Upload
tilburguniversity
View
0
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
JAKOBUSBRIEF:DADEN VAN LIEFDE
doorArchibald van Wieringen
27 maart 2014Bisdom Rotterdam
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
sinds de Reformatieeen theologisch omstreden
geschrift
Martin Luther: eyn rechte stroern Epistel
1. werkgerechtigheid2.het zogenaamde voorbehoud van
Jakobus(sub conditione Jacobi)
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Is de Jakobusbrief een brief?
• wel briefopschrift (in zeer sobere vorm)• geen briefslotgeen ‘brief’, maar een wijsheidsgeschrift• vormgeven naar de oudtestamentische wijsheidliteratuur• met behulp van retorische kenmerken ge- structureerd
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Briefopschrift: de auteur= Jakobus• ‘de broeder des Heren’ (Mc 6:3) o aanspraakvorm ‘broeders’o enige titel voor Jezus Christus = Κυρίος
• leider van de gemeente te Jeruzalem (Hnd 1:14;
12:17; 5:1-19; 21:18; Gal 1:19; 2:9.11; Thomas Evan- gelie, logion 12) = ‘de Rechtvaardige’o ‘volmaakte wet’ (1:25); ‘koninklijke wet’ (2:8); ‘wet der vrijheid’ (1:25; 4:11)
o ‘rechtvaardigheid’ (bijv. 3:18)
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Briefopschrift: de geadresseerden
= de twaalf stammen in de diaspora• uit Jeruzalem weggejaagde ‘jodenchriste-nen’? (Hnd 8:1.4; 11:19)
• Jezusgelovigen zijn niet van de wereld, dus leven per definitie in diaspora (Joh 15:19; 17:14-16)
• twaalf stammen is aanduiding van geheel ‘katholiek’
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Opbouw van de Jakobusbrief (1)
De tekst wordt gestructureerd door:• Vocatieven• Werkwoordvormen in de gebiedende wijs• Retorische vragen3:13-18 = thematisch hoogtepunt4:1-10 = horatief hoogtepunt• ‘onder jullie’• vers 13 geformuleerd in de 3e persoon enkelvoud i.p.v. de
2e persoon meervoud• in 4:1-10 retorische vraag + veel imperativi
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Opbouw van de Jakobusbrief (2)
3:13-18 en 4:1-10• kernboodschap voorgesteld als een twee-wegen-keuze: aardse wijsheid (de verzen 15-16) vs. hemelse wijsheid (de verzen 17-19)
• vandaar oproep: óf vriend van God worden óf vijand van God zijn (vers 4) uitsluiting van elke vorm van dubbelheid (zie ook: 1:8)
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Slot van de Jakobusbrief5:18-19 = slotpassagegeen briefslot, maar niet zomaar een toevalli-ge formulering• dubbele vocatief• positief thema• redden (1:21; 2:14; 4:12; 5:15)
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Concrete daden van liefde (1)rijk en arm
• in de lijn van het Bijbels profetisme (Am 5:10-12)(zie ook: Lc 6:24 ‘wee jullie rijken’; 12:13-21; 16:1-13 de rentmeester; 16:19-31 de arme Lazarus; 18:18-20 de rijke jongeling; 19:1-10 Zacheüs)
• rijk = verrijkt + arm = verarmd• tegenbeeld van het koninkrijk (Jak 2:5)
• geactualiseerd door de ‘jullie’ met rijken te identifi-ceren (Jak 5:4)
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Concrete daden van liefde (2)de maaltijd
• eigenlijk ook voortzetting rijk-arm-theologie
• in de Bijbel is de kernmaaltijd het Paasmaal in Egypte
(Ex 12)o uitdrukking van bevrijding (‘wet der vrijheid’)
o uitdrukking van gezamenlijkheid• wat is de aard van de ‘bijeenkomst’ in Jak 2:2-3? in
ieder geval liturgisch, mogelijkerwijze eucharistisch• // Paulus 1 Kor 11:26-34
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Concrete daden van liefde (3)de zieke
• opkomen voor armen is ook opkomen voor zieken
• opkomen voor anderen is niet jezelf opdringen ini-
tiatief ligt bij je zieke broeder• opgenomen worden in het Paasgebeuren (vers 15)o reddeno oprichteno zondevergevingo oliezalving
• Jak 5:13-18 = basistekst ziekenzalving
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Bijbelse theologie (1)scheppingstheologie
• schepping: mens is beeld van God (Gen 1:26-27) mens kan volmaakt zijn, zoals God volmaakt is (Jak 1:4 // Mt 5:48)
• schepping: ‘dag’ voor mens, ‘jaar’ voor God te-gen megalomanie (Jak 4:13 // Lc12:13-21)
• elke medemens is je broeder/zuster // Mt 6:9 Onze Vader
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Bijbelse theologie (2)dabhar-theologie
• = dabhar = woord + daado God Gen 1:3o Jezus 2 Kor 1:18-20o gelovige Jak 5:12 // Mt 5:37
• spreken is niet neutraal (Ps 5:10; 34:14; 37:30;
39:4; 120:2-3; Spr 15:1-7; Pred 5:1-6; Sir 5:9-15)• daden zijn niet neutraal
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Bijbelse theologie (3)geloof en werken
• theologisch conflict katholieke theologie vs. reformatori-sche theologie
• rechtvaardiging: door het geloof, namelijk van Jesuswerken: als concretisering van het geloof
• Abraham = Schriftbewijs bij Paulus voor het geloof (Rom 4) (in Hebr 11:31 ook Rachab)
• Abraham = Schriftbewijs bij Jakobus voor de werken (Jak 2:21-23) (in Jak 2:25 ook Rachab) (in Jak 5:11 ook Job en in 5:17 ook Elia)
Jakobusbrief: daden van liefde
School of Catholic Theology
Dr. Archibald L.H.M. van Wieringen pr.
Bijbelse theologie (4)zonde en vergeving
in de Bijbel behoren zonde en vergeving tot het do-mein van de menselijke verantwoordelijkheidde Bijbel opteert voor de consequentie dragende daad• neem je volle verantwoordelijkheid (Jak 1:13-14)
• kettingredenatie (bijvoorbeeld: Jak 1:15) Gen 3:12
• niet oordelen (Jak 4:11 // Mt 7:1)