1985), το οποίο κατελήφθη από μέλη του Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Οι συγκεκριμένοι επιβιβάστηκαν αρχικά ως επιβάτες και σε κάποιο σημείο του ταξιδίου, ανέλαβαν τον έλεγχο του πλοίου. Κρατώντας ως ομήρους τους επιβάτες, εκτόξευσαν απειλές ότι θα ανατίναζαν το πλοίο εφόσον το Ισραήλ δεν απελευθέρωνε 50 Παλαιστινίους κρατούμενους. Όταν το αίτημά τους απορρίφθηκε, σκότωσαν έναν Αμερικανοεβραίο επιβάτη που επέβαινε σε αναπηρικό καροτσάκι, τον οποίο στη συνέχεια πέταξαν στη θάλασσα. Αν και οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν την πράξη ως πειρατεία, οι δράστες καταδικάσθηκαν από ιταλικά δικαστήρια για πράξεις τρομοκρατίας. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι σε εκείνη τη χρονική συγκυρία τρομοκρατικές πράξεις σε πλοίο δεν σε συνιστούσαν διεθνές έγκλημα. Και είναι ακριβώς ο λόγος που η ιταλική κυβέρνηση ανέλαβε πρωτοβουλία η οποία οδήγησε στη Σύμβαση της Ρώμης με αντικείμενο την καταστολή 147 Βλ. Κ. Ιωάννου & Α. Στρατή, Εισηγήσεις Δικαίου της Θάλασσας …, σελ. 224. 148 Βλ. Μ. Μαρούδα, «Η πειρατεία ως διεθνές έγκλημα»…, σελ. 41. 149 Βλ. αρ. 58 (2) της Σύμβασης ΔΘ, όπου αναφέρεται ότι οι διατάξεις των άρθρων 88-115, άρα και των άρθρων 100-107 που αφορούν την πειρατεία, εφαρμόζονται στην ΑΟΖ εφόσον δεν είναι ασυμβίβαστες με το καθεστώς της ΑΟΖ. ό.π. 150 ό.π.

- 108 -

παρανόμων πράξεων κατά της ασφάλειας και της θαλάσσιας ναυσιπλοΐας, καλύπτοντας, έτσι, το νομικό κενό που δημιουργούσε η Σύμβαση ΔΘ. Ωστόσο, αν και περιγράφει στις παράνομες πράξεις τρομοκρατικές ενέργειες που εκδηλώνονται σε πλοίο, δεν καθιερώνει οικουμενική δικαιοδοσία στην καταστολή τους, ενώ δεν έχει τύχει μεγάλης αποδοχής από τη διεθνή κοινότητα151.

151 Βλ. Μ. Μαρούδα, «Η πειρατεία ως διεθνές έγκλημα»…, σελ. 45.

- 109 -

Πχης Δ. Δαλακλής ΠΝ Εκπρόσωπος ΣΝΔ

Ο Δημήτριος Δαλακλής γεννήθηκε στην Αθήνα το 1969. Κατατασσόμενος στις τάξεις του Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ), αποφοίτησε το 1992 από τη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων (ΣΝΔ) και υπηρέτησε σε διάφορες μονάδες του Αρχηγείου Στόλου, με επιστέγασμα την εκτέλεση καθηκόντων Υπάρχου στη Φρεγάτα ΥΔΡΑ και Κυβερνήτου στην Κανονιοφόρο ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ. Είναι απόφοιτος της ΣΔΙΕΠΝ και ΑΔΙΣΠΟ, ενώ κατέχει δύο μεταπτυχιακές εξειδικεύσεις επιπέδου Μάστερ, στην τεχνολογία διαχείρισης πληροφοριών και στην ανάλυση θεμάτων αμύνης με έμφαση στις πληροφοριακές επιχειρήσεις. Από το έτος 2005 συνδράμει με επικουρική και κύρια διδασκαλία το έργο της ΣΝΔ στον Τομέα Συστημάτων Μάχης, Ναυτικών Επιχειρήσεων, Θαλασσίων Επιστημών, Ναυτιλίας, Ηλεκτρονικών & Τηλεπικοινωνιών. Επιπρόσθετα, από το έτος 2007 συνδράμει επικουρικά το εκπαιδευτικό έργο του τμήματος Ναυτιλίας και Επιχειρηματικών Υπηρεσιών του Πανεπιστημίου του Αιγαίου, στα πλαίσια εκπόνησης Διδακτορικής Διατριβής (ΔΔ). Την τρέχουσα περίοδο είναι Διευθυντής του Προσομοιωτή Ναυτιλίας και συντονιστής Πρακτικής Ναυτικής Εκπαιδεύσεως (ΠΝΕ) της ΣΝΔ. Διατελεί μέλος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου της Σχολής, ενώ ασχολείται με θέματα γεωπολιτικής, ναυτιλίας και θαλασσίων μεταφορών. Αποτέλεσε μέλος συγγραφικής ομάδας διδακτικού βιβλίου για τις Ακαδημίες του Εμπορικού Ναυτικού (ΑΕΝ). Έχει συγγράψει πλήθος επιστημονικών αναλύσεων και άρθρων τα οποία έχουν δημοσιευτεί τόσο στην Ελληνική όσο και στην Αγγλική γλώσσα, ενώ έχει συμμετάσχει σε αριθμό συνεδρίων στην Ελλάδα και το Εξωτερικό. Ομιλεί αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά.

- 110 -

- 111 -

ΘΑΛΑΣΣΙΕΣ ΜΕΤΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ: Η ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

Το φαινόμενο της πειρατείας άρχισε να εμφανίζεται μαζί με τις πρώτες προσπάθειες του ανθρώπου να εκμεταλλευτεί τη θάλασσα προκειμένου να διεκπεραιώσει αποτελεσματικότερα τις μεταφορικές δραστηριότητες που είναι αναγκαίες για το εμπόριο. Κατά συνέπεια χαρακτηρίζεται με ευκολία ως το αρχαιότερο διεθνές έγκλημα, ενώ διαχρονικά αποτέλεσε μια μάστιγα που έντονα ταλαιπώρησε τις θαλάσσιες μεταφορές. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Μεσογείου Θάλασσας. Στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιφέρεια παρατηρείται μια έντονη και διαρκή παρουσία πειρατών με αφετηρία στις απαρχές της ιστορίας και τη μυθολογία, καταλήγοντας μέχρι και τα πρώτα χρόνια δημιουργίας του νεώτερου Ελληνικού κράτους. Επίσης, θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ότι η πειρατεία γνώρισε την κορύφωσή της στην εποχή των συγκρούσεων των μεγάλων ευρωπαϊκών αυτοκρατοριών. Κατά την εποχή των ιστιοφόρων πλοίων, πειρατές και κουρσάροι λυμαίνονταν ανελέητα και σε κάθε ευκαιρία τα ατυχή εμπορικά πλοία που συναντούσαν στις θάλασσες και ωκεανούς. Μέχρι την έλευση του ατμού στα δρώμενα της ναυτιλίας, η πειρατεία ήταν μια από τις κύριες πηγές ανησυχίας, τόσο για τους πλοιοκτήτες και πληρώματα των πλοίων, όσο και για τις διάφορες κυβερνήσεις που παραδοσιακά επιθυμούν να επεκτείνουν τον αποτελεσματικό έλεγχο και κυριαρχία -που με ευκολία εξασκούν στη ξηρά- και στη θάλασσα. Κατά συνέπεια, όταν η τεχνολογική ωρίμανση της ανθρωπότητας το επέτρεψε, οι πολεμικοί στολίσκοι των διαφόρων χωρών με υψηλό ενδιαφέρον για την ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα συνέτριψαν την πειρατική δραστηριότητα και μάλιστα με αρκετά έντονο ζήλο. Ταυτόχρονα, η αρκετά αποτελεσματική αστυνόμευση σχεδόν κάθε πιθαμής της επικράτειας των από τα εμπλεκόμενα κράτη ή τους τυχόν αυτόκλητους «προστάτες» κατά το καθεστώς της αποικιοκρατίας, είχε ως αποτέλεσμα τη σχεδόν απόλυτη εξαφάνιση της πειρατείας από την θεματολογία ενδιαφέροντος της διεθνούς κοινότητας. Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα, τα πειρατικά περιστατικά ήταν εξαιρετικά σπάνια και περιορίζονταν μόνο σε πολύ συγκεκριμένες περιοχές του αναπτυσσόμενου κόσμου. Από την άλλη μεριά όμως, η κατάσταση σχετικά με την πειρατική δραστηριότητα, κατά την χρονική περίοδο που συμπίπτει με τη συμπλήρωση της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, είναι τελείως διαφορετική σε σχέση με το πρόσφατο παρελθόν. Η ασφάλεια των ανοιχτών θαλασσών τα τελευταία χρόνια δεν είναι δεδομένη. Σε τούτο έχει συντελέσει το γεγονός ότι η παγκοσμιοποίηση έχει διευρύνει το χάσμα ευημερίας Βορρά-Νότου, κάτι που έχει άμεση επίπτωση στις πολιτικοκοινωνικές εξελίξεις στον τρίτο κόσμο. Το πλέον γνωστό παράδειγμα, το οποίο τα τελευταία τρία χρόνια έχει σαφώς στραμμένα πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας, αποτελεί η πειρατική δραστηριότητα στον Κόλπο του Άντεν και στον Ινδικό Ωκεανό, περιοχές με άμεση γειτνίαση με τη Σομαλία152. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η συγκεκριμένη χώρα είναι ένα από τα φτωχότερα μέρη του κόσμου, σε συνδυασμό με τις πολύ περιορισμένες δυνατότητες της κεντρικής κυβέρνησης της χώρας να επιβάλει την ηρεμία και την τάξη στην επικράτεια της και το γενικότερο καθεστώς αστάθειας στην Ανατολική Αφρική, η πειρατεία θα συνεχίσει να αποτελεί μια ευρέως διαδεδομένη -αν όχι αναγκαία για την επιβίωση τους- δραστηριότητα για τους χειμαζόμενους κατοίκους της περιοχής. Η ελεύθερη κίνηση των πλοίων διαμέσου της διώρυγας του Σουέζ -γεγονός που συντομεύει κατά πολύ το συνολικό δρομολόγιο τους προς τους πλέον προσφιλής λιμένες προορισμού από την Ασία προς την Δύση (δηλαδή Ευρώπη και ΗΠΑ) και αντίστροφα- αποτελεί παρελθόν. Την ίδια χρονική στιγμή, είναι εύκολο κανείς να συμπεράνει ότι δεν

152 Η Σομαλία [στα σομαλικά Somaaliya και στα αραβικά ( /As-Suumaal)], έχει εκτεταμένες ακτές βόρεια, ανατολικά και νοτιοανατολικά στον Κόλπο του Άντεν και τον Ινδικό Ωκεανό αντίστοιχα, καθώς βρίσκεται στο ανατολικό άκρο της Αφρικανικής Ηπείρου, μιας περιοχής επίσης γνωστή κάτω από τον όρο «Κέρας της Αφρικής». Συνορεύει στα δυτικά και βορειοδυτικά με την Αιθιοπία και το Τζιμπουτί, ενώ στα νοτιοδυτικά με την Κένυα. Ας σημειωθεί ότι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της χώρας ανέρχεται στα 600$ ΗΠΑ ετησίως, επίδοση που την φέρνει στις τελευταίες θέσεις της παγκόσμιας κατάταξης όσον αφορά τους δείκτες ευημερίας. Βλ. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/so.html, επισκεπτόμενο Νοέμβριο 2009.

- 112 -

είναι δυνατόν να υπάρξει εφησυχασμός ότι χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις, τα εμπορικά πλοία θα μπορούν στο άμεσο μέλλον να χρησιμοποιούν ανεμπόδιστα την ευρύτερη περιοχή του Ινδικού. Ακόμα και για όσους δεν παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τις εξελίξεις στις θαλάσσιες μεταφορές και τη ναυτιλία, είναι εύκολο να κατανοήσουν ότι τα αυξανόμενα περιστατικά πειρατείας αναδεικνύονται στις μέρες μας σε ξεκάθαρη απειλή κατά του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Οι θαλάσσιες μεταφορές είναι ένας απαραίτητος πυλώνας για την ομαλή διεκπεραίωση του διεθνούς εμπορίου και έχοντας υπόψη τις επιπτώσεις της τρέχουσας παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, μόνο ένα βελτιστοποιημένο και τελείως ασφαλές μεταφορικό περιβάλλον μπορεί να βοηθήσει στη γρήγορη έξοδο από την παρούσα κατάσταση. 1. Ιστορική Αναδρομή στην Πειρατική Δραστηριότητα α. Ομηρική Εποχή Αναφορές για πειρατεία υπάρχουν για την περίοδο αρκετά πριν από τον 13ο αιώνα π.Χ. στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, όπου οι διάφοροι λαοί της ευρύτερης περιοχής παραμόνευαν τα εμπορικά πλοία στις θαλάσσιες διαδρομές του Αιγαίου και πλησίον της Κύπρου και Αιγύπτου. Η εμφάνιση της πειρατείας σχεδόν ταυτόχρονα με την εμφάνιση των εμπορικών συναλλαγών και την ολοένα διογκούμενη ανάγκη για θαλάσσιες μεταφορές υπήρξε τροχοπέδη στην ανάπτυξη του Αιγιακού πολιτισμού. Ο Θουκυδίδης (Α, 3-9), αναφέρει ότι όταν άρχισε να αναπτύσσεται η ναυτιλία, οι Κάρες και οι Φοίνικες ασχολήθηκαν με την πειρατεία. Ο Μίνωας περί το 1450 π.Χ. συγκρότησε το πρώτο στην ιστορία πολεμικό ναυτικό με τη βοήθεια του αδελφού του Ραδάμανθυ και τους έδιωξε από τις Κυκλάδες που τις είχαν κάνει λημέρια τους153. Αποτέλεσμα ήταν ο ίδιος να αποκτήσει θαλασσοκρατορία και από την άλλη να ελευθερωθούν οι θαλάσσιοι διάδρομοι και έτσι οι Έλληνες να μπορέσουν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους, να ασχοληθούν με ναυτικές εργασίες, να πλουτίσουν, να αποκτήσουν πόλεις (μόνιμη κατοικία που πρώτα δεν τους άφηναν οι ληστρικά και πειρατικά διαβιούντες Κάρες και Φοίνικες). β. Κλασσική Αρχαιότητα- Ρωμαϊκά χρόνια Στην Κλασσική Εποχή, οι Ιλλυριοί και οι Τυρρήνιοι ήταν διάσημοι πειρατές, ενώ σε ανάλογα εγχειρήματα συμμετείχαν και πολλοί Έλληνες και Ρωμαίοι. Περιβόητοι πειρατές ήταν επίσης οι Θράκες, οι οποίοι με βάση τους τη νήσο Λήμνο λυμαίνονταν όλο το Αιγαίο. Πειρατές κατά περιόδους υπήρξαν και οι Φοίνικες, οι οποίοι εκτός από τα εμπορικά αγαθά, μετέφεραν σκλάβους, κυρίως μικρά παιδιά, τα οποία άρπαζαν από παράκτιες περιοχές και στη συνέχεια τα πουλούσαν. Ωστόσο, ο 1ος αιώνας π.Χ. ήταν η κατεξοχήν περίοδος της πειρατείας, καθώς μέσα στην αναταραχή και τον πολιτικό κατακερματισμό της εποχής, δημιουργήθηκαν πολλά μικρά πειρατικά κράτη, κυρίως στις ακτές της νότιας Μικράς Ασίας. Μάλιστα, θύμα των πειρατών έπεσε και ο Ιούλιος Καίσαρας σε ταξίδι του στο Αιγαίο το 75 π.Χ.. Οι πειρατές τον κράτησαν φυλακισμένο στο Φαρμακονήσι και χωρίς να γνωρίζουν την πολιτική του αξία, τον απελευθέρωσαν αφού έλαβαν ως λύτρα 50 τάλαντα χρυσού. Ο Ιούλιος Καίσαρας επέστρεψε στη Ρώμη και αφού συγκέντρωσε στρατό και στόλο, πήρε την εκδίκηση του καθώς αποβιβάστηκε στο Φαρμακονήσι, όπου κατέστρεψε τη βάση τους. Το 68 π.Χ. οι Ρωμαίοι καταλαμβάνουν την Ιλλυρία και παράλληλα καταστρέφουν τις βάσεις των πειρατών στην ευρύτερη περιοχή, απαλλάσσοντας την Αδριατική από την δράση τους. Το 67 π.Χ. η ρωμαϊκή σύγκλητος οργάνωσε εκστρατεία υπό την ηγεσία του Πομπήιου, ο οποίος ύστερα από τρεις μήνες πολέμου κατατρόπωσε τους πειρατές στη Μεσόγειο. Η «Mare Nostrum» και το μεγαλείο της Ρωμαϊκής

153 Ο αρχαίος Μινωικός πολιτισμός επικράτησε στο Αιγαίο, με βάση τις διευρυμένες εμπορικές συναλλαγές, όταν ο ισχυρός στόλος της Κρήτης εξασφάλισε την απόλυτη ελευθερία του εμπορίου.

- 113 -

Αυτοκρατορίας έγινε εφικτή με την πάταξη της πειρατεία σε όλη τη Μεσόγειο154. Για λίγους αιώνες, το σύνολο της περιοχής ησύχασε από την δράση των πειρατών. Ωστόσο, τον 3ο αιώνα μ.Χ. Γότθοι πειρατές αρχίζουν επιθέσεις στις παράκτιες πόλεις και χωριά στη θάλασσα του Μαρμαρά και τη Μαύρη Θάλασσα και από το 264 μ.Χ. κατεβαίνουν στο Αιγαίο. Οι Γότθοι αιχμαλώτισαν χιλιάδες ανθρώπους τους οποίου και έσυραν στα σκλαβοπάζαρα. γ. Μεσαιωνικά- Αναγεννησιακά Χρόνια Τον 5ο – 6ο αιώνα μ.Χ. οι Σλάβοι που κατέβηκαν στη Βαλκανική Χερσόνησο αναβίωσαν το πειρατικό παρελθόν της Ιλλυρίας και ξεκίνησαν τη ληστρική τους δράση στην Αδριατική. Με την πάροδο των χρόνων, οι πειρατές επέκτειναν τη δράση τους, φτάνοντας στις αρχές του 9ου αιώνα έως τη Σικελία, απειλώντας ακόμη και την ίδια τη Βενετία. Ήταν τόσο έντονη η δράση τους, ώστε το εμπόριο και τα ταξίδια στην Αδριατική έγιναν επικίνδυνα και οι θαλάσσιες συγκοινωνίες παρέλυσαν. Τελικά, η Βυζαντινή αυτοκρατορία έστειλε μεγάλο στόλο κατανικώντας τους πειρατές και επανφέροντας την ηρεμία στην περιοχή. Εν τω μεταξύ, η πειρατεία εξαπλώθηκε πλέον σε συστηματική βάση σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο. Στη Βόρεια Ευρώπη οι Βίκινγκ του Βορρά γίνονται από τον 8ο αιώνα μ.Χ. ο τρόμος και ο φόβος πόλων, χωριών και εμπόρων, καθώς καταστρέφουν και ληστεύουν ότι βρίσκονται στο διάβα τους και σέρνουν μαζί τους χιλιάδες αιχμαλώτους. Νοτιότερα, στη περιοχή της Μεσογείου, οι Άραβες επιδόθηκαν έντονα στην πειρατεία, τρομοκρατώντας τις παράλιες περιοχές. Κατέλαβαν μάλιστα την Κρήτη και τη Σικελία, οι οποίες και έγιναν οι βάσεις τους. Οι Σαρακηνοί Άραβες ήταν ιδιαίτερα δραστήριοι ως πειρατές και παράτολμοι στις πράξεις τους. Μάλιστα, δεν φοβήθηκαν να πολιορκήσουν το 905 μ.Χ. τη Θεσσαλονίκη την οποία κατέλαβαν και λεηλάτησαν, ενώ πούλησαν αρκετές χιλιάδες κατοίκους της πόλης ως σκλάβους. Σημαντική πειρατική δράση είχαν επίσης οι Μανιάτες και αργότερα οι Οθωμανοί και οι Αλγερινοί, ειδικότερα με τον Μπαρμπαρόσα, ο οποίος έγινε ο φόβος και ο τρόμος του Αιγαίου και της Μεσογείου γενικότερα τον 16ο αιώνα μ.Χ.155 δ. Οθωμανική Κατοχή και Νεώτερη Ελλάδα156 Τον 16ο και ιδιαίτερα τον 17ο αιώνα, η πειρατεία αποτελεί κανόνα της καθημερινής ζωής. Από το Βόρειο Αιγαίο ως το Μυρτώο και το Λιβυκό πέλαγος, τα πειρατικά και κουρσάρικα καράβια παραμονεύουν. Οι ελληνικές ακτές με την ιδιαίτερη ακτογραμμή, τους βράχους, τις σπηλιές και τους πάμπολλους αθέατους όρμους αποτελούν τα ιδανικά κρησφύγετα. Ο περιηγητής Deshayes συμβουλεύει τους ταξιδιώτες με προορισμό την Κωνσταντινούπολη να αποφεύγουν το ταξίδι με πλοίο, διότι οι πειρατές καραδοκούν ανάμεσα στην Κρήτη και την Πελοπόννησο (κυρίως στον κάβο Μαλέα). Οι πειρατές ορμούν από την χερσόνησο της Γραμβούσας στην δυτική Κρήτη, το Σαρακήνικο της Μήλου, από το Σαρακήνικο της Ελαφονήσου και το Μαραθιά , από τον Γέρακα (Πόρτο Καδένα) και από άλλα πολλά μικρότερα ορμητήρια. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον κατά την περίοδο της πειρατείας παρουσιάζει η νήσος Κίμωλος, η οποία έχει ένα ιδιότυπο είδος

154 Οι λέξεις «πειρατεία» και «πειρατής» προέρχονται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα πειράω-ῶ, το οποίο σημαίνει προσπαθώ, δοκιμάζω. Η πρώτη γραπτή εμφάνισή τους (τοῖς πειραταῖς) γίνεται σε ένα αθηναϊκό ψήφισμα της ελληνιστικής περιόδου. Για τις πλήρης λεπτομέρειες και αναλυτική παρουσίαση των πειρατικών φαινομένων στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο βλ. De Souza P., (2002), Piracy in the Greco-Roman World, Cambridge University Press, Cambridge. 155 Την περίοδο αυτή ήταν συνήθης πρακτική η καταβολή «λύτρων» στους Βερβερίνους-Μαυριτανούς για να διεκπεραιώνονται οι Ευρωπαϊκές εμπορικές συναλλαγές μέσω Μεσογείου. 156 Αν και σαφώς εκφεύγει του σκοπού της παρούσας ανάλυσης, η μεγάλη ακμή της πειρατείας προέκυψε μετά την ανακάλυψη της Αμερικής και την ισπανική κατάκτηση της. Οι πειρατές έδρασαν κυρίως στην Καραϊβική, τις δυτικές ακτές της Αμερικής και στον Ατλαντικό Ωκεανό από το 1620 έως το 1730. Στόχος τα γεμάτα χρυσό και εμπορεύματα πλοία των Ισπανών, οι οποίοι κατείχαν το μεγαλύτερο μέρος της Καραϊβικής. Οι πειρατές ήταν κυρίως Άγγλοι, Ολλανδοί και Γάλλοι, που είχαν έρθει στη Νέα Γη για να αναζητήσουν την τύχη τους και να κάνουν μία νέα αρχή ή συμμετείχαν στους ναυτικούς πολέμους των αποικιοκρατικών χωρών. Με το τέλος των πολέμων, πολλοί από αυτούς ακολούθησαν το μονοπάτι της παρανομίας.

- 114 -

ασυλίας από πειρατές και κουρσάρους καθώς φιλοξενεί μόνο περί τις πεντακόσιες γυναίκες και έξι με οκτώ καθολικούς ιερείς για τις ανάγκες των πειρατών του Αιγαίου. Τα ελληνικά πλοία που επιδίδονταν σε πειρατεία είχαν συνήθως στα πληρώματα τους ορθόδοξους ιερείς, όπου για τα πειρατικά της Μάνης ήταν ένας απαράβατος κανόνας. Ο Ιούλιος Βερν το 1884 γράφει το βιβλίο «Το Αρχιπέλαγος στις Φλόγες» (επίσης γνωστό και ως «Οι Πειρατές του Αιγαίου») όπου περιγράφει πως στη Μάνη στις αρχές του 19ου αιώνα, οι μοναχοί ήταν ουσιαστικά βιγλάτορες που καραδοκούσαν να φανεί κάποιο πλοίο και με τεχνάσματα να το οδηγήσουν στα βράχια ή σε κάποιο ύφαλο. Έτσι λοιπόν μπορούσαν οι ντόπιοι να προβούν σε λαφυραγώγηση χωρίς κινδύνους. Την ίδια εποχή ο αριθμός των ελληνικών πλοίων που επιδίδονται σε πειρατικές επιδρομές αυξάνεται σταθερά εξαιτίας της δυσμενούς τροπής που παίρνει ο Αγώνας της Παλιγγενεσίας. Στις αρχές του 1828 ήταν περί τα 1.500 πλοία και 50.000 ναύτες που ασχολούνται συστηματικά με την πειρατεία και λυμαίνονται το Αιγαίο. Από τον Ελλήσποντο ως τη Ρόδο και τα ανατολικά παράλια της Πελοποννήσου οι πειρατές προκαλούν με τη δράση τους πάμπολλα προβλήματα. Αυτός που τελικά κατόρθωσε να ελέγξει την κατάσταση, ήταν ο Καποδίστριας όταν ήρθε τον Ιανουάριο του 1828 στην Ελλάδα, για να αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας. Η καταστολή της πειρατείας, η οποία βασάνιζε την ελληνική κυβέρνηση αφού η Ελλάδα γι' αυτό το θέμα γινόταν συχνά στόχος των εφημερίδων στο εξωτερικό, υπήρξε άμεση και εντυπωσιακή. Με τον ερχομό του Καποδίστρια, ο Μιαούλης αντικατέστησε τον Κόχραν, ο οποίος είχε φύγει κρυφά για το Λονδίνο. Η πειρατεία εκριζώθηκε με τη σύσταση δύο ελληνικών μοιρών υπό τον Ανδρέα Μιαούλη και τον Κωνσταντίνο Κανάρη. Επίσης ο Μιαούλης κατάφερε να πείσει τους οπλαρχηγούς του Ολύμπου να σταματήσουν την πειρατεία και να υπακούσουν στην ανώτατη κυβερνητική αρχή. Ωστόσο η δολοφονία του Καποδίστρια (1831) και η αναρχία που ακολούθησε, αναζωπύρωσε τη δραστηριότητα των πειρατών, μολονότι η Ελλάδα από το 1830 ήδη άρχισε τον ελεύθερο πολιτικό της βίο, που δεν της εξασφαλίζει όμως και την ανάλογη ευνομία. Η εμφάνιση πειρατικών πλοίων στην ελληνική θάλασσα διακόπηκε οριστικά το 1850, όταν το Πολεμικό Ναυτικό ανέλαβε την καταδίωξή τους με την παράλληλη δράση και ξένων πολεμικών πλοίων καταστρέφοντας οριστικά τα πειρατικά ορμητήρια του Αιγαίου. 2. Παγκοσμιοποιημένη Οικονομία και Ναυτιλία Η προσπάθεια αναζήτησης αγαθών που εκλείπουν για διάφορους λόγους157 από μια συγκεκριμένη περιοχή -και τα οποία μπορούν με σχετική ευκολία να παραχθούν/κατασκευασθούν σε κάποια άλλη απομακρυσμένη γεωγραφική τοποθεσία- μπορεί να θεωρηθεί ως ένα από τα πλέον βασικά κίνητρα για την επικοινωνία μεταξύ πληθυσμών εγκατεστημένων σε διαφορετικά σημεία του πλανήτη158. Υπό την έννοια αυτή, η εμπορική δραστηριότητα συνέβαλε τα μέγιστα στην εισαγωγή, καθιέρωση και ανάπτυξη των μέσων μεταφοράς, ενώ υπήρξε σε κάθε εποχή η αφετηρία και το υπόβαθρο για την οικονομική και πνευματική πρόοδο του ανθρώπου159. Την τρέχουσα χρονική περίοδο, που οδεύουμε προς τη συμπλήρωση της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα, το διεθνές εμπόριο αποτελεί πέραν κάθε αμφιβολίας το θεμελιώδη λίθο της παγκόσμιας οικονομικής

157 Αρκούντως εύκολα κατανοητά παραδείγματα μπορούν να εντοπισθούν στις γενικότερες κλιματικές συνθήκες και τη διαθεσιμότητα «φτηνού» εργατικού δυναμικού. Είναι ιδιαίτερο γνώρισμα των γνωστών και ως «αφιλόξενων» περιοχών του πλανήτη -όπως για παράδειγμα οι παγωμένοι πόλοι και οι έρημοι- ότι δεν είναι δυνατό να ευδοκιμήσει σχεδόν καμιά ανθρώπινη δραστηριότητα. Το καλό κλίμα και γόνιμο έδαφος αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την οποιαδήποτε πετυχημένη προσπάθεια αγροτικής παραγωγής, ενώ η αφθονία πρώτων υλών είναι απαραίτητη για την δημιουργία εμπορικής ή/και μεταποιητικής δραστηριότητας. 158 Ας σημειωθεί ότι το δυσπρόσιτο μιας περιοχής, συνήθως επιδρά ανασταλτικά στην γενικότερη ανάπτυξή της ή στο ενδεχόμενο δημιουργίας εμπορικών δεσμών. 159 Γεωργαντόπουλος Ε. και Βλάχος Γ. Π., (1997), Ναυτιλιακή Οικονομική, Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς, Πειραιάς, σελ. 34.

- 115 -

δραστηριότητας. Επισημαίνεται ότι η συντριπτική πλειονότητα των χωρών που συμμετέχουν στο σύγχρονο οικονομικό σύστημα διαθέτουν πρόσβαση σε θαλάσσιο χώρο, επομένως η ανάπτυξη των παραλίων και του θαλασσίου εμπορίου αποτελεί μια φυσική κατάληξη. Μόνο μέσα στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ), σχεδόν το 90% του εξωτερικού και το 40% του εσωτερικού εμπορίου διεξάγεται δια θαλάσσης. Για την περίπτωση της Ελλάδας το ποσοστό της συνολικής εμπορικής κίνησης που χρησιμοποιεί –είτε αποκλειστικά, είτε σε συγκεκριμένο τμήμα μόνο της μεταφορικής αλυσίδας και στο πλαίσιο των επονομαζόμενων «συνδυασμένων μεταφορών»- τα πλωτά μέσα είναι μεγαλύτερο από το 90%. Η ηγετική θέση της Ευρώπης στον τομέα της ναυτιλίας είναι αδιαμφισβήτητη, καθώς οι χώρες της ΕΕ κατέχουν λίγο παραπάνω από το 41% του παγκόσμιου στόλου. Από τους ευρωπαϊκούς θαλάσσιους λιμένες διέρχονται ετησίως 3,5 δις τόνοι φορτίου και 350 εκατομμύρια επιβάτες, ενώ 350.000 περίπου άτομα εργάζονται σε λιμένες και συναφείς υπηρεσίες που παράγουν από κοινού προστιθέμενη αξία 20 περίπου δις €160. Στην σύγχρονη εποχή, οι θαλάσσιες μεταφορές και οι συνδεδεμένες με τη ναυτιλία δραστηριότητες έχουν κυρίαρχο ρόλο στην παγκοσμιοποιημένη οικονομία. Η θαλάσσια μεταφορά είναι απαραίτητη σε ένα πολυδιάστατο θεματικό πεδίο, από την αγορά πρώτων υλών έως την παράδοση έτοιμων προϊόντων161. Μόνο χάρις στην ύπαρξη του εμπορικού πλοίου είναι τεχνικά και οικονομικά δυνατή η μαζική μεταφορά αγαθών σε μια κοινωνία που επιδεικνύει ολοένα και μεγαλύτερα δίψα για καταναλωτικά αγαθά και πρώτες ύλες. Πάνω από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου διακινείται μέσω των θαλασσών και των ωκεανών του πλανήτη. Η θαλάσσια μεταφορά αδιαμφισβήτητα αποτελεί τον κεντρικό άξονα του διεθνούς εμπορίου και της παγκοσμιοποίησης, καθώς διεκπεραιώνει ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό φορτίων-εμπορευμάτων, το οποίο και προσεγγίζει τους 5000 εκατομμύρια τόνους. Οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν σε όλη τη διάρκεια της καταγεγραμμένης ανθρώπινης ιστορίας το βασικό μηχανισμό με τον οποίο εξυπηρετείται το συντριπτικό ποσοστό της παγκόσμιας κίνησης αγαθών και ανθρώπων162. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι θαλάσσιες μεταφορές σε συνδυασμό με τις αερομεταφορές και τις χερσαίες (δηλαδή οδικές και σιδηροδρομικές) μεταφορές αποτελούν το παγκόσμιο δίκτυο μεταφορών. Η έλευση της παγκοσμιοποίησης, η σχεδόν διαρκής ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας και η συνυφασμένη άνοδος των διεθνών εμπορευματικών συναλλαγών, έχει επίσης έντονα τροφοδοτήσει τη ζήτηση για υπηρεσίες θαλάσσιων μεταφορών163. Είναι γεγονός εξαιρετικής σημασίας ότι τα τέσσερα πέμπτα περίπου του συνολικού όγκου των εμπορικών πράξεων διεκπεραιώνονται μέσω θαλάσσης. Σε αυτό, πέρα από την φυσική γεωγραφική διαμόρφωση του πλανήτη μας -τα τρία τέταρτα περίπου της επιφάνειας της γης καλύπτονται από θάλασσες και λίμνες, ενώ με εξαίρεση τις περιοχές των δυο γεωγραφικών πόλων, είναι δυνατή η θαλάσσια μεταφορά επιβατών και αγαθών από και προς οποιοδήποτε σημείο της υδρογείου- συμβάλλει και το γεγονός ότι η ναυτιλία διατηρεί

160 Βλ. Πράσινη Βίβλος, προς μία Μελλοντική Θαλάσσια Πολιτική για την Ένωση: Ένα Ευρωπαϊκό Όραμα για τους Ωκεανούς και τις Θάλασσες, COM (2006) 275 τελικό. 161http://www.wto.org/english/res_e/statis_e/its2004_e/its2007_e.pdf, World Trade Statistics 2007, επισκεπτόμενο Οκτώβριο 2008. 162 Για την Ελλάδα, η ναυτιλία υπήρξε διαχρονικά ένα από τα βασικά εφαλτήρια για την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία της. 163 Είναι γεγονός ότι για την χρονική περίοδο από τα τέλη του 2008 και μετά, ο αντίκτυπος της οικονομικής κρίσης στην πραγματική οικονομία είναι επίσης αισθητός και στον ναυτιλιακό τομέα. Ως αποτέλεσμα υφίσταται ανάγκη για συντονισμένη δράση και δημιουργία κατάλληλης πολιτικής, προκειμένου να εξασφαλιστούν οι συνεχείς επιδόσεις του ευρωπαϊκού συστήματος θαλάσσιων μεταφορών και η συμβολή του στην ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Βλ. Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο Συμβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών, της 21ης Ιανουαρίου 2009, Στρατηγικοί Στόχοι και Συστάσεις Πολιτικής της ΕΕ για τις Θαλάσσιες Μεταφορές μέχρι το 2018, COM(2009) 8 τελικό, σελ. 2.

- 116 -

το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα απέναντι στις αεροπορικές ή δια μέσου ξηράς συγκοινωνίες164. Επισημαίνεται ότι η ΕΕ, λόγω της γεωγραφικής μορφολογίας της κατατάσσεται στην πρώτη θέση παγκοσμίως όσον αφορά στην θαλάσσια επικράτειά της. Επομένως, τα 70.000 χιλιόμετρα των Ευρωπαϊκών ακτών165 και ο εξαιρετικά υψηλός αριθμός λιμένων που προσφέρουν ανεμπόδιστη πρόσβαση στο εσωτερικό της ηπείρου μας αναδεικνύουν τη θάλασσα ως το καταλληλότερο πεδίο για μεταφορές. Ταυτόχρονα, οι θάλασσες που την περιβάλλουν, με πολύ χαρακτηριστικό το παράδειγμα της Βορείου Θάλασσας166, αλλά και συγκεκριμένες θαλάσσιες διαδρομές με παγκόσμια εμβέλεια που διέρχονται από τη Μεσόγειο Θάλασσα διαδραματίζουν επίσης σημαντικό ρόλο για την ΕΕ. Τα φτηνά κινεζικά προϊόντα για να φτάσουν στο ευρωπαίο καταναλωτή θα διασχίσουν αρχικά τον Ινδικό Ωκεανό και τη Μεσόγειο, ενώ και το πετρέλαιο του Περσικού Κόλπου μεταφέρεται στη Δύση χρησιμοποιώντας παραπλήσια διαδρομή. Στον τομέα της ενέργειας, με αφετηρία τις πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου, τον Κόλπο του Άντεν/Διώρυγα του Σουέζ και είσοδο στη Μεσόγειο σχηματίζεται μια κρίσιμη μεταφορική αλυσίδα που εξυπηρετεί ένα εξαιρετικά υψηλό ποσοστό του πετρελαίου και του φυσικού αερίου που καταναλώνεται στην Ευρώπη. Η θάλασσα έχει έναν υψηλής σπουδαιότητας ρόλο στην ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα και αειφορία, αλλά όσον τα ζητήματα της ασφάλειας του ενεργειακού εφοδιασμού και τη διατήρηση της πρωτοκαθεδρίας στα παγκόσμια οικονομικά δρώμενα, η απόλυτη ελευθερία των θαλάσσιων διαδρομών και η ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα μετατρέπονται σε ζωτικά συμφέροντα την ΕΕ. 3. Μεσόγειος Θάλασσα και Σουέζ Αδιαμφισβήτητα, ο γεωγραφικός παράγοντας έχει παίξει σημαντικό ρόλο σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης ιστορίας. Τα γεωγραφικά δεδομένα επιδρούν καταλυτικά αφενός μεν στην δημιουργία και ανάπτυξη της γενικότερης οικονομικής δραστηριότητας, αφετέρου δε στα πολιτικά αλλά και πολιτιστικά δρώμενα της ανθρωπότητας167. Σημαντικό ρόλο στη διεξαγωγή του διεθνούς εμπορίου διαδραματίζει η Μεσόγειος Θάλασσα, η οποία αποτελεί τον κοινό τόπο τριών ηπείρων (Ευρώπης, Ασίας, Αφρικής). Στη συντριπτική πλειονότητα των περιπτώσεων, η επικοινωνία μεταξύ δύο διαφορετικών γεωγραφικών περιοχών εξασφαλίζεται από την ύπαρξη θαλάσσιων οδών που έχουν δημιουργηθεί φυσικά, δηλαδή χωρίς την οποιαδήποτε ανθρώπινη παρέμβαση168. Τόσο οι στενά ναυτιλιακού ενδιαφέροντος όσο και οι διώρυγες, είναι οδοί ναυτικής επικοινωνίας που ενώνουν δύο θάλασσες. Η βασική όμως διαφορά τους είναι ότι τα πρώτα αποτελούν

164 Γεωργαντόπουλος Ε. και Βλάχος Γ. Π., (2002), Ναυτιλιακή Οικονομική Γεωγραφία, Εκδόσεις Τζέι & Τζέι Ελλάς, Πειραιάς, σελ. 51. 165 Ανακοίνωση της Επιτροπής στο Συμβούλιο, στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και στην Επιτροπή των Περιφερειών, της 10ης Οκτωβρίου 2007, Μια Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική για την Ευρωπαϊκή Ένωση, COM(2007) 575 τελικό, σελ. 4. 166 Η συγκεκριμένη περιοχή αποτελεί την τέταρτη μεγαλύτερη πηγή πετρελαίου και φυσικού αερίου παγκοσμίως, μετά τις Ρωσία, ΗΠΑ και Σαουδική Αραβία. 167 Για παράδειγμα, το καλό κλίμα και γόνιμο έδαφος αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την οποιαδήποτε πετυχημένη προσπάθεια αγροτικής παραγωγής, ενώ η αφθονία πρώτων υλών είναι απαραίτητη για την δημιουργία εμπορικής ή/και μεταποιητικής δραστηριότητας. Βλ. Δαλακλής Δ., (2009), «Αρκτική: Οι Πάγοι Λειώνουν, οι Σχέσεις Ψυχραίνονται», Ελληνική Άμυνα και Ασφάλεια, τευχ. 45, Νοέμβριος, σελ. 102. 168 Με την βοήθεια της τεχνολογίας, και προκειμένου να διευκολυνθεί η ναυσιπλοΐα σε συγκεκριμένα σημεία που η πρόσβαση σε πλοία είναι απαγορευτική, η ανθρωπότητα δημιούργησε τεχνητές υδάτινες αρτηρίες που ονομάζονται κανάλια ή διώρυγες. Δηλαδή, η Διώρυγα είναι μια τεχνητή (artificial) υδάτινη διαδρομή (δίαυλος) που χρησιμεύει ώστε τα πλοία να κινούνται προς το εσωτερικό του χερσαίου χώρου ή σαν διασύνδεση μεταξύ δύο θαλασσίων περιοχών. Οι διώρυγες συνήθως συνδέονται με φυσικές συγκεντρώσεις νερού (ωκεανούς, θάλασσες, ποτάμια, κ.λπ.) ή με άλλες διώρυγες και σχηματίζουν ένα πολυδαίδαλο πλέγμα υδάτινων διαδρομών, με τεράστια σημασία για τη ναυσιπλοΐα Για τα πλήρη στοιχεία και λεπτομέρειες σχετικά με τη κυρίαρχη θέση του Σουέζ στις θαλάσσιες μεταφορές βλ. Δαλακλής Δ., «Διώρυγες και Θαλάσσιες Συγκοινωνίες στον 21ο Αιώνα», Ναυτική Επιθεώρηση, τευχ. 568 και 569, Υπηρεσία Ιστορίας Ναυτικού, 2009.

- 117 -

φυσικές θαλάσσιες διόδους, που χωρίζουν δύο ξηρές και ενώνουν δύο θάλασσες, ενώ οι δεύτερες έχουν κατασκευασθεί με ανθρώπινη παρέμβαση στο έδαφος ενός κράτους και υπόκεινται, κατ' αρχήν στην κυριαρχία αυτού του κράτους. Η διώρυγα του Σουέζ θεωρείται η πιο σύντομη σύνδεση μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης, λόγω της μοναδικής γεωγραφικής θέσης της, και δημιουργήθηκε για να αποφευχθεί ο υποχρεωτικός περίπλους της Αφρικής από τα πλοία που ξεκινούσαν από τη Μεσόγειο με προορισμό τις περιοχές της Ασίας. Το επίτευγμα αυτό της επιστήμης της μηχανικής μπορεί να θεωρηθεί ως ο συνδετικός κρίκος μεταξύ Ατλαντικού και Ινδικού Ωκεανού, καθώς η μέσω Μεσογείου μεταφορές έχουν καταστεί συντομότερες. Αν θεωρήσουμε την κίνηση ενός εμπορικού πλοίου εντός της διώρυγας, από τη κατεύθυνση του Βορρά προς το Νότο, σημείο εκκίνησης είναι ο Μεσογειακός λιμένας του Πορτ Σάϊντ. Στη συνέχεια μια σειρά από ενδιάμεσες λίμνες (Μαντζάλα, Τισμέ και Πικρές) ενώνονται με ευμεγέθη κανάλια, τα οποία και επιτρέπουν την ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα, προκειμένου να είναι δυνατόν η πλεύση μέχρι τον λιμένα Σουέζ που βρίσκεται στο βορειότερο τμήμα της Ερυθράς θάλασσας. Επομένως μέσω της διώρυγας του Σουέζ, η Μεσόγειος αποκτά μια πολύ γρήγορη πρόσβαση στον Περσικό Κόλπο και τον Ινδικό Ωκεανό, αποτελώντας έτσι έναν αναντικατάστατο κρίκο στη μεταφορική αλυσίδα και ανεφοδιασμό της Δύσης με τα πετρέλαια της περιοχής του Περσικού Κόλπου και αγαθά που προέρχονται από τις περιοχές της Ασίας και της ανατολικής Αφρικής. Επισημαίνεται ότι ανάμεσα στις πλέον κρίσιμες περιοχές του πλανήτη από πλευράς θαλασσίων μεταφορών κατατάσσεται η γεωγραφική περιοχή της Μέσης Ανατολής, η οποία πέραν του γεγονότος ότι κατέχει το 75% των παγκοσμίων αποθεμάτων πετρελαίου, παρουσιάζει το χαμηλότερο κόστος εξόρυξης στον κόσμο. Εάν επιχειρήσουμε λοιπόν μια σύντομη καταγραφή των σπουδαιότερων θαλασσίων διαδρομών στον 21ο αιώνα, πέραν της Κίνας η οποία αναμφισβήτητα έχει πλέον ρυθμιστικό ρόλο στο παγκόσμιο εμπόριο λόγω της ραγδαίας αύξησης στη μεταπρατική δραστηριότητα και αποτελεί μια ιδιαίτερα σημαντική αφετηρία των θαλασσίων μεταφορών, ο Περσικός Κόλπος αποτελεί τη δεύτερη σημαντική αφετηρία θαλασσίων μεταφορών. Άλλα, σημεία εκκίνησης με υψηλή σπουδαιότητα για τις θαλάσσιες μεταφορές πλην της Αραβικής Χερσονήσου (ιδίως για πετρέλαιο) αποτελούν η Νότια Αφρική και Αυστραλία (για πρώτες ύλες, όπως μεταλλεύματα) οι οποίες καταλήγουν στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική αλλά και την Ιαπωνία169. Επίσης, το απευθείας ΗΠΑ - ΕΕ εμπόριο, διεξάγεται μέσω του Ατλαντικού Ωκεανού και καταλήγει στη δυτική πλευρά της Ευρώπης. Εκεί ενδιαφέρον παρουσιάζει το λιμάνι του Ρότερνταμ το οποίο διαχειρίζεται παγκοσμίως τον μεγαλύτερο όγκο φορτίων170. 4. Γεωπολιτική Εμβάθυνση Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σημαντική έξαρση των πειρατικών περιστατικών στις ακτές της ανατολικής171 και δυτικής Αφρικής, ενώ πλέον πρόσφατα τα ΜΜΕ έχουν έντονα εστιάσει στον Ινδικό Ωκεανό και τον Κόλπο του Άντεν, καθιερώνοντας τον όρο «Σομαλική Πειρατεία», λόγω της γειτνίασης της πολύπαθης αυτής χώρας με τις συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές. Επισημαίνεται ότι ο τρόπος δράσης των σύγχρονων πειρατών δεν έχει αλλάξει δραματικά σε σχέση με το παρελθόν, καθώς ουσιαστικά εφαρμόζουν τη ιδιαίτερα γνωστό στον αναγνώστη καταδρομική ενέργεια που στην ελληνική γλώσσα επίσης αποδίδεται και ως ρεσάλτο. Η σύγχρονη τεχνολογία τους παρέχει τον αναγκαίο εξοπλισμό για να ολοκληρώσουν με ευκολία το εγχείρημά τους. Δρουν σε ολιγομελείς ομάδες και κινήσεις στρατιωτικής ακρίβειας προσεγγίζουν τα

169 Βλ Boniface. P., (2001), Άτλας Διεθνών Σχέσεων, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα σελ.176. 170http://www.portofrotterdam.com/en/about_port/port_description/index.jsp, επισκεπτόμενο Μάιο 2009. 171 Η Νιγηρία έχει κάνει σημαντικές προσπάθειες για τη μείωση της πειρατείας, αλλά ακόμα ευθύνεται για ένα αρκετό υψηλό ποσοστό των περιστατικών παγκοσμίως. Επίσης μέχρι και σήμερα πειρατεία -σχεδόν κατά παράδοση θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί- λαμβάνει χώρα στη Νότια Αμερική και την Καραϊβική, αλλά ο αριθμός συμβάντων προσδιορίζεται ως χαμηλός.

- 118 -

εμπορικά πλοία με μικρά γρήγορα σκάφη, ώστε να έχουν υψηλό πλεονέκτημα ταχύτητας. Φυσικά εκμεταλλεύονται στο έπακρο τις σύγχρονες ευκολίες τόσο σε θέματα οπλισμού όσο και σε τεχνολογικά μέσα που τους επιτρέπει να συντονίζουν τις κινήσεις τους στην ανοιχτή θάλασσα, όπως δορυφορικά τηλέφωνα και δορυφορικά συστήματα προσδιορισμού στίγματος GPS. Το παράνομο εμπόριο όπλων και η αναρχία που επικρατεί στη Σομαλία τους έχει επιτρέψει την ανεμπόδιστη πρόσβαση σε αυτόματα όπλα υψηλής απόδοσης -όπως τα AK47 και M16- και εκτοξευτές βομβίδων RPG, με συνέπεια οι επιθέσεις να είναι πιο βίαιες από ποτέ. Η έξαρση της σχετικά πρόσφατης χρονικής περιόδου, οδήγησε στη δημιουργία μίας διεθνούς ναυτικής δύναμης, η οποία περιπολεί στα νερά της Ανατολικής Αφρικής και στα Στενά του Άντεν, προκειμένου να περιορίσει τη δράση των πειρατών. Η ευρωπαϊκή επιχείρηση «ΑΤΑΛΑΝΤΑ» - η οποία βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη από τον Δεκέμβριο του 2008- έχει οδηγήσει στη σύλληψη δεκάδων πειρατών172. Με ακτογραμμή που ξεπερνά τα 3 χιλιάδες χιλιόμετρα και πολύ κοντά σε κομβικές θαλάσσιες αρτηρίες, η Σομαλία είναι ένα από τα ιστορικά κέντρα πειρατείας στην Αφρική. Οι σύγχρονοι Σομαλοί πειρατές, χρησιμοποιούν μια ιδιαίτερη στρατηγική καταλαμβάνοντας τα πλοία-στόχους και οδηγώντας τα σε ομηρία σε σημεία που είναι πιο εύκολη η διατήρηση τους σε αιχμαλωσία. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούν και μεγαλύτερα πλοία από τα οποία εφορμούν μικρότερα σκάφη επεκτείνοντας την ακτίνα δράσης τους. Ασφαλώς η κατάσταση στη Σομαλία απειλεί το διεθνές εμπόριο, ενώ τους τελευταίους μήνες είχε επικεντρωθεί το πλείστον των πειρατικών ενεργειών στην περιοχή Πούτλαντ (Puntland) και έναντι της Υεμένης, δηλαδή στον Κόλπο του Άντεν, όπου και λόγω γεωγραφικών συνθηκών, τα πλοία είναι πιο ευπαθή. Η Υεμένη χωρίζεται από τη Σομαλία από τον Κόλπο του Άντεν, όπου το ευρύτερο σημείο προσεγγίζει τα 170 ν. μ., ενώ τα στενότερα σημεία είναι τα 100 ν. μ. Οι επιθέσεις των πειρατών εκεί είναι ιδιαίτερα επικίνδυνες και μπορούν να προκαλέσουν αλυσιδωτές επιπτώσεις σε πολλούς τομείς. Oι πειρατικές επιθέσεις σε αυτή την περιοχή έχουν αυξηθεί σημαντικά, και αυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους, οι πιο σημαντικοί των οποίων είναι το ασταθές πολιτικό περιβάλλον στην Ανατολική Αφρική, η διαλυμένη οικονομία της Σομαλίας, καθώς και η παρουσία ακραίων Ισλαμικών και τρομοκρατικών οργανώσεων στο Κέρας της Αφρικής. Η ανυπαρξία κράτους στη Σομαλία και η αδυναμία σύστασης κυβερνήσεων, καθώς και η φτώχεια που είναι εκρηκτικών διαστάσεων στην περιοχή έχουν ως αποτέλεσμα, οι πειρατικές ενέργειες να προσφέρουν υπολογίσιμα έσοδα. α. Γεωοικονομία και Ναυτιλιακά Συμφέροντα Είναι ολοφάνερο ότι η πειρατεία απειλεί τις ναυτιλιακές εταιρείες και τη μεταφορά των εμπορευμάτων από τη θάλασσα. Το 20% του παγκοσμίου εμπορίου, καθώς και το 12% του αργού πετρελαίου μεταφέρονται μέσω της περιοχής Υεμένης – Σομαλίας (εκτιμάται ότι περίπου 20-28 χιλιάδες πλοία διέρχονται από την περιοχή ετησίως). Το 2008 καταγράφηκαν σε όλο τον κόσμο περισσότερα από 300 περιστατικά πειρατείας. Τα 135 από αυτά καταγράφηκαν στο Κέρας της Αφρικής και του κόλπου του Άντεν, με 44 συνολικά από αυτά να καταλήγουν σε ομηρία παραπάνω από 600 ναυτικών173. Μπορεί αριθμητικά τα προαναφερθέντα περιστατικά πειρατείας να είναι ελάχιστα απέναντι στον αριθμό των πλοίων που χρησιμοποίησαν την ευρύτερη 172 Στις 10 Νοεμβρίου 2008, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υιοθέτησε μια κοινή δράση που αφορά σε μια Ευρωπαϊκή (την πρώτη) στρατιωτική επιχείρηση για την αποτροπή και αντιμετώπιση πράξεων πειρατείας και ενόπλων ληστειών στις ακτές της Σομαλίας, με ημερομηνία ενεργοποιήσεως το Δεκέμβριο του ιδίου έτους. Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) ενθαρρύνει την ανάληψη πρωτοβουλιών από τα κράτη που ενδιαφέρονται για την ασφάλεια των θαλασσίων οδών και εξέδωσε τις αποφάσεις 1814, 1816, 1838 και 1846 του Συμβουλίου Ασφαλείας για να στηρίξει τη λειτουργία και δράση της Ευρωπαϊκής δύναμης (EU VAVFOR) που διεκπεραιώνει την επιχείρηση «ΑΤΑΛΑΝΤΑ». Η επιχείρηση αρχικά υπολογίστηκε ότι θα έχει είναι διάρκεια 12 μηνών -πρόσφατα αποφασίστηκε η ανανέωσή της για ακόμα 12- και φυσικά θα συνεχιστεί μέχρι την εξασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας στη συγκεκριμένη γεωγραφική περιφέρεια. Η περαιτέρω εμβάθυνση στη συγκεκριμένη ναυτική επιχείρηση ξεφεύγει από τους σκοπούς της παρούσας ανάλυσης.. 173 http://www.imo.org (piracy of the coast of Somalia), επισκεπτόμενο Οκτώβριο 2009.

- 119 -

γεωγραφική περιοχή για το προηγούμενο έτος (2008), όμως το φαινόμενο πρέπει να αξιολογηθεί σε συνδυασμό με τα συνολικά λύτρα που κατεβλήθησαν, τη διογκούμενη ανάγκη για επαύξηση της ασφάλειας των εταιρειών, την απειλή για την ομαλή ροή πετρελαίου προς την Ευρώπη (ενεργειακή ασφάλεια), καθώς και τη σχετική αύξηση των κομίστρων και του χρόνου παράδοσης του φορτίου για τα πλοία που πρέπει να περάσουν ανοικτά του Ακρωτηρίου της Καλής Ελπίδας/Ν. Αφρική, εφόσον γίνει η επιλογή αλλαγής δρομολογίου προκειμένου να αποφύγουν την επικίνδυνη για πειρατείες περιοχή. Ας μην υποβαθμίζουμε το γεγονός ότι στην ευρύτερη περιοχή Ανατολικά της Σομαλίας, για την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2009, έχουν ήδη καταγραφεί περίπου 200 προσπάθειες πειρατείας. Με τη βοήθεια των ναυτικών δυνάμεων που περιπολούν στη περιοχή και με την τήρηση των θεσπισμένων μέτρων αυτοπροστασίας των πλοίων, η συντριπτική πλειονότητα από αυτές έχουν αποκρουστεί, ωστόσο 20 περίπου πλοία τελικά κατελήφθησαν και παραπάνω από 250 ναυτικοί παραμένουν ακόμα σε ομηρία. Συνοψίζοντας, δύο είναι οι κύριες επιλογές των πλοιοκτητριών εταιρειών όσον αφορά την περαιτέρω εκμετάλλευση των εμπορικών πλοίων που έχουν διαθέσιμα: (1) Συνέχιση της ίδιας ακριβώς θαλάσσιας διαδρομής, αναλαμβάνοντας τον αυξανόμενο κίνδυνο κατά των φορτίων και τις ζωές των πληρωμάτων και καταβάλλοντας αντίστοιχη προσπάθεια διαχείρισης αυτού. (2) Αλλαγή δρομολογίου μέσω του Ακρωτηρίου του Cape Town ώστε να μη διασχίζουν πλοία την επικίνδυνη περιοχή (περίπλους της Αφρικής). Σε κάθε περίπτωση, υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις επί των ακολούθων: (1) Αίγυπτος και Αρχή Διαχείρισης της Διώρυγας του Σουέζ, με βάση τη μείωση εσόδων από τον περιορισμό του αριθμού διελεύσεων. Καθώς η εισροή συναλλάγματος για τα τέλη διέλευσης της διώρυγας του Σουέζ είναι από τους βασικούς πυλώνες της οικονομίας της χώρας, το γεγονός αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει τη χώρα σε οικονομική ύφεση. Στην περίπτωση αυτή, η συνυφασμένη ανεργία θα προκαλούσε επίσης έκρηξη κοινωνικής αναταραχής, ίσως και σε σημείο που να απειληθεί ακόμα και η βιωσιμότητα του τρέχοντος πολιτικού καθεστώτος ή κατ’ ελάχιστον την αποσταθεροποίησή του. (2) Μεσογειακοί Λιμένες και Οργανισμοί/Διαχειριστές. Στη βάση των μείωσης εσόδου, λόγω της μείωσης στον συνολικό όγκο των διακινουμένων από τις συγκεκριμένες υποδομές φορτίων. Το γεγονός αυτό επίσης πιθανόν να τους οδηγήσει σε περικοπές προσωπικού, ενώ επίσης παράγων ανησυχίας αποτελεί η πιθανή αδυναμία αποπληρωμής των ήδη πραγματοποιηθέντων ή εν εξελίξει έργων επέκτασης. (3) Ναυτιλιακές Εταιρίες/Διαχειριστές, είτε στη μείωση της συνολικής μεταφορικής δυνατότητας, αφού τα πλοία θα κάνουν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα να φτάσουν στον τελικό προορισμό τους, είτε λόγω των μειωμένων εσόδων καθώς θα απαιτηθούν επιπλέον ασφάλιστρα και θα μεγαλώσει το λειτουργικό κόστος προκειμένου να αναληφθούν διάφορα μέτρα αυτοπροστασίας των πλοίων. (4) Η Βιομηχανική/Μεταπρατική Δραστηριότητα επίσης επηρεάζεται αρνητικά είτε λόγο μειωμένη διαθεσιμότητας των πρώτων υλών, είτε στη γενικότερη δυσκολία για τον επαναπροσδιορισμό/αλλαγή του εμπορικού μοντέλου, με το αναγκαίο σε απόθεση απόθεμα να είναι πλέον εξαιρετικά δύσκολο να προβλεφθεί. (5) Ο Καταναλωτής, λόγω της σχεδόν σίγουρης μετακύλιση του παραπάνω κόστους όλων των εμπλεκομένων στην εμπορική αλυσίδα. β. Γεωοικονομία του Πετρελαίου και Άλλες Επηρεαζόμενες Χώρες Ένα από τα σημαντικότερα αγαθά, αλλά και απαραίτητο στοιχείο για την πρόοδο της παγκόσμιας βιομηχανίας είναι το πετρέλαιο. Το πετρέλαιο αποτελεί από μόνο του ένα ρυθμιστικό παράγοντα για την παγκόσμια οικονομία αλλά και ένα πολύ σημαντικό μέσο για την διαμόρφωση των εξελίξεων στην πολιτική σκακιέρα παγκοσμίως. Η επιρροή της αγοράς του πετρελαίου στους υπόλοιπους τομείς της οικονομίας είναι ουσιώδης, ενώ είναι σημαντικό να υποδείξουμε την συνεχή και αδιάκοπη μάχη που γίνεται στο παγκόσμιο

- 120 -

πολιτικό σκηνικό για τον έλεγχο της αγοράς αυτής. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι οι διάφορες κρίσεις που πέρασε η παγκόσμια οικονομία είναι άμεσα συνδεδεμένες με το διεθνές εμπόριο πετρελαίου. Όπως γίνεται αντιληπτό, είναι πολύ σημαντικό για κάθε χώρα να μπορεί να έχει πρόσβαση στην αγορά πετρελαίου, ώστε να εξασφαλίζει μια συνεχεία και μια σταθερότητα στην ανάπτυξη της βιομηχανίας και της οικονομία της. Είναι προφανές λοιπόν, ότι ένα σημαντικό θέμα το οποίο τίθεται και το οποίο ίσως παίζει και τον ουσιαστικότερο ρόλο στην αγορά πετρελαίου, είναι η μεταφορά του από τις πήγες παραγωγής στις εστίες (χώρες) κατανάλωσης. Επομένως είναι θέμα μείζονος σημασίας η διατήρηση μιας ομαλής ροής του πετρελαίου και των παραγωγών του, ώστε να υπάρχει πολιτική και οικονομική σταθερότητα. Η μεταφορά μέσω θαλάσσης αποτελεί το πιο σύνηθες αλλά και το σημαντικότερο μέσο μεταφοράς πετρελαίου αφού το 62% του διεθνώς παραγόμενου πετρελαίου μεταφέρεται μέσω των θαλάσσιων οδών174. Υπολογίζεται ότι 100 εκ τόνοι πετρελαίου μεταφέρονται από δεξαμενόπλοια (tankers) καθημερινά175. Οι μεγαλύτερες πετρελαιοπαραγωγές χώρες του κόσμου –με σαφώς ιδιαίτερη βαρύτητα στις αποφάσεις του ΟΠΕΚ- εντοπίζονται στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Τα διάφορα δεξαμενόπλοια που μεταφέρουν το πετρέλαιο προς τη Δύση πρέπει να χρησιμοποιήσουν τον Κόλπο του Άντεν για να συντομεύσουν τη διαδρομή τους προς τον τελικό προορισμό τους. Ταυτόχρονα, παράγοντα ανησυχίας αποτελεί το γεγονός ότι ακόμα και αν αποφασιστεί ο περίπλους της Αφρικής, οι αποστάσεις από την ξηρά που έχουν λάβει χώρα τα πειρατικά περιστατικά κατατάσσουν στη ζώνη κινδύνου ακόμα και αυτή την επιλογή. Επομένως, δύο είναι οι βασικές επιπτώσεις από την παρεμπόδιση της πειρατείας στη συγκεκριμένη ευρύτερη θαλάσσια διαδρομή: (1) Αύξηση της τιμής του πετρελαίου, στη βάση της μειωμένης προσφοράς των ποσοτήτων που καταλήγουν στην ελεύθερη αγορά. (2) Επαναπροσδιορισμός των εξαγωγών των κυρίαρχων πετρελαιοπαραγωγών χωρών σε ελεύθερη διαδρομή (π.χ. Κίνα), γεγονός εξαιρετικά αρνητικό για την ενεργοβόρο ΕΕ, που συνεχίζει να χρησιμοποιεί το πετρελαϊκό μοντέλο για την κάλυψη του συντριπτικού μέρους των ενεργειακών της αναγκών. Η Κίνα που αναζητά ολοένα και περισσότερους ενεργειακούς πόρους μπορεί αρχικά να φαίνεται ότι πιθανόν επωφελείται από τις προαναφερθείσες εξελίξεις. Όμως, με την παρακώλυση των θαλάσσιων συγκοινωνιών προς τη Μεσόγειο ως δεδομένο, πως θα φτάσουν τα «φθηνά κινεζικά προϊόντα» στον Ευρωπαίο καταναλωτή; Επίσης, για συγκεκριμένες κατηγορίες προϊόντων, τα αυξημένα μεταφορικά κόστη ίσως να οδηγήσουν σε απώλεια του κινεζικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος. Στη συνολική εξίσωση θα πρέπει να συμπεριληφθεί ότι και η Ινδία ανησυχεί, αφού εκτός από την αυτονόητη επιθυμία για ανεμπόδιστες εμπορικές συναλλαγές, έχει κάθε δικαίωμα να θεωρεί τη συγκεκριμένη περιοχή σε «πίσω αυλή», διεκδικώντας σαφέστατα ρόλο στα τεκταινόμενα. Υπό την έννοια αυτή, η παρουσία ναυτικών δυνάμεων και από τις δύο αυτές χώρες στην περιοχή είναι μια λογική κίνηση, ενώ υπάρχουν ερωτηματικά για τη δυνατότητα του Αραβικού Συνδέσμου να παρέξει στρατιωτικά μέσα για την καταπολέμηση της πειρατείας. 5. Το Παρελθόν της Σομαλίας και οι Γενεσιουργές Αιτίες της Πειρατείας

Αποτελούμενη από ένα πρώην βρετανικό προτεκτοράτο και μία ιταλική αποικία, η Σομαλία συγκροτήθηκε ως χώρα το 1960, όταν οι δύο περιοχές ενώθηκαν. Από

174 Όπως σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες, έτσι και στην περίπτωση των θαλασσίων μεταφορών υπάρχουν περιπτώσεις όπου λαμβάνουν χώρα ατυχήματα. Ειδικότερα δε τα ναυτικά ατυχήματα που συνοδεύονται από εκτεταμένη ρύπανση του περιβάλλοντος, προκαλούν τριγμούς στο ευρύτερο οικονομικό σύστημα και ταυτόχρονα προκαλούν την έντονη αντίδραση της κοινής γνώμης. 175 Η μεταφορά πετρελαίου μέσω δεξαμενοπλοίων χαρακτηρίζεται από συγκεκριμένη εξειδίκευση, αφού τόσο οι ανάγκες για επαρκή κάλυψη της αγοράς, όσο και η ίδια η φύση του φορτίου επιτάσσουν τον συνεχή έλεγχο και τη διαρκή εξέλιξη της συγκεκριμένης κατηγόριας πλοίων.

- 121 -

τότε, η ανάπτυξή της έχει καθυστερήσει λόγω της εδαφικής διεκδίκησης περιοχών στην Αιθιοπία, την Κένυα και το Τζιμπουτί, οι οποίες κατοικούνται από Σομαλούς. Ο τερματισμός του Ψυχρού Πολέμου επηρέασε αναπόφευκτα και αυτήν την περιοχή. Το 1991, ο Πρόεδρος Barre ανετράπη από τους αντιπάλους του, οι οποίοι απέτυχαν όμως να συμφωνήσουν πάνω στο θέμα της αντικατάστασης και βύθισαν τη χώρα στην αναρχία, την παρανομία και τις συγκρούσεις μεταξύ των συμμοριών. Μέχρι την αλλαγή του καθεστώτος υπήρχε σε λειτουργία μια υποτυπώδης ακτοφυλακή, η οποία μερικώς αρκούσε για την πάταξη της πειρατείας. Από το 1991 μέχρι το 1995, η παρουσία πολυεθνικής στρατιωτικής δύναμης, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ (UNOSOM), εξασφάλιζε την απαραίτητη αποτροπή για παράνομη δράση στη θάλασσα. Από το 1995 έως το 2000, οι τοπικοί ψαράδες ξεκίνησαν τις «επιθέσεις» κατά των αλιευτικών πλοίων νηολόγησης σε χώρες (π.χ. Ισπανία) που δεν έχουν γειτνίαση με την περιοχή, θεωρώντας ότι τα αλιεύματα της περιοχής τους ανήκαν176. Το 2000 με 2004, καθώς η αλιευτική δραστηριότητα από τα ξένα κράτη συνεχίζονταν, οι ψαράδες ξεκίνησαν να καταλαμβάνουν τα σκάφη αυτά. Το 2005-2006, η ανάδειξη των Ισλαμιστών βύθισε εκ νέου τη χώρα στο απόλυτο χάος. Τα υπό κατάληψη πλοία, με τη σειρά τους χρησιμοποιούνταν ως «βάσεις» για την περαιτέρω επέκταση της πειρατικής δραστηριότητας σε μεγάλες αποστάσεις από την ξηρά ή και για επιθέσεις σε πλοία με μεγαλύτερης αξίας φορτίο, δηλαδή το γνωστό από την ιστορία πλιάτσικο. Και καθώς οι ναυτιλιακές εταιρείες ανησυχούσαν για την τύχη του πληρώματος (το φορτίο είναι πάντα ασφαλισμένο!) προσέφεραν κάποια χρήματα για να απελευθερώσουν τους ναυτικούς και κατάφεραν ακόμα περισσότερο να ανοίξουν την όρεξη των Σομαλών. Πειρατών. Από το καλοκαίρι του 2008 και μετά υπάρχει εμφανής αναβάθμιση σε οργάνωση/δυνατότητες177 6. Σύνοψη - Συμπεράσματα Η επιστήμη της Γεωγραφίας δεν πρέπει να περιορίζεται σε μια απλή, ασύνδετη περιγραφή της θέσεως των διαφόρων τόπων και των στοιχείων τους. Το τελικό ζητούμενο είναι να προσδιορίσει και εξηγήσει τα φαινόμενα που συμβάλλουν στη δημιουργία των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των διαφόρων περιοχών της γης και της δραστηριότητας των κατοίκων στους τόπους αυτούς178. Το πιο χαρακτηριστικό ίσως παράδειγμα για το πως τα γεωγραφικά μεγέθη επιδρούν στην ανθρώπινη εξέλιξη και πολιτισμό αποτελεί η Μεσόγειος Θάλασσα, η οποία διαχρονικά έχει κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας και τη διαμόρφωση των διεθνών σχέσεων. Ειδικά κατά την αρχαιότητα, όλα τα μεγάλα γεγονότα έλαβαν χώρα γύρω από τη θάλασσα αυτή179. Αλλά

176 Η γενικότερη αναρχία που επικρατεί στη Σομαλία, σε συνδυασμό με τη θέση της στο Κέρας της Αφρικής μια περιοχή αρκετά πλούσια σε αλιεύματα, έχει καταστήσει τη Σομαλία ιδανικό προορισμό για πολλές ευρωπαϊκές αλιευτικές εταιρίες. Υπερσύγχρονα πλοία εισέρχονται παράνομα στα αφύλακτα σομαλικά χωρικά ύδατα και απομυζούν το θαλάσσιο πλούτο της χώρας, αποκομίζοντας τεράστια κέρδη και οδηγώντας σε απόγνωση τους ντόπιους ψαράδες. Επίσης, δυτικές εταιρίες επεξεργασίας αποβλήτων χρησιμοποιούσαν τα νερά της Σομαλίας σχεδόν επί μια δεκαετία για να ποντίζουν πυρηνικά, βιομηχανικά και νοσοκομειακά απόβλητα, κάτι που επιβεβαιωνόταν και από τις αρμόδιες υπηρεσίες του ΟΗΕ. Υφιστάμενοι μόνο τις αρνητικές συνέπειες της παγκοσμιοποίησης και κανένα από τα ευεργέτημα της, μια δυναμική αντίδραση του ντόπιου πληθυσμού ήταν ένα φυσικό επακόλουθο. 177 Αντιλαμβανόμενοι τα κέρδη της πειρατείας, μιας και τα λύτρα συνήθως αποδίδονταν, οι τοπικοί φύλαρχοι άρχισαν να συνεπικουρούν τους πειρατές, μοιραζόμενοι από κοινού τα κέρδη. 178 Βρεττός Θ. Ε. και Αγαλιανού-Βρεττού Α., (1993), Οικονομική Γεωγραφία – Διεθνείς Εμπορικές Σχέσεις, Ίδρυμα Ευγενίδου, Αθήνα σελ. 1. 179 Ο αρχαίος κόσμος γνώριζε μόνο τρεις από τις πέντε Ηπείρους του πλανήτη: εκείνες που περιβάλλουν την Μεσόγειο Θάλασσα και συναντιούνται στο ανατολικό της τμήμα. Ποτέ κανένας άλλος γεωγραφικός παράγοντας δεν έπαιξε ρόλο τόσο μεγάλης σημασίας για την ανθρώπινη ιστορία και πολιτική εξέλιξη, όσο η Μεσόγειος. Η κοινή μεσογειακή ιστορία, γεμάτη από πολυπληθούς μετασχηματισμούς και αλλαγές είναι ένα αποτέλεσμα τόσο της Ανατολής με την Δύση όσο και του Βορρά με τον Νότο. Για περισσότερες λεπτομέρειες και την αντίστοιχη γεωπολιτική ανάλυση βλ. Δαλακλής Δ. και Σιούσιουρας Π., (2006), Γεωπολιτικές Επιδιώξεις και Στρατηγικές Ασφαλείας στη Μεσόγειο: ο Ιδιαίτερος Ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, «Ναυσίβιος Χώρα», Σχολή Ναυτικών Δοκίμων, Πειραιάς, σελ. 258-262.

- 122 -

και στην σύγχρονη εποχή η Μεσόγειος παραμένει στην επικαιρότητα, ως το φυσικό σύνορο της Ευρωπαϊκής ηπείρου σε συνδυασμό με την μοναδική της ιδιότητα να αποτελεί έναν εξαιρετικά πολυσύχναστο θαλάσσιο διάδρομο, απαραίτητο για τη διεκπεραίωση του παγκόσμιου εμπορίου. Το φαινόμενο της πειρατείας έχει μια διαλεκτική σχέση με τις θαλάσσιες μεταφορές σε όλη τη χρονική διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Η πειρατική δραστηριότητα στο Κέρας της Αφρικής και ιδιαίτερα στον Κόλπο του Άντεν που την τρέχουσα χρονική περίοδο προβάλλεται αρκετά έντονα στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ) δεν είναι κάτι καινούργιο για τους ενασχολούμενους με τα ναυτιλιακά δρώμενα. Αν και το πρόβλημα της πειρατείας μπορεί να θεωρηθεί ως περιφερειακό, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (International Maritime Organization-IMO180), αλλά και τα ΝΑΤΟ - ΕΕ εκτιμούν ότι σταδιακά τα πράγματα οδεύουν προς το χειρότερο. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πειρατική δραστηριότητα πλησίον ή ακόμα και σε αποστάσεις που ξεπερνούν τα 300 ν.μ. από τις Σομαλικές ακτές έχει εξαιρετικά δυσμενείς επιπτώσεις στη θαλάσσια μεταφορική διαδρομή που χρησιμοποιεί τη διώρυγα του Σουέζ και αυξάνοντας τα μεταφορικά κόστη στα πλαίσια –είτε των επιπλέον ασφαλίστρων των πλοίων, είτε στη διαδικασία λήψης διαφόρων μέτρων αυτοπροστασίας που η παρουσίαση τους και μόνο απαιτεί μια πλήρης και διαφορετική από την παρούσα ανάλυση- εμποδίζει τη γρήγορη ανάκαμψη της παγκόσμιας οικονομίας. Η παγκοσμιοποιημένη ναυτιλιακή βιομηχανία λειτουργεί κάτω από συνθήκες εξαιρετικά έντονης ανταγωνιστικότητας, όπου το ζήτημα της έγκαιρης παράδοσης του φορτίου είναι πρωταρχικής σημασίας για την οποιαδήποτε ναυτιλιακή εταιρεία και ταυτόχρονα η σύγχρονη τάση στην οικονομική διαχείριση των πλοίων είναι να αποδίδεται ολοένα και μεγαλύτερη έμφαση στο ζήτημα της επίτευξης ελκυστικότερων ναύλων μίσθωσης. Για την ευρύτερη ναυτιλιακή βιομηχανία, ο ρόλος της διώρυγας του Σουέζ -και κατά συνέπεια η ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα στο Κόλπο του Άντεν- είναι εξαιρετικής σπουδαιότητας γιατί κάνουν εφικτή τη συντόμευση ενός ταξιδίου κατά ιδιαίτερα μεγάλα χρονικά διαστήματα, ενώ επιτρέπουν την επίτευξη διαφόρων οικονομιών, όπως για παράδειγμα στα καύσιμα. Επισημαίνεται ότι με τη μείωση του συνολικού χρόνου ταξιδιού, μειώνεται το συνολικό κόστος των μεταφερόμενων εμπορευμάτων και, κατ' επέκταση μειώνεται η τελική τιμή των προϊόντων για τον καταναλωτή. Επομένως, η εκτροπή των θαλασσίων μεταφορών γύρω από την Αφρική είναι ένα ιδιαίτερα αρνητικό ενδεχόμενο που εάν γίνει πραγματικότητα θα έχει αρνητική επίπτωση στην παγκόσμια κατανάλωση και ταυτόχρονα θα δημιουργήσει απαιτήσεις για επιπλέον μεταφορική ικανότητα του παγκόσμιου στόλου και θα προβληματίσει ως προς το ακριβές χρονοδιάγραμμα της παράδοσης προϊόντων και πρώτων υλών στους τελικούς τόπους προορισμού. Στην αυγή του 21ου αιώνα δεν υφίσταται σχεδόν καμία σύγκριση στο επίπεδο ασφαλείας του πλοίων σε σχέση ακόμα και με το πολύ πρόσφατο παρελθόν181. Από την

180Ο ευρύτερος κλάδος της Ναυτιλίας αποτελεί μια κατεξοχήν παγκοσμιοποιημένη βιομηχανία που ρυθμίζεται κυρίως από κανονιστικές συνθήκες του ΙΜΟ και το νομοθετικό πλαίσιο σε παγκόσμιο επίπεδο βρίσκεται σε διαρκή εξέλιξη. Εξαιτίας της διεθνούς φύσης της ναυτιλιακής οικονομίας, έχει γίνει πλήρως κατανοητό ότι η δράση για τη βελτίωση της ασφάλειας στις θαλάσσιες δραστηριότητες θα ήταν πιο αποτελεσματική αν εκτελούνταν σε συλλογικό επίπεδο παρά από ξεχωριστές χώρες να δρουν μονόπλευρα και χωρίς συντονισμό με άλλες. Επίσης βλ. www.imo.org (About IMO), επισκεπτόμενο Νοέμβριο 2009 181 Οι σημερινοί ναυτικοί βρίσκονται σε εξαιρετικά πλεονεκτική θέση σε σχέση με τους παλαιοτέρους. Για παράδειγμα, η ευρύτερη τεχνολογική ωρίμανση της ανθρωπότητας βοήθησε στο να εξελιχθεί η ναυπηγική και κατέστησε τα μοντέρνα σκάφη ικανά να ανταπεξέλθουν σε αντιξοότητες -όπως οι άσχημες καιρικές συνθήκες- που παλαιότερα θα οδηγούσαν με κάθε βεβαιότητα στη βύθιση τους. Σαν φυσικό επακόλουθο της εξελικτικής πορείας των τεχνολογικών επιτευγμάτων που διευκολύνουν την ανθρώπινη περιπλάνηση στο υγρό στοιχείο, έχει γίνει πλέον εφικτός ο εξοπλισμός των πλοίων με εξαιρετικά αξιόπιστα ηλεκτρονικά όργανα και συσκευές, ενώ πληθώρα ηλεκτρονικών συστημάτων -με τεράστια ποικιλία δυνατοτήτων- εξυπηρετούν κάθε πτυχή του πολυδαίδαλου έργου του ναυτικού επαγγέλματος. Βλ. Π. Σιούσιουρας και Δ. Δαλακλής, Ασφάλεια Ναυσιπλοΐας και Προστασία του Θαλασσιού Περιβάλλοντος: Υποστηρικτικές Υπηρεσίες από την Ξηρά, σελ. 1, από το συνέδριο «Περιβάλλον και Θαλάσσιες Μεταφορές, σε Αναζήτηση μιας Βιώσιμης Προσέγγισης – Σχεδιασμός και Υλοποίηση Παρεμβάσεων για τις Θαλάσσιες Μεταφορές και την Προστασία του περιβάλλοντος στην

- 123 -

άλλη μεριά όμως, την ώρα που γίνονταν η τελική επεξεργασία του παρόντος κειμένου διάφοροι αναλυτές επί θεμάτων ασφαλείας και δημοσιογράφοι εξακολουθούσαν να εστιάζουν την προσοχή τους στην πολυποίκιλη δράση των Σομαλών πειρατών. Καθώς οι συνθήκες στις οποίες ο σύγχρονος ναυτικός καλείται να ανταποκριθεί είναι ξεκάθαρα ολοένα πιο πολύπλοκες και απαιτητικές, κάθε δυνατή βοήθεια είναι ευπρόσδεκτη -ακόμα και αν αυτή προέρχεται από τη χρήση στρατιωτικής βίας- προκειμένου να ελαττωθεί ο κίνδυνος για τα φορτία και τα πληρώματα των πλοίων. Το φαινόμενο της πειρατείας στη θάλασσα πάντα ήταν παρόν και δυστυχώς πάντα θα υπάρχει, επομένως όλοι οι εμπλεκόμενοι με τις θαλάσσιες μεταφορές πρέπει να καταβάλλουν συνεχώς προσπάθειες προκειμένου να εξασφαλίσουν την διεκπεραίωση των θαλασσίων μεταφορών και τη διασφάλιση όλων των ανθρωπίνων ζωών, ναυτικών ή επιβατών. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η ρύθμιση της θαλάσσιας κυκλοφορίας σε συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια και με αυστηρά τηρούμενο χρονοδιάγραμμα διέλευσης -προκειμένου οι εμπλεκόμενες ναυτικές δυνάμεις να βελτιστοποιήσουν την προστασία που παρέχουν στα πλοία που απειλούνται κατά την κίνηση τους σε γειτνίαση με τη Σομαλία- είναι ένα μέτρο απαραίτητο, ακόμη και αν θεωρηθεί ότι περιορίζει την παραδοσιακή ελευθερία που ήταν μέχρι τώρα το κυρίαρχο στοιχείο του ναυτικού επαγγέλματος. Τέλος, είναι απαραίτητο να αναδειχθεί σαφώς το γεγονός ότι λόγω της τεράστιας γεωγραφικής περιοχής μέσα στην οποία λαμβάνουν χώρα οι καταλήψεις των εμπορικών πλοίων από τους Σομαλούς -η οποία ουσιαστικά υπερκαλύπτει συνολικά τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα- είναι πρακτικά αδύνατο ένας σχετικά μικρός αριθμός πλοίων -δηλαδή τα 20 έως 25 πολεμικά πλοία που είναι σήμερα εντεταλμένα από τα διάφορα κράτη να περιπολούν στην περιοχή του Κόλπου του Άντεν και της Σομαλικής Λεκάνης- να είναι ανά πάσα στιγμή κοντά στο οποιοδήποτε εμπορικό πλοίο γίνεται στόχος τέτοιων πειρατικών εξορμήσεων και να προλάβουν κάθε δυσάρεστο περιστατικό. Επομένως, η σταθεροποίηση της Κεντρικής κυβέρνηση της Σομαλίας προβάλει σαν ζήτημα προτεραιότητας, καθώς μόνο έτσι οι ένοπλες συμμορίες θα αποστερηθούν τα αναγκαία λιμάνια-καταφύγια για την υποστήριξη των παράνομων δραστηριοτήτων τους. Μόνο με την δημιουργία των καταλλήλων δομών και συνθηκών για την αποτελεσματική αστυνόμευση σε ξηρά και θάλασσα από τους ίδιους τους Σομαλούς θα είναι δυνατή η αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων κάθε μορφής και η ομαλή λειτουργία του παγκόσμιου εμπορίου.

Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Μεσόγειο και τη Νότιο – Ανατολική Ευρώπη», Χίος, 19-22 Απριλίου 2007. Επίσης βλ. Laurie Tetley and David Calcutt, (2001), Electronic Navigation Systems, Oxford, Butterworth-Heinemann. Για την πλήρη εμβάθυνση στις τεχνολογίες και τα συστήματα που εξοπλίζουν στον 21ο αιώνα τα πλοία βλ. Παλληκάρης Α. Η., Κατσούλης Γ. και Δαλακλής Δ., Ηλεκτρονικά Ναυτικά Όργανα, (2009), Αθήνα, Ίδρυμα Ευγενίδη.

- 124 -

- 125 -

Χαράλαμπος Σταθακόπουλος Δικηγόρος - Υποψήφιος Διδάκτορας Παν/μίου Αιγαίου

Γεννήθηκε το 1975 στην Αθήνα. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών με Μεταπτυχιακό Κύκλο Σπουδών, με θέμα « Ευρωπαϊκή Ένωση και Αναπτυσσόμενες Χώρες». Από το 2006 είναι καθηγητής Νομικών και Πολιτικών Επιστημών στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος. Είναι υποψήφιος Διδάκτωρ στον τομέα Γεωπολιτικής του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Γνωρίζει την Αγγλική και Γαλλική γλώσσα και έχει λάβει μέρος σε Σεμινάρια – Ημερίδες – Συνέδρια του επιστημονικού του τομέα

- 126 -

- 127 -

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑΣ

Οι προηγούμενοι ομιλητές ανέδειξαν σαφέστατα, τόσο τις διάφορες πτυχές όσο και το συνολικό μέγεθος του προβλήματος. Η πειρατεία θέτει σε τεράστιο κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, φορτία, πλοία, το θαλάσσιο εμπόριο, το περιβάλλον, ακόμα και αποστολές ανθρωπιστικής βοήθειας. Ταυτόχρονα, αφενός μεν η αύξηση στα ασφάλιστρα εμπορευμάτων και πλοίων, αφετέρου δε το γεγονός ότι πολλές πλοιοκτήτριες εταιρείες επιλέγουν πλέον ασφαλέστερες αλλά μεγαλύτερες σε συνολική διανυθείσα απόσταση -και κατά συνέπεια περισσότερο χρονοβόρες διαδρομές- επιβαρύνουν σημαντικά το κόστος των μεταφερόμενων προϊόντων. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω συνθηκών, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη αντιμετώπισης του φαινομένου της πειρατείας και είναι προφανές ότι καταλυτικό ρόλο στην πάταξή του έχουν οι ένοπλες δυνάμεις των χωρών προέλευσης των εμπορικών πλοίων. Προκειμένου να γίνουν κατανοητά τα μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου, κρίνω σκόπιμο να προηγηθεί μια σύντομη επισκόπηση των πρακτικών και μέσων που χρησιμοποιούν οι πειρατές. 1. MODUS OPERANDI Πειρατών Οι συμμορίες των πειρατών αποτελούνται συνήθως από άτομα με προηγούμενη στρατιωτική εμπειρία182 ή τουλάχιστον γνωρίζουν σε βάθος να χειρίζονται τον φορητό οπλισμό που θα χρησιμοποιήσουν για να καταλάβουν το πλοίο και οι θα πραγματοποιήσουν το ρεσάλτο. Στις πειρατικές επιθέσεις συμμετέχουν, επίσης, άτομα ικανά να χειριστούν τα σύγχρονα τηλεπικοινωνιακά μέσα και ναυτιλιακά βοηθήματα, όπως το δορυφορικό σύστημα προσδιορισμού στίγματος GPS. Τέλος, σημαντικό ρόλο παίζουν ντόπιοι ψαράδες οι οποίοι γνωρίζουν καλά την περιοχή που δρουν οι πειρατές. Χρησιμοποιούν συνήθως ένα ή δύο ή ακόμα και τρία μικρά σκάφη με δυνατές μηχανές για να προσεγγίσουν τα πλοία στα οποία επιτίθενται. Σε κάθε σκάφος επιβαίνουν συνήθως 5 έως 8 άτομα, οι οποίοι φέρουν οπλισμό που κυμαίνεται από απλά τυφέκια μέχρι και βαρέα οπλοπολυβόλα, μεταλλικές σκάλες ή/και ανεμόσκαλες και γάντζους. Συνήθως, προτιμούν ως στόχους αργά κινούμενα εμπορικά πλοία με χαμηλό ύψος καταστρώματος. Γενικά δρουν στη διάρκεια της ημέρας, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις προσπαθούν να πραγματοποιήσουν την επιδρομή τους κατά τη διάρκεια της ανατολής και της δύσης του ηλίου, ώστε να μη γίνονται εύκολα αντιληπτοί. Παλαιότερα, οι πειρατές επιτίθεντο κυρίως μέσα στον κόλπο του Άντεν, όμως δεν διστάζουν πλέον να επιτεθούν και στην ανοιχτή θάλασσα του Ινδικού ωκεανού, όπου η περιφρούρηση είναι εξαιρετικά δύσκολη. Όταν επιτυγχάνουν να ανέβουν στο πλοίο ακινητοποιούν το πλήρωμα με την απειλή όπλων και κρατάνε όμηρους, κάτι που καθιστά επικίνδυνη και δύσκολη κάθε επιχείρηση απελευθέρωσης του πλοίου. 2. Προληπτικά Μέτρα Καταπολέμησης της Πειρατείας

Στο θέμα της αντιμετώπισης της πειρατείας, τον πιο σημαντικό ρόλο έχει η πρόληψη, δηλαδή όλες εκείνες οι πρακτικές και τα μέτρα που πρέπει να ακολουθούν οι πλοιοκτήτριες εταιρείες, οι καπετάνιοι και τα πληρώματα σε κάθε ταξίδι τους. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι τα ακόλουθα: α. Υποχρέωση γνωστοποίησης στο πλήρωμα από τον καπετάνιο για τους κινδύνους που ενδεχομένως θα προκύψουν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, σε γλώσσα που γνωρίζουν όλα τα μέλη του. 182 Κάτι που είναι ιδιαίτερα εύκολο να επιτευχθεί στη μαστιζόμενη με χρόνια αστάθεια Σομαλία που η καταφυγή στα όπλα αποτελεί την πλέον προσφιλή λύση ακόμα και για επίλυση προσωπικών διαφορών.

- 128 -

β. Κατάρτιση σχεδίου αντιμετώπισης και καταστολής της πιθανής επίθεσης και προετοιμασία του πλοίου και του πληρώματος.

γ. Επιμονή του καπετάνιου σε ασκήσεις ετοιμότητας για την αντιμετώπιση ενδεχόμενης πειρατείας και ειδικά στη σήμανση συναγερμού και στα σήματα κινδύνου που πρέπει να εκπέμψουν αν χρειαστεί.

δ. Έλεγχος των προσώπων που επιβιβάζονται στο πλοίο πριν την αναχώρηση και μετά από κάθε διακοπή της κίνησης του πλοίου.

ε. Δημιουργία ασφαλών ζωνών πάνω στο πλοίο και εξασφάλιση (όσο είναι δυνατόν) του φορτίου και άλλων αντικειμένων αξίας.

στ. Ενημέρωση των αρμοδίων αρχών για την πορεία, την ταχύτητα και την προκαθορισμένη ώρα άφιξης στον προορισμό καθώς και για πιθανές καθυστερήσεις.

ζ. Ενδείκνυται η αποφυγή διάπλου (αν είναι εφικτό) θαλάσσιων περιοχών υψηλού κινδύνου και στενών θαλάσσιων περασμάτων.

η. Ενδείκνυται ο διάπλους των επικίνδυνων περιοχών να πραγματοποιείται με το φως της ημέρας.

θ. Τήρηση γραμμής πλεύσης μέσα στον διάδρομο προστασίας που έχει θεσπιστεί υπό την αιγίδα του ΙΜΟ και με συντονισμό ενός πολύ μεγάλου μέρους του συνόλου των εμπλεκομένων φορέων στη ναυτιλία. Επισημαίνεται ότι η χρήση του διαδρόμου αυτού δεν αποτελεί πανάκεια. Απαιτείται η παρουσία μεγάλων ναυτικών δυνάμεων, ώστε να περιφρουρείτε η ευρύτερη περιοχή αλλά στην πράξη είναι εξαιρετικά δύσκολο να ελεγχθεί αποτελεσματικά. Παραμένει, όμως, μια συγκεκριμένη θαλάσσια διαδρομή που είναι ασφαλέστερη από την υπόλοιπη θάλασσα.

ι. Αύξηση της ταχύτητας του πλοίου στις επικίνδυνες περιοχές και ετοιμότητα για γρήγορους ελιγμούς, αν απαιτηθεί.

ια. Συνεχής επαγρύπνηση και παρακολούθηση για κάθε ύποπτη δραστηριότητα στη θάλασσα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίδεται σε σκάφη που κινούνται προς ή παράλληλα ή ακολουθούν το πλοίο.

ιβ. Αύξηση βαρδιών ελέγχου και φρούρησης στα σημεία που παρέχουν την πλέον εύκολη πρόσβαση στο πλοίο, κατά τη διάρκεια ταξιδίου εντός των ήδη επισημασμένων επικίνδυνων περιοχών.

ιγ. Αναφορά στις αρμόδιες αρχές και αποστολή σήματος στα κοντινά πλοία για κάθε ύποπτη δραστηριότητα με παράλληλη ενημέρωση θέσης και πορείας του πλοίου. Εδώ θα πρέπει να σημειωθεί ότι αρκετές φορές πειρατές που για συγκεκριμένο λόγο δεν κατάφεραν να επιβιβαστούν σε κάποιο πλοίο, σχεδόν αμέσως επανέλαβαν το εγχείρημα τους στο αμέσως γειτονικό με αυτό πλοίο. Επομένως, ταυτόχρονα με τις προσπάθειες ενός πληρώματος να διαφύγουν τον άμεσο πειρατικό κίνδυνο, η συνέγερση των παραπλεόντων πλοίων είναι απαραίτητη προκειμένου να τους επιτρέψει να αποφύγουν το μοιραίο γεγονός, σε περίπτωση που πειρατές παραμένουν στην περιοχή.

ιδ. Περιορισμός σκοτεινών περιοχών του πλοίου με χρήση κατάλληλου φωτισμού κατά τη διάρκεια της νύχτας.

ιε. Συνεχής έλεγχος των ενδείξεων του ραντάρ και τοποθέτηση μικρότερου ραντάρ στην πρύμνη, προκειμένου να εντοπίζει σκάφη μικρότερου μεγέθους.

- 129 -

ιστ. Αγορά και χρήση σύγχρονων οπτικών και ηλεκτρονικών οργάνων που καλύπτουν τις απαιτήσεις για τον εντοπισμό μικρών σκαφών, αλλά και για την άμεση και εύκολη εκπομπή σημάτων κινδύνου.

ιζ. Συνεχής επικοινωνία και ανταλλαγή μηνυμάτων με τις αρμόδιες αρχές και τους οργανισμούς ναυσιπλοΐας.

ιη. Τοποθέτηση ενός επιπλέον ασυρμάτου VHF σε μέρος που οι πειρατές δεν μπορούν εύκολα να εντοπίσουν.

ιθ. Χρήση της νέας προτεινόμενης γραμμής πλεύσης, δηλαδή 300 ναυτικά μίλια τουλάχιστον μακριά από τις ανατολικές ακτές της Σομαλίας (ειδικά για την περιοχή του κόλπου του Άντεν).

κ. Εξοπλισμός του πλοίου με συρματοπλέγματα, αντλίες νερού και κρουνούς πυρόσβεσης.

κα. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην αποφυγή διαρροής πληροφοριών, εγγράφων, ραδιοεκπομπών και φορτωτικών εγγράφων που αποκαλύπτουν τη θέση, την πορεία, το φορτίο και άλλες χρήσιμες πληροφορίες για τους πειρατές.

κβ. Αυστηρή τήρηση των όρων ασφαλείας και οδηγιών του Ι.Μ.Ο. (International Maritime Organization).

κγ. Αποφυγή διάπλευσης μέσα από θαλάσσιες περιοχές όπου βρίσκονται ψαροκάικα. Είναι προτιμότερη η καθυστέρηση ή ακόμα και η αλλαγή πορείας μέχρι να αδειάσει ο θαλάσσιος διάδρομος προστασίας.

κδ. Έγκαιρος εντοπισμός απόπειρας πειρατείας με συνεχής οπτική επαγρύπνηση, κάτι ιδιαίτερα κρίσιμο καθώς έχει αποδειχθεί ότι θα σώζονταν πολλά πλοία που έπεσαν θύματα πειρατείας σε σχετικά σύντομα χρονικά διαστήματα και ιδιαίτερα κατά την αλλαγή της βάρδιας του πληρώματος. Ας σημειωθεί ότι έχουν καταγραφεί περιπτώσεις που η διάρκεια των πειρατικών επιθέσεων κυμαίνεται μεταξύ είκοσι και σαράντα πέντε λεπτών. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και ο χρόνος αυτός είναι αρκετός – εάν υπάρξει άμεση ενημέρωση και γρήγορος εντοπισμός του κινδύνου– για την αποτροπή πειρατείας μέσω επέμβασης εναερίων μέσων (π.χ. ελικόπτερο).

3. Κατασταλτικά Μέτρα Αντιμετώπισης της Πειρατείας Η Χρήση Βίας Αποτελεί Λύση; Ειδική μνεία πρέπει να γίνει στο θέμα της χρήσης βίας ως κατασταλτικού μέτρου αντιμετώπισης της πειρατείας. Μπορούν τα μέλη του πληρώματος να φέρουν όπλα και να χρησιμοποιήσουν βία εναντίον των πειρατών; Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή. Καταρχήν, ισχύει ο κανόνας εμπλοκής για χρήση μίνιμουμ θανατηφόρας βίας. Η απαγόρευση κατοχής και χρήσης όπλων αποδυναμώνει το δικαίωμα άμυνας του πληρώματος σε κάθε επίθεση που δέχεται. Συνεπώς, η χρήση βίας ως μέσο αντιμετώπισης των πειρατών πρέπει να αποφεύγεται, εφόσον οι πειρατές φέρουνε όπλα και δεν διστάζουν να τα χρησιμοποιήσουν. Εξάλλου, από τη χρήση βίας προκύπτει αυξημένος κίνδυνος τέλεσης αξιόποινης πράξης και κυρίως θανατηφόρας ενέργειας. Αυτό έχει ως συνέπεια σε πολλές περιπτώσεις το μέλος του πληρώματος που άσκησε βία ή επέφερε θανατηφόρο αποτέλεσμα να κινδυνεύει να εμπλακεί σε δικαστικές περιπέτειες με διεφθαρμένες ή αυστηρές δικαστικές αρχές των κρατών στων οποίων τα χωρικά ύδατα τελείται η πειρατεία. Πολλές φορές μάλιστα οι έννομες τάξεις αυτών των χωρών επισύρουν την

- 130 -

ποινή του θανάτου για την χρήση θανατηφόρας βίας και την επιβάλλουν, χωρίς να εξετάσουν, κατά περίπτωση, εάν υπάρχουν ελαφρυντικά ή λόγοι άρσης του αδίκου. Έτσι, υπάρχει περίπτωση κάποιο μέλος πληρώματος να καταδικαστεί σε θάνατο, παρόλο που βρισκόταν σε άμυνα, όταν επήλθε θάνατος επιτιθέμενου (και, συχνά, ανήλικου) πειρατή. Επιπλέον, δεν πρέπει να λησμονούμε τον κίνδυνο που απορρέει για τους ομήρους που ενδεχομένως κρατούν οι πειρατές. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο οι ναυτικές, εναέριες και γενικότερα στρατιωτικές δυνάμεις περιφρούρησης και μόνο στο πλαίσιο αποτροπής πειρατειών και σύλληψης των πειρατών μπορούν να χρησιμοποιούν όπλα και βία .Εννοείται στο αναγκαίο μέτρο και με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Όλοι οι φορείς αντιμετώπισης της πειρατείας τάσσονται κατά της προληπτικής βύθισης των μητρικών πλοίων των πειρατών .Πρόκειται για τα αγκυροβολημένα πλοία-βάσεις των πειρατών ,από τα οποία οργανώνονται όλες οι πειρατικές επιθέσεις .Η πιθανή κράτηση ομήρων σε αυτά αλλά και η έλλειψη βεβαιότητας για την ταυτότητα αυτών των πλοίων αποτρέπει τις ναυτικές δυνάμεις από οποιαδήποτε επέμβαση στα μητρικά πλοία. Είναι προφανές, λοιπόν, ότι τα μέτρα καταστολής μιας πειρατικής επίθεσης δεν πρέπει να βασίζονται και να συνδέονται με τη χρήση βίας. Σε περίπτωση, λοιπόν, που συμβεί το απευκταίο κι εκδηλωθεί απόπειρα πειρατείας, από τη στιγμή που η χρήση βίας δεν ενδείκνυται ως μέσο αντιμετώπισης, παρατίθενται παρακάτω οι κυριότερες πρακτικές καταστολής της πειρατικής επίθεσης: α. Εφαρμογή προσχεδιασμένου πλάνου αντιμετώπισης πειρατών.

β. Έγκαιρη σήμανση συναγερμού και χρήση σφυρίχτρας.

γ. Άμεση αναφορά και εκπομπή σημάτων έκτακτης ανάγκης προς κάθε αρμόδια αρχή, άλλα κοντινά πλοία και ναυτικές δυνάμεις που περιπολούν στην περιοχή. Είναι απαραίτητο να δίδεται με ακρίβεια το όνομα, η θέση και η κατάσταση του πλοίου.

δ. Τήρηση οδηγιών που στέλνονται από τους παραπάνω φορείς σχετικά με την αντιμετώπιση της κατάστασης.

ε. Λήψη φωτογραφιών και βιντεοσκόπηση και άμεση αποστολή στους παραπάνω φορείς (αν είναι εφικτό).

στ. Χρήση φωτοβολίδων εάν έχει σκοτεινιάσει.

ζ. Αιφνίδιος φωτισμός του ύποπτου σκάφους εάν έχει σκοτεινιάσει.

η. Πραγματοποίηση ελιγμών διαφυγής, αύξηση της ταχύτητας και, αν κρίνεται σκόπιμο, πρόκληση κυμάτων με την βοήθεια των ελιγμών.

θ. Χρήση κλειστών κυκλωμάτων τηλεόρασης και ειδικών συστημάτων ελέγχου του πλοίου.

ι. Χρήση αντλιών νερού ως μέσο απώθησης.

ια. Υποχώρηση στις ζώνες ασφαλείας. ιβ. Εάν η αρχική επίθεση ή η απόπειρα των πειρατών αποβεί άκαρπη και τραπούν σε φυγή, τότε εναέρια μέσα πρέπει να συνεχίσουν να παρακολουθούν το σκάφος τους προκειμένου να μην οργανώσουν δεύτερη επίθεση και επανέλθουν. Η επιτήρηση πρέπει να σταματήσει όταν κάποιο πολεμικό πλοίο προσεγγίσει το πειρατικό, αφοπλίσει και συλλάβει τους πειρατές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα έγκαιρης και επιτυχούς αντίδρασης σε απόπειρα πειρατείας αποτελεί η ακόλουθη περίπτωση. Το υπό ελληνική σημαία δεξαμενόπλοιο

- 131 -

“Σίκινος”, που ανήκει στην εταιρεία Kyklades Maritime δέχτηκε πρόσφατα πειρατική επίθεση. Το 24μελες πλήρωμα(8 Έλληνες ανάμεσά του) αποδείχτηκε διαβασμένο και ψύχραιμο. Χρησιμοποιώντας μάνικες νερού και φωτοβολίδες κατάφερε να αποτρέψει τους πειρατές και να τους απομακρύνει. Σε κάθε περίπτωση χρήσης κατασταλτικού μέτρου, η ασφάλεια του πληρώματος πρέπει να αποτελεί την προτεραιότητα του καπετάνιου, ο οποίος έχει το δικαίωμα να λαμβάνει όλες τις αποφάσεις και όλα τα μέτρα που κρίνει απαραίτητα.

4. Καταπολέμηση Πειρατείας από Διεθνείς Συνεργασίες, Οργανισμούς και Κράτη

Όλα όσα αναφέρθηκαν, τόσο σε επίπεδο πρόληψης όσο και καταστολής, είναι πολύ σημαντικά και συχνά συμβάλλουν (όταν τηρούνται) στην αποτροπή πειρατικών επιθέσεων, ιδιαίτερα όταν συνδυάζονται με ψυχραιμία, υψηλό βαθμό ετοιμότητας και σωστό συντονισμό.

Η έξαρση, όμως, των πειρατικών επιθέσεων, οι διαρκώς εξελισσόμενες πρακτικές των πειρατών, καθώς και τα πιο προηγμένα μέσα που χρησιμοποιούν οδήγησαν στην κινητοποίηση όλων των φορέων που εμπλέκονται στο θαλάσσιο εμπόριο, μεταφορές και ναυτιλία, καθώς και των κρατών προέλευσης των πλοίων. Το πρόβλημα έχει λάβει ανησυχητικές διαστάσεις. Χαρακτηριστικό είναι ότι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, πειρατές σε όλο τον κόσμο κρατούν τουλάχιστον δέκα πλοία και πολυμελή πληρώματα ως ομήρους.

Υπό αυτές τις συνθήκες, κατέστη επιτακτικό να αναλάβουν δράση κράτη και διεθνείς οργανισμοί. Πράγματι, η συμβολή τους σε επιχειρήσεις περιφρούρησης θαλασσίων περιοχών, συνοδείας εμπορικών πλοίων και αποτροπής πειρατειών είναι πολύ σημαντική.

Συγκεκριμένα, η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), στο πλαίσιο της Επιχείρησης “ΑΤΑΛΑΝΤΑ”, έστειλε στον κόλπο του Άντεν ναυτική δύναμη, η οποία πραγματοποιεί περιπολίες ελέγχοντας τον θαλάσσιο χώρο του διαδρόμου προστασίας και επεμβαίνει όποτε απαιτηθεί. Μάλιστα, πρώτος διοικητής της ναυτικής δύναμης ήταν ‘Έλληνας, ο Αρχιπλοίαρχος Παπαϊωάννου. Η επιχείρηση αυτή ήταν η πρώτη αμιγώς ευρωπαϊκή στρατιωτική επιχείρηση για την αποτροπή και την καταπολέμηση της πειρατείας (επικυρώθηκε από το Συμβούλιο της Ευρώπης την 11η Νοεμβρίου του 2008). Στο σημείο αυτό, ας σημειωθεί ότι ο τωρινός επικεφαλής της ευρωπαϊκής ναυτικής δύναμης, ο Βρετανός ναύαρχος Χάντσον κατήγγειλε ότι πολλές, κυρίως μικρές, ναυτιλιακές εταιρείες δεν συνεργάζονται με την ευρωπαϊκή ναυτική δύναμη που δρα στην περιοχή και αποφεύγουν να πάρουν τις απαιτούμενες οδηγίες προκειμένου να προστατευτούν αποτελεσματικά από τις πειρατικές επιθέσεις.

Το ΝΑΤΟ, από τη δική του πλευρά, έχει στείλει στην περιοχή αριθμό πλοίων, τα οποία και έχει εκδηλώσει την πρόθεση να τα αυξήσει, τα οποία και εμπλέκονται τόσο σε περιπολίες στις επικίνδυνες περιοχές, όσο και στο εγχείρημα συνοδείας κατά την πλεύση των εμπορικών πλοίων από την ευρύτερη περιοχή.

Ο ΟΗΕ συνέταξε την υπ’ αριθμ. 1838 Οδηγία, με την οποία καλεί τα κράτη να προστατεύουν τα εμπορικά πλοία της σημαίας τους ακόμα και με την αποστολή συνοδευτικών πολεμικών πλοίων και εναέριων δυνάμεων183.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον Ι. Μ.Ο., ο οποίος έχει εκδώσει την οδηγία IRTC (International Recommended Transit Corridor), που συμπεριλαμβάνει πληροφορίες για τα διερχόμενα πλοία από τον κόλπο του Άντεν. Με αυτήν την οδηγία, ο Ι.Μ.Ο. προωθεί την χρήση οδηγιών και την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των ναυτιλιακών εταιρειών που συμμετέχουν σε αυτόν. Επίσης, ζητάει από τις κυβερνήσεις να ενημερώνουν λεπτομερώς το δίκτυο του IRTC και από τους πλοιοκτήτες, πλοιάρχους και

183 Υπάρχουν και άλλες αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας (ΣΑ) του ΟΗΕ που σχετίζονται με τη θεματική της πειρατείας, αλλά η παρουσίαση τους ξεφεύγει της παρούσας ανάλυσης.

- 132 -

πληρώματα να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους τις νέες ενημερώσεις και τις διάφορες προειδοποιήσεις, ιδιαίτερα όταν διέρχονται από τις επικίνδυνες περιοχές. Επιπλέον, η CTF 150 (Combined Task Force 150), δηλαδή η συνασπισμένη δύναμη κρούσης, η οποία αποτελείται από διεθνείς ναυτικές δυνάμεις, περιφρουρεί τις επικίνδυνες περιοχές και, ιδιαίτερα, τους προτεινόμενους θαλάσσιους διαδρόμους διέλευσης των πλοίων. Η Αραβική Συμμαχία έχει επίσης εκφράσει τη βούληση να συμμετέχει πλέον με δικά της πλοία στις περιπολίες της περιοχής, αφού εμπορικά πλοία δικών της συμφερόντων, και, κυρίως, πετρελαιοφόρα, έχουν τον τελευταίο καιρό πέσει στα χέρια των πειρατών. Γενικά όμως, οι περιορισμένες στρατιωτικές δυνατότητες των χωρών αυτών δε συνάδουν προς την κατεύθυνση αυτή. Τέλος, μεμονωμένα κράτη (π.χ. Ινδία, Ιαπωνία, Ρωσία) έστειλαν ή θα στείλουν, όπως έχουν εξαγγείλει, πολεμικά πλοία για να περιπολούν τις επικίνδυνες περιοχές. Τελευταία, ακόμα και μικρά κράτη όπως οι Σεϋχέλλες, μέσω του Προέδρου τους Μίτσελ, αποφάσισαν την ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων, ως αποτρεπτικό μέτρο στη ραγδαία αύξηση των πειρατειών στο Αρχιπέλαγος των Σεϋχελλών, στον Ινδικό Ωκεανό. Είναι αυτονόητο ότι, αν και τα πολεμικά πλοία είναι ταχύτερα των εμπορικών, χρειάζονται παρόλα αυτά την συνδρομή ελικοπτέρων, δηλαδή την άμεση εναέρια επιτήρηση και καταδίωξη των πειρατών από αυτά, προκειμένου τελικά να καταφθάνουν στα ακινητοποιημένα από ελικόπτερα πειρατικά σκάφη και να συλλαμβάνουν τους πειρατές. Η διεθνής συνεργασία κρίνεται, λοιπόν, απαραίτητη για την καταπολέμηση της ολοένα αυξανόμενης πειρατείας και ο ρόλος των ενόπλων δυνάμεων κάθε εμπλεκόμενης χώρας είναι καταλυτικός για την πάταξη του φαινομένου.

- 133 -



Η ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ

Φωτεινή Μπέλλου Λέκτορας Παν/μίου «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ»

- 134 -

- 135 -

Φωτεινή Μπέλλου Λέκτορας Παν/μίου «ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ»

Η Φωτεινή Μπέλλου είναι απόφοιτος του Τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης της Νομικής Σχολής του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών έχοντας ακολουθήσει τον τομέα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Το Σεπτέμβριο 1994 απέκτησε μεταπτυχιακό τίτλο στις Διεθνείς Σχέσεις από το Graduate School of Politics and International Relations, University of Kent at Canterbury. Από τον Οκτώβριο 1994 μέχρι το Φεβρουάριο 2000 φοίτησε ως υποψήφια διδάκτωρ στο τμήμα Σπουδών Πολέμου (War Studies) του King’s College, London, από όπου και εξελέγει το καλοκαίρι του 2000 διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων με θέμα διατριβής «Εικόνες Αμερικανικής Ηγεσίας και η Γιουγκοσλαβική Κρίση 1991-1997». Από το 2000 μέχρι τα μέσα του 2004 εργάστηκε ως επιστημονική συνεργάτης/ερευνήτρια στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) συμμετέχοντας και σε διεθνή ερευνητικά προγράμματα. Έχει διδάξει μαθήματα «Διεθνούς Πολιτικής στα Βαλκάνια» και «Διαχείρισης Κρίσεων» στο King’s College London (1998) ενώ από το φθινόπωρο του 2004 διδάσκει «διαχείριση κρίσεων», «στραγητικές σπουδές», διεθνείς σχέσεις βαλκανικών κρατών και εξωτερικές σχέσεις της ΕΕ στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας ως επισκέπτρια καθηγήτρια ενώ εξελέγην λέκτορας διεθνών σχέσεων τον Μάρτιο του 2006 στο ίδιο τμήμα. Έχει δημοσιεύσει άρθρα για τη θεωρία Διεθνών Σχέσεων, το ρόλο της αμερικανικής ηγεσίας και των διατλαντικών σχέσεων σε περιπτώσεις απειλής της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, τις πεποιθήσεις των ΗΠΑ για το νέο ρόλο του ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια, καθώς και την Ελληνική Εξωτερική Πολιτική σε συλλογικούς τόμους και περιοδικά στην Ελλάδα και το Εξωτερικό, όπως το Εγχειρίδιο Διεθνών Σχέσεων και Στρατηγικών Σπουδών (Σχολή Εθνικής Άμυνας, 2001), Hellenic Studies (Canada, 2001), ELIAMEP Occasional Papers (2002), Civil Wars (Frank Cass 2003), Defensor Pacis (Ινστιτούτο Αμυντικών Αναλύσεων, 2003). Από τον Αύγουστο του 2001 μέχρι το 2004 διετέλεσε συντονίστρια έκδοσης (Managing Editor) της επιστημονικής επιθεώρησης Journal of Southeast European and Black Sea Studies που εκδίδει ο οίκος Taylor & Francis Group στο Λονδίνο. Από το 2004 μέχρι το 2007 υπήρξε μέλος του

- 136 -

Επιστημονικού Συμβουλίου του Ελληνικού Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών. Έχει συνεπιμεληθεί και συμμετάσχει στο συλλογικό τόμο Greece in the 20th Century (Frank Cass, 2003) μαζί με τους Θεόδωρο Κουλουμπή και Θεόδωρο Καρυώτη.

- 137 -

Η ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΩΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ Το φαινόμενο της διεθνούς πειρατείας έχει αρχίσει να απασχολήσει σοβαρά τη διεθνή κοινότητα εξαιτίας της σταδιακής ανάπτυξής της στην περιοχή του Κέρατος της Αφρικής και στα ανοικτά της Σομαλίας ενώ πριν από λίγα χρόνια το φαινόμενο παρουσιαζόταν κυρίως στην περιοχή της Ινδονησίας και στα στενά του Μάλακκα. Σύμφωνα και με τον κ. Ευθύμιο Μητρόπουλο, το φαινόμενο της διεθνούς πειρατείας που εξαπλώνεται ως επιδημία στην περιοχή της Σομαλίας έχει υπερβεί την ναυτιλιακή κοινότητα και αποτελεί πλέον ένα ζήτημα παγκόσμιας σημασίας.184 Η πειρατεία έχει αποτελέσει ένα νέο πολιτικό και στρατηγικό χαρτί στην διεθνή πολιτική σκακιέρα. Τα περιστατικά διεθνούς πειρατείας το 2008 και το 2009 έχουν αυξηθεί σημαντικά. Κατά τη διάρκεια του 2008, από τα 293 περιστατικά πειρατείας παγκοσμίως, 111 πειρατείες πραγματοποιήθηκαν από Σομαλούς αντάρτες στην περιοχή του Κέρατος της Αφρικής εκ των οποίων τα 49 κατέληξαν σε επιτυχείς καταλήψεις. Οι περισσότερες καταλήψεις πλοίων σημαίνουν περιστατικά ομηρίας που διαρκούν ακόμα και μήνες (889 ναυτικοί το 2008) με νεκρούς και αγνοούμενους (11 και 21 ναυτικοί αντίστοιχα). Κατά διάρκεια του 2009, υπήρξε μια σχετική μείωση των κρουσμάτων πειρατείας έχοντας σημειώσει αριθμό κρουσμάτων μέχρι και τον Νοέμβριο του 2009, 170 περιστατικά πειρατείας και 236 ομήρους. Η μείωση σημειώθηκε κυρίως στον Διεθνώς Προτεινόμενο Διάδρομο Μεταφοράς (Internationally Recommended Transit Corridor) σε αντίθεση με τον αριθμό περιστατικών πειρατείας στα ανοικτά της θάλασσας της Σομαλίας.185 Το συνολικό κόστος των λύτρων από τους αντάρτες των θαλασσών υπολογίζεται σε περίπου $13-16 δις. ετησίως.186 Η σταδιακή ανάπτυξη των περιστατικών πειρατείας στα στενά του Eden έχει δημιουργήσει σοβαρά προβλήματα οικονομικού, πολιτικού και ανθρωπιστικού χαρακτήρα. Συγκεκριμένα, η πειρατεία διαταράσσει τη διεθνή ναυσιπλοΐα σε ένα άκρως νευραλγικό σημείο θαλάσσιας οδού προκαλώντας τεράστιες απώλειες στις τοπικές οικονομίες παράκτιων κρατών στην περιοχή δεδομένου ότι οι διαδρομές της διεθνούς ναυτιλίας αλλάζουν και προτιμούνται οι διαδρομές από το Ακρωτήρι της Καλής Ελπίδας. Συνεπακόλουθα, αυξάνονται σε απαγορευτικά επίπεδα οι ασφαλιστικές δαπάνες μεταφοράς προϊόντων σε πολύ δημοφιλείς ναυτιλιακούς δρόμους. Επίσης διαταράσσεται η ανθρωπιστική βοήθεια που αποστέλλεται στη Σομαλία μέσω πλοίων στο πλαίσιο του Διεθνούς Επισιτιστικού Προγράμματος του ΟΗΕ. Επιπλέον, η πειρατεία δημιουργεί κινδύνους ενδεχόμενης περιβαλλοντικής καταστροφής καθώς πλοία μπορεί να βρεθούν υπό τον πλήρη έλεγχο εχθρικών ομάδων. Αξίζει ωστόσο να τεθεί το ερώτημα σχετικά με το βαθμό σημαντικότητας του φαινομένου της πειρατείας δεδομένου του μεγάλου οικονομικού ενδιαφέροντος από τη μια πλευρά που αφορά σε ένα αξιοσημείωτα μεγάλο κομμάτι του διεθνούς εμπορίου και από του ζητήματος της απειλής της διεθνούς ασφάλειας και ειρήνης από την άλλη πλευρά που ενεργοποίησε το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών στα τέλη του 2008 να εκδώσει ψηφίσματα βάσει του κεφαλαίου 7 του Καταστατικού Χάρτη καλώντας τα κράτη μέλη του ΟΗΕ ή περιφερειακούς θεσμούς να χρησιμοποιήσουν ακόμα και ένοπλη βία για την πάταξη του φαινομένου. Πριν προχωρήσουμε στον τρόπο με τον οποίο Διεθνείς Οργανισμοί έχουν εμπλακεί στην αντιμετώπιση και πάταξη του φαινομένου της ναυτιλιακής πειρατείας, θεωρείται χρήσιμος ένας εννοιολογικός διαχωρισμός. Σύμφωνα με τον Διεθνή Ναυτιλιακό Οργανισμό του ΟΗΕ και το Διεθνές Ναυτιλιακό Γραφείο του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου, ναυτιλιακή πειρατεία ορίζεται ως

184 Ο κ.Ευθύμιος Μητρόπουλος, είναι ο Γενικός Γραμματέας του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (IMO). Η παραπάνω φράση του αποτελεί απόσπασμα από την ομιλία του στις 24 Φεβρουαρίου 2008. 185 Σύμφωνα με το IRTC, από το Φεβρουάριο μέχρι και τον Απρίλιο σημειώνονται τα περισσότερα περιστατικά πειρατείας. 186 Το ακριβές κόστος των λύτρων δεν είναι εφικτό να καταγραφεί.

- 138 -

“οποιαδήποτε παράνομη πράξη που συμβαίνει στην θάλασσα”187. Συχνά οι δυο διεθνείς θεσμοί χρησιμοποιούν τον όρο πειρατεία για να περιγράψουν επίσης περιστατικά θαλάσσιας κλοπής (sea roberry) γεγονός που δεν διευκολύνει την ακριβή καταγραφή των περιστατικών. Επίσης υπάρχει κριτική προς τους οργανισμούς αυτούς ότι δεν καταχωρίζουν περιστατικά ναυτιλιακής τρομοκρατίας. Προκειμένου όμως να περιλαμβάνει όλα τα περιστατικά που ενδεχομένως λαμβάνουν χώρο στον υδάτινο χώρο θα έπρεπε να συμπεριλαμβάνουν και τα περιστατικά της ναυτιλιακής τρομοκρατίας. Επομένως, ο διαχωρισμός των περιπτώσεων ανάλογα με την κρισιμότητα του συμβάντος κρίνεται απαραίτητος: α. Ως διαφθορά, ορίζονται οι πράξεις εκβιασμού εναντίων πλοίων από διεφθαρμένους κρατικούς λειτουργούς.

β. Ως θαλάσσια κλοπή, ορίζεται κάθε επίθεση κλοπής που συμβαίνει όταν το πλοίο βρίσκεται σε αγκυροβόλιο ή σε λιμάνι

γ. Ως πειρατεία ορίζονται οι δράσεις εναντίων ποίων σε κίνηση και έξω από την αρμοδιότητα λιμενικών αρχών σε χωρικά ύδατα, στενά και ανοιχτές θάλασσες.

δ. Ως ναυτιλιακή τρομοκρατία ορίζεται κάθε έγκλημα εναντίον πλοίων από τρομοκρατικές οργανώσεις.

Όπως παρατηρείται, ο διαχωρισμός είναι απαραίτητος δεδομένου ότι κάθε θαλάσσιο περιστατικό από τα παραπάνω παρουσιάζει διαφορετικά χαρακτηριστικά. Σε κάθε περίπτωση, προκύπτουν διαφορετικές πρακτικές αντιμετώπισης του φαινομένου της ναυτιλιακής διαφθοράς που ενέχει χαρακτηριστικά οικονομικού εκβιασμού από διεφθαρμένους κρατικούς λειτουργούς από εκείνους τα μέτρα που θα μπορούν να ληφθούν σε περιστατικά ομηρίας πλοίου με επικίνδυνο φορτίο. Γίνεται αντιληπτό λοιπόν ότι οι διαφορετικές τακτικές αποσκοπούν στην εξασφάλιση διαφορετικών στόχων στη βάση του συγκεκριμένου χαρακτήρα του κάθε περιστατικού. Ένα περιστατικό ναυτιλιακής τρομοκρατίας, (maritime terrorism) μπορεί περισσότερο εύκολα να προκύψει σε μια περιοχή όταν συντρέχουν οι προηγούμενες εκφάνσεις της «ναυτιλιακής εγκληματικότητας». Για το λόγο αυτό, η αντιμετώπιση πρέπει να είναι άμεση γιατί ο συνδυασμός μπορεί να είναι καταστροφικός. Οι τρομοκράτες συχνά χρησιμοποιούν ναυτιλιακά «εργαλεία-προνόμια» για να πραγματοποιήσουν τουλάχιστον τρεις στόχους: α) να προκαλέσουν αρκετές ζημιές σε πλοία προκειμένου να δημιουργήσουν ένα κλίμα φόβου, β) να αποκτήσουν παράνομα στρατιωτικό ή άλλο ύποπτο υλικό και γ) να αποκτήσουν χρήματα μέσω της πειρατείας. Η βασική διαφορά ανάμεσα στην ναυτιλιακή πειρατεία και την ναυτιλιακή τρομοκρατία είναι το γεγονός ότι στην πειρατεία αν οι πειρατές καταλαμβάνουν ένα πλοίο για να αποσπάσουν λύτρα ή να κλέψουν το φορτίο, η επίτευξη των στόχων αυτών τερματίζει το περιστατικό. Ωστόσο, στην περίπτωση της ναυτιλιακής τρομοκρατίας, αν οι τρομοκράτες προβούν στην κατάληψη ενός πλοίου, τότε ακολουθούν σημαντικά ζητήματα ασφάλειας, όπως το ενδεχόμενο να μπλοκαριστεί με εκρηκτικά και να χρησιμοποιηθεί για την καταστροφή ενός λιμανιού ή για τη διακοπή της ελεύθερης διέλευσης από συγκεκριμένους τους ναυτιλιακούς δρόμους ή κόμβους, κανάλια ή διώρυγες ή να αποτελέσει εργαλείο εκβιασμού για πολιτικούς σκοπούς. Κατά το παρελθόν υπήρξαν αξιοσημείωτα περιστατικά ναυτιλιακής τρομοκρατίας. Συγκεκριμένα στις 12 Οκτωβρίου 2000 πραγματοποιήθηκε από μια μικρή ομάδα τρομοκρατών, η επίθεση στο αμερικάνικο πολεμικό πλοίο Cole με 17 νεκρούς ναύτες. Στις 6 Οκτωβρίου 2002 έγινε επίθεση στο γαλλικό πλοίο Limburg, που στοίχισε τη ζωή σε ένα μέλος του πληρώματος και προκάλεσε σοβαρό περιβαλλοντικό πλήγμα αφού χύθηκαν

187 Για τον ακριβή ορισμό βλ. ΙΜΟ, Information Resources on Piracy and Armed Robbery” http://www.imo.org/includes/blastDataOnly.asp/data_id%3D27051/Piracy_9December2009_.pdf

- 139 -

στη θάλασσα 90.000 βαρέλια πετρελαίου. Αρκετά περιστατικά τρομοκρατίας έχουν παρατηρηθεί τα τελευταία χρόνια στην περιοχή της Σρι-Λανκα από μια οργάνωση γνωστή ως «Θαλάσσιοι Τίγρεις» αλλά και στην Ινδονησία και στα νησιά του Μάλακκα από τοπικές τρομοκρατικές οργανώσεις. Κανένα από τα παραπάνω περιστατικά ωστόσο δεν κινητοποίησε τη διεθνή κοινότητα να προβεί σε μεγάλης έκτασης επιχειρήσεις πάταξης του φαινομένου. Αξίζει να τονιστεί ότι κατά το τέλος του 2008 υπήρξαν μερικά συγκεκριμένα περιστατικά τα οποία δημιούργησαν σοβαρές ανησυχίες στη διεθνή κοινότητα. Συγκεκριμένα, στις 25 Σεπτεμβρίου του 2008 το ουκρανικό φορτηγό FAINA που περιείχε άρματα μάχης, αυτόματα όπλα και πυρομαχικά και είχε ως πρώτο προορισμό την Κένυα έγινε αντικείμενο πειρατείας. Στις 18 Νοεμβρίου 2008 το υπερ-δεξαμενόπλοιο SIRIUS STAR με 2εκ. βαρέλια αργού πετρελαίου αξίας 100$εκ δέχθηκε επίθεση πειρατείας και παρέμεινε υπό τον έλεγχο των πειρατών για καιρό μέχρι να ολοκληρωθούν οι διαπραγματεύσεις του ποσού των λύτρων. Στις 28 Νοεμβρίου 2008 το πλοίο BISCAGLIA μεταφοράς χημικών δέχθηκε επίσης επίθεση πειρατείας. Δεδομένου του μεγέθους των πλοίων και κυρίως του χαρακτήρα των μεταφερόμενων υλικών, καθίσταται σαφές ότι παράλληλα με τον οικονομικό χαρακτήρα του προβλήματος, υφίστανται σοβαρά ζητήματα κατά της διεθνούς ασφάλειας και ειρήνης. Η απάντηση των Ηνωμένων Εθνών στο φαινόμενο ωστόσο εστίασε αρχικά περισσότερο στην αντιμετώπιση των περιστατικών πειρατείας που διατάρασσαν την απρόσκοπτη μεταφορά της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Σομαλία παρά στην πάταξη του φαινομένου καθευατού. Ωστόσο, σταδιακά οι αποφάσεις διευρύνουν το χαρακτήρα της διεθνούς δράσης που είχαν ως κύριο στόχο την προώθηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας ακόμα με την χρήση ένοπλων μέσων. Οι αποφάσεις που ψηφίστηκαν ομόφωνα από το Συμβούλιο Ασφαλείας το 2008 (1816, 1838, 1846 και η Απόφαση 1851) εκδόθηκαν σύμφωνα με το κεφάλαιο 7 που αφορά στην χρήση ένοπλων μέσων για την διασφάλιση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.188 1. Ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός

Ιστορικά, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός του ΟΗΕ κατέχει την σημαντικότερη

θέση για τις πρωτοβουλίες παρουσίασης της μάστιγας της πειρατείας και του συντονισμού για την αξιολόγηση των μέτρων αντιμετώπισης του φαινομένου. Έχει καταφέρει να προβάλλει επαρκώς το μέγεθος της απειλής καθώς και να κινητοποιήσει τη διεθνή κοινότητα και άλλους διεθνείς οργανισμούς. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι για την αντιμετώπιση και πάταξη του φαινομένου της ναυτιλιακής πειρατείας έχει αναπτυχθεί μια πρωτοφανούς έκτασης πολυεθνική δράση η οποία εμπλέκει επιχειρησιακά διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και η Ιαπωνία. Σε πρώτο στάδιο, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός με την καθοριστική του πρωτοβουλία το 1981, συνέβαλε στην δημιουργία του Διεθνούς Γραφείου Ναυτιλίας.189 Το Διεθνές Γραφείο Ναυτιλίας αποτελεί ένα ειδικεύμενο τμήμα του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου (ICC) και ιδρύθηκε ως σημείο αναφοράς για την αντιμετώπιση όλων των τύπων ναυτιλιακού εγκλήματος και άλλων παράνομων πράξεων. Εκδίδει μια εβδομαδαία αναφορά σχετικά με την πειρατεία και διατηρεί σε 24ωρη βάση επικοινωνία με το Κέντρο Αναφορών Πειρατείας190191, για την ενημέρωση περιστατικών πειρατείας και την παροχή συμβουλών αντιμετώπισης της πειρατείας σε αληθινό χρόνο (real time response).

188 Η νομική ανάλυση των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας δεν εμπίπτει στην παρούσα θεματική ανάλυση της ομιλήτριας. 189 International Maritime Bureau. Σημερινός διευθυντής του Γραφείου είναι ο πλοίαρχος Ποτένγκαλ Μούκουντουν. 190 Το Κέντρο Αναφορών Πειρατείας, έχει έδρα στην Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας και ιδρύθηκε το 1992.

- 140 -

α. Ο Ρόλος του NATO Η συμβολή του ΝΑΤΟ στην καταπολέμηση της ναυτιλιακής πειρατείας ξεκίνησε το 2008 με την επιχείρηση Allied Provider, συνεχίστηκε με την επιχείρηση Allied Protector για το διάστημα Μαρτίου-Αυγούστου 2009 και έκτοτε συνεχίζει με την επιχείρηση Allied Shield. Συγκεκριμένα, από τις 24 Οκτωβρίου 2008 έως και τις 12 Δεκεμβρίου 2008 η Ατλαντική Συμμαχία, συμμετείχε ενεργά στην καταπολέμηση της πειρατείας μέσω της επιχείρησης “Operation Allied Provider” στις περιοχές του Κόλπου του Eden και του Κεράτος της Αφρικής. Η επιχείρηση αυτή αναπτύχθηκε ύστερα από αίτημα του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Ban Ki-Moon στη βάση των σχετικών αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας. Εκτός από την καταπολέμηση της πειρατείας, η επιχείρηση αυτή είχε και ως στόχο να συνοδεύει πλοία που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια στη Σομαλία μέσω του Παγκόσμιου Προγράμματος Σίτισης (WFP) του ΟΗΕ. Η επιχείρηση εκτελέστηκε από την Μόνιμη Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης (Standing Maritime Group-II), όπου συμμετείχαν επτά συμμαχικά πλοία από 6 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ192193, τα οποία είχαν εντολή να αποτρέψουν, να αμυνθούν και να διακόψουν κάθε πειρατική επιδρομή αλλά και να συνοδεύουν με ασφάλεια την ανθρωπιστική βοήθεια του ΟΗΕ στη Σομαλία.194. Όπως προαναφέρθηκε, η πρώτη αυτή επιχείρηση του ΝΑΤΟ στην ευρύτερη περιοχή του Κόλπου είχε ως στόχο αρχικά να συνοδεύει τα πλοία που μετέφεραν ανθρωπιστική βοήθεια στη Σομαλία αλλά και να περιπολεί σε θαλάσσιες οδούς που θεωρούνται επιρρεπείς και επικίνδυνες εξαιτίας των συνεχών επιθέσεων γύρω από την Σομαλία. Ήταν η πρώτη ΝΑΤΟική επιχείρηση στην περιοχή του Κόλπου και ήταν προσωρινού χαρακτήρα μέχρι να ολοκληρωθεί η ανάπτυξη της αντίστοιχης επιχείρησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η δεύτερη αποστολή του ΝΑΤΟ για την αντιμετώπιση της πειρατείας ονομάστηκε Operation Allied Protector και είχε διάρκεια από τις 24 Μαρτίου έως και τις 26 Αυγούστου 2009. Όπως και η προηγούμενη ΝΑΤΟική επιχείρηση είχε εντολές να αποτρέψει, να αμυνθεί και να διακόψει οποιαδήποτε πράξη πειρατείας στον κόλπο του Eden και στα ανοιχτά του Κέρατος της Αφρικής. Αυτή τη φορά, συμμετείχαν σε αρχικό στάδιο πέντε πλοία από την Μόνιμη Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης Ι,195 ενώ μετά τις 29 Ιουνίου 2009 συμμετείχαν πλοία από χώρες της Μόνιμης Δύναμης Ταχείας Αντίδρασης ΙΙ.196 Η τρίτη επιχείρηση που βρίσκεται σε εφαρμογή από τις 17 Αυγούστου 2009 μέχρι και σήμερα ονομάστηκε Operation Allied Shield και έχει εντολή για την επί θαλάσσης πάταξη της πειρατείας (at sea counter-piracy). Παράλληλα, και με τη σύμφωνη απόφαση του Βορειο-Ατλαντικού Συμβουλίου, η επιχείρηση αυτή έχει επεκτείνει τη δράση της ώστε να μπορεί να παρέχει βοήθεια σε γειτονικές χώρες της περιοχής που αναζητούν τρόπους και μεθόδους για την πάταξη της πειρατείας. Τη δράση αυτή έχει αναλάβει η Μόνιμη Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης (Standing Maritime Group II) β. Ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ακολουθώντας τις αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας, ανέπτυξε για πρώτη φορά στην ιστορία της μια πολυεθνικού χαρακτήρα ναυτική επιχείρηση την επιχείρηση ATALANTA (EUNAVFOR), στο πλαίσιο της Κοινής

192 Τα 6 κράτη-μέλη που συμμετείχαν στην επιχείρηση της “Operation Allied Provided” είναι η Γερμανία, Ελλάδα, Ιταλία, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής . 194 Η επιχείρηση του ΝΑΤΟ, “Operation Allied Provided” ακολουθούσε και το πλαίσιο αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας 1814, 1816, 1838. 195 Αρχικά συμμετείχαν πλοία από την Πορτογαλία, τον Καναδά την Ολλανδία, την Ισπανία και της Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής με την Μόνιμη Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης Ι. 196 Τα πλοία που συμμετείχαν στην Μόνιμη Δύναμη Ταχείας Αντίδρασης ΙΙ, ήταν από την Ελλάδα, Τουρκία, Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ.

- 141 -

Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας.197 Η ευρωπαϊκή επιχείρηση τέθηκε σε εφαρμογή στις 8 Δεκεμβρίου 2008 και είχε διττό ρόλο, αφενός την προστασία των πλοίων του Παγκόσμιου Προγράμματος Σίτισης WFP για τη Σομαλία και αφετέρου την προστασία ευάλωτων σκαφών που πλέουν στα ανοικτά των ακτών της Σομαλίας και την αποτροπή και καταστολή πράξεων πειρατείας και ένοπλης ληστείας ανοιχτά των Σομαλικών ακτών. Στο πλαίσιο της επιχείρησης ATALANTA, το στρατιωτικό προσωπικό έχει το δικαίωμα σύλληψης, κράτησης αλλά και μεταφοράς ενόχων για εκδίκαση, είτε σε κράτος μέλος της ΕΕ, είτε στην Κένυα ή στις Σεϋχέλλες βάσει σχετικών συμφωνιών. Η περιοχή διεκπεραίωσης εντολών είναι εξαιρετικά μεγάλη για τις δυνατότητες της αποστολής (αφού ξεπερνάει χιλιομετρικά την συνολική έκταση της Μεσογείου) και για αυτό το λόγο βρίσκεται σε συνεχή διασύνδεση με άλλες ναυτικές δυνάμεις στην περιοχή (CTF-151 υπό τις ΗΠΑ, ΝΑΤΟ, Ρωσία, Ιαπωνία, Ινδία, Μαλαισία, Κίνα). Αξίζει να σημειωθεί πως στο πλαίσιο ανάπτυξης και εξάπλωσης της ATALANTA, δημιουργήθηκε το Κέντρο Ναυτιλιακής Ασφάλειας (Maritime Security Centre) ώστε να συντονίζει τη συνεργασία της επιχείρησης με την πολιτική ναυτιλιακή κοινότητα στο Κέρας της Αφρικής. Για την δημιουργία του κέντρου αλλά και την ανάπτυξη και κάλυψη των τριών τομέων συνεργασίας (διακυβέρνηση, εκπαίδευση και ανάπτυξη της υπαίθρου) η Ευρωπαϊκή Ένωση σύμφωνα με το κείμενο Κοινής Στρατηγικής για τη Σομαλία 2008-2013 έχει καταμερίσει το ποσό των €215,8 εκ.198 Στις 17 Νοεμβρίου 2009, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνεχάρη τον ηγετικό ρόλο της ATALANTA στο συντονισμό δράσης πολυεθνικών, εθνικών και περιφερειακών ναυτικών δυνάμεων που επιχειρούν στην περιοχή προκειμένου να εξασφαλίσουν αποκέντρωση, κοινή ενημέρωση και συντονισμό στην καταστολή της πειρατείας. Επιπλέον, πρότεινε την επέκταση της επιχείρησης για ένα ακόμα έτος (12 Δεκεμβρίου 2010) και παράλληλα ενέκρινε το σχεδιασμό για μια πιθανή επιχείρηση (στο πλαίσιο της ΕΠΑΑ) η οποία θα συμβάλει στην εκπαίδευση των δυνάμεων ασφάλειας της Μεταβατικής Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης της Σομαλίας. 2. Ομάδα Επαφής για την Πειρατεία

Σε διεθνές πλέον επίπεδο, το θέμα του συντονισμού και της αξιοποίησης στο έπακρο των δυνατοτήτων των εν ισχύ πρωτοβουλιών κατά της ναυτιλιακής πειρατείας επιδιώκει να καλύψει η Ομάδα Επαφής που συγκροτήθηκε με πρωτοβουλία των ΗΠΑ και ενεργοποιήθηκε με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας (1851 στις 16 Δεκεμβρίου 2008).199 Στην Ομάδα που συνεδρίασε για πρώτη φορά στην Ν. Υόρκη (14 Ιανουαρίου 2009) συμμετέχουν κράτη με ισχυρό περιφερειακό ρόλο, ναυτιλιακές δυνάμεις, αλλά και χώρες που έχουν αποστείλει ναυτικούς σχηματισμούς στην θαλάσσια περιοχή όπου εκδηλώνονται οι πειρατικές επιθέσεις. Αναλυτικά, συμμετείχαν οι εξής χώρες: Αυστραλία, Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, Ιαπωνία, Ινδία, Ισπανία, Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, Κένυα, Κίνα, Δημοκρατία της Κορέας, Ολλανδία, Ομάν, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Σομαλία, Τουρκία και Υεμένη. Από διεθνείς οργανισμούς συμμετείχαν η Αφρικανική Ένωση, η Ευρωπαϊκή Ένωση, ΝΑΤΟ, η Γραμματεία του ΟΗΕ και ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός. Τέλος, προσκλήθηκαν επίσης το Βέλγιο, η Σουηδία, η Πορτογαλία, η Νορβηγία και ο Αραβικός Σύνδεσμος.

197 Οι χώρες που συμμετέχουν στην επιχείρηση ATALANTA είναι: Βέλγιο, Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα, Ισπανία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία και Σουηδία. Η Νορβηγία, είναι η πρώτη χώρα μη-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης που συμμετέχει, ενώ η Κροατία και το Μαυροβούνιο έχουν επίσης ανακοινώσει τη συμμετοχή τους στην επιχείρηση. 198 Για τους σκοπούς της συγκεκριμένης εισήγησης ο ρόλος της ΕΕ αναλύεται κυρίως στον επιχειρησιακό τομέα ενώ δεν παρουσιάζεται η οικονομική βοήθεια ή υποστήριξη της ΕΕ στην ανοικοδόμηση της Σομαλίας. 199 Contact Group on Piracy off the Coast of Somalia (CGPCS)

- 142 -

Η Ομάδα Επαφής για την Πειρατεία έθεσε τους παρακάτω στόχους200 α. Βελτίωση της υποστήριξης σε επίπεδο πληροφοριών και επιχειρησιακό για την πάταξη περιστατικών πειρατείας

β. Δημιουργία μηχανισμού για το συντονισμό δράσης «κατά πειρατών» (counter-piracy)

γ. Ενδυνάμωση δικαστικών πλαισίων σύλληψης, δίωξης και κράτησης πειρατών

δ. Ενίσχυση της αυτο-ενημέρωσης εμπορικών πλοίων και άλλων δυνατοτήτων τους

ε. Βελτίωση του συντονισμού διπλωματικών και δημόσιων πληροφοριών

στ. Αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων που δημιουργεί η πειρατεία

Επιπλέον, οι χώρες που συμμετέχουν στην Ομάδα Επαφής για την Πειρατεία, συμφώνησαν να δημιουργηθούν 4 Ομάδες Εργασίας όπου κάθε μια θα έχει διαφορετικό ρόλο. Σήμερα, αποτελείται από 45 κράτη. Η 1η Ομάδα Εργασίας εστιάζει στον στρατιωτικό και επιχειρησιακό συντονισμό και στην ανταλλαγή πληροφοριών καθώς επίσης και στη δημιουργία του περιφερειακού συντονιστικόυ κέντρου με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο και την υποστήριξη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού. Η 2η Ομάδα Εργασίας εξετάζει και ασχολείται με τα δικαστικά θέματα πειρατείας. Εδρεύει στη Δανία με την υποστήριξη του Γραφείου Ναρκωτικών και Εγκλημάτων του ΟΗΕ (UNODC). Η 3η Ομάδα Εργασίας έχει την έδρα της στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής και στόχος της θα είναι η ενίσχυση της ναυτιλιακής αυτο-ενημέρωσης και άλλων δυνατοτήτων με την υποστήριξη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού. Τέλος, η 4η Ομάδα με έδρα την Αίγυπτο, θα είναι υπεύθυνη για την βελτίωση του συντονισμού μεταξύ των διπλωματικών και δημόσιων πληροφοριών που σχετίζονται με όλες τις μορφές της πειρατείας. 3. Συμπεράσματα Η νέα απειλή της διεθνούς ναυτιλιακής πειρατείας εμφανίστηκε μεταψυχροπολεμικά κυρίως ως αποτέλεσμα της «ανάδειξης» αποτυχημένων κρατών τα οποία αδυνατούν να ελέγξουν τα σύνορά τους αλλά και να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά εγκληματικές ενέργειες στο έδαφος τους. Το φαινόμενο της ναυτιλιακής πειρατείας στην περιοχή του Eden και στα ανοικτά της Σομαλίας είναι συνάρτηση της απουσίας διακυβέρνησης στη Σομαλία. Σε κάθε περίπτωση παρουσιάζει το ενδιαφέρον στοιχείο της ενδεχόμενης διασύνδεσης πειρατικών ομάδων με τρομοκρατικά στοιχεία και ακριβώς για αυτό το λόγο έχει «καταφέρει» να ενεργοποιήσει μια πρωτοφανούς έκτασης συλλογική δράση ναυτικού χαρακτήρα εμπλέκοντας τόσο διεθνή θεσμικά όργανα όσο και μεγάλες δυνάμεις προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ζήτημα της ναυτιλιακής πειρατείας.

200 Για περισσότερες πληροφορίες βλ. Homeport: US Department of Coast Guard, Contact Group on Piracy off the Coast of Somalia αλλά και ολόκληρο το κείμενο στην ιστοσελίδα http://homeport.uscg.mil/cgi-bin/st/portal/uscg_docs/MyCG/Editorial/20090916/Establishment_of_CGPCS_1-14-2009%5B1%5D_3.pdf?id=a2e187d94fd211a92d3009895718c42c8a1837f0

- 143 -



ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ "ΑΤΑΛΑΝΤΑ" - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

Υπχος Παναγιώτης Σέργης ΠΝ Εκπρόσωπος ΓΕΝ

- 144 -

- 145 -

Υπχος Παναγιώτης Σέργης ΠΝ Εκπρόσωπος ΓΕΝ/Α2

Ο Υποπλοίαρχος Π. Σέργης Π.Ν. γεννήθηκε στην Αθήνα το 1973. Είναι απόφοιτος της ΣΝΔ τάξεως 1995. Κατά τη σταδιοδρομία του στο Π.Ν έχει υπηρετήσει σε πλοία της Διοικήσεως Φρεγατών ως ακολούθως: -1995-1997 Φ/Γ ΥΔΡΑ -1997-1998 Φ/Γ ΨΑΡΑ -1999-2003 Φ/Γ ΣΠΕΤΣΑΙ -2005-2007 Φ/Γ ΑΙΓΑΙΟΝ Από το 2007 έως το 2008 υπηρέτησε στη Διεύθυνση Β1 Οργανώσεως του ΓΕΝ και από τον Αύγουστο του 2008 υπηρετεί στη Διεύθυνση Α2 του ΓΕΝ στο Τμήμα Διεθνούς Δικαίου. Από τον Δεκέμβριο 2008 έως τον Απρίλιο 2009 άσκησε τα καθήκοντα του Νομικού Συμβούλου και του Εκπροσώπου Τύπου του πρώτου Τακτικού Διοικητή της Ευρωπαϊκής Δύναμης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ», Αρχιπλοιάρχου Α Παπαϊωάννου Π.Ν, επί της Φ/Γ ΨΑΡΑ. Είναι απόφοιτος της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και κάτοχος των ακόλουθων μεταπτυχιακών τίτλων: α. Master στο Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο (LLM) από το Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (University of London). β. Master στο Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο (LLM) από την Οικονομικό Πανεπιστήμιο του Λονδίνου (London School of Economics - LSE). γ. Master στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές από το Πάντειο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ο Υποπλοίαρχος Π. Σέργης Π.Ν. είναι Υποψήφιος Διδάκτορας του Πάντειου Πανεπιστήμιου στις Διεθνείς Σχέσεις. Ο Υποπλοίαρχος Π. Σέργης Π.Ν. είναι νυμφευμένος με την κ. Μαριάννα Μπακιρτζοπούλου.

- 146 -

- 147 -

ΝΟΜΙΚΗ ΚΑΙ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΙΑΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ "ΑΤΑΛΑΝΤΑ" - ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ

1. Εισαγωγή Η επανεμφάνηση της πειρατείας ως απειλής για την παγκόσμια ναυτιλία έθεσε σε δοκιμασία το «πεπαλαιωμένο» νομικό πλαίσιο καταπολέμησής της, αλλά και δημιούργησε ένα νέο πεδίο παγκόσμιας συνεργασίας στην προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου. Η Δυτική Αφρική, τα στενά του Malacca, η νότια κινεζική θάλασσα αλλά και το Κέρας της Αφρικής αποτελούν τα πεδία δράσης των σύγχρονων πειρατών. Ειδικά στην τελευταία περιοχή, ο μεγάλος αντίκτυπος των πειρατικών επιθέσεων έστρεψε το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινότητας στην αναγκαιότητα εξεύρεσης λύσεων. Είναι γεγονός ότι οι πειρατικές επιθέσεις στο Κέρας της Αφρικής έχουν αυξηθεί δραματικά την τελευταία διετία. Το International Maritime Bureau κατέγραψε 111 επιθέσεις στην θαλάσσια περιοχή της Σομαλίας το 2008, σχεδόν διπλάσιες από αυτές που είχαν καταγραφεί το 2007. Μέχρι την 23η Νοεμβρίου 2009 είχαν καταγραφεί 195 επιθέσεις από τις αρχές του έτους με 39 επιτυχείς καταλήψεις εμπορικών πλοίων.

2. Ποιοι Eίναι οι Πειρατές

Διάφορες πειρατικές ομάδες δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Σομαλίας. Οργανωμένες με βάση κυρίως το φυλετικό κριτήριο και με έδρα απομακρυσμένες παράκτιες πόλεις, οι ομάδες έχουν διαφορετικές επιχειρησιακές δυνατότητες. Στην έκθεση του ΓΓ/ΟΗΕ το Μάρτιο του 2009 αναγνωρίζονται δύο βασικά πειρατικά δίκτυα. Το πρώτο με έδρα την περιοχή του Eyl (στη Puntland) και το δεύτερο στην περιοχή του Xarardheere (στη Mudug). Στην ίδια έκθεση, καθώς και στο πόρισμα της Ομάδας των Εμπειρογνωμόνων που συνεκάλεσε ο Ειδικός Απεσταλμένος του ΓΓ/ΟΗΕ για τη Σομαλία (Νοέμβριος 2008), αναφέρεται ότι μικρότερες πειρατικές ομάδες δρουν από τις παράκτιες πόλεις Bosaso, Qandala, Caluula, Bargaal, Hobyo, Mogadishu και Garad. Σύμφωνα με πρόσφατες πληροφορίες μία νέα ομάδα δραστηριοποιείται με έδρα το Kismaayo στη νότια Σομαλία. Αν και το κέρδος αποτελεί το βασικό παράγοντα παρακίνησης των πειρατών, αναλυτές υποστηρίζουν ότι όσο οι επικρατούσες συνθήκες στη Σομαλία καθιστούν την επιβίωση δύσκολη, το φαινόμενο θα συνεχίζεται καθόσον οι πειρατές θα είναι πρόθυμοι να αναλαμβάνουν το ρίσκο που συνεπάγεται η δραστηριότητά τους. Χαρακτηριστικό της καταστάσεως στη Σομαλία είναι ότι σύμφωνα με εκτιμήσεις του Υ.Α. του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) τουλάχιστον 50.000 άτομα πέρασαν από τη Σομαλία στην βόρεια πλευρά του Κόλπου του Άντεν στην Υεμένη το 2008. Μια διαφορετική οπτική γωνία δίδουν οι ίδιοι οι Σομαλοί που εμπλέκονται στην πειρατεία: τη θεωρούν ως δίκαιη ανταπόδοση στην παράνομη αλιεία στη θαλάσσια περιοχή της Σομαλίας και στη χρησιμοποίηση της περιοχής ως χώρο απόρριψης αποβλήτων. Αξίζει να τονιστεί ότι μέχρι σήμερα δεν έχει μπορέσει να αποδειχθεί κάποια διασύνδεση μεταξύ των πειρατών και τρομοκρατικών οργανώσεων. Απασχολεί όμως, ειδικά τις ΗΠΑ, το που πηγαίνουν τα λύτρα και αν με τα χρήματα αυτά χρηματοδοτούνται άλλες πτυχές του οργανωμένου εγκλήματος. 3. Οι Τακτικές των Πειρατών Η πειρατεία είναι εποχιακή δραστηριότητα, εξαρτώμενη από τους μουσώνες που πνέουν στην περιοχή. Οι μήνες με την μεγαλύτερη δραστηριότητα είναι από Μάρτιο έως Ιούνιο και από Οκτώβριο έως Δεκέμβριο. Η τυπική πειρατική ομάδα αποτελείται από 6-8 άτομα οπλισμένα με ΑΚ-47 και RPGs. Αυτά, επιβαίνουν σε πολυεστερικά σκάφη μήκους περί τα 8 μέτρα, τα λεγόμενα skiffs, τα οποία διαθέτουν εξωλέμβιες μηχανές

- 148 -

μεγάλης ιπποδύναμης προκειμένου να δίδουν στα σκάφη πλεονέκτημα ταχύτητας έναντι των εμπορικών πλοίων. Οι πειρατές επιτίθενται συνήθως το λυκαυγές ή το λυκόφως σε πλοία που κατά προτίμηση έχουν μικρή ταχύτητα και χαμηλό ύψος εξάλων, το λεγόμενο freeboard. Κατα τη διάρκεια της μέρας οι πειρατές προσεγγίζουν τα εμπορικά πλοία από τη διεύθυνση του ηλίου προκειμένου να αξιοποιούν τις συνθήκες ορατότητας. Επιθέσεις δε γίνονται τη νύχτα, εκτός από την περίοδο της πανσελήνου. Σε πολλές περιπτώσεις περισσότερα του ενός skiff επιτίθενται από διαφορετικές κατευθύνσεις έτσι ώστε να καθίστανται πιο δύσκολες οι αντιδράσεις των εμπορικών πλοίων. Επιπρόσθετα οι πειρατές για να αυξήσουν την εμβέλεια δράσης τους χρησιμοποιούν τα πλοιάρια της περιοχής, τα dhows, μήκους 30-40 μέτρων ως μητρικά πλοία (mother ships). Ο χρόνος της πειρατικής επίθεσης διαρκεί από 15 έως 40 λεπτά. Συνεπώς, ο χρόνος αντιδράσεως προκειμένου να αποκρουσθεί η επίθεση είναι ελάχιστος. Λαμβανομένης υπόψη της τεράστιας εκτάσεως που έχει η περιοχή επιχειρήσεων η επιτυχής αντιμετώπιση της πειρατικής επίθεσης, εξαρτάται από τον επιχειρησιακό συντονισμό μεταξύ των δυνάμεων που δρουν στην περιοχή αλλά και από τα μέσα αυτοπροστασίας που λαμβάνουν τα ίδια τα εμπορικά πλοία όταν διαπλέουν τη θαλάσσια περιοχή της Σομαλίας. Η σημαντικότερη ιδιαιτερότητα της πειρατείας στο Κέρας της Αφρικής, σε σχέση με την πειρατεία σε άλλα μέρη της υδρογείου, είναι ότι οι πειρατές κατακρατούν τα πλοία και το πλήρωμά τους μέχρι να καταβληθούν τα απαιτούμενα λύτρα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόκειται για «απαγωγή στη θάλασσα» (maritime kidnapping). Έτσι σε αντίθεση με τα στενά του Malacca ή τη Νιγηρία, όπου η επίθεση στα πλοία γίνεται για να αποκτηθεί είτε το πλοίο είτε το φορτίο του, στη Σομαλία τα πληρώματα κατακρατούνται ως όμηροι, μέχρι να ικανοποιηθούν οι χρηματικές απαιτήσεις των πειρατών. Αυτή η τακτική είναι εφικτή διότι οι πειρατές βρίσκουν ασφαλές καταφύγιο για τα καταληφθέντα πλοία πλησίον των ακτών της Σομαλίας. Οι πειρατές σε άλλα μέρη του κόσμου είναι αδύνατο να βρουν αντίστοιχα καταφύγια. Την αντίδραση της διεθνούς κοινότητας στο φαινόμενο της πειρατείας μπορεί να διακριθεί σε τρία επίπεδα: το πολιτικό, το επιχειρησιακό και το τακτικό. 4. Στρατηγικό Επίπεδο Η δραστηριοποίηση του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση του φαινομένου έχει ήδη αναφερθεί. Με συνεχή ψηφίσματά του (1816,1838,1846,1851) το ΣΑ/ΟΗΕ έχει εξουσιοδοτήσει τα κράτη που συνεργάζονται με την TFG (Transitional Federal Government) να εισέρχονται στα χωρικά ύδατα της Σομαλίας για αντιπειρατικές επιχειρήσεις. Μάλιστα με το τελευταίο ψήφισμα εξουσιοδοτήθηκε δράση και εντός του εδάφους της Σομαλίας. Σε εκτέλεση του ψηφίσματος 1851 συστάθηκε και η Ομάδα Επαφής για την Πειρατεία ανοικτά της Σομαλίας (Contact Group on Piracy off the Coast of Somalia), φορέας που έχει ως σκοπό την διευκόλυνση της συνεργασίας μεταξύ των κρατών και οργανισμών για την καταπολέμηση της πειρατείας. Στο πλαίσιο του ΙΜΟ, τον Ιανουάριο 2009, αντιπρόσωποι από 17 χώρες της περιοχής συναντήθηκαν στο Τζιμπουτί και υιοθέτησαν τον Djibouti Code of Conduct, σύμφωνα με τον οποίο τρία περιφεριακά κέντρα πρόκειται να ιδρυθούν για την ενίσχυση της ανταλλαγής εικόνας μεταξύ των συνεργαζόμενων κρατών. Επιπρόσθετα, από τον οργανισμό έχει υιοθετηθεί ο Διεθνής Επιτηρούμενος Δίαυλος Ναυσιπλοϊας (IRTC) καθώς και ο Οδηγός Βελτίστων Πρακτικών (BMP), ζητήματα για τα οπόια θα αναφερθώ στη συνέχεια.

- 149 -

5. Επιχειρησιακό Επίπεδο

Πολλοί οργανισμοί και κράτη ανταποκρίθηκαν στην ανάγκη για αστυνόμευση της θαλάσσιας περιοχής στο Κέρας της Αφρικής. Η ΕΕ, το ΝΑΤΟ, οι ΗΠΑ με τη NAVCENT, η Ρωσία, η Κίνα η Ινδία, η Ιαπωνία κ.α. απέστειλαν πλοία στη Σομαλία. Η χώρας μας συμμετέχει τόσο στην ευρωπαϊκή όσο και στη νατοϊκή δύναμη. Αναφορικά με την ευρωπαϊκή επιχείρηση «ΑΤΑΛΑΝΤΑ», με απόφαση του ΚΥΣΕΑ, η Ελλάδα συμμετέχει με μία Φ/Γ καθόλη τη διάρκεια της επιχείρησης (Δεκ 08 – Δεκ 10). Η χώρα μας έδωσε και την πρώτη τακτική διοίκηση της επιχείρησης. Πρώτος Force Commander ανέλαβε ο Αρχιπλοίαρχος Α. Παπαϊωάννου ΠΝ, του οποίου το έργο ήταν ιδιαίτερα δύσκολο, λαμβανομένου υπόψη ότι έπρεπε να «στηθεί» εκ του μηδενός η πρώτη ναυτική επιχείρηση της ΕΕ. Στην επιχείρηση Ocean Shield του ΝΑΤΟ, η χώρα μας συμμετέχει στο πλαίσιο της Δεύτερης Μόνιμης Νατοϊκής Δύναμης (SNMG-2). Η περιοχή επιχειρήσεων που δρουν οι προαναφερθήσες ναυτικές δυνάμεις διακρίνεται στον Κόλπο του Άντεν (GoA) και στη Λεκάνη της Σομαλίας (SB). Ο επιχειρησιακός συντονισμός στον GoA είναι πολύ πιο ανεπτυγμένος απ’ ότι στην SB. Στα εμπορικά πλοία που διέρχονται τον GoA υποδεικνύεται να διέρθουν από τον IRTC (Internationally Recommended Transit Corridor) ο οποίος είναι σε χρήση από την 1η Φεβ. 09. Για την προστασία των εμπορικών πλοίων που διαπλέουν τον IRTC εφαρμόζονται δύο φιλοσοφίες επιχειρησιακής δράσης: αφενός της εκτέλεσης περιπολιών σε συγκεκριμένους τομείς (patrol boxes) και αφετέρου της διενέργειας επιχειρήσεων συνοδείας των εμπορικών πλοίων (escort ops). Την πρώτη μέθοδο ακολουθούν η ευρωπαϊκή EUNAVFOR, η νατοϊκή OCEAN SHIELD και η υπό αμερικανική καθοδήγηση TF 151. Ο συντονισμός γίνεται από το SHADE (Shared Awareness and De-confliction) στο Μπαχρείν, με βάση σχετικό οδηγό που εγκρίθηκε την 10η Αυγ. 09. Ο Οδηγός δεν έχει νομική δεσμευτικότητα και η συμμετοχή στα όσα προβλέπει γίνεται επί εθελοντικής βάσεως. Για την πλήρη κάλυψη του IRTC, που εκτείνεται σε 23 boxes στην εσχάρα 4W, απαιτούνται 8 Π. Πλοία με Ε/Π και η ανάθεση σε αυτά τομέων περιπολίας (60 x 20 ν.μ.) σε αυτά. Προκειμένου να υπάρξει η αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών (π.χ. RAS, SAR), ο βέλτιστος αριθμός Π. Πλοίων στον IRTC είναι σύμφωνα με τον Οδηγό 10 με 12. Αν ο διαθέσιμος αριθμός είναι μικρότερος από 8 Π. Πλοία, τότε γίνεται ιεράρχιση με βάση τις υπάρχουσες πληροφορίες, τα ιστορικά στοιχεία, τον καιρό, την ύπαρξη άλλων Π. Πλοίων εντός του διαδρόμου που εκτελούν escort ops και την ύπαρξη ευαίσθητων εμπορικών πλοίων εντός του IRTC. Οι υπόλοιπες δυνάμεις (Ρωσία, Κίνα, Ιαπωνία, Ινδία, κ.α) που δραστηριοποιούνται στον IRTC, εκτελούν επιχειρήσεις συνοδείας εμπορικών πλοίων σε όλη την έκταση του διαδρόμου από την μία άκρη του μέχρι την άλλη. Για τις δυνάμεις αυτές δεν παρέχεται κάποιος συντονισμός μέσω του Οδηγού, αλλά προτείνεται απλώς η ανακοίνωση των εκτελούμενων συνοδειών μέσω ενός κοινού διαδικτυακού τόπου επικοινωνίας του Mercury. Ουσιαστικά στον IRTC «συγκρούονται» δύο τρόποι επιχειρήσεων: των περιπολιών σε τομείς από τις δυτικές δυνάμεις και των επιχειρήσεων συνοδείας από τους υπόλοιπους. Κατά την άποψη μου η διαφοροποίηση αυτή εκφράζει τις ευρύτερες γεωπολιτικές στοχεύσεις των δυτικών στη θαλάσσια περιοχή της Σομαλίας. Οι δύο διακριτές μέθοδοι επιχειρήσεων καθιστούν τον συντονισμό όλων των μονάδων που δρουν στον IRTC εξαιρετικά δυσχερή. Μία πρόσφατη σημαντική εξέλιξη είναι η διαφαινόμενη προσέγγιση της Κίνας με τον μηχανισμό του SHADE. Αν και ακόμη δεν έχουν οριστικοποιηθεί οι όροι της προσέγγισης αυτής, η εξέλιξη ίσως σημάνει διαφοροποίηση του τρόπου επιχειρήσεως των κινεζικών πλοίων από escort ops σε patrolling boxes. Η αποτελεσματικότητα του συντονισμού στον GoA έχει μεταφέρει το επίκεντρο των πειρατικών επιθέσεων στη SB, στην οποία δεν υφίσταται ανάλογος συντονισμός. Η προσπάθεια αντιμετώπισης της πειρατείας στην περιοχή αυτή βασίστηκε στην παροχή οδηγιών προς τα εμπορικά πλοία να διαπλέουν τον Ινδικό Ωκεανό σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερες αποστάσεις από τις ακτές της Σομαλίας. Τον Απρίλιο για παράδειγμα η

- 150 -

απόσταση των 500 ν.μ. από τις ακτές θεωρείτο ασφαλής για τον διάπλου των εμπορικών πλοίων. Πλέον παρουσιάζονται επιθέσεις ανατολικότερα του μεσημβρινού 60Α, σε αποστάσεις περί τα 1000 ν.μ. παρουσιάζοντας εύγλωτα την προσαρμοστικότητα που επιδεικνύουν οι πειρατές στις επιχειρησιακές τακτικές των ναυτικών δυνάμεων. Ίσως το πλέον ισχυρό αποτρεπτικό μέσο είναι η σύλληψη και η καταδίκη των πειρατών. Αν και το διεθνές δίκαιο, τόσο το συμβατικό όσο και το εθιμικό, δίδει το δικαίωμα παγκόσμιας δικαιοδοσίας στα κράτη αναφορικά με το έγκλημα της πειρατείας, τα κράτη είναι απρόθυμα να συλλάβουν και να καταδικάσουν τους πειρατές. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι επιχειρήσεις στο Κέρας της Αφρικής αποτελούν τον «θάνατο» της παγκόσμιας δικαιοδοσίας. Μερικά κράτη προσανατολίζονται στη διεθνή δικαιοδοσία, δηλαδή αναζητούν νομικό δεσμό μεταξύ του κράτους και των θυμάτων της πειρατικής ενέργειας. Ενδεικτική είναι η στάση της Γερμανίας η οποία πρόκειται να προχωρήσει σε σύλληψη πειρατών μόνον όταν έχουν πληγεί γερμανικά συμφέροντα. Οι ΕΕ και οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει συμφωνία με την Κένυα για την παράδοση των συλληφθέντων πειρατών για εκδίκαση στη χώρα αυτή. Πέραν των ερωτημάτων που εγείρονται σχετικά με τη συμβατότητα της πρακτικής αυτής με το άρθρο 105 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας, η παράδοση των πειρατών στην Κένυα δεν μπορεί να θεωρείται ως λύση μακράς πνοής, λόγω του υπερκορεσμού του νομικού συστήματος της Αφρικανικής χώρας. Η ΕΕ βρίσκεται στο τελικό στάδιο συμφωνίας με τις Σεϋχέλες για την παράδοση των συλληφθέντων εκεί, έτσι ώστε να διευρυνθούν οι επιλογές των πλοίων που συμμετέχουν στην επιχείρηση «ΑΤΑΛΑΝΤΑ». Αν και το ΣΑ/ΟΗΕ στο ψήφισμα 1851 έχει προτείνει την επιβίβαση στα πολεμικά πλοία ομάδων Ship Riders, δηλαδή αξιωματικών (law enforcement officials) από τρίτες χώρες που είναι πρόθυμες να συλλάβουν και να δικάσουν τους πειρατές, μέχρι σήμερα εκδηλώνεται απροθυμία στην κατάρτιση διεθνών συμφωνιών που να επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Η απροθυμία σύλληψης έχει οδηγήσει στην πρακτική της απελευθέρωσης των πειρατών αμέσως μετά τον αφοπλισμό τους, με αποτέλεσμα εντός σύντομου χρονικού διαστήματος να ξαναβρίσκονται επί το έργον. Συζητούνται και προτάσεις διεθνούς απαντήσεως στο πρόβλημα, μέσω της δημιουργίας διεθνούς δικαστηρίου αρμοδίου για την πειρατεία, αλλά οι προοπτικές για την υιοθέτησή τους δεν είναι ευοίωνες. Μια διαφορετική πτυχή των επιχειρήσεων στη Σομαλία είναι η προστασία των πλοίων του Παγκοσμίου Επισητιστικού Προγράμματος (World Food Program – WFP). Η ανθρωπιστική αυτή διάσταση απετέλεσε το κίνητρο για την δημιουργία της ευρωπαϊκής επιχείρησης «ΑΤΑΛΑΝΤΑ», η οποία έχει δεσμευθεί να παρέχει Π. Πλοίο για τη προστασία του προγράμματος σε όλη τη διάρκεια της επιχείρησης. Μέχρι σήμερα έχουν διανεμηθεί 185.000 τόνοι τροφής στη Σομαλία, με 28 δρομολόγια προστατευμένα από πλοία της «ΑΤΑΛΑΝΤΑ», κυρίως στο Mogadishu και δευτερευόντως στο Bosaso.

6. Τακτικό Επίπεδο

Στο τακτικό επίπεδο, αξίζει να αναφερθεί η αναγκαιότητα των ιπταμένων μέσων, τόσο των ΑΦΝΣ όσο και των Ε/Π στην κάλυψη της περιοχής και στην αποτροπή των πειρατικών επιθέσεων. Τα εναέρια μέσα αποτελούν τον μακρύ βραχίονα των μονάδων επιφανείας στην αντιπειρατική δράση. Πρόκληση για τις δυνάμεις που δρουν εν πλω είναι η διακομηδή ασθενών (MEDEVAC). Η έλλειψη αξιόπιστων νοσοκομειακών μονάδων στα κράτη της περιοχής, με εξαίρεση το Γαλλικό νοσοκομείο στο Τζιμπουτί και το νοσοκομείο στη Σαλάλα (Ομάν), καθιστά την αντιμετώπιση σοβαρών ιατρικών περιστατικών εξαιρετικά δύσκολη. Σημαντικά προβλήματα δημιουργεί η έλλειψη πετρελαιοφόρων στην περιοχή, που αναγκάζει τις μονάδες επιφανείας να μετακινούνται σε μεγάλες αποστάσεις προκειμένου να ανεφοδιαστούν. Γενικότερα, η ΔΜ λόγω των μεγάλων αποστάσεων αποτελεί μία διαρκή πρόκληση. Η ύπαρξη γλωσσομαθών διευκολύνει τα μέγιστα τις επιχειρήσεις. Οι αραβόφωνοι και κυρίως οι γνώστες της σομαλικής βοηθούν αφενός στην επικοινωνία με τις τοπικές αλιευτικές κοινότητες, και αφετέρου στη διενέργεια ελέγχων των υπόπτων

- 151 -

πειρατικών πλοίων. Γι αυτό οι δυνάμεις στην περιοχή έχουν για μεγάλα χρονικά διαστήματα επιβιβάσει συνδέσμους από το Τζιμπουτί ή άλλες χώρες της περιοχής. Το σημαντικότερο όμως ρόλο στην αποτροπή των πειρατικών επιθέσεων διαδραματίζουν τα ίδια τα εμπορικά πλοία.

7. Αυτοπροστασία των Εμπορικών Πλοίων

Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση των πειρατών διαδραματίζουν τα μέτρα αυτοπροστασίας που λαμβάνουν τα εμπορικά πλοία. Πεπιεσμένες μάνικες, συρματοπλέγματα, συσκευές καπνού, παραγωγής ήχου (Long Range Acoustic Devises), ακόμη και ηλεκτροφόρα καλώδια και βόμβες μολότοφ έχουν χρησιμοποιηθεί από τα πληρώματα των εμπορικών πλοίων για να αποφύγουν τους πειρατές. Για την αυτοπροστασία των εμπορικών πλοίων έχει εκδοθεί από φορείς της ναυτιλιακής βιομηχανίας (π.χ. International Maritime Bureau, International Chamber of Shipping κλπ) Οδηγός Βέλτιστων Πρακτικών (Best Management Practices). Οδηγίες παρέχονται και στο δικτυακό τόπο της ΕΕ το MSCHOA. Μάλιστα, στο συγκεκριμένο site τα εμπορικά πλοία μπορούν να καταγράψουν το δρομολόγιό τους, έτσι ώστε οι δυνάμεις στην περιοχή να είναι ενήμερες για την κίνησή τους. Στο MSCHOA αναδεικνύεται η αναγκαιότητα συνεργασίας μεταξύ ναυτιλιακής βιομηχανίας και ναυτικών δυνάμεων που δρουν στην περιοχή. Ελάχιστα πλοία που έχουν εγγράψει το δρομολόγιό τους έχουν καταληφθεί από τους πειρατές. Με αντικείμενο την αυτοπροστασία των εμπορικών πλοίων έχει υπογραφεί από δέκα χώρες ήτοι τις ΗΠΑ, το Ην. Βασίλειο, τη Σιγκαπούρη, τη Δημοκρατία της Κορέας, την Ιαπωνία, τη Κύπρο, τον Παναμά, τη Λιβερία, τις Μπαχάμες και τα Νησιά Μάρσαλ το κείμενο της Διακήρυξης της Νέας Υόρκης. Η διακήρυξη είναι ένα μη δεσμευτικό νομικά κείμενο που αφορά στην υιοθέτηση Internationally Recognized Best Management Practices-BMP για την αυτοπροστασία εμπορικών πλοίων. Δεν υπέγραψαν το κείμενο στην τελευταία ολομέλεια της Ομάδας Επαφής, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Κίνα, η Νορβηγία, η Μάλτα, η Λιθουανία και η χώρα μας. Κοινή ήταν η πεποίθηση των χωρών που δεν ότι τέτοιου είδους κείμενα είναι προτιμότερο αλλά και ασφαλέστερο να συζητούνται εντός του ΙΜΟ. Η χώρα μας είχε αντιρρήσεις στην αναφορά του ISPS Code (International Ship and Port Security Code), καθόσον αυτός αφορά σε προστασία από τη διεθνή τρομοκρατία και δεν συσχετίζεται με την πειρατεία. Επιπρόσθετα, η Ένωση Ελλήνων Εφοπλιστών θεωρεί ότι η Διακήρυξη της Νέας Υόρκης αποτελεί ένα πρώτο βήμα για τοποθέτηση ενόπλων επί των πλοίων (χωρίς όμως να γίνεται μνεία για κάτι τέτοιο στον ίδιο τον Οδηγό), ενδεχόμενο που την βρίσκει κατηγορηματικά αντίθετη. Πολλά κράτη χρησιμοποιούν ένοπλα τμήματα επί των εμπορικών πλοίων για την προστασία αυτών. Τα VPDs (Vessel Protection Detachments), αποτελούνται από μέλη των Ειδικών Δυνάμεων. Προκειμένου να χρησιμοποιηθούν VPDs απαιτείται συμφωνία μεταξύ του κράτους της σημαίας του εμπορικού (flag state) και του κράτους στο οποίο ανήκει η ομάδα των ενόπλων (sending state). Συνήθως στη συμφωνία προβλέπεται απαλλαγή του sending state από κάθε ευθύνη από τη δράση των ενόπλων του. Από τον περασμένο Αύγουστο η Γαλλία χρησιμοποιεί στρατιωτικά αγήματα για την προστασία αλιευτικών πλοίων στην SB. Επιπρόσθετα το Βέλγιο προσέφερε 8μελείς Ομάδες έναντι αντιτίμου $162.000 την εβδομάδα. Το ζήτημα της χρήσης ιδιωτικών εταιριών ασφαλείας (private security companies) εγείρει πολλά νομικά ζητήματα όπως του εφαρμοστέου δικαίου και των ευθυνών (liabilities) για τυχόν ζημίες ή απώλειες ζωής. Πέραν τούτου, οι ιδιωτικές εταιρίες διαφοροποιούνται από τα VPDs κατά το ότι οι ΕΔ δρουν εντός συγκεκριμένου νομικού πλαισίου, το οποίο καθορίζεται από τους εγκεκριμένους Κανόνες Εμπλοκής και δεσμεύονται από το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο αλλά και από το εσωτερικό ποινικό και πειθαρχικό Δίκαιο. Κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει με τις ιδιωτικές εταιρίες, οι οποίες δεν είναι κρατικά όργανα. Παρόλα αυτά, η Ισπανική Κυβέρνηση στις αρχές του Νοεμβρίου έδωσε άδεια στον αλιευτικό της στόλο στην περιοχή να χρησιμοποιεί ιδιωτικούς φρουρούς για την προστασία του.

- 152 -

Στην Αμερική συζητείται και η παροχή αδείας στα πληρώματα των εμπορικών πλοίων να οπλοφορούν. Σχετικά με το ζήτημα, η Maritime Safety Committee του ΙΜΟ στα μέσα του 2009 με απόφασή της εξέφρασε την κατηγορηματική αντίθεσή της σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.

8. Επίλογος

Οι πρόσφατες επιθέσεις σε ομάδα νηοψίας του νορβηγικού πλοίου κατά τον έλεγχο τεσσάρων πλοιαρίων κοντά στις ακτές της Σομαλίας, δεικνύει ότι ίσως οι φόβοι που εκφράστηκαν, μετά την απελευθέρωση από τις αμερικανικές δυάμεις του Maersk Alabama τον περασμένο Απρίλιο, για κλιμάκωση της έντασης στην περιοχή είναι αληθινοί. Απαιτείται, κατά την άποψή μου, μεγάλη προσοχή έτσι ώστε να μην παρασυρθούν οι επιχειρήσεις στην περιοχή στην λογική της αύξησης της εντάσεως. Η πειρατεία είναι ένα πρόβλημα που ξεκινά από την ξηρά. Συνεπώς τα αστυνομικού τύπου μέτρα που λαμβάνονται στη θάλασσα δεν μπορούν να εξαλείψουν το πρόβλημα, απλώς να το περιορίσουν στο μέτρο του δυνατού. Μόνο με τη δημιουργία βιώσιμων κρατικών δομών στην περιοχή της Σομαλίας, μπορούμε να ελπίζουμε σε πραγματική επίλυση του προβλήματος.

- 153 -

ΕΠΙΛΟΓΟΣ - ΠΕΡΑΣ

ΤΗΣ ΔΙΗΜΕΡΙΔΑΣ

ΑΠΟ ΤΟ ΔΙΟΙΚΗΤΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ

ΥΠΟΣΤΡΑΤΗΓΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΤΖΙΟΥΤΖΙΟ

- 154 -

- 155 -

Ολοκληρώθηκαν σήμερα οι εργασίες της Διημερίδος που διοργανώθηκε από την ΑΔΙΣΠΟ, με σκοπό να εξετάσει δύο σύγχρονες απειλές ασφάλειας, αυτές της λαθρομετανάστευσης και της πειρατείας. Μέσα από εμπεριστατωμένες παρουσιάσεις διακεκριμένων ομιλητών, αλλά και από ερωτήσεις των συμμετεχόντων που προκάλεσαν γόνιμο και εποικοδομητικό διάλογο, εξήχθησαν χρήσιμα συμπεράσματα και προβληματισμοί για περαιτέρω επεξεργασία. Δεν χωράει πλέον αμφιβολία ότι η εθνική, περιφερειακή και διεθνής ασφάλεια, όχι μόνο είναι αλληλεξαρτημένες και αλληλένδετες, όχι μόνο επηρεάζονται από υπάρχουσες θρησκευτικές και πολιτικές ιδεολογίες, αλλά είναι πλέον υπόθεση όλων των κρατικών φορέων και οντοτήτων. Δεν υπάρχει ασφάλεια χωρίς ανάπτυξη, αλλά και πώς να αναπτυχθεί ένα κράτος αν δεν υπάρχει ασφάλεια? Διαχωρίστηκαν σαφώς οι όροι της ελεγχόμενης και νόμιμης μετανάστευσης, από τη λαθρομετανάστευση. Ενώ η πρώτη μπορεί να αποδώσει κάποια οφέλη κάτω από προϋποθέσεις και με την ταυτόχρονη ύπαρξη ξεκάθαρης μεταναστευτικής πολιτικής από τα κράτη υποδοχής (εξεύρεση εργατικού δυναμικού, αντιμετώπιση δημογραφικών προβλημάτων, κ.ά.), η δεύτερη παρουσιάζει μόνο κινδύνους (κοινωνικές διαταραχές, οικονομικά προβλήματα, οργανωμένο έγκλημα, κ.ά.), οι οποίοι μπορούν να φτάσουν μέχρι και στη δημιουργία τρομοκρατικών πυρήνων στις χώρες υποδοχής. Ο ρόλος του οργανωμένου εγκλήματος στη διακίνηση και εμπορία ανθρώπων έχει λάβει σοβαρές διαστάσεις στην περιοχή, απειλεί όμως ανάλογα και την υπόλοιπη Ευρώπη, καθώς σε πολλές περιπτώσεις η Χώρα μας αποτελεί απλά σημείο διακίνησης. Θα πρέπει λοιπόν το πρόβλημα να αντιμετωπιστεί μέσα από ένα συλλογικό πρίσμα, στην προκειμένη περίπτωση αυτού της Ε.Ε. ή άλλων Διεθνών Οργανισμών. Συνεχίζοντας με την πειρατεία, ακούσαμε τις νομικές ιδιαιτερότητες που διέπουν τόσο το εσωτερικό όσο και το Διεθνές Δίκαιο, κανόνες που επηρεάζουν σημαντικά τις όποιες ενέργειες για την αντιμετώπισή της. Πώς λοιπόν να την καταπολεμήσουμε χωρίς τη δημιουργία ενός κοινού νομικού πλαισίου, κάτω από το οποίο θα δραστηριοποιηθούν όλες οι περιφερειακές και διεθνείς δυνάμεις που έχουν κινητοποιηθεί από τη Διεθνή κοινότητα? Πως θα επιτύχουμε την ανάπτυξη, που αναφέραμε ως προϋπόθεση της ασφάλειας, αν δεν εξασφαλίσουμε την ασφάλεια των θαλάσσιων μεταφορών για σύνδεση των αγορών, την ασφάλεια ναυσιπλοΐας για την ασφαλή διακίνηση αγαθών και ιδιαίτερα πετρελαίου για κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ε.Ε.? Υφίσταται λοιπόν η ανάγκη ακόμα μεγαλύτερης συνεργασίας και συντονισμού για την αντιμετώπισή της, και όχι μόνο με παρέμβαση στη θάλασσα αλλά και στην ξηρά, όπου ουσιαστικά υφίσταται το πρόβλημα, ταυτόχρονα με την ανυπαρξία κρατικών υποδομών στη Σομαλία. Η σημερινή συζήτηση έδειξε ότι, ακόμα και ένα μικρό Αφρικανικό κράτος με αδύναμους έως και αποτυχημένους κρατικούς θεσμούς, που βρίσκεται ωστόσο σε στρατηγικής σημασίας γεωγραφικό σημείο, μπορεί να αποτελέσει πληγή για τη διεθνή ασφάλεια και ειρήνη. Αντίστοιχα, μπορεί να ενεργοποιήσει μια πρωτοφανούς έκτασης διεθνή κινητοποίηση για την αντιμετώπιση της ναυτιλιακής πειρατείας. Εδώ για μια φορά ακόμα επεισέρχεται ο ρόλος των Διεθνών Οργανισμών και οργανώσεων, που όπως ακούσαμε, ναι μεν έχουν κινητοποιηθεί και δραστηριοποιηθεί για την καταστολή της, υπάρχουν πολλά όμως που πρέπει να γίνουν ακόμα, για να

- 156 -

θεωρούμε ότι αγγίξαμε ένα αποδεκτό επίπεδο ασφάλειας. Σίγουρα, η επιχείρηση “ΑΤΑΛΑΝΤΑ” της ΕΕ είναι ένα πρώτο βήμα, όμως δεν αρκεί. Μ' αυτές τις λίγες σκέψεις, κλείνω τις εργασίες της Διημερίδος, με τη βεβαιότητα ότι έμειναν πολύ περισσότεροι προβληματισμοί και ερωτηματικά για περαιτέρω έρευνα και μελέτη. Θα συνεχίσουμε να επιδιώκουμε αυτή τη διαδραστικότητα με ακαδημαϊκούς και κοινωνικούς φορείς, αναζητώντας τη γνώση, την ανταλλαγή απόψεων και προτάσεων για τη βελτίωση όλων των συνθηκών που συνθέτουν την ανθρώπινη ασφάλεια. Κάτι που είναι έργο όλων μας και επηρεάζει τη καθημερινή μας ζωή. Για μια ακόμα φορά, να ευχαριστήσω όλους τους διακεκριμένους ομιλητές, παρόντες και απόντες, οι οποίοι έδωσαν το χρώμα και τη γνώση τους στην εκδήλωσή μας. Επίσης να ευχαριστήσω και τους αξιότιμους προσκεκλημένους που μας τίμησαν με την παρουσία τους.

- 157 -


ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ-ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

- 158 -

- 159 -

ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ - ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

"ΛΑΘΡΟΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ ΚΑΙ ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΠΕΙΡΑΤΕΙΑ ΩΣ ΑΠΕΙΛΕΣ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ"

1. Το Φαινόμενο της Άτυπης Μετανάστευσης - "Λαθρομετανάστευσης" στην Ελλάδα : Ποιοτικά και Ποσοτικά Δεδομένα Ο σημερινός αριθμός των μεταναστών σε παγκόσμια κλίμακα ξεπερνά τα 200 εκ. πρόσωπα, αποτελώντας το 3% του παγκόσμιου πληθυσμού. Αντιστοίχως, σε παγκόσμια κλίμακα, οι μη νόμιμοι μετανάστες είναι κατά προσέγγιση 20 με 30 εκ. Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αποτελεί «πόλο έλξης» μη νόμιμων μεταναστών, διαμέσου των ελληνοαλβανικών και των ελληνοτουρκικών συνόρων. Αν και έχουν υπογραφεί Συμφωνίες Επανεισδοχής, τόσο με την Αλβανία, όσο και με την Τουρκία, η μη τήρηση των όρων της συμφωνίας αυτής από την τελευταία, καθώς και μια σειρά προβλημάτων, δυσχεραίνουν την υλοποίηση υποχρεωτικών επιστροφών από το Κράτος (απελάσεις). Ο προσδιορισμός του αριθμού των μη νόμιμων μεταναστών στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά δύσκολος, ωστόσο υφίστανται εκτιμήσεις από κρατικούς φορείς και συλλόγους μεταναστών που κυμμαίνονται από λίγο ως αρκετά πάνω από τις 200.000. Για τη διαχείρηση των μεταναστευτικών ροών και την αντιμετώπιση του φαινομένου της άτυπης μετανάστευσης - λαθρομετανάστευσης στην Ελλάδα, η Ελληνική Αποστολή του Διεθνούς Οργανισμού Μεταναστεύσεως έχει προτείνει την εφαρμογή Μοντέλου Υποδοχής & Διαχείρισης μεταναστευτικών εισροών στα σημεία εισόδου, την παραγωγή και διανομή στα αρμόδια στελέχη ενός Γλωσσάριου επικοινωνίας με τους μετανάστες, την υλοποίηση του Προγράμματος Επικουρούμενων Εθελοντικών Επαναπατρισμών και Δράσεων Επανένταξης στις χώρες προέλευσης και την υλοποίηση των Αναπτυξιακών Προγραμμάτων για τη σύνδεση Μετανάστευσης και Ανάπτυξης 2. Η Παράνομη Διακίνηση Λαθρομεταναστών στην ΕΕ, ως Μορφή Οργανωμένου Εγκλήματος Είναι γεγονός ότι τα γεωπολιτικά δρώμενα στον πλανήτη μας επηρεάζονται πλέον και από τις νέες μορφές απειλών που βρίσκουν πεδίο εφαρμογής σε διεθνικές εγκληματικές δραστηριότητες, οι οποίες με την σειρά τους διευκολύνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την παγκοσμιοποίηση. Μια μορφή οργανωμένου εγκλήματος αποτελεί και το φαινόμενο της διακίνησης των λαθρομεταναστών αφού αφενός μεν έχει καταδειχθεί η σχέση του οργανωμένου εγκλήματος με τις οργανώσεις που διακινούν παράνομα μετανάστες, αφετέρου δε, λόγω του συγκεκριμένου προβλήματος έχουν αναληφθεί μια σειρά πρωτοβουλιών και ενεργειών στην Ε.Ε. προκειμένου να καταπολεμηθεί το συγκεκριμένο πρόβλημα. Έτσι τα σημαντικότερα στοιχεία που συνθέτουν το όλο φάσμα των απειλών υπό το νέο πρίσμα της διεθνούς ασφάλειας, από την παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών που λαμβάνει χώρα σε ένα παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, είναι: α. Το Οργανωμένο Έγκλημα β. Η απάτη που γίνεται σχετικά με τα πλαστά έγγραφα που είναι απαραίτητα για την διακίνηση των λαθρομεταναστών. Η εμπλοκή του οργανωμένου εγκλήματος και η διαφθορά διευκολύνουν αυτές τις ενέργειες.

- 160 -

γ. Ο συνοριακός έλεγχος: Πολλά από τα σύνορα τόσο στις χώρες προέλευσης όσο και σ΄ αυτές του προορισμού δεν επιτηρούνται επαρκώς με αποτέλεσμα η είσοδος των λαθρομεταναστών δεν μπορεί να αποφευχθεί. δ. Η διεύρυνση της Ε.Ε. Τα υπό ένταξη κράτη αποτελούν χώρες προέλευσης και διέλευσης. ε. Διαφθορά στ. Η ευρέως διαδεδομένη διαφθορά κρατικών λειτουργών διευκολύνει την παράνομη διακίνηση προσώπων υποδαυλίζοντας τις όλες προσπάθειες για να προληφθεί κάτι τέτοιο. ζ. Το Laissez faire: Λιγότερο αυστηροί έλεγχοι των επιβατών που διέρχονται από ένα Κ-Μ της Ε.Ε. αεροπορικώς, ή αφικνούνται αεροπορικώς από άλλο Κ-Μ της Ε.Ε., έχει αρνητικά αποτελέσματα στο περιορισμό του φαινομένου. η. Μη καταγεγραμμένοι πληθυσμοί. Η νομοθεσία επιτρέπει την ελεύθερη διακίνηση ατόμων μεταξύ των Κ-Μ της Ε.Ε., πράγμα που κάνει δυνατή τη χρησιμοποίηση των ίδιων εγγράφων πιστοποίησης ταυτότητας, συγχρόνως από περισσότερα από ένα άτομο. Ακόμη ένα άτομο μπορεί να έχει διαφορετικές ταυτότητες σε διαφορετικά Κ-Μ. Η ύπαρξη οιονδήποτε τέτοιων συμβάντων ευρείας κλίμακας, θα μπορούσε μακροπρόθεσμα να αποσταθεροποιήσει την εσωτερική ασφάλεια των Κ-Μ της Ε.Ε. θ. Ο φόβος των θυμάτων. Ο πραγματικός φυσικός κίνδυνος ότι οι λαθρομετανάστες θα εντοπισθούν, τους κάνει απρόθυμους να συνεργάζονται με τις διωκτικές αρχές στις προσπάθειες των τελευταίων κατά των εγκληματιών που διευκόλυναν την είσοδο τους. Η αφέλεια των θυμάτων. Η συνεχής επιθυμία των θυμάτων να πιστεύουν στις υποσχέσεις για καλλίτερες συνθήκες ζωής στον πλούσιο δυτικό κόσμο, αποτελεί πλεονέκτημα για τους διακινητές λαθρομεταναστών. Η αφάνεια των θυμάτων. Από την στιγμή που βρίσκονται υπό εκμετάλλευση στις χώρες προορισμού τα θύματα της λαθρομετανάστευσης, είναι άγνωστα στο ευρύ κοινό και διαφεύγουν της προσοχής των Αστυνομικών Αρχών. Από τα παραπάνω εκτεθέντα θεωρούμε ότι η παράνομη διακίνηση λαθρομεταναστών ως μορφή του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος διαμορφώνει ένα γεωπολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναπτύσσονται δυναμικές και πρότυπα τόσο γεωοικονομικά όσο και γεωστρατηγικά, που συνθέτουν μια «μη στρατιωτική πλευρά ασφαλείας» στο χώρο της Ε.Ε. Το γεγονός αυτό αποτελεί «ασύμμετρη απειλή» που υπονομεύει την ισχύ του ενιαίου γεωγραφικού, πολιτικού και οικονομικού χώρου της Ε.Ε. 3. Λαθρομετανάστευση, Μαζική Μετανάστευση και Ασφάλεια Εν προκειμένω, πρέπει ευθαρσώς να λεχθεί ότι ξενίζει το γεγονός ότι οι εξελίξεις αυτές δεν φαίνεται να ανησυχούν τους Έλληνες πολιτικούς, ακόμη ολιγώτερο δε την πλέουσα σε πελάγη «πολυπολιτισμικής» μακαριότητος «ακαδημαϊκή διανόηση» και τα ΜΜΕ. Αντιθέτως, η συνέχιση της κατασκευής, εκ του μη όντος, συμπαγών εθνοπολιτισμικών μειονοτήτων εντός της εθνικής επικρατείας – μειονοτήτων εμφορούμενων μάλιστα από εξόχως ανεπτυγμένη ισλαμική ή εθνική αυτοσυνειδησία – εξακολουθούσε να αντιμετωπίζεται, επί είκοσι χρόνια και ως το καλοκαίρι του 2009, τουλάχιστον, με αδιαφορία και πάντοτε εντός του (απαγορευτικού για κάθε επί της ουσίας συζήτηση) πλαισίου της «political correctness». Έτσι – σε μία περίοδο κατά την οποία χώρες παραδοσιακώς θεωρούμενες ως λαμπρά υποδείγματα «tolerance» και ιδιαιτέρως

- 161 -

επιρρεπείς σε τολμηρούς κοινωνικούς πειραματισμούς αισθάνονται υποχρεωμένες, εκ των πραγμάτων, να αναθεωρήσουν ριζικώς την φιλοσοφία και πολιτική τους (χαρακτηριστικό παράδειγμα η Ολλανδία) – αντιθέτως, στην Ελλάδα ο σχετικός δημόσιος διάλογος, στο ελάχιστο μέτρο που διεξάγεται, εξαντλείται στην μυωπική θέαση των ευκαιριακών κερδών (για ορισμένους οικονομικούς ολιγάρχες και αρκετά περισσότερους ψευδοαστούς, μεταπράτες, κομπραδόρους και «αεριτζήδες»), από την εκμετάλλευση φθηνής και ανασφάλιστης εργασίας, ή στην (πρόσκαιρη μόνον, όπως έδειξε η διεθνής εμπειρία) ανακούφιση των ασφαλιστικών ταμείων. Πρέπει συντόμως να προβληματισθούμε σοβαρά όχι μόνον για το ευρύτερο κοινωνικό κόστος, αλλά πολύ περισσότερο για το κόστος στην Εθνική Ασφάλεια και στην Κοινωνική Συνοχή, το οποίο μπορεί να επιφέρει, σε μία προοπτική 20ετίας και υπό ορισμένες γεωπολιτικές και διεθνοπολιτικές συνθήκες, η βεβιασμένη, και άνευ σαφούς και συγκροτημένου «corpus» κριτηρίων, ένταξη τρίτων, συμπαγών εθνοπολιτισμικών μορφωμάτων στον εθνικό χώρο (και στο εκλογικό σώμα). Εκτός εάν βαλθήκαμε ως κοινωνία να επαληθεύσουμε το ρηθέν, ότι «μωραίνει Κύριος ον βούλεται απολέσαι»... Πέραν τούτου, για να επανέλθουμε στο ευρωπαϊκό επίπεδο, το ζήτημα που εγείρεται, πλέον, αφορά στον εξισλαμισμό της γηραιάς ηπείρου! Και εννοούμε με αυτόν τον (εσκεμμένως προκλητικό) όρο την τεράστια εθνολογική, κοινωνική και πολιτισμική μεταβολή που συντελείται τα τελευταία 30-40 χρόνια στην Γηραιά Ήπειρο. Ήταν ο μέγας Γάλλος θεράπων της Μεσαιωνικής Ιστορίας (και της Ιστορίας του Ισλάμ), ο πολύς Charles- Emmanuel Dufourcq, ο οποίος, βραχύ διάστημα προ του θανάτου του (1982), είχε πει τα εξής συνταρακτικά, άμα δε και προφητικά: «Είναι πιθανόν να ζήσουμε και πάλι στην ήπειρό μας εκείνη την αναστάτωση την οποία ζήσαμε εξ αιτίας της Iσλαμικής διεισδύσεως, πριν από χίλια περίπου χρόνια, αυτήν την φορά με άλλες μεθόδους». 4. Λαθρομετανάστευση: Ειδικά ζητήματα Ασφαλείας Συνοπτικά συνεπώς τα ειδικά προβλήματα ασφαλείας είναι τα εξής: α. Κοινωνική συνοχή β. Πολιτική νομιμοποίηση (συστημική και ατομική) γ. Οικονομική πολιτική (μάκρο-οικονομικός σχεδιασμός) και οικονομική ασφάλεια (ισοζύγιο χρήματος) δ. Διακρατικές σχέσεις (ειδικά η συνθήκη Schengen) ε. Χρηματοπιστωτική ροή και νομιμότητα (π.χ. «βιτρίνες» για μαύρο χρήμα και διακίνηση τρομοκρατικού κεφαλαίου) στ. Αμυντική πολιτική ζ. Πολιτική ασφαλείας (ομάδες πιέσεων και έτερο-χρησιμοποίηση τους) η. Πολιτική πληροφοριών (πολύπλοκη αντικατασκοπία, αναγκαίος επανασχεδιασμός δομών εσωτερικής ασφάλειας στην ροή πληροφοριών) θ. Δομή Ε.Ε. (η συνθήκη της Λισαβόνας οδηγεί σε μεταβλητή γεωμετρία και όχι ενοποίηση) Ειδικά όσον αφορά την πολιτική νομιμοποίηση, πρέπει να τονιστεί ότι είναι το ουσιωδέστερο πρόβλημα καθώς με βάση την αντίληψη του περί αυτής, το υφιστάμενο εκλογικό σώμα θα ψηφίσει οποιαδήποτε πολιτική περί μεταναστεύσεως. Εάν δηλαδή ένα κόμμα ή συνασπισμός κομμάτων δεν καταστήσει απόλυτα σαφές προεκλογικά τι ακριβώς προτίθεται να κάνει σε θέματα νομιμοποίησης μεταναστών και μεταναστευτικής πολιτικής, θα τεθεί αυτονόητα θέμα πολιτικής νομιμοποίησης τέτοιας πρωτοβουλίας η οποία θα καθορίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό την υφή και την πορεία της χώρας στο μέλλον, αλλά επίσης και το μέλλον των ιδίων των ψηφοφόρων. Εάν απωλέσει μία κυβέρνηση την

- 162 -

αίσθηση νομιμοποίησης του πολίτη, τότε ότι και να κάνει θα είναι στον αέρα και θα προκαλέσει σφοδρή αντίδραση. Παρακάμπτοντας για την οικονομία του χρόνου τα βασικότατα άλλα θέματα, μία συνοπτική λίστα των κυριοτέρων θεμάτων ασφαλείας είναι η ακόλουθη: α. Κοινωνική διάσταση β. Οικονομική διάσταση γ. Στρατιωτική διάσταση δ. Ασφάλεια (1) Εσωτερική ασφάλεια (2) Εξωτερική ασφάλεια ε. Διεθνοπολιτική Οι διαστάσεις αυτές επηρεάζουν αποφασιστικά την ισχύ της χώρας (νοούμενης ως ικανότητας να επηρεάσει τον περίγυρό της συμφώνως με το συμφέρον της), και τελικά καθορίζουν την μορφή της στο μέλλον. 5. Νομικό Πλαίσιο Αντιμετώπισης της Πειρατείας υπό το Πρίσμα του Διεθνούς Δικαίου

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έξαρση της πειρατείας, με έμφαση στις περιοχές της Άπω Ανατολής και ιδίως της Θάλασσας της Νότιας Κίνας, τα Στενά της Μάλακκα, της Νότιας Αμερικής και της Καραϊβικής, του Ινδικού Ωκεανού και των ακτών της ανατολικής και δυτικής Αφρικής. Πειρατεία συνιστούν οι ακόλουθες πράξεις: α. Κάθε παράνομη πράξη βίας ή κράτησης ή κάθε πράξη διαρπαγής που διαπράττεται για ιδιωτικούς σκοπούς από το πλήρωμα ή τους επιβάτες ιδιωτικού πλοίου ή αεροσκάφους και που κατευθύνεται: (1) στην ανοικτή θάλασσα, εναντίον άλλου πλοίου ή αεροσκάφους ή εναντίον προσώπου ή περιουσιακών στοιχείων πάνω στο πλοίο ή το αεροσκάφος αυτό. (2) εναντίον πλοίου ή αεροσκάφους, προσώπων ή περιουσιακών στοιχείων, σε τόπο εκτός της δικαιοδοσίας οποιουδήποτε κράτους. β. Κάθε πράξη εκούσιας συμμετοχής στη λειτουργία ενός πλοίου ή αεροσκάφους εν γνώσει των γεγονότων που καθιστούν το πλοίο ή το αεροσκάφος αυτό πειρατικό. γ. Κάθε πράξη υποκίνησης ή σκόπιμης διευκόλυνσης πράξης που αναφέρεται στα παραπάνω. Η πειρατεία νοείται ως διεθνές έγκλημα νοείται μόνο εφόσον λαμβάνει χώρα στην ανοικτή θάλασσα ή στην Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Σύμφωνα με τη Σύμβαση ΔΘ κανένα κράτος δεν μπορεί να ασκήσει κυριαρχική εξουσία στην ανοιχτή θάλασσα. Ωστόσο για διεθνή εγκλήματα, όπως η πειρατεία, η Σύμβαση ΔΘ δίνει τη δυνατότητα σε πολεμικά πλοία ή σε πλοία που ασκούν δημόσια εξουσία να ασκούν ποινική δικαιοδοσία, καθιερώνοντας κατ’ αυτόν τον τρόπο οικουμενική δικαιοδοσία, δηλαδή αρμοδιότητα όλων των κρατών. Η αναγνώριση της οικουμενικής δικαιοδοσίας των κρατών οφείλεται στο γεγονός ότι η διεθνής έννομη τάξη δεν διαθέτει αυτοτελείς μηχανισμούς καταστολής και τιμωρίας ορισμένων πράξεων, που θεωρούνται ότι στρέφονται κατά της διεθνούς κοινωνίας ως συνόλου. Τα κράτη έτσι αναλαμβάνουν εκείνα να καταστείλουν τα εγκλήματα αυτά, ανεξάρτητα αν υπάρχει ή όχι συγκεκριμένος σύνδεσμος με την εθνική έννομη τάξη.

- 163 -

Η οικουμενική δικαιοδοσία είναι ενδεχόμενο να δημιουργήσει προβλήματα σύγκρουσης. Σε τρεις περιπτώσεις η Σύμβαση ΔΘ δίνει τη δυνατότητα σε πολεμικά πλοία ή σε πλοία που ασκούν δημόσια εξουσία να ασκούν δικαιοδοσία ως εξαιρέσεις από την αρχή της δικαιοδοσίας του κράτους σημαίας. Αυτές είναι οι ακόλουθες: η νηοψία, η συνεχής καταδίωξη και η πειρατεία. Η πειρατεία, ειδικότερα, είναι το πρώτο έγκλημα που έδωσε τη δυνατότητα ποινικής καταστολής του σε οιοδήποτε κράτος στη ανοικτή θάλασσα. 6. Θαλάσσιες Μεταφορές και Πειρατεία: Η Γεωπολιτική Διάσταση Το τελικό ζητούμενο της επιστήμης της Γεωγραφίας είναι να προσδιορίσει και εξηγήσει τα φαινόμενα που συμβάλλουν στη δημιουργία των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των διαφόρων περιοχών της γης και της δραστηριότητας των κατοίκων στους τόπους αυτούς. Το πιο χαρακτηριστικό ίσως παράδειγμα για το πως τα γεωγραφικά μεγέθη επιδρούν στην ανθρώπινη εξέλιξη και πολιτισμό αποτελεί η Μεσόγειος Θάλασσα, η οποία διαχρονικά έχει κυρίαρχο ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας και τη διαμόρφωση των διεθνών σχέσεων. Το φαινόμενο της πειρατείας έχει μια διαλεκτική σχέση με τις θαλάσσιες μεταφορές σε όλη τη χρονική διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Η πειρατική δραστηριότητα στο Κέρας της Αφρικής και ιδιαίτερα στον Κόλπο του Άντεν που την τρέχουσα χρονική περίοδο προβάλλεται αρκετά έντονα στα ΜΜΕ δεν είναι κάτι καινούργιο για τους ενασχολούμενους με τα ναυτιλιακά δρώμενα. Αν και το πρόβλημα της πειρατείας μπορεί να θεωρηθεί ως περιφερειακό, ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός (IMO), αλλά και τα ΝΑΤΟ - ΕΕ εκτιμούν ότι σταδιακά τα πράγματα οδεύουν προς το χειρότερο. Για την ευρύτερη ναυτιλιακή βιομηχανία, ο ρόλος της διώρυγας του Σουέζ -και κατά συνέπεια η ανεμπόδιστη ναυσιπλοΐα στο Κόλπο του Άντεν- είναι εξαιρετικής σπουδαιότητας γιατί κάνουν εφικτή τη συντόμευση ενός ταξιδίου κατά ιδιαίτερα μεγάλα χρονικά διαστήματα, ενώ επιτρέπουν την επίτευξη διαφόρων οικονομιών, όπως για παράδειγμα στα καύσιμα. Στην αυγή του 21ου αιώνα δεν υφίσταται σχεδόν καμία σύγκριση στο επίπεδο ασφαλείας του πλοίων σε σχέση ακόμα και με το πολύ πρόσφατο παρελθόν. Από την άλλη μεριά όμως διάφοροι αναλυτές επί θεμάτων ασφαλείας και δημοσιογράφοι εξακολουθούν να εστιάζουν την προσοχή τους στην πολυποίκιλη δράση των Σομαλών πειρατών. Καθώς οι συνθήκες στις οποίες ο σύγχρονος ναυτικός καλείται να ανταποκριθεί είναι ξεκάθαρα ολοένα πιο πολύπλοκες και απαιτητικές, κάθε δυνατή βοήθεια είναι ευπρόσδεκτη -ακόμα και αν αυτή προέρχεται από τη χρήση στρατιωτικής βίας- προκειμένου να ελαττωθεί ο κίνδυνος για τα φορτία και τα πληρώματα των πλοίων. Το φαινόμενο της πειρατείας στη θάλασσα πάντα ήταν παρόν και δυστυχώς πάντα θα υπάρχει, επομένως όλοι οι εμπλεκόμενοι με τις θαλάσσιες μεταφορές πρέπει να καταβάλλουν συνεχώς προσπάθειες προκειμένου να εξασφαλίσουν την διεκπεραίωση των θαλασσίων μεταφορών και τη διασφάλιση όλων των ανθρωπίνων ζωών, ναυτικών ή επιβατών. Προς αυτήν την κατεύθυνση, η ρύθμιση της θαλάσσιας κυκλοφορίας σε συγκεκριμένα γεωγραφικά όρια και με αυστηρά τηρούμενο χρονοδιάγραμμα διέλευσης -προκειμένου οι εμπλεκόμενες ναυτικές δυνάμεις να βελτιστοποιήσουν την προστασία που παρέχουν στα πλοία που απειλούνται κατά την κίνηση τους σε γειτνίαση με τη Σομαλία- είναι ένα μέτρο απαραίτητο, ακόμη και αν θεωρηθεί ότι περιορίζει την παραδοσιακή ελευθερία που ήταν μέχρι τώρα το κυρίαρχο στοιχείο του ναυτικού επαγγέλματος. Τέλος, είναι απαραίτητο να αναδειχθεί σαφώς το γεγονός ότι λόγω της τεράστιας γεωγραφικής περιοχής μέσα στην οποία λαμβάνουν χώρα οι καταλήψεις των εμπορικών πλοίων από τους Σομαλούς - η οποία ουσιαστικά υπερκαλύπτει συνολικά τη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα - είναι πρακτικά αδύνατο ένας σχετικά μικρός αριθμός πλοίων - δηλαδή τα 20 έως 25 πολεμικά πλοία που είναι σήμερα εντεταλμένα από τα διάφορα κράτη να περιπολούν στην περιοχή του Κόλπου του Άντεν και της Σομαλικής Λεκάνης - να είναι ανά πάσα στιγμή κοντά στο οποιοδήποτε εμπορικό πλοίο γίνεται

- 164 -

στόχος τέτοιων πειρατικών εξορμήσεων και να προλάβουν κάθε δυσάρεστο περιστατικό. Επομένως, η σταθεροποίηση της Κεντρικής κυβέρνηση της Σομαλίας προβάλει σαν ζήτημα προτεραιότητας, καθώς μόνο έτσι οι ένοπλες συμμορίες θα αποστερηθούν τα αναγκαία λιμάνια-καταφύγια για την υποστήριξη των παράνομων δραστηριοτήτων τους. Μόνο με την δημιουργία των καταλλήλων δομών και συνθηκών για την αποτελεσματική αστυνόμευση σε ξηρά και θάλασσα από τους ίδιους τους Σομαλούς θα είναι δυνατή η αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων κάθε μορφής και η ομαλή λειτουργία του παγκόσμιου εμπορίου.

7. Σύγχρονες Πρακτικές Αντιμετώπισης της Πειρατείας

Η πειρατεία θέτει σε τεράστιο κίνδυνο ανθρώπινες ζωές, φορτία, πλοία, το θαλάσσιο εμπόριο, το περιβάλλον, ακόμα και αποστολές ανθρωπιστικής βοήθειας, καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη αντιμετώπισης του φαινομένου της. Καταλυτικό ρόλο στην πάταξή της πειρατείας έχουν οι ένοπλες δυνάμεις των χωρών προέλευσης των εμπορικών πλοίων. Στο θέμα της αντιμετώπισης της πειρατείας, τον πιο σημαντικό ρόλο έχει η πρόληψη, δηλαδή όλες εκείνες οι πρακτικές και τα μέτρα που πρέπει να ακολουθούν οι πλοιοκτητρίες εταιρείες, οι καπετάνιοι και τα πληρώματα σε κάθε ταξίδι τους. Η χρήση βίας ως μέσο αντιμετώπισης των πειρατών από τα μέλη των πληρωμάτων πρέπει να αποφεύγεται. Υπάρχει όμως επαρκής αριθμός κατασταλτικών μέτρων που μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή σε περίπτωση εκδηλώσεως απόπειρας πειρατείας και τα οποία, εφόσον συνδυαστούν με ψυχραιμία, υψηλό βαθμό ετοιμότητας και σωστό συντονισμό, μπορούν να αποδειχτούν ιδιαίτερα αποτελεσματικά. Σε κάθε περίπτωση όμως χρήσης κατασταλτικού μέτρου, προτεραιότητα πρέπει να αποτελεί η ασφάλεια του πληρώματος. Μόνο οι ναυτικές, εναέριες και γενικότερα στρατιωτικές δυνάμεις περιφρούρησης και μόνο στο πλαίσιο αποτροπής πειρατειών και σύλληψης των πειρατών μπορούν να χρησιμοποιούν όπλα και βία. Η έξαρση των πειρατικών επιθέσεων, οι διαρκώς εξελισσόμενες πρακτικές των πειρατών, καθώς και τα πιο προηγμένα μέσα που χρησιμοποιούν οδήγησαν κράτη και διεθνείς οργανισμούς να αναλάβουν δράση και να συμβάλλουν σε επιχειρήσεις περιφρούρησης θαλασσίων περιοχών, συνοδείας εμπορικών πλοίων και αποτροπής πειρατειών. Η διεθνής συνεργασία είναι απαραίτητη για την καταπολέμηση της ολοένα αυξανόμενης πειρατείας και ο ρόλος των ενόπλων δυνάμεων κάθε εμπλεκόμενης χώρας είναι καταλυτικός για την πάταξη του φαινομένου. 8. Η Πειρατεία υπό το Πρίσμα των Διεθνών Οργανισμών Tο φαινόμενο της διεθνούς πειρατείας που εξαπλώνεται ως επιδημία στην περιοχή της Σομαλίας έχει υπερβεί την ναυτιλιακή κοινότητα, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα οικονομικού, πολιτικού και ανθρωπιστικού χαρακτήρα και αποτελεί πλέον ένα ζήτημα παγκόσμιας σημασίας. Αν και ο βασικός χαρακτήρας του προβλήματος είναι οικονομικός, είναι δυνατόν να δημιουργήσει σοβαρά ζητήματα κατά της διεθνούς ασφάλειας και ειρήνης, ιδίως αν τα εγκλήματα εναντίον των πλοίων προέρχονται από τρομοκρατικές οργανώσεις. Αρχικά τα Ηνωμένα Έθνη εστίασαν κυρίως στην αντιμετώπιση των περιστατικών πειρατείας που διατάρασσαν την απρόσκοπτη μεταφορά της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Σομαλία. Ωστόσο, σταδιακά διεύρυναν το χαρακτήρα της διεθνούς δράσης και πλέον έχουν ως κύριο στόχο την προώθηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας, ακόμα με την χρήση ένοπλων μέσων. Για την αντιμετώπιση και πάταξη του φαινόμενου της ναυτιλιακής πειρατείας έχει αναπτυχθεί μια πρωτοφανούς έκτασης πολυεθνική δράση η οποία εμπλέκει

- 165 -

επιχειρησιακά διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ, την Ευρωπαϊκή Ένωση καθώς και μεγάλες δυνάμεις όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και η Ιαπωνία. Για το συντονισμό και την αξιοποίηση στο έπακρο των δυνατοτήτων των εν ισχύ πρωτοβουλιών κατά της ναυτιλιακής πειρατείας έχει συγκροτηθεί και ενεργοποιηθεί με απόφαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ η Ομάδα Επαφής για την Πειρατεία, η οποία έχει θέσει ως στόχους: α. Τη βελτίωση της υποστήριξης σε επίπεδο πληροφοριών και επιχειρησιακό για την πάταξη περιστατικών πειρατείας. β. Τη δημιουργία μηχανισμού για το συντονισμό δράσης «κατά πειρατών». γ. Την ενδυνάμωση δικαστικών πλαισίων σύλληψης, δίωξης και κράτησης πειρατών. δ. Την ενίσχυση της αυτο-ενημέρωσης εμπορικών πλοίων και άλλων δυνατοτήτων τους. ε. Τη βελτίωση του συντονισμού διπλωματικών και δημόσιων πληροφοριών. στ. Την αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων που δημιουργεί η πειρατεία. 9. Νομική και Επιχειρησιακή Διάσταση Επιχείρησης "ΑΤΑΛΑΝΤΑ" - Ελληνική Συμμετοχή Η επανεμφάνηση της πειρατείας ως απειλής για την παγκόσμια ναυτιλία έθεσε σε δοκιμασία το «πεπαλαιωμένο» νομικό πλαίσιο καταπολέμησής της, αλλά και δημιούργησε ένα νέο πεδίο παγκόσμιας συνεργασίας στην προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου. Οι πειρατικές επιθέσεις στο Κέρας της Αφρικής έχουν αυξηθεί δραματικά την τελευταία διετία. Οι πειρατικές ομάδες που δραστηριοποιούνται στην περιοχή της Σομαλίας είναι οργανωμένες με βάση κυρίως το φυλετικό κριτήριο και έχουν έδρες απομακρυσμένες παράκτιες πόλεις. Μέχρι σήμερα δεν έχει αποδειχθεί κάποια διασύνδεση μεταξύ των πειρατών και τρομοκρατικών οργανώσεων, ωστόσο απασχολεί, ειδικά τις ΗΠΑ, ο προορισμός των λύτρων και αν με τα χρήματα αυτά χρηματοδοτούνται άλλες πτυχές του οργανωμένου εγκλήματος. Πολλοί Διεθνείς Οργανισμοί και κράτη συνεργάζονται σε στρατηγικό επίπεδο και συμβάλλουν με δυνάμεις σε επιχειρησιακό επίπεδο για να καταπολεμήσουν το φαινόμενο της πειρατείας και να προστατεύσουν την ναυσιπλοΐα στον Κόλπο του Άντεν και στη Λεκάνη της Σομαλίας. Ίσως το πλέον ισχυρό αποτρεπτικό μέσο είναι η σύλληψη και η καταδίκη των πειρατών. Αν και το διεθνές δίκαιο, τόσο το συμβατικό όσο και το εθιμικό, δίδει το δικαίωμα παγκόσμιας δικαιοδοσίας στα κράτη αναφορικά με το έγκλημα της πειρατείας, τα κράτη είναι απρόθυμα να συλλάβουν και να καταδικάσουν τους πειρατές. Η απροθυμία σύλληψης έχει οδηγήσει στην πρακτική της απελευθέρωσης των πειρατών αμέσως μετά τον αφοπλισμό τους, με αποτέλεσμα εντός σύντομου χρονικού διαστήματος να ξαναβρίσκονται επί το έργον. Σε τακτικό επίπεδο σημαντική είναι η υποστήριξη των ναυτικών δυνάμεων που δρουν στην περιοχή με εναέρια μέσα, ενώ λόγω των μεγάλων αποστάσεων, πρόκληση αποτελεί η ΔΜ αυτών. Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο στην αποτροπή των πειρατικών επιθέσεων διαδραματίζουν τα μέτρα αυτοπροστασίας που λαμβάνουν τα ίδια τα εμπορικά πλοία. Πολλά κράτη χρησιμοποιούν ένοπλα τμήματα επί των εμπορικών πλοίων για την προστασία αυτών, όμως το ζήτημα της χρήσης ιδιωτικών εταιριών ασφαλείας εγείρει πολλά νομικά ζητήματα. Η πειρατεία είναι ένα πρόβλημα που ξεκινά από την ξηρά. Συνεπώς τα αστυνομικού τύπου μέτρα που λαμβάνονται στη θάλασσα δεν μπορούν να εξαλείψουν το

- 166 -

πρόβλημα, απλώς να το περιορίσουν στο μέτρο του δυνατού. Μόνο με τη δημιουργία βιώσιμων κρατικών δομών στην περιοχή της Σομαλίας, μπορούμε να ελπίζουμε σε πραγματική επίλυση του προβλήματος.

- 167 -

Φωτογραφικά Στιγμιότυπα

- 168 -

- 169 -

- 170 -