1

Η ΔΠΙΓΡΑΗ ΣΩΝ ΠΑΓΚΟΜΙΩΝ ΓΙΚΣΤΩΝ ΔΝΗΜΔΡΩΗ

ΣΗΝ ΔΞΩΣΔΡΙΚΗ ΠΟΛΙΣΙΚΗ ΚΑΙ ΣΙ ΓΙΔΘΝΔΙ ΥΔΔΙ

Γρ. Υρήζηος Α. Φραγκονικολόποσλος

Λέθηνξαο Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην, Σκήκα Γεκνζηνγξαθίαο & ΜΜΔ, Δγλαηία

46, 54625, Θεζζαινλίθε, 2310.991979, chfragk@jour.auth.gr.

&

Γρ. Νίκος Παναγιώηοσ

Δπηζηεκνληθφο πλεξγάηεο ΣΔΗ Γπηηθήο Μαθεδνλίαο, Παξάξηεκα Καζηνξηάο,

Σκήκα Γεκνζίσλ ρέζεσλ θαη Δπηθνηλσλίαο, nikospanagiotou@gmail.com

Περίληψη

ηφρνο ηνπ άξζξνπ απηνχ είλαη ε εμέηαζε ηεο επίδξαζεο ησλ Παγθφζκησλ Γηθηχσλ

Δλεκέξσζεο (εθεμήο ΠΓΔ) ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ θξαηψλ θαη γεληθφηεξα ζην

πεδίν ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ. Μέζσ ηεο κέζσ ηεο επηζθφπεζεο ησλ εξκελεπηηθψλ

πξνζεγγίζεσλ πνπ έρνπλ πξφζθαηα επηρεηξεζεί αλαιχεηαη πψο θαη πφηε ε παξέκβαζε

ησλ ΠΓΔ (εηδεζενγξαθηθά πξαθηνξεία, ξαδηνηειενπηηθά κέζα, Σχπνο, Γηαδίθηπν)

«κεηαβάιιεη» ηελ εκεξήζηα ζεκαηνινγία θαη αηδέληα αιιά θαη ην πιαίζην ζην νπνίν

εμειίζζνληαη νη δηεζλείο ζρέζεηο. Δπίζεο, αλαιχνληαη νη ζπλζήθεο ππφ ηηο νπνίεο ηα

Μέζα επεξεάδνπλ ηελ ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή ή δηακνξθψλνπλ ηελ ειιεληθή

εμσηεξηθή πνιηηηθή. Ζ ζέζε πνπ αλαπηχζζεηαη είλαη φηη ηα ΠΓΔ απνηεινχλ έλαλ

ζεκαληηθφ παξάγνληα ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ ε ζεκαζία ηνπ νπνίνπ δελ κπνξεί λα

αγλνεζεί. Σέινο, εμεηάδεηαη πψο νη ηερλνινγηθέο, γεσπνιηηηθέο θαη άιιεο αιιαγέο

κεηαβάιινπλ ηνπο φξνπο ιεηηνπξγίαο θαη παξέκβαζεο ησλ ΠΓΔ.

2

Διζαγωγή

Σν ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ αιιά θαη ε παγθνζκηνπνίεζε ησλ επηθνηλσληψλ

απνηέιεζαλ, ζχκθσλα κε ηνλ Larson (1992), δχν θξίζηκνπο παξάγνληεο πνπ

άιιαμαλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα Μέζα επηδξνχλ ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή. Ζ

αλάπηπμε θαη ε δηάδνζε λέσλ ηερλνινγηψλ ελίζρπζαλ ηε δπλαηφηεηά ηνπο λα

εμαζθαιίδνπλ αδηάθνπε ξνή εηδήζεσλ. Γεγνλφηα φπσο ε πηψζε ηνπ Σείρνπο ζην

Βεξνιίλν, ε αλζξσπηζηηθή θξίζε ζηε νκαιία θαη ν πφιεκνο ζην Ηξάθ κεηαηξέπνληαη

ζε θνξπθαία δεκνζηνγξαθηθά ζέκαηα πνπ πξνβάιινληαη αθαξηαία ζε νιφθιεξν ηνλ

θφζκν, δεκηνπξγψληαο έληαζε θαη αζθψληαο πίεζε ζε φινπο ηνπο δξψληεο πνπ

ζπκκεηέρνπλ ζηελ απνηίκεζε ησλ δηεζλψλ εμειίμεσλ. Όπσο δηαπηζηψλεη ν McNair,

«[…] ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή φπσο θαη ζηελ εζσηεξηθή, ε εηθφλα αληαγσλίδεηαη

πιένλ ζε ζεκαζία ην πεξηερφκελν ησλ ιφγσλ θαη ησλ έξγσλ» (2003:270). Δμάιινπ,

«[…] αλ ζην παξειζφλ ηηο εηδήζεηο ηηο δεκηνπξγνχζαλ νη επίζεκεο ζεζκνζεηεκέλεο

πεγέο ηεο θνηλσλίαο (νξγαλψζεηο, πνιηηηθνί, ζηξαηησηηθνί θ.η.ι.), ζηηο κέξεο καο ηηο

δεκηνπξγεί θαη ε ηειενπηηθή δεκνζηνγξαθηθή ηνπο θάιπςε» (Παπαζαλαζφπνπινο,

1997:262). Σα ΠΓΔ θαζίζηαληαη πιένλ παξάγνληαο ηνπ νπνίνπ ε παξέκβαζε

κεηαβάιιεη ξηδηθά ην πεξηβάιινλ ζην νπνίν ραξάζζεηαη θαη αζθείηαη ε εμσηεξηθή

πνιηηηθή.

Χο ΠΓΔ ελλννχκε ην πιέγκα ησλ εζληθψλ, πεξηθεξεηαθψλ θαη δηεζλψλ Μέζσλ

(εηδεζενγξαθηθά πξαθηνξεία, ξαδηνηειενπηηθά κέζα, Σχπνο, Γηαδίθηπν) πνπ νξίδνπλ

θαη δηακνξθψλνπλ ζε παγθφζκηα θιίκαθα ηελ ελεκέξσζε. Πέληε είλαη ηα

ραξαθηεξηζηηθά πνπ πεξηγξάθνπλ ηε ιεηηνπξγία ηνπο, ζχκθσλα κε ηνλ Gilboa

(2002α:6):

ε ζπλερήο κεηάδνζε πιεξνθνξηψλ, ιφγνπ θαη εηθφλαο, εηθνζηηέζζεξεηο ψξεο

ην εηθνζηηεηξάσξν,

ε ελεκέξσζε ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν,

νη πεξηνξηζκνί πνπ επηβάιινληαη απφ ηελ έκθαζε ζηε «δσληαλή» θάιπςε ησλ

γεγνλφησλ,

ε κεηάδνζε πιεξνθνξηψλ απφ ην έλα ζην άιιν κέξνο ηνπ θφζκνπ, θαη

ε θπξηαξρία ησλ εληππσζηαθψλ, «ηειεγξαθηθψλ» εηδεζενγξαθηθψλ ηίηισλ.

Αληίζηνηρα, απηφ πνπ ραξαθηεξίδεη ηε ζρέζε ησλ ΠΓΔ θαη παξαγφλησλ πνπ

εκπιέθνληαη ζηε δηακφξθσζε ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ είλαη ε αιιειεμάξηεζε. Ζ

αιιειεμάξηεζε απηή είλαη απφξξνηα ηεο πίεζεο πνπ αζθεί ην λέν,

παγθνζκηνπνηεκέλν θαζεζηψο ηεο ελεκέξσζεο:

3

ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο γηα ηε ζπγθέληξσζε ησλ απαξαίηεησλ πιεξνθνξηψλ,

θαη

ζηνπο πνιηηηθνχο ππεχζπλνπο, πξνθεηκέλνπ λα αλαδείμνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ

νπνίν δηαρεηξίδνληαη θαη αληαπνθξίλνληαη ζηηο δηεζλείο εμειίμεηο.

Έηζη, νη αξρηζπληάθηεο πηέδνπλ ηνπο δεκνζηνγξάθνπο λα κεηαδψζνπλ «θξέζθεο»

εηδήζεηο θαη εηθφλεο, νη δεκνζηνγξάθνη πηέδνπλ θπβεξλεηηθνχο παξάγνληεο λα

αληαπνθξηζνχλ άκεζα ζηα γεγνλφηα, ελψ νη πνιηηηθνί απαηηνχλ απφ ηνπο εηδηθνχο /

δηπισκάηεο γξήγνξεο αληηδξάζεηο θαη εηζεγήζεηο.

Λακβάλνληαο ππφςε ηηο εμειίμεηο απηέο, ζηφρνο ηνπ παξφληνο άξζξνπ είλαη ε

παξάζεζε θαη ε επηζθφπεζε ησλ εξκελεπηηθψλ πξνζεγγίζεσλ πνπ έρνπλ πξφζθαηα

επηρεηξεζεί γχξσ απφ ην ζέκα ηεο επίδξαζεο ησλ ΠΓΔ ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ

θξαηψλ. ηελ πξνζέγγηζή καο γίλεηαη ζαθήο δηάθξηζε κεηαμχ ησλ απνηειεζκάησλ

ηεο παξέκβαζεο ησλ ΠΓΔ ζηελ έθβαζε ησλ δηεζλψλ εμειίμεσλ, φπσο ζπκβαίλεη κε

ηελ έξεπλα γηα ην θαηλφκελν ηεο «επίδξαζεο ηνπ CNN» (CNN effect), θαη ησλ

απνηειεζκάησλ ζηελ πνιηηηθή δηαδηθαζία δηακφξθσζεο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο.

Έκθαζε ζα δνζεί ζηε δεχηεξε φςε ηνπ δεηήκαηνο, πξνθεηκέλνπ λα απνηππσζεί θαη

λα εξκελεπζεί ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ε παξέκβαζε ησλ ΠΓΔ κεηαβάιιεη ην πιαίζην

ζην νπνίν απνθαζίδνληαη θαη πξαγκαηψλνληαη νη δηεζλείο ζρέζεηο. Αλαιχεηαη,

επίζεο, θαη ε ειιεληθή δηάζηαζε ηνπ θαηλνκέλνπ κε αλαθνξέο ζε πεξηπηψζεηο

παξέκβαζεο απφ ειιεληθά Μέζα θαη ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ηεο ρψξαο καο.

Σο θαινόμενο ηης «επίδραζης ηοσ CNN»

Ζ ζεσξία ηεο «επίδξαζεο ηνπ CNN» απνηέιεζε ηελ θπξίαξρε πξνζέγγηζε ηδηαίηεξα

θαηά ηε δεθαεηία ηνπ 1990. Ο φξνο ρξεζηκνπνηήζεθε γηα πξψηε θνξά ζηελ Ακεξηθή

θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ Πνιέκνπ ζηνλ Κφιπν. Απηή ε πξνζέγγηζε πεξηέγξαθε ηε

δπλαηφηεηα πνπ έρνπλ ηα Μέζα λα «πξνθαινχλ» ή θαη λα θαζνξίδνπλ ηηο πνιηηηθέο

απνθάζεηο ζην δηεζλέο πνιηηηθφ πεξηβάιινλ. Υξεζηκνπνηψληαο ηνλ φξν «CNN

effect», νη αλαιπηέο ππνγξακκίδνπλ φηη ηα ΠΓΔ έρνπλ κεηαηξαπεί ζε «θπξίαξρν

παίθηε» πνπ «ειέγρεη» θαη «θαζνξίδεη» ηελ πνιηηηθή θαη ηηο αληηδξάζεηο ησλ

θπβεξλήζεσλ απέλαληη ζε κείδνλεο δηεζλείο ζπγθξνχζεηο/θξίζεηο ηνπ

κεηαςπρξνπνιεκηθνχ θφζκνπ (Mandelbaum, 1994, Strobel, 1997).

Ζ δπλαηφηεηά ηνπο λα πξνβάιινπλ ζην ζαιφλη καο ζπγθηλεζηαθά θνξηηζκέλεο

εηθφλεο αιιεινζπαξαζζφκελσλ ιαψλ φρη κφλν εληείλεη ηελ πίεζε ζηηο θπβεξλήζεηο

λα αλαιάβνπλ δξάζε θαη λα εκπιαθνχλ αιιά θαη λα απνδεζκεπηνχλ, φηαλ νη

4

εμειίμεηο ζην πεδίν δελ είλαη ζεηηθέο. Σν CNN, δήισλε ζηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ

1990 ν ηφηε γεληθφο γξακκαηέαο ηνπ ΟHΔ Boutros Boutros Ghali, είλαη «[…] ην

δέθαην έθην κέινο ηνπ πκβνπιίνπ Αζθαιείαο» (ζην Gilboa, 2005:329). Αληίζηνηρα,

ν Άιβηλ Σφθιεξ παξαηήξεζε φηη «[…] ε επέκβαζε ζηε νκαιία άξρηζε φηαλ ε

Σειεφξαζε έδεημε ρηιηάδεο παηδηά λα πεζαίλνπλ απφ ηελ πείλα θαη ζηακάηεζε φηαλ

πξνβιήζεθαλ εηθφλεο φπνπ νη ληφπηνη έζεξλαλ ζηνπο δξφκνπο ην πηψκα ελφο

Ακεξηθαλνχ» (ζην Ρέπαο, 1999:45). Σν γεγνλφο απηφ αλαγλψξηζε θαη ν ηφηε

πθππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ησλ ΖΠΑ J. Shattuck, δειψλνληαο φηη «[…] ηα κέζα είλαη

απηά πνπ απφ ηε κηα πιεπξά κάο νδήγεζαλ ζηε νκαιία, θαη απφ ηελ άιιε επέβαιαλ

ηελ απνρψξεζή καο» (ζην Gilboa, 2002α:734). Όπσο παξαδέρηεθε θαη ν πξψελ

ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ηεο Βξεηαλίαο Douglas Hurd, «[…] είηε καο αξέζεη είηε φρη, νη

ηειενπηηθέο εηθφλεο είλαη απηέο πνπ αλαγθάδνπλ ηνπο ζρεδηαζηέο ηεο εμσηεξηθήο

πνιηηηθήο λα δψζνπλ πξνηεξαηφηεηα ζε κία απφ ηηο 25 ζε εμέιημε θξίζεηο ζηνλ

θφζκν» (ζην Taylor 2004: 224).

Ζ λέα απηή πξαγκαηηθφηεηα νδεγεί ηνπο παξαδνζηαθνχο δηαχινπο ηεο δηπισκαηίαο

ζε αδηέμνδν, θαζψο δελ κπνξνχλ λα αληαγσληζηνχλ ην CNN. Σν CNN, ππνγξάκκηζε

ν George Stefanopoulos, ζε «[…] δηαβεβαηψλεη φηη πξέπεη λα είζαη έηνηκνο λα

αληηδξάζεηο αλά πάζα ζηηγκή […] (ζην Taylor 2004: 227). Παξνκνίσο, ν πξψελ

γξακκαηέαο Σχπνπ ηνπ Λεπθνχ Οίθνπ Martin Fitzwater, ηζρπξίζηεθε φηη ζηηο δηεζλείο

θξίζεηο «[…] ζηελ νπζία παξακεξίδνπκε ην Τπνπξγείν Δμσηεξηθψλ θαη ηνπο

δηπισκάηεο […] Οη εθζέζεηο ηνπο παξακέλνπλ ζεκαληηθέο, αιιά δελ θηάλνπλ εδψ

έγθαηξα ψζηε λα ιεθζνχλ ππφςε φηαλ ιακβάλνληαη νη βαζηθέο απνθάζεηο […].» (ζην

Taylor 2004: 223).

Οη πην πάλσ δηαπηζηψζεηο ππνδειψλνπλ ηελ απψιεηα ηνπ πνιηηηθνχ ειέγρνπ, ζαλ λα

κε ιακβάλνπλ πιένλ νη εγέηεο ηηο απνθάζεηο βάζεη ησλ πνιηηηθψλ εθηηκήζεσλ θαη

ππνινγηζκψλ αιιά λα θαζνδεγνχληαη απφ ηηο δηαζέζεηο ηεο θνηλήο γλψκεο πνπ ε

ηειενπηηθή θάιπςε πξνθαιεί. Έξρνληαη ζε αληίζεζε κε ηε «ζεσξία ηεο θαηαζθεπήο

ζπλαίλεζεο» ησλ Chomsky θαη Herman (1988), πνπ ππνζηεξίδεη φηη ηα Μέζα

απεηθνλίδνπλ θαη γεληθά ππνζηεξίδνπλ ηελ επίζεκε πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο.

Αληίζεηα, φπσο αλαθέξεη ν Robinson (1999), ζχκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο «επίδξαζεο

ηνπ CNN», ηα Μέζα είλαη απηά πνπ δίλνπλ ηνλ ηφλν θαη αλαγθάδνπλ ηηο θπβεξλήζεηο

λα αθνινπζήζνπλ ζπγθεθξηκέλεο πνιηηηθέο επηινγέο.

Δίλαη, φκσο, παξαθηλδπλεπκέλν λα ππνζηεξίμεη θαλείο φηη ηα ΠΓΔ δηακνξθψλνπλ θαη

θαζνδεγνχλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη ηηο δηεζλείο ζρέζεηο ησλ θξαηψλ. Καλείο δελ

5

κπνξεί λα ακθηζβεηήζεη ηελ ηθαλφηεηά ηνπο λα θαζνξίδνπλ ηα ζέκαηα πνπ

απαζρνινχλ ηα θξάηε θαη ηελ θνηλή γλψκε, θαη λα επεξεάδνπλ ηε ζεκαζία

νπνηνπδήπνηε δηεζλνχο ζέκαηνο (Παπαζαλαζφπνπινο, 1999: 65). Ζ επηξξνή ηνπο,

φκσο, ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή είλαη δπλαηή κφλνλ φηαλ πθίζηαληαη νξηζκέλεο

πξνυπνζέζεηο.

Πόηε και πώς παραηηρείηαι επιρροή ηων ΠΓΔ

Όπσο δείρλνπλ ηα εξεπλεηηθά δεδνκέλα, φηαλ νη θπβεξλήζεηο δελ έρνπλ δηακνξθψζεη

ζπγθεθξηκέλε πνιηηηθή, δελ απνθιείεηαη λα είλαη επάισηεο ζηηο επηθξηηηθέο

ηνπνζεηήζεηο θαη ηηο εθηεηακέλεο θαιχςεηο ησλ ΠΓΔ (Robinson, 2000). ηελ

πεξίπησζε απηή, ν ξφινο ησλ ΠΓΔ είλαη «πξσηαγσληζηηθφο» (Παλαγηψηνπ,

2005α:16). Ο ξφινο απηφο αζθείηαη ζε πεξηπηψζεηο πνπ ν ιφγνο ησλ Μέζσλ θαη

αληίζηνηρα ε επηξξνή ηνπο θπξηαξρνχλ ζηε δεκφζηα ζθαίξα. Σν ζηνηρείν πνπ

επηηξέπεη ζηα ΠΓΔ λα παίμνπλ πξσηαγσληζηηθφ ξφιν είλαη ε πνιηηηθή αβεβαηφηεηα

αιιά θαη ε έιιεηςε κηα ζπγθεθξηκέλεο θαη απνθαζηζηηθήο ζηάζεο ησλ πνιηηηθψλ

ππεπζχλσλ. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην παξάδεηγκα ηεο ακεξηθαληθήο επέκβαζεο ζηε

νκαιία αιιά θαη ηεο δεκνζηνγξαθηθήο, ηειενπηηθήο θάιπςεο ηεο νκεξίαο

ππαιιήισλ ηεο ακεξηθαληθήο πξεζβείαο ζηελ Σερεξάλε ην 1979. Ο ηξφπνο θάιπςεο

ηεο θξίζεο απηήο, ε νπνία θπξηάξρεζε ζηελ επηθαηξφηεηα θαη ζηηο 444 κέξεο θαηά ηηο

νπνίεο νη ππάιιεινη ηεο ακεξηθαληθήο πξεζβείαο θξαηήζεθαλ φκεξνη, νδήγεζε ζηελ

«απειπηζκέλε» θαη ελ πνιινίο επηβεβιεκέλε απφ ηα Μέζα, πιελ φκσο απνηπρεκέλε

απφπεηξα απειεπζέξσζήο ηνπο (Bonafede, 1996).

Χζηφζν, θαη φπσο ζεκεηψλεη ν Gowing (2000:212), απηή δελ είλαη ε ζπλήζεο

πξαθηηθή. Χο παξάδεηγκα αλαθέξεη ηελ επηινγή ησλ ΖΠΑ αιιά θαη ησλ ππφινηπσλ

δπηηθψλ θπβεξλήζεσλ λα κελ επέκβνπλ ζηε Βνζλία, παξά ηελ εθηεηακέλε

ηειενπηηθή θάιπςε ηεο εθεί εκθχιηαο ζχξξαμεο. Σαπηφρξνλα, θέξλεη ην παξάδεηγκα

ηεο ακεξηθαληθήο επέκβαζεο ζην Μπνπξνχληη πξνθεηκέλνπ λα θαηαδείμεη ην αθξηβψο

αληίζεην: ηελ δηάζεζε επέκβαζεο παξά ηελ απνπζία ηειενπηηθήο θάιπςεο. Μηα

παξφκνηα αλαληηζηνηρία ζα κπνξνχζε λα παξαηεξήζεη θαλείο θαη ζηελ πεξίπησζε ηεο

ζεκεξηλήο θαηνρήο ηνπ Ηξάθ: παξά ηελ πίεζε κηαο ζεκαληηθήο κεξίδαο ακεξηθαληθψλ

Μέζσλ αιιά θαη ηελ απμαλφκελε αλεζπρία θαη αληίζεζε ηεο παγθφζκηαο θνηλήο

γλψκεο θαη ησλ Ακεξηθαλψλ πνιηηψλ, ν πξφεδξνο Bush δελ πξνβαίλεη ζηελ

απφζπξζε ησλ ακεξηθαληθψλ ζηξαηεπκάησλ απφ ην Ηξάθ. Όκσο, αθφκε θαη ζηηο

πεξηπηψζεηο απηέο, ηα ΠΓΔ παξακέλνπλ κηα ζεκαληηθή κεηαβιεηή ηνπ «ζπζηήκαηνο»

6

ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, φπσο απνδεηθλχνπλ νη πεξηνξηζκνί πνπ επηβιήζεθαλ ζηα

ΠΓΔ θαηά ηνλ πξψην φζν θαη ηνλ δεχηεξν πφιεκν ηνπ Κφιπνπ.

Ζ παγθφζκηα εηδεζενγξαθηθή θάιπςε αδηακθηζβήηεηα είλαη ζεκαληηθή, θαζψο

εηζάγεη ζηελ εκεξήζηα αηδέληα θαη ζεκαηνινγία ησλ θπβεξλήζεσλ, θαη εηδηθφηεξα

ησλ κεγάισλ δπλάκεσλ, ζπγθξνχζεηο/θξίζεηο πνπ ζην παξειζφλ πεξλνχζαλ

απαξαηήξεηεο. Ζ δξάζε ησλ θπβεξλήζεσλ, φκσο, δελ επεξεάδεηαη απνθιεηζηηθά θαη

κφλν απφ ηηο εηθφλεο θαη ηα ξεπνξηάδ. Οη απνθάζεηο, θαη εηδηθφηεξα κάιηζηα απηέο

πνπ ζπλεπάγνληαη ηελ εκπινθή ηνπο ζε ηνπηθέο θαη πεξηθεξεηαθέο

ζπγθξνχζεηο/θξίζεηο, δελ είλαη ζπαζκσδηθέο. Οη θπβεξλήζεηο επηζπκνχλ ηελ αίζηα γη’

απηέο έθβαζε θαη ζηέθνληαη κε ζθεπηηθηζκφ απέλαληη ζηηο απψιεηεο πνπ κπνξεί λα

πξνθαιέζεη κηα εκπινθή, εηδηθφηεξα φηαλ απηή δελ ζρεηίδεηαη κε ηα εζληθά ηνπο

ζπκθέξνληα (Jacobsen, 1996). Όπσο θαλεξψλεη ην παξάδεηγκα ηεο επέκβαζεο ζην

Μπνπξνχληη θαη ζην Ηξάθ, ζα πξέπεη λα ζηαζνχκε θξηηηθά απέλαληη ζην θαηλφκελν

ηεο «επίδξαζεο ηνπ CNN», θαζψο ζε αξθεηέο πεξηπηψζεηο απνθξχπηεη ή ππνβαζκίδεη

θαη άιινπο παξάγνληεο εμίζνπ ζεκαληηθνχο γηα ηε δηακφξθσζε ηεο εμσηεξηθήο

πνιηηηθήο, ελψ θαη νη εξκελείεο πνπ πξνηείλεη είλαη πνιιέο θνξέο κνλνδηάζηαηεο.

χκθσλα κε ηνλ Anthony Lake, κειεηεηή θαη ζχκβνπιν Δζληθήο Αζθάιεηαο ηνπ

πξνέδξνπ Clinton, ε δεκφζηα πίεζε πνπ αζθήζεθε απφ ηελ εηδεζενγξαθηθή θάιπςε

ήηαλ έλαο απφ ηνπο παξάγνληεο πνπ βάξπλαλ ζηε ιήςε απνθάζεσλ, ηδηαίηεξα ζηηο

αλζξσπηζηηθέο θξίζεηο. Σαπηφρξνλα, φκσο, ππνγξακκίδεη ηε ζεκαζία θαη άιισλ

παξαγφλησλ, φπσο ην θφζηνο ηεο επηρείξεζεο θαη ν βαζκφο απνηειεζκαηηθφηεηαο

κηαο πηζαλήο επέκβαζεο πνπ επεξέαζαλ ηε ιήςε απνθάζεσλ (ζην Hoge, 1994:139).

Όηαλ ππάξρεη ζπγθεθξηκέλνο θαη απνθαζηζκέλνο ζηφρνο, ηελ αηδέληα ησλ εηδήζεσλ

νξίδνπλ νη θπβεξλήζεηο θαη φρη ηα ΠΓΔ (Robinson, 2001). Σν Αθγαληζηάλ

θαιχθζεθε ηειενπηηθά πεξηζζφηεξν ηνλ Οθηψβξην ηνπ 2001 απφ φ,ηη ζε φιε ηε

δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990. ηηο αξρέο ηνπ 2002, φηαλ ρηιηάδεο θάηνηθνη ηεο

Αγθφιαο πέζαλαλ απφ ηελ πείλα εμαηηίαο ηεο απφιπηεο εγθαηάιεηςεο απφ ηε δηθή

ηνπο θπβέξλεζε, νχηε έλα ηειενπηηθφ δίθηπν δελ έζηεηιε ζπλεξγείν γηα λα θαιχςεη

ην ζέκα, ελψ νη αλαθνξέο ησλ παγθφζκησλ δηθηχσλ πεξηνξίζηεθαλ ζηα ιίγα

ηειεγξαθήκαηα ησλ εηδεζενγξαθηθψλ πξαθηνξείσλ. Απηφ είλαη ην «CNN effect»

αληίζηξνθα: γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο Ακεξηθαλνχο ε θξίζε ζηελ Αγθφια δελ ππήξμε

πνηέ, θαζψο ην ελδηαθέξνλ ηνπο ήηαλ ζηξακκέλν ζην Αθγαληζηάλ θαη ην Ηξάθ (De

Torrente, 2002:58).

7

ε γεληθέο γξακκέο, νη πξνθιήζεηο πνπ αληηκεησπίδνπλ νη δηακνξθσηέο εμσηεξηθήο

πνιηηηθήο πνηθίιινπλ απφ θξίζε ζε θξίζε. Απηφ ζεκαίλεη φηη θαη ε πίεζε ησλ ΠΓΔ

επεξεάδεηαη απφ παξακέηξνπο φπσο ην εζληθφ ζπκθέξνλ, νη δηαζηάζεηο κηαο θξίζεο

θαη νη εζσηεξηθέο ζθνπηκφηεηεο. Έηζη, παξά ηελ εθηεηακέλε θαη θαηάθνξα

ζπγθηλεζηαθή θάιπςε ησλ ηξνκνθξαηηθψλ επηζέζεσλ ηεο 11εο

επηεκβξίνπ, ηα ΠΓΔ

δελ πίεζαλ γηα άκεζα αληίπνηλα πξνζθέξνληαο έηζη ζηνλ Ακεξηθαλφ πξφεδξν επαξθή

ρξφλν αμηνιφγεζεο θαη αληίδξαζεο (Gilboa, 2003:100&108). ηελ πεξίπησζε απηή

ιεηηνχξγεζε ην θαηλφκελν ηνπ “rally behind the flag” (Katovsky, 2003), δειαδή ε

ζπζπείξσζε γχξσ απφ ηελ «εζληθή» πνιηηηθή, φπσο έρεη ραξαθηεξηζζεί απφ ηνπο

Baum (2003) θαη Shapiro (1991), ε νπνία δηθαηνινγείηαη ζηε βάζε ηεο επίθιεζεο

ιφγσλ εζληθνχ ζπκθέξνληνο. Παξαηεξείηαη δειαδή ην θαηλφκελν ηεο

«ζπλεξγαηηθήο» ζηάζεο ησλ Μέζσλ, ηα νπνία επζπγξακκίδνληαη κε ηηο θπβεξλεηηθέο

απνθάζεηο. Ζ ζηάζε ηνπο απηή δηθαηνινγείηαη θαη πξνβάιιεηαη σο αλαγθαηφηεηα θαη

«παηξησηηθφ» θαζήθνλ (Παλαγηψηνπ, 2005β: 289). Μάιηζηα, φηαλ δηαθπβεχνληαη

γεσπνιηηηθά θαη εζληθά ζπκθέξνληα, ηα ΠΓΔ κεηαηξέπνληαη ζε «εξγαιεία»

πξνψζεζεο ηεο θπβεξλεηηθήο ζηξαηεγηθήο. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο θξίζεο ζηνλ

Πεξζηθφ Κφιπν ην 1991, ν ηφηε ππνπξγφο Δμσηεξηθψλ ησλ ΖΠΑ James Baker

απεχζπλε ην ηειεπηαίν ηειεζίγξαθν ζηνλ Saddam Hussein κέζσ ηνπ CNN.

Σέηνηα παξαδείγκαηα δεκηνπξγνχλ ζνβαξά δηιήκκαηα γηα ηνλ ξφιν ησλ Μέζσλ θαη

ησλ δεκνζηνγξάθσλ, δηιήκκαηα πνπ αθνξνχλ ηα φξηα κεηαμχ ηεο

ακεξφιεπηεο/αληηθεηκεληθήο ελεκεξσηηθήο ηνπο απνζηνιήο θαη ησλ πνιηηηθψλ ηνπο

ηνπνζεηήζεσλ ή/θαη βιέςεσλ (Gilboa, 2002α:738-741). Μάιηζηα, ε εμάπισζε ησλ

ΠΓΔ έρεη σζήζεη «δηαθεθξηκέλνπο» δεκνζηνγξάθνπο λα αλαιάβνπλ, άκεζα ή

έκκεζα, κεζνιαβεηηθφ ξφιν ζε ζχλζεηεο θαη δπζεπίιπηεο δηεζλείο θξίζεηο.

Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ηεο «δηπισκαηίαο ησλ Μέζσλ» απνηειεί ε πεξίπησζε

ηνπ δεκνζηνγξάθνπ Walter Cronkite (CBS News), ν νπνίνο ην 1977 έιαβε απφ ηνλ

πξφεδξν ηεο Αηγχπηνπ Anwar al-Sadat, θαηά ηε δηάξθεηα ηειενπηηθήο ζπλέληεπμεο,

ηελ ππφζρεζε λα επηζθεθζεί ηελ Ηεξνπζαιήκ, εάλ απηφ ζα έδηλε ψζεζε ζηελ

εηξελεπηηθή δηαδηθαζία. ε μερσξηζηή ζπλέληεπμε ν Cronkite εμαζθάιηζε απφ ηνλ

πξφεδξν ηνπ Ηζξαήι Menachem Begin ηε δήισζε φηη επραξίζησο ζα ππνδερφηαλ ηνλ

Sadat ζην αεξνδξφκην El Gurion. Μέζσ ησλ ακνηβαίσλ δεζκεχζεσλ

πξαγκαηνπνηήζεθε ε ηζηνξηθή ζπλάληεζε ζην Ηζξαήι (Graber, 1997: 349-351).

Υαξαθηεξηζηηθή είλαη θαη ηάζε ηεο «ηειεδηπισκαηίαο», δειαδή ε δσληαλή θάιπςε

ησλ ζπλαληήζεσλ θνξπθήο θαη ησλ δηαπξαγκαηεχζεσλ. ε αξθεηέο πεξηπηψζεηο ε

8

ηειεφξαζε αίξεη ηα αδηέμνδα δεκηνπξγεί πξφζθνξε αηκφζθαηξα γηα

δηαπξαγκαηεχζεηο θαη δηεπθνιχλεη ηελ ππνγξαθή ζπλζεθψλ. Σαπηφρξνλα, φκσο,

πξνζθέξεη ζηηο θπβεξλήζεηο ηελ επθαηξία λα θαζνξίζνπλ επαθξηβψο ηνλ ρξφλν, ηνλ

ηφπν θαη ηνλ ηξφπν ησλ δηαβνπιεχζεσλ κπξνζηά ζηνλ «θαθφ». Παξάιιειε πξνο ηελ

ηειεδηπισκαηία είλαη θαη ε άζθεζε δεκφζηαο δηπισκαηίαο (public diplomacy), φπνπ

κέζσ ζπληνληζκέλσλ επηθνηλσληαθψλ ελεξγεηψλ δίλεηαη έκθαζε ζηνλ επεξεαζκφ ηεο

δηεζλνχο θνηλήο γλψκεο πξνθεηκέλνπ λα νηθνδνκεζεί κηα ζεηηθή εηθφλα, πνπ κε ηε

ζεηξά ηεο ζα ζπληειέζεη ζηελ πξνψζεζε ησλ εζληθψλ ζπκθεξφλησλ ελφο θξάηνπο

(Gilboa, 2000. Γθίθαο, Παπαθσλζηαληίλνπ & Πξνθάθεο, 2005).

Η περίπηωζη ηης Δλλάδας

χκθσλα κε ηνλ Σζαξδαλίδε (2006), ν νπνίνο βαζίζηεθε ζηελ αλάιπζε ηνπ

Robinson (2002: 25-45), νη ζρέζεηο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη Μέζσλ ζηελ Διιάδα

ξπζκίδνληαη απφ ηηο εμήο πξνυπνζέζεηο:

Πξψηνλ, φηαλ νη δηεζλείο ζρέζεηο ηεο ρψξαο ραξάζζνληαη ζε έλα πιαίζην ζπλαίλεζεο

κεηαμχ ηεο θνηλήο γλψκεο θαη ησλ δηακνξθσηψλ ιήςεο απνθάζεσλ, ηα Μέζα δελ

κπνξνχλ λα αζθήζνπλ επηξξνή. Δμαλαγθάδνληαη, ηδηαίηεξα φηαλ δηαπιέθνληαη κε ηελ

θξαηηθή/πνιηηηθή εμνπζία, λα ζηεξίμνπλ ηελ θπξίαξρε πνιηηηθή, έζησ θαη εάλ απηή

είλαη ιαλζαζκέλε. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα ζηελ πεξίπησζε ηεο Διιάδαο

απνηειεί ην «Μαθεδνληθφ», φπνπ ε ζπλαίλεζε αλάκεζα ζηελ θπβέξλεζε θαη ηελ

θνηλή γλψκε έρεη δεκηνπξγήζεη εκπφδηα θαη φξηα ζηνπο δηακνξθσηέο ηεο εμσηεξηθήο

πνιηηηθήο πνπ, αθφκε θαη ζήκεξα, πξνβάιινπλ αλππέξβιεηα (βι. επίζεο

Μαπξνεηδήο, 1999).

Γεχηεξνλ, φηαλ δελ ππάξρεη ζπλαίλεζε αλάκεζα ζηελ θνηλσλία θαη ηελ

θνκκαηηθή/πνιηηηθή εμνπζία, ηα Μέζα αδπλαηνχλ λα παξνπζηάζνπλ ζαθείο θαη

εληαίεο ζέζεηο, θαη σο εθ ηνχηνπ δελ κπνξνχλ λα επεξεάζνπλ θαη ηηο δηεζλείο ζρέζεηο

κηαο ρψξαο. Υαξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα απηήο ηεο πεξίπησζεο, φπσο πνιχ ζσζηά

επηζεκαίλεηαη (φ.π.: 162), είλαη ε πεξίνδνο πνπ πξνεγήζεθε ηεο έληαμεο ηεο Διιάδαο

ζηελ ΔΟΚ. Ζ θνηλή γλψκε «[…] ήηαλ δηραζκέλε, ην ίδην θαη ηα Μέζα. Άιια απφ ηα

Μέζα, ηδηαίηεξα εθείλα πνπ ππνζηήξηδαλ ηελ ηφηε αμησκαηηθή αληηπνιίηεπζε

(ΠΑΟΚ) είραλ ηαρζεί ζθφδξα θαηά ηεο έληαμεο θαη άιια πνπ ππνζηήξηδαλ ηελ ηφηε

θπβέξλεζε είραλ ηαρζεί ππέξ. Όκσο, απηή ε δηρνζηαζία ζηελ θνηλσλία δελ επέηξεςε

ζηα ΜΜΔ λα επεξεάζνπλ ηελ θπβεξλεηηθή πνιηηηθή. Μάιηζηα, ε ηφηε θπβέξλεζε

Καξακαλιή εθκεηαιιεχζεθε δηπισκαηηθά ηελ ηφηε αληίζεζε κεξίδαο ησλ Μέζσλ γηα

9

ηελ έληαμε, ψζηε λα απνζπάζεη απφ ηνπο κειινληηθνχο εηαίξνπο, θαηά ηε δηάξθεηα

ηνπ ηειεπηαίνπ θχθινπ ησλ εληαμηαθψλ δηαπξαγκαηεχζεσλ, θαιχηεξνπο φξνπο

ζπκκεηνρήο.»

Σξίηνλ, φηαλ δελ έρεη δηακνξθσζεί θιίκα ζπλαίλεζεο ζηελ θνηλή γλψκε γηα ηελ

εμσηεξηθή πνιηηηθή, ηα Μέζα έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επεξεάζνπλ ηε ράξαμε ηεο

εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, ηδηαίηεξα ζηελ πεξίπησζε πνπ ε θπβεξλεηηθή/θνκκαηηθή

εμνπζία δελ έρεη δηακνξθψζεη ζπγθεθξηκέλε πνιηηηθή θαη φηαλ ππνινγίδεη ην

εζσηεξηθφ πνιηηηθφ θφζηνο. Υαξαθηεξηζηηθφο είλαη ν ηξφπνο παξέκβαζεο ησλ

Μέζσλ ηφζν ζηα Ίκηα φζν θαη ζηελ θάιπςε ηνπ ρεδίνπ Αλάλ: ε αδπλακία

παξέκβαζεο ηνπο πνιηηηθήο εγεζίαο ζηελ πξψηε πεξίπησζε θαη ε κε δηαηχπσζε

ζαθνχο ζέζεο ζηε δεχηεξε, ζπληέιεζαλ ψζηε ε δεκφζηα ζεκαηνινγία λα

δηακνξθσζεί πξσηαγσληζηηθά απφ ηα Μέζα. ε φ,ηη αθνξά ηελ πξψηε πεξίπησζε, ε

θξίζε αλέδεημε ηνλ δπλεηηθφ ξφιν ησλ Μέζσλ ζηελ ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή,

θαζψο ε επίδξαζή ηνπο ππήξμε θαηαιπηηθή ζηελ πνξεία ησλ γεγνλφησλ. Πην

ζπγθεθξηκέλα, ηα ειιεληθά Μέζα θαη ηδηαίηεξα ε ηειεφξαζε ζεκαζηνδφηεζαλ ηελ

θαηάζηαζε ηνλ Ηαλνπάξην ηνπ 1996 κπξνζηά ζηελ αδπλακία νξηζκνχ ηεο απφ ηελ

πνιηηηθή εγεζία (Πξεηεληέξεο, 1999). Ζ ηειεπηαία, φπσο απνδεηθλχνπλ νη εμειίμεηο,

«αθνινχζεζε» ηελ θιηκάθσζε ηνπ ηειενπηηθνχ ιφγνπ, πξάγκα πνπ θαζφξηζε ζε

κεγάιν βαζκφ ηηο αληηδξάζεηο ηεο αιιά θαη ηηο γεληθφηεξεο εμειίμεηο (Παλαγηψηνπ,

2005: 145). Όπσο δηαπηζηψλεη θαη ν Κνχξθνπιαο (1997:36), ε θξίζε ζηα Ίκηα έδεημε

θαηαξράο φηη ηε ζπκπεξηθνξά ηεο Διιάδαο θαζφξηζαλ ην «ζέακα», νη εληππψζεηο,

θαη φρη ν ιφγνο θαη ε νξζνινγηθή επηδίσμε ζηφρσλ. Κάηη αλάινγν παξαηεξήζεθε θαη

ζηελ πεξίπησζε ηνπ ρεδίνπ Αλάλ, φπνπ ε επηρεηξεκαηνινγία ησλ Μέζσλ

θπξηάξρεζε ζηε δεκφζηα ζθαίξα θαη επεξέαζε θαη’ επέθηαζε ηηο αληηδξάζεηο ηεο

θνηλήο γλψκεο, ιφγσ ηεο απνπζίαο ζαθνχο θαη έγθαηξεο ηνπνζέηεζεο έλαληη ηεο

πξνηεηλφκελεο ιχζεο απφ ηελ ειιεληθή θπβέξλεζε (Παλαγηψηνπ, 2006:3).

Σέινο, φηαλ ε θνηλή γλψκε αληηηίζεηαη ζε επηινγέο ησλ δηακνξθσηψλ εμσηεξηθήο

πνιηηηθήο αιιά ππάξρεη εηιεκκέλε απφθαζε ηεο θπβέξλεζεο, ε θξηηηθή πνπ αζθνχλ

ηα Μέζα δελ κπνξεί λα επεξεάζεη ηελ πνιηηηθή. Έηζη, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ πνιέκνπ

ζην Κφζνβν ην 1999, παξφιν πνπ ηα Μέζα εμέθξαζαλ έληνλεο θαη θαζνιηθέο

αληηξξήζεηο ζηελ επέκβαζε ηνπ ΝΑΣΟ, δελ κπφξεζαλ λα επεξεάζνπλ ηνπο

θπβεξλεηηθνχο ρεηξηζκνχο θαη ηελ πξνζδηνξηζκέλε πνιηηηθή ηεο θπβέξλεζεο εκίηε

λα ζηεξίμεη ηηο λαηντθέο επηρεηξήζεηο (βι. επίζεο Σπξνπψιε, 2003).

10

Οι διαμορθωηές λήψης αποθάζεων και ηα ΠΓΔ

Απφ ηελ αλάιπζε πνπ πξνεγήζεθε πξνθχπηεη φηη ε επηξξνή ησλ ΠΓΔ ζηελ

εμσηεξηθή πνιηηηθή θαη ηηο δηεζλείο ζρέζεηο δελ είλαη πάληα ηζρπξή. Χζηφζν, ζα ήηαλ

ιάζνο λα ζπκπεξάλνπκε φηη ηα ΠΓΔ δελ αζθνχλ επίδξαζε ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν

νη θπβεξλήζεηο θαη νη δηπισκάηεο δηακνξθψλνπλ θαη αζθνχλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή.

Ζ εμσηεξηθή πνιηηηθή είλαη κηα δχζθνιε θαη πνιχπινθε δηαδηθαζία. Ζ άλνδνο θαη ε

εμάπισζε ησλ ΠΓΔ ηελ έρεη θάλεη αθφκε πην δχζθνιε, θαζψο πεξηνξίδνπλ ηνπο

δηακνξθσηέο απνθάζεσλ (Gilboa, 2002β).

Πξώηνλ, πηέδνπλ ηνπο εγέηεο θαη ηηο θπβεξλήζεηο λα αληηδξάζνπλ θαη ηνπο ζέηνπλ

δηιήκκαηα ζρεηηθά κε ην πψο:

ζα απνθχγνπλ δεζκεχζεηο ζε ζηξαηεγηθέο πνπ ίζσο απνζχξνπλ αλαθαιέζνπλ

ή αλαζεσξήζνπλ,

ζα ρεηξηζηνχλ ηα εζσηεξηθά θαη παγθφζκηα αθξναηήξηα ρσξίο λα

θαιιηεξγήζνπλ κεγάιεο πξνζδνθίεο,

ζα επηκείλνπλ ζε ζπγθξηκέλε πνιηηηθή πνπ έξρεηαη ζε αληίζεζε κε ηνλ ηφλν

ηεο ελεκέξσζεο

ζα αληηκεησπίζνπλ επηθξηηηθνχο δεκνζηνγξάθνπο θαη ζα απνθχγνπλ ηελ

θαηαζθεπαζκέλε εληχπσζε πνπ ηνπο ζέιεη λα είλαη αλαπνηειεζκαηηθνί θαη

αδχλακνη.

Ο πξψελ πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ Bill Clinton αληηκεηψπηζε απηνχο ηνπο θίλδπλνπο, φηαλ,

ζε δσληαλή ζχλδεζε απφ ην αξάγεβν ηνλ Μάην ηνπ 1994, ε ξεπφξηεξ ηνπ CNN

Christiane Amanpour πξνρψξεζε ζε κηα έληνλα θξηηηθή ηνπνζέηεζε ζηελ εθπνκπή

“Global Forum”: «Χο εγέηεο ηνπ ειεχζεξνπ θφζκνπ, σο εγέηεο ηεο κνλαδηθήο

ππεξδχλακεο, γηαηί εζείο, δειαδή νη ΖΠΑ, ρξεηάζηεθε ηφζν θαηξφ λα δηακνξθψζεηε

πνιηηηθή γηα ηε Βνζλία; Γηαηί επηηξέςαηε ζηηο ΖΠΑ θαη ηε Γχζε λα είλαη αηρκάισηεο

ησλ εξβνβφζλησλ; Γελ πηζηεχεηε φηη νη παιηλδξνκήζεηο ηεο θπβέξλεζήο ζαο θαη ηεο

δηεζλνχο θνηλφηεηαο ζην δήηεκα ηεο Βνζλίαο δεκηνχξγεζαλ έλα πνιχ επηθίλδπλν

πξνεγνχκελν ην νπνίν ζα κπνξνχζε λα επηηξέςεη ζε αλζξψπνπο φπσο ν Kim Il Sung

ή άιινπο ηζρπξνχο εγέηεο λα ζαο πάξνπλ ζηα ζνβαξά ιηγφηεξν απφ φζν ζα ζέιαηε;»

Καηάπιεθηνο ν Clinton απάληεζε: «Όρη, δελ ζεσξψ φηη θάηη ηέηνην κπνξεί λα ζπκβεί.

Αληίζεηα, ηνπνζεηήζεηο φπσο ε δηθή ζαο είλαη απηέο πνπ κπνξεί λα ηνπο θάλνπλ λα

κε παίξλνπλ ιηγφηεξν ζνβαξά απφ φζν ζα ήζεια» (ζην Ricchiardi, 1996: 27).

Γεύηεξνλ, απνδπλακψλνπλ ηνλ θεληξηθφ ξφιν πνπ θαηέρνπλ νη δηπισκάηεο/εηδηθνί σο

έγθπξεο πεγέο θξηηηθήο ελεκέξσζεο θαη αμηνιφγεζεο. Δλδεηθηηθά αλαθέξνπκε φηη

11

ζηνλ πφιεκνπ ηνπ Κφιπνπ ην 1991, ν ηφηε πξφεδξνο ησλ ΖΠΑ είρε παξαδερηεί φηη

ζηεξηδφηαλ πεξηζζφηεξν ζηηο πιεξνθνξίεο ηνπ CNN θαη ιηγφηεξν ζηελ ελεκέξσζε

ησλ δηπισκαηψλ θαη ησλ εηδηθψλ ηεο CIA (ζην Taylor, 2004: 227). Σν δεηνχκελν

ινηπφλ γηα ηνπο δηπισκάηεο/εηδηθνχο είλαη πψο:

λα αληαγσληζηνχλ απνηειεζκαηηθά ηε δσληαλή θαη ζε πξαγκαηηθφ ρξφλν

ελεκέξσζε, ρσξίο λα ππνβαζκίζνπλ ηε ζνβαξφηεηα θαη ηε δηεηζδπηηθφηεηα

πνπ νθείιεη λα δηέπεη ηηο αλαιχζεηο θαη ηηο πξνηάζεηο ηνπο,

λα κεηαδψζνπλ ζπγθξνηεκέλεο αλαιχζεηο θαη πιεξνθνξίεο ρσξίο λα

μεπεξαζηνχλ απφ ηελ ελεκέξσζε πνπ παξέρνπλ ηα ΠΓΔ,

λα αληαγσληζηνχλ εηθφλεο θαη ξεπνξηάδ πνπ αληηηίζεληαη ζηηο αμηνινγήζεηο

ηνπο θαη ηα ζπκθέξνληα ησλ ρσξψλ ηνπο.

Ζ δσληαλή θαη ζπλερήο θάιπςε, φπσο αλαθέξεη ν Παπαζαλαζφπνπινο (1999: 71),

ζεκαίλεη φηη ην θνηλφ ελεκεξψλεηαη γηα θάπνην δηεζλέο ζπκβάλ ηελ ίδηα ζηηγκή κε

ηνπο πνιηηηθνχο, «[…] ρσξίο θαζπζηεξήζεηο, πνιηηηθέο παξεκβάζεηο ή ινγνθξηζία.

Χζηφζν, απηφ ην πιενλέθηεκα έρεη θαη έλα ζεκαληηθφ κεηνλέθηεκα, θαη απηφ θάλεθε

ηδηαίηεξα ζηε ρψξα καο κε ηελ θξίζε ζηα Ίκηα ην 1996, φπνπ δφζεθε ε εληχπσζε φηη

νη πνιηηηθνί παξαθνινπζνχζαλ θαη αλέιπαλ ηα ηεθηαηλφκελα απφ ηηο ηειενξάζεηο. Ζ

έληνλε ζπλαηζζεκαηηθή θφξηηζε θαη ε ελ ζπλερεία αγαλάθηεζε ηεο θνηλήο γλψκεο

είραλ σο απνηέιεζκα είηε ζπαζκσδηθέο θηλήζεηο είηε έδηλαλ ηελ εληχπσζε φηη ε

θπβέξλεζε έραλε ηνλ έιεγρν. Καη ηνχην δηφηη, θαζψο ηα πάληα δηαδξακαηίδνληαη ζε

απεπζείαο ζχλδεζε, νη πνιηηηθνί ράλνπλ ηνλ έιεγρν, επεηδή δελ ππάξρεη ν

απαηηνχκελνο ρξφλνο γηα ηελ αλαδήηεζε ελαιιαθηηθψλ ιχζεσλ, ηελ επίηεπμε

ζπκθσληψλ ζην παξαζθήλην θαη ηε δπλαηφηεηα δεκηνπξγίαο ελφο θιίκαηνο, ψζηε ε

θνηλή γλψκε λα θαηαλνήζεη ηα πξνβιήκαηα.»

Δδψ, επνκέλσο, βξίζθεηαη ε πξαγκαηηθή αιιαγή. Ζ ηαρχηεηα κε ηελ νπνία

κεηαθέξνληαη ζήκεξα νη εηδήζεηο πηέδεη πεξηζζφηεξν ηνπο δηακνξθσηέο ιήςεο

απνθάζεσλ, νη νπνίνη, φπσο ζσζηά επηζεκαίλεη ν Taylor (2004:228), «[…]

αλαγθάδνληαη εθ ησλ πξαγκάησλ λα αληηδξάζνπλ κε έλαλ ηξφπν πνπ πάεη θφληξα ζηηο

δηπισκαηηθέο παξαδφζεηο ηεο κεζνδηθήο, ζπζηεκαηηθήο θαη αξγήο εξγαζίαο». Απηφ

έρεη σο απνηέιεζκα νη δηακνξθσηέο απνθάζεσλ δηεζλψλ ζρέζεσλ θαη εμσηεξηθήο

πνιηηηθήο λα αληηιακβάλνληαη ηα ΠΓΔ «[…] σο εηζβνιείο, σο δπλεηηθνχο πξφμελνπο

δηρφλνηαο» (φ.π.: 185). Καη φρη άδηθα, θαζψο ε «[…] θάιπςε εμσηεξηθψλ ππνζέζεσλ

απφ ηα Mέζα είλαη, ζηελ θαιχηεξε ησλ πεξηπηψζεσλ, απζαίξεηε θαη επηπφιαηε» θαη

νη δηακνξθσηέο απνθάζεσλ εμσηεξηθήο πνιηηηθήο δελ κπνξνχλ λα πξνβιέςνπλ «[…]

12

πνηα θξίζε ζα ηξαβήμεη ηελ πξνζνρή ησλ Μέζσλ θαη πνηα φρη» (φ.π.:187). Αθφκε

ρεηξφηεξα, «[…] κφιηο ηα κέζα αξρίζνπλ λα ελδηαθέξνληαη, ε ζπλεηζθνξά ηνπο

απνβιέπεη ζην μέζπαζκα ηεο θαηαηγίδαο, παξά ζηελ απνθπγή ηεο» (φ.π.: 189),

γεγνλφο πνπ, φπσο ζα επηζεκάλνπκε παξαθάησ, δελ δηεπθνιχλεη θαζφινπ ηε

δεκηνπξγία ελφο πιαηζίνπ θαηαλφεζεο ζχλζεησλ θαη παξαηεηακέλσλ παγθφζκησλ

πξνβιεκάησλ ζηνλ ρψξν θαη ηνλ ρξφλν πνπ δηαζέηνπλ ηα ΠΓΔ.

Οι περιοριζμοί λειηοσργίας και επιρροής ηων ΠΓΔ

Σν δεηνχκελν, φκσο, δελ είλαη κφλν ε επίδξαζε πνπ έρνπλ ή δελ έρνπλ ηα ΠΓE ζηελ

εμσηεξηθή πνιηηηθή. Οη εξεπλεηέο νθείινπλ επίζεο λα κειεηήζνπλ ηνλ ηξφπν κε ηνλ

νπνίν:

νη γεσπνιηηηθέο θαη ηερλνινγηθέο αιιαγέο επεξεάδνπλ ηε ιεηηνπξγία θαη

ηνλ ξφιν ησλ ΠΓΔ (Gilboa, 2005),

ηα ΠΓΔ ζπκβάιινπλ ζηελ θαηαλφεζε ησλ ζπγθξνχζεσλ πνπ ζήκεξα

καζηίδνπλ πνιιέο πεξηνρέο ηνπ πιαλήηε (Jacobsen, 2000),

ηα ΠΓΔ δηαρένπλ ηελ παγθφζκηα πιεξνθφξεζε (ηπιηαλνχ, 2005).

(α) Tα ΠΓΔ θαη νη γεσπνιηηηθέο αιιαγέο

Σν «CNN effect» πξνέθπςε κεηά ην ηέινο ηνπ Φπρξνχ Πνιέκνπ. Με ηελ πηψζε

θαζεζηψησλ πνπ δηακνξθψζεθαλ ζην φλνκα ηνπ θνκκνπληζκνχ, δηαζπάζηεθε ην

κέησπν ζπλαίλεζεο θαη ζπλεξγαζίαο δπηηθψλ θπβεξλήζεσλ θαη δεκνζηνγξάθσλ, κε

απνηέιεζκα ηα ΠΓΔ λα ζηξαθνχλ ζηελ θξηηηθή θαη ηελ πξνζπάζεηα επηβνιήο ηεο

δηθήο ηνπο αηδέληαο ζε ζέκαηα εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη δηεζλψλ ζρέζεσλ (Taylor,

2004: 182-184). Απηή ε ζηξνθή δηεπθνιχλζεθε απφ ηελ απνπζία ηνπ «ερζξνχ» θαη

ηελ αβεβαηφηεηα ηνπ θαηλνχξγηνπ πνπ ραξαθηήξηζαλ ηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή ησλ

θξαηψλ ηεο Γχζεο (Williams, 1993).

Μεηά ηελ 11ε επηεκβξίνπ, φκσο, ε Γχζε θαη θπξίσο νη ΖΠΑ έρνπλ θαηαιήμεη ζε

έλα παγθφζκην θαη ακεηάθιεην ζηξαηεγηθφ ζρέδην. Δμαπέιπζαλ δχν πνιέκνπο θαη

θέξνληαη απνθαζηζκέλεο λα επέκβνπλ ζε νπνηαδήπνηε ρψξα ην θαζεζηψο ηεο νπνίαο

«ππνζάιπεη» ηελ ηξνκνθξαηία. Δπηπξφζζεηα, θάλνπλ ιφγν γηα «αγψλα δηαξθείαο»,

πνπ πεξηιακβάλεη ηε ρξήζε νηθνλνκηθψλ, θαηαζθνπεπηηθψλ θαη δηπισκαηηθψλ κέζσλ

ηα νπνία δελ είλαη νξαηά θαη αληηιεπηά απφ ηα ΠΓΔ. Ζ εμέιημε απηή επεξεάδεη

αξλεηηθά ηνλ παξεκβαηηθφ ξφιν ησλ ΠΓΔ. Δλδεηθηηθή είλαη ε άζθεζε ηεο ιεγφκελεο

«ελζσκαησκέλεο δεκνζηνγξαθίαο», φπνπ νη δεκνζηνγξάθνη ιεηηνπξγνχλ θπξίσο σο

13

«φξγαλα» επηθνηλσλίαο θαη πξνπαγάλδαο ησλ ΖΠΑ (Carruthers, 2000). Ο ξφινο ηνπο

ζηελ πεξίπησζε απηή είλαη δεπηεξεχσλ θαη δελ κπνξεί λα εμεγεζεί κε φξνπο «CNN

effect». Αληηζέησο, θαίλεηαη λα ιεηηνπξγνχλ σο «εξγαιεία ζπγθαηάζεζεο», κε ηηο

ΖΠΑ λα σζνχλ ηα ΜΜΔ λα πεξηγξάθνπλ θαη λα εξκελεχνπλ ηηο δηεζλείο εμειίμεηο κε

ζπγθεθξηκέλν ηξφπν. Υαξαθηεξηζηηθφ είλαη ην πξσηνζέιηδν «mea culpa» ηεο

Washington Post γηα ηε κεξνιεπηηθή θάιπςε ηεο πεξηφδνπ ηνπ πνιέκνπ ζην Ηξάθ,

ζην νπνίν αλαγλψξηδε φηη είρε αθηεξψζεη πεξηνξηζκέλν ρψξν θαη είρε ππνβαζκίζεη ηα

ζηνηρεία πνπ ακθηζβεηνχζαλ ηηο ζέζεηο ηεο θπβέξλεζεο (Jarreau, ζην Βήκα 2004:

Α40).

(β) Σα ΠΓΔ θαη νη ηερλνινγηθέο αιιαγέο

Ζ ελεκέξσζε έρεη εηζέιζεη πιένλ ζε κηα λέα επνρή. Δλδεηθηηθή είλαη ε ηάζε ησλ

δηθηχσλ λα πξνβάιινπλ εξαζηηερληθά βίληεν ησλ ηειεζεαηψλ ηνπο. Σν λέν θαλάιη

ηνπ Al Gore, πξψελ αληηπξνέδξνπ ησλ ΖΠΑ, πνπ θέξεη ηελ νλνκαζία Current TV, κε

20 εθαηνκκχξηα ζπλδξνκεηέο, ζηεξίδεηαη θαηά 25% ζε εξαζηηερληθέο ζθελέο απφ

δηαδειψζεηο ζηε Γάδα, απφ έλα λνζνθνκείν ζην Ηξάθ θαη θνηηεηέο ζην Ηξάλ. ηε

Βξεηαλία έρεη επηλνεζεί ν φξνο «ζλαπαξάηζη», πνπ αλαθέξεηαη ζηνπο παπαξάηζη ηεο

θηλεηήο ηειεθσλίαο. Δξαζηηέρλεο ηξαβνχλ θσηνγξαθίεο κε ηα θηλεηά ηνπο ηειέθσλα

θαη ηηο πξνζθέξνπλ ζηε δεκνζηφηεηα αληί ζεβαζηψλ πνζψλ. Σν θαινθαίξη ηνπ 2005

ν Νηθ νθνθιένπο ηξάβεμε κε ην θηλεηφ ηνπ ηειέθσλν δχν θσηνγξαθίεο απφ ηε

ζθελή ζχιιεςεο δχν ππφπησλ γηα ηηο βνκβηζηηθέο επηζέζεηο ζην Λνλδίλν.

Γηαπξαγκαηεχζεθε ηελ πψιεζή ηνπο ζε ηξία βξεηαληθά θαλάιηα θαη χζηεξα απφ

δηάθνξεο πξνζθνξέο ηηο πνχιεζε ζην ITN αληί 90.000 επξψ. Σα δχν γεγνλφηα πνπ

αλέδεημαλ ηελ αιιαγή απηή ήηαλ ε θαηαζηξνθή απφ ην ηζνπλάκη ζηελ Αζία θαη νη

βνκβηζηηθέο επηζέζεηο ζην Λνλδίλν. Σν βξεηαληθφ θαλάιη ITN έιαβε 12 εξαζηηερληθά

βίληεν απφ πεξαζηηθνχο θαη επηδψληεο ηνπ ηζνπλάκη. ην Λνλδίλν, κία ψξα κεηά ηηο

επηζέζεηο, ην BBC είρε ιάβεη 50 θσηνγξαθίεο απφ θηλεηά ηειέθσλα. ήκεξα έρεη ζηε

δηάζεζή ηνπ ρηιηάδεο θσηνγξαθίεο αιιά θαη κηθξά βίληεν ηξαβεγκέλα απφ θηλεηά

ηειέθσλα (Φαθνχηε, 2005: Α56/84).

Σν κήλπκα είλαη ζαθέζηαην: ηφζν νη δηακνξθσηέο απνθάζεσλ ζηηο δηεζλείο ζρέζεηο

φζν θαη ηα ΠΓΔ ζα πξέπεη λα βξνπλ ηξφπνπο λα πξνζαξκνζηνχλ ζηε λέα

πξαγκαηηθφηεηα. Υάξε ζηε θνξεηή επηθνηλσληαθή ηερλνινγία (δνξπθνξηθά

ηειέθσλα, θνξεηέο θάκεξεο, θνξεηνί ππνινγηζηέο) πξνζθέξνληαη κεγαιχηεξεο

δπλαηφηεηεο ζηνπο κε επαγγεικαηίεο λα ζπλεηζθέξνπλ θαη απηνί ζηε θαηαγξαθή θαη

14

κεηάδνζε ησλ πιεξνθνξηψλ. Απηφ ελδέρεηαη λα κεηψζεη αθφκε πεξηζζφηεξν ηνλ

έιεγρν ησλ θπβεξλήζεσλ θαη ησλ δηπισκαηψλ ζε ζέκαηα δηεζλψλ ζρέζεσλ θαη

εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Δπηπξφζζεηα, απεηιεί λα αληηθαηαζηήζεη ηνλ παξαδνζηαθφ

ξφιν ησλ δεκνζηνγξάθσλ θαη ησλ ΠΓΔ σο δηακεζνιαβεηψλ εηδήζεσλ πξνο ην θνηλφ,

κε «[…] κηα κνλαδηθή, ζρεδφλ κνλνιηζηθή, ζηηγκηαία, σζηφζν, αησλίσο

αλαθπθιψζηκε (θαη πηζαλφλ αθαηάιιειε) εθδνρή ησλ γεγνλφησλ» (Taylor, 2004:

244).

(γ) Σα ΠΓΔ θαη νη πνιεκηθέο ζπγθξνχζεηο

ηελ επνρή ησλ ΠΓΔ «[…] άλζξσπνη θαη πξνβιήκαηα, ρψξεο θαη ήπεηξνη

εκθαλίδνληαη θαη εμαθαλίδνληαη απφ ηηο πνιηηηθέο θαη ςπρνινγηθέο καο ζεκαηνινγίεο

κε ηξνκαθηηθή ηαρχηεηα» (Παπαζαλαζφπνπινο, 1999:72). Ζ πείλα, ν ζάλαηνο ή ε

αλαηαξαρή δελ ζηακαηνχλ κφιηο θεχγνπλ νη θάκεξεο· παξακέλνπλ θαη

επηδεηλψλνληαη, θαη κφλν ηφηε κπνξεί λα επηζηξέςνπλ ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο.

Μπνξεί έηζη νη εηθφλεο θαη ηα ξεπνξηάδ ησλ ΠΓΔ λα θηάζνπλ ζε εθαηνκκχξηα

ζεαηέο, αιιά ζηνπο δηακνξθσηέο ηεο πνιηηηθήο θαη ζην θνηλφ δελ ζα παξαζρεζεί

ιεπηνκεξήο γλψζε θαη καθξνπξφζεζκε αλάιπζε ηεο θξίζεο.

Μάιηζηα, κηα κειέηε ηνπ Third World and Environment Broadcasting Project δείρλεη

φηη ζηε δηάξθεηα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1990, «ν ρξφλνο πξνγξάκκαηνο –ρσξίο ηηο

εηδήζεηο– πνπ ηα κεγάια θαλάιηα ηεο Βξεηαλίαο αθηέξσζαλ ζε αλαπηπζζφκελεο θαη

ζπαξαζζφκελεο απφ ζπγθξνχζεηο ρψξεο, κεηψζεθε ζρεδφλ θαηά 50%» (Cater,

2002:23). Σν 2005 ζηα εηδεζενγξαθηθά κέζα θπξηάξρεζαλ δηεζλείο εηδήζεηο, φπσο ην

ηζνπλάκη ζηε λνηηναλαηνιηθή Αζία θαη ν πφιεκνο ζην Ηξάθ. Όκσο, ηα ηξία

κεγαιχηεξα ακεξηθαληθά ηειενπηηθά δίθηπα αθηέξσζαλ απφ ηα ζπλνιηθά 14.529

ιεπηά ησλ βξαδηλψλ ηνπο δειηίσλ εηδήζεσλ, κφιηο 6 ιεπηά ζηελ αλζξσπηζηηθή θξίζε

ζην Κνλγθφ θαη άιια 2 ιεπηά ζηελ Σζεηζελία (Σαρπδξφκνο, 2006:49).

Δίλαη νη πφιεκνη πνπ έρνπλ απνθιεζεί «αφξαηνη», θαζψο ζπάληα θαηαγξάθνληαη θαη

πξνβάιινληαη απφ ηα Μέζα (Allen & Seaton, 1999). Δπηπξφζζεηα, νη ιηγφηεξν

δξακαηηθέο αιιά εμίζνπ ζνβαξέο θαηαζηξνθέο πεξλνχλ απαξαηήξεηεο, ελψ νη φπνηεο

αλζξσπηζηηθέο επηρεηξήζεηο ππνρξεκαηνδνχληαη. Σα θνλδχιηα θαη ε δεκφζηα

πξνζνρή ζπγθεληξψλνληαη ζηηο πςειψλ ηφλσλ, «ζνξπβψδεηο» θξίζεηο θαη φρη ζηηο

«ζησπειέο», θαη ην πιαίζην ηεο ζπδήηεζεο γηα ηηο θξίζεηο ηίζεηαη θπξίσο απφ ηηο

ηζρπξέο θπβεξλήζεηο (Rioux & Van Belle, 2005. Φξαγθνληθνιφπνπινο, 2005:485-

487). Γηα παξάδεηγκα, ζηηο αξρέο ηνπ 2003, φηαλ ην ελδηαθέξνλ ηνπ πιαλήηε

15

ζηξεθφηαλ ζηνλ πφιεκν ησλ ΖΠΑ ζην Ηξάθ, ε έθθιεζε ηνπ ΟΖΔ γηα ηε

ζπγθέληξσζε 45 εθαη. δνιαξίσλ γηα ηα ζχκαηα ησλ ζπγθξνχζεσλ ζηε Ληβεξία

απέθεξε πεξίπνπ 500.000 δνιάξηα, δειαδή ην 1,2% ηνπ δεηνχκελνπ πνζνχ

(Humanitarian Policy Group, 2003:2).

ηελ θάιπςε ησλ ζπγθξνχζεσλ ειάρηζηε είλαη θαη ε ζεκαζία πνπ αθηεξψλεηαη ζηηο

πξννπηηθέο ηεο πξνιεπηηθήο δηπισκαηίαο, ηεο επίιπζεο θαη ηεο εηξεληθήο

δηεπζέηεζεο ησλ δηελέμεσλ. Σα δεηήκαηα απηά αγλννχληαη, επεηδή δελ πξνζθέξνπλ

δξακαηηθέο θαη βίαηεο εηθφλεο. Ζ «ππξνζβεζηηθή αλακεηάδνζε» ησλ ΠΓΔ θαη ν

«επηθνηλσληαθφο ζπλαηζζεκαηηζκφο» πνπ θπξηαξρεί ζηελ θάιπςε ησλ γεγνλφησλ

απηψλ, νδεγεί ζε ζπαζκσδηθέο ελέξγεηεο, ζηε δεκηνπξγία απιντθψλ ζρεκάησλ

αληίιεςεο θαη εξκελείαο ζχλζεησλ γεγνλφησλ κε ζεκαληηθέο πνιηηηθέο επηπηψζεηο. Ζ

εληχπσζε πνπ ζρεκαηίδνπκε απφ ηα ΠΓΔ γηα ηηο ζπγθξνχζεηο δελ είλαη απαξαίηεηα

κηα αθξηβήο παξάζηαζε απηνχ πνπ ζπκβαίλεη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα. Όπσο εχζηνρα

επηζεκαίλεη ν Taylor (2004:280) νη πξαγκαηηθέο ζπγθξνχζεηο «[…] έρνπλ λα θάλνπλ

κε ηελ αθνή, ηελ φξαζε, ηελ φζθξεζε, ηελ αθή θαη ηε γεχζε ηεο κάρεο θαη ηεο

βάλαπζεο αιιειεμφλησζεο ησλ αλζξψπσλ.» Οη ζπγθξνχζεηο πνπ παξνπζηάδνπλ ηα

ΠΓΔ, φκσο, είλαη ζηελ «[…] θπξηνιεμία έλα δηακεζνιαβνχκελν γεγνλφο ην νπνίν

βαζίδεηαη ζε εθείλε ηελ πξαγκαηηθφηεηα, αιιά πνπ εμαηηίαο ηνπ ραξαθηήξα ηνπ θαη

ηνπ ζπκθέξνληφο ηνπ πεξηνξίδεηαη απιψο ζε κηα νπδέηεξε ή νπηηθναθνπζηηθή θαη

επνκέλσο αλαηζζεηνπνηεηηθή αλαπαξάζηαζή ηεο.» Αξθεηνί ζεσξεηηθνί

ππνζηεξίδνπλ φηη ε ηειενπηηθή θάιπςε ησλ πνιέκσλ θαη ησλ ζπγθξνχζεσλ απφ ηα

ΠΓΔ, είλαη πεξηζζφηεξν ζπγθξίζηκε κε θηλεκαηνγξαθηθέο ηαηλίεο παξά κε ηελ

πξαγκαηηθφηεηα ησλ γεγνλφησλ (Υνπιηάξαο, 2004: 144-145). Σν θνηλφ ζπκκεηέρεη ζε

πνιέκνπο θαη ζπγθξνχζεηο ηηο νπνίεο αληηιακβάλεηαη σο καθξηλφ, καθάβξην θαη

ελεκεξσ-δηαζθεδαζηηθφ ζέακα.

εκαληηθφ είλαη θαη ην πξφβιεκα πνπ πξνθχπηεη απφ ηελ πίεζε πνπ αζθνχλ νη

εθδφηεο/δηεπζπληέο εηδήζεσλ ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο γηα ζπλερή παξνρή «θξέζθσλ»

δηεζλψλ εηδήζεσλ, πνιέκσλ θαη θαηαζηξνθψλ, κε απνηέιεζκα νη δεκνζηνγξάθνη λα

κελ είλαη επαξθψο πξνεηνηκαζκέλνη θαη λα κεηαδίδνπλ ξεπνξηάδ ειιηπή θαη ζε

πνιιέο πεξηπηψζεηο αλαθξηβή. Οη επηηαθηηθέο αλάγθεο «[…]λα πξνιάβνπλ ηνπο

αληαγσληζηέο, λα κεηαδψζνπλ ην γεγνλφο ηελ ψξα πνπ ζπκβαίλεη θαη λα

θαηαλνήζνπλ ηα αίηηα θαη ηελ πνξεία ησλ γεγνλφησλ, ζπρλά επηβάιινπλ ηξνκεξέο

απαηηήζεηο ζηνπο δεκνζηνγξάθνπο, νη νπνίνη πξέπεη λα κεηαδψζνπλ ζην θνηλφ

πιεξνθνξίεο γηα ζέκαηα ηζηνξηθήο ζεκαζίαο […] Δίλαη πξνθαλέο φηη πεξηζζφηεξεο

16

πιεξνθνξίεο βγαίλνπλ ζην θσο εθ ησλ πζηέξσλ, αλαπξνζδηνξίδνληαο ηνλ ηξφπν κε

ηνλ νπνίν αληηιακβαλφκαζηε ην παξειζφλ θαη πξνθαιψληαο ζπρλά ηελ εηιηθξηλή

επαλαμηνιφγεζε ηνπ ηξφπνπ κε ηνλ νπνίν εθιάβακε ην γεγνλφο ηφηε. Απηφ ζπκβαίλεη

δηφηη, πνιχ απιά, ρξεηάδεηαη ρξφλνο γηα ηελ θαηαλφεζε ηνπ επξχηεξνπ πιαηζίνπ, θαη

ν ρξφλνο, γηα ηνλ δεκνζηνγξάθν, είλαη έλα πνιχηηκν εκπφξεπκα πνπ κεηξάηαη

πεξηζζφηεξν κε ηηο ψξεο –ζήκεξα, αθφκε θαη κε ηα δεπηεξφιεπηα– πνπ απνκέλνπλ

γηα ηε ιήμε ηεο πξνζεζκίαο παξά κε ηε ζρεηηθή πνιπηέιεηα ησλ κελψλ ή ησλ ρξφλσλ

πνπ απαηηείηαη γηα ηελ ηζηνξηθή έξεπλα θαη ηνλ πξνζσπηθφ αλαζηνραζκφ» (Taylor,

2004:243).

Τπάξρνπλ νξηζκέλα βαζηθά εξσηήκαηα ζηα νπνία ζα πξέπεη λα απαληήζνπλ ηα ΠΓΔ,

πξνθεηκέλνπ λα αληαπνθξηζνχλ ζηελ αλάγθε ηεο πνιχπιεπξεο ελεκέξσζεο.

Δηδηθφηεξα, γηα πνηνλ ιφγν γίλνληαη νη ζπγθξνχζεηο, πνηεο είλαη νη βαζχηεξεο αηηίεο

ησλ ζπγθξνχζεσλ, ηη πξνηάζεηο θαη ηδέεο ππάξρνπλ γηα ηελ επίιπζή ηνπο, πνηεο

νκάδεο θαη πνηα άηνκα εξγάδνληαη γηα ηελ εηξεληθή δηεπζέηεζή ηνπο, πνηνη

παξάγνληεο πξνσζνχλ ηελ αλνηθνδφκεζε, θαη πνηνο εηζπξάηηεη απιψο νθέιε, φπσο

θαηαζθεπαζηηθά ζπκβφιαηα. Δάλ «[…] ε δεκνζηνγξαθηθή δνπιεηά είρε σο άμνλα

απηά ηα εξσηήκαηα, ηφηε ν θφζκνο ζα είρε πνιχ πεξηζζφηεξε γλψζε γηα ηελ νπζία

ησλ ζπγθξνχζεσλ, πέξα απφ ηηο θαζαξά ζηξαηησηηθέο εμειίμεηο. Καη έηζη νη άλζξσπνη

ζα είραλ κηα πνιχ πην ξεαιηζηηθή εηθφλα γηα ην ηη γίλεηαη ζηνλ θφζκν.» (Βνπιέιεο,

2005:478-479).

(δ) Σα ΠΓΔ θαη ε «παγθνζκηνπνίεζε» ηεο πιεξνθφξεζεο

Σν εξψηεκα πνπ ηίζεηαη είλαη αλ ε δηάρπζε ηεο πιεξνθνξίαο είλαη παγθφζκηα ή αλ

ππάξρνπλ παξάγνληεο πνπ ιεηηνπξγνχλ σο αλαρψκαηα ζηελ πιαλεηηθή δηάδνζή ηεο.

Ζ θάιπςε ησλ ΠΓΔ θαζνξίδεηαη πεξηζζφηεξν κε βάζε ην πνιηηηθφ θαη νηθνλνκηθφ

ελδηαθέξνλ πνπ παξνπζηάδνπλ νξηζκέλεο ρψξεο θαη πεξηνρέο γηα ηηο ΖΠΑ θαη ηε

Γχζε, παξά κε βάζε ηελ χπαξμε αληηθεηκεληθήο αλάγθεο. Χο εθ ηνχηνπ, πεξηνρέο κε

κηθξή ζηξαηεγηθή ζεκαζία απιψο αγλννχληαη. Με ηελ έληαμε ηεο Κίλαο ζηνλ

Παγθφζκην Οξγαληζκφ Δκπνξίνπ ηνλ Γεθέκβξην ηνπ 2001, ηα επξσπατθά θαη

ακεξηθαληθά δίθηπα ζπαηάιεζαλ αξθεηφ ρξφλν γηα λα θαιχςνπλ ην γεγνλφο.

Αληίζεηα, είλαη δήηεκα αλ γξάθηεθε θάπνην κνλφζηειν ή πξνβιήζεθε θάπνην

ξεπνξηάδ, φηαλ ηνλ Ηνχιην ηνπ 2001 κπήθε ζηνλ ΠΟΔ ε Μνιδαβία, ε έληαμε ηεο

νπνίαο δελ άγγημε θαλ ην ην πθηζηάκελν παγθφζκην θαζεζηψο εκπνξίνπ.

17

Ζ παγθφζκηα πιεξνθφξεζε είλαη αζχκκεηξε θαη άληζε. Ζ πνζφηεηα ησλ εηδήζεσλ

απφ ηηο αλεπηπγκέλεο πξνο ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο είλαη ζπληξηπηηθά κεγαιχηεξε

απφ ηελ πνζφηεηα ησλ εηδήζεσλ πνπ αθνινπζνχλ ηελ αληίζηξνθε πνξεία. Οη

παξάγνληεο πνπ εμεγνχλ απηφ ην θαηλφκελν ζα κπνξνχζαλ λα είλαη νη

δηαθνξνπνηήζεηο θαη νη αληζφηεηεο ζηνπο φξνπο πξφζβαζεο ζηα ΠΓΔ, αιιά θαη ε

ζπγθέληξσζε ηνπ παγθφζκηνπ ζπζηήκαηνο ξνήο εηδήζεσλ ζηε Γχζε. Απηφ ην

ηειεπηαίν απνδεηθλχεηαη απφ ην γεγνλφο φηη απφ ηηο 100 κεγαιχηεξεο επηρεηξήζεηο

ΜΜΔ ζηνλ θφζκν θακία δελ έρεη έδξα ζηνλ Σξίην Κφζκν – 48 είλαη ακεξηθαληθέο θαη

ηαπσληθέο θαη νη ππφινηπεο εδξεχνπλ ζηε Γπηηθή Δπξψπε, ηνλ Καλαδά θαη ηελ

Απζηξαιία (Υαïκαληά, 2004: 50-51).

Δπηπιένλ, παξά ηελ αλάδεημε ησλ ΠΓΔ σο ζεκαληηθψλ παξαγφλησλ ηνπ παγθφζκηνπ

ζπζηήκαηνο ξνήο πιεξνθνξηψλ θαη εηδήζεσλ, θαζνξηζηηθφ ξφιν εμαθνινπζνχλ λα

παίδνπλ ηα ηξία κεγάια δηεζλή εηδεζενγξαθηθά πξαθηνξεία: ΑFP, Reuters θαη

Associated Press. Απηά εδξεχνπλ ζε ρψξεο ηνπ «Βνξξά», ηνπ αλαπηπγκέλνπ θφζκνπ,

θαη απνηεινχλ παγθνζκίσο ηελ θχξηα πεγή πιεξνθφξεζεο γηα πνιιά ΠΓΔ θαη

θξαηηθέο ππεξεζίεο. Λεηηνπξγνχλ, φπσο επηζεκαίλεη ν Πξνθάθεο (2003:137-138), σο

παξάγνληεο ππεξθαζνξηζκνχ ηεο ζεκαηνινγίαο ησλ δηεζλψλ εηδήζεσλ, θαζψο

απνθαζίδνπλ ζε θαζεκεξηλή βάζε πνηα γεγνλφηα απνηεινχλ εηδήζεηο, δεδνκέλνπ φηη

ην πιηθφ ηνπο αλακεηαδίδεηαη απφ ηα ηζρπξφηεξα ΠΓΔ αιιά θαη απφ ηελ πιεηνλφηεηα

ησλ Μέζσλ παγθνζκίσο. Δπίζεο, ν ρψξνο θαη ν ρξφλνο πνπ αθηεξψλνπλ ζε νξηζκέλα

γεγνλφηα ζπκβάιιεη ζηελ πξνψζεζε ζπγθεθξηκέλσλ εηδήζεσλ θαη ηελ ππνβάζκηζε

άιισλ δεηεκάησλ, ελψ επεξεάδεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ηα ΠΓΔ θαηαλέκνπλ ηνπο

αληαπνθξηηέο ηνπο θαη ηελ αλάιπζε ηεο επηθαηξφηεηαο.

Γηα λα γίλεη θαηαλνεηφ ην κέγεζνο ηεο ζεκεξηλήο επηξξνήο απηψλ ησλ πξαθηνξείσλ,

αμίδεη λα ζεκεησζεί φηη θαζέλα απφ απηά παξάγεη θαη δηαλέκεη παγθνζκίσο 400 έσο

500 εηδεζενγξαθηθά «πξντφληα» δηεζλνχο ελδηαθέξνληνο θάζε κέξα, ηελ ίδηα ζηηγκή

πνπ ην CNN δελ κεηαδίδεη πάλσ απφ είθνζη αλαιφγνπ πεξηερνκέλνπ εηδήζεηο (φ.π.:

144). Απηή ε θαηάζηαζε, θαη εηδηθφηεξα γηα ηηο ρψξεο ηνπ «Νφηνπ», ηηο

αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, επηδεηλψλεη ηηο παγθφζκηεο αληζφηεηεο ζε πνιηηηθφ

νηθνλνκηθφ θαη θνηλσληθφ επίπεδν. Δπίζεο, δελ «[…] αληαπνθξίλεηαη ζηελ

πινπξαιηζηηθή εθδνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο θαζφζνλ ν παγθφζκηνο έιεγρνο ηεο

ξνήο ησλ εηδήζεσλ επξίζθεηαη θαη’ νπζίαλ ζπγθεληξσκέλνο ζηα ρέξηα απηψλ ησλ

επηρεηξήζεσλ. Σνχην, βεβαίσο, δελ εμππεξεηεί ηελ αλάγθε ησλ πνιηηψλ ηνπ θφζκνπ

γηα ειεχζεξε, ηζφξξνπε, πνιπθεληξηθή θαη αληηθεηκεληθή ελεκέξσζε θαη επηπιένλ

18

δελ ζπκβάιιεη ζηε δεκηνπξγία ζπλζεθψλ θαηάιιεισλ γηα ηελ αλάπηπμε ηεο

παγθφζκηαο ζπλείδεζεο» (φ.π.: 145).

σμπεράζμαηα

Σα ΠΓΔ απνηεινχλ ζεκαληηθφ παξάγνληα ζπλ-δηακφξθσζεο ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ,

νη επηδξάζεηο ηνπ νπνίνπ δελ κπνξνχλ λα αγλνεζνχλ. Όπσο δηαπηζηψλεη θαη ν

Thompson (1999: 289), ηα πξντφληα ησλ κέζσλ ελεκέξσζεο επηηεινχλ κηα δνκηθή

ιεηηνπξγία ε νπνία δελ «[…] έρεη κεηψζεη ηνλ ηνπηθφ ραξαθηήξα ηεο πξφζιεςεο,

αιιά έρεη δεκηνπξγήζεη έλα λένπ είδνπο ζπκβνιηθφ άμνλα ζηνλ ζχγρξνλν θφζκν.»

Δμάιινπ, «[…] παξφηη ε αγνξά ησλ εηθφλσλ θαη ε δηαλνκή ηνπο είλαη

παγθνζκηνπνηεκέλεο, ε λνεκαηνδφηεζή ηνπο δελ είλαη θνηλή» (Μαδηαλνχ, 2002:336),

δεκηνπξγψληαο ην θαηλφκελν ηεο παγθφζκηαο εηθφλαο θαη ηεο ηνπηθήο ιεδάληαο ή ηνλ

άμνλα ηεο πιαλεηηθήο δηάδνζεο θαη επηηφπηαο πξφζιεςεο φπσο ηνλ νλνκάδεη ν

Thompson. Ζ επίδξαζε, δειαδή, πνπ αζθνχλ ηα ΠΓΔ ππφθεηηαη ζε πεξηνξηζκνχο,

θαζψο νη αλαγλψζεηο πνπ ππαγνξεχνληαη γηα ηα δηακεζνιαβεκέλα κελχκαηα ησλ

ΠΓΔ εμαξηψληαη ζε κεγάιν βαζκφ απφ ηα πιαίζηα εξκελείαο θαη απφ ηηο πεγέο πνπ νη

απνδέθηεο αλαθαινχλ θαηά ηε δηαδηθαζία πξφζιεςεο.

Χζηφζν, ε δηάρπζε ηεο παγθνζκηνπνηεκέλεο ελεκέξσζεο πνπ πξνζθέξνπλ ηα ΠΓΔ

έρεη ζπκβάιεη θαζνξηζηηθά ζηε κνξθή, ηελ έθηαζε αιιά θαη ηελ εμέιημε ίζσο

γεγνλφησλ φπσο ε εμέγεξζε ηεο πιαηείαο Σηελ-Αλ-Μελ, ε πηψζε ηνπ Σείρνπο ηνπ

Βεξνιίλνπ, ην πξαμηθφπεκα ηεο Μφζραο θ.ιπ. (Riordan 2004: 62). Σν γεγνλφο απηφ

δείρλεη φηη νη λέεο επηθνηλσληαθέο ηερλνινγίεο θαη ηδηαίηεξα ε παγθνζκηνπνηεκέλε

ελεκέξσζε κεηαζρεκαηίδνπλ ην πεξηβάιινλ, ην πιαίζην ζην νπνίν εμειίζζνληαη νη

δηεζλείο ζρέζεηο θαη ιακβάλνληαη νη απνθάζεηο ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο, φπσο

θαλεξψλεη θαη ην γεγνλφο φηη ν Πφιεκνο ηνπ Κφιπνπ ραξαθηεξίζζεθε σο «ν πφιεκνο

ηεο ηειεφξαζεο», ελψ ε επέκβαζε ζην Κφζνβν ραξαθηεξίζηεθε σο «ν πφιεκνο ηνπ

Ίληεξλεη». Δμάιινπ, ε ηθαλφηεηα ησλ ΠΓΔ λα κεηαδίδνπλ γεγνλφηα, θξίζεηο θ.ιπ.

άκεζα θαη ηαρχηαηα ζε έλα παγθφζκην θνηλφ, κεηψλεη ηε κέρξη ηψξα

απνθιεηζηηθφηεηα ηεο δηαρείξηζεο ησλ γεγνλφησλ απηψλ απφ ηηο πνιηηηθέο θαη άιιεο

ειίη ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο. Σα ζέκαηα ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο γίλνληαη πιένλ

κέξνο ηεο δεκφζηαο αηδέληαο, πεξηζζφηεξν νξαηά θαη αλνηρηά ζηνλ δεκφζην δηάινγν,

θαζψο παχνπλ λα απνηεινχλ πξνλνκηαθφ πεδίν ελαζρφιεζεο ζπγθεθξηκέλσλ

επαγγεικαηηψλ ή ειίη. Χζηφζν, ε ππεξ-επηιεθηηθφηεηα ησλ ζεκάησλ, ηα νπνία

παξνπζηάδνληαη απνθνκκέλα απφ ην θνηλσληθφ θαη ηζηνξηθφ ηνπο πιαίζην

19

(Παπαζαλαζφπνπινο, 1997:259), ζέηεη λέα εξσηήκαηα ζρεηηθά κε ηελ πνηφηεηα ηεο

παξερφκελεο ελεκέξσζεο φζν θαη ηηο επηπηψζεηο ζην πεδίν ηεο εμσηεξηθήο πνιηηηθήο.

ήκεξα, ζηελ επνρή ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ζρεδφλ είθνζη ρξφληα κεηά ην ηέινο ηνπ

Φπρξνχ Πνιέκνπ, ην φλεηξν κηαο «παγθφζκηαο δεκφζηαο ζθαίξαο», ζηελ νπνία ηα

θξίζηκα παγθφζκηα δεηήκαηα ζα πξνβάιινληαλ θαη ζπδεηνχληαλ απφ ηα ΠΓΔ,

παξακέλεη αλεθπιήξσην. ε έλα δνθεξφ ηνπίν, φπνπ λένη θφβνη παληθνβάιινπλ ηνπο

αλζξψπνπο θαη λέεο απεηιέο θαίλεηαη λα ζέηνπλ ζε θίλδπλν ηελ επηβίσζε ηεο

αλζξσπφηεηαο. ε ζπλζήθε ηεο νηθνπκεληθήο πξφζβαζεο ζηα Μέζα απνπζηάδεη

(Ρακνλέ, 2003). Ζ αλάπηπμε ησλ ΠΓΔ θέξλεη μαλά ζηελ επηθάλεηα δεηήκαηα πνπ

ζρεηίδνληαη κε αηηήκαηα γηα ηελ αλαδηνξγάλσζε ηεο παγθφζκηαο ηάμεο ηεο

πιεξνθνξίαο, θαζψο ε πξαγκαηηθφηεηα απηή «[…] πξνζπνξίδεη δχλακε ζηνπο

έγθαηξα θαη έγθπξα πιεξνθνξεκέλνπο εηο βάξνο ησλ απιεξνθφξεησλ, ησλ αθειψλ ή

ησλ παξαπιεξνθνξεκέλσλ» (Κατηαηδή-Γνπίηινθ, 2003:20-21). Νέα δηιήκκαηα

αλαθχνληαη πνπ ζρεηίδνληαη κε ηε θχζε θαη ηνλ έιεγρν ησλ ΠΓΔ θαη ηδηαίηεξα ησλ

πεγψλ ελεκέξσζεο.

Ίζσο, φπσο έρεη επηζεκαλζεί αιινχ (Φξαγθνληθνιφπνπινο, 2003: 459-462), ε ειπίδα

γηα ηε ζπγθξφηεζε κηαο πξαγκαηηθήο δεκνθξαηηθήο δεκφζηαο ζθαίξαο λα βξίζθεηαη

ζηελ παγθφζκηα θνηλσλία ησλ πνιηηψλ, θαζψο ε ηειεπηαία κεηαβάιιεη ηνλ ηξφπν

νξγάλσζεο ηεο δηεζλνχο πνιηηηθήο θαη ζέηεη ην θξίζηκν εξψηεκα γηα ην πνηνο έρεη

δηθαίσκα ζπκκεηνρήο ζε απηήλ. Δπηπιένλ, ζπλεηζθέξεη ζηελ εκθάληζε θαη αλάδεημε

λέσλ κνξθψλ ελεκέξσζεο, πνπ ακθηζβεηνχλ ηελ εγεκνλία ησλ ΠΓΔ, ελζαξξχλεη ηελ

πξνβνιή θαη αληαιιαγή απφςεσλ γηα ηα θξίζηκα θαη πςειήο πξνηεξαηφηεηαο

δεηήκαηα ηνπ ζήκεξα, θαζψο θαη ηε δεκηνπξγία λέσλ πιαηζίσλ επηθνηλσλίαο θαη

ζπλεξγαζίαο. Ζ ηαρχηαηε αλάπηπμε ησλ λέσλ ηερλνινγηψλ ηείλεη λα ππνλνκεχεη θαη

λα ακθηζβεηεί αθφκε θαη ηνλ ξφιν ησλ παξαδνζηαθψλ ΠΓΔ θαη ησλ επηδξάζεσλ

φπσο ην ιεγφκελν «CNN effect», φπσο θαλεξψλεη ην γεγνλφο φηη κέξνο ηεο

ελεκέξσζεο, ηδηαίηεξα ηνπ ακεξηθαληθνχ θνηλνχ, ζρεηηθά κε ηηο εμειίμεηο ζην

θαηερφκελν Ηξάθ πξνέξρεηαη απφ δηαδηθηπαθά εκεξνιφγηα αλζξψπσλ πνπ βξίζθνληαη

εθεί (ζηξαηησηψλ, πνιηηψλ, θ.ιπ.). Δμαηξεηηθφ, επίζεο, παξάδεηγκα απνηειεί ε

δηθηπαθή πχιε Oneworld, πνπ ηδξχζεθε ην 1995 απφ ηνλ Anuradha Vittachi,

δεκνζηνγξάθν απφ ηε ξη Λάλθα. Σν Oneworld άξρηζε λα ιεηηνπξγεί ζπλεξγαδφκελν

κε 22 κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, θαη ζήκεξα ζπλεξγάδεηαη κε πεξηζζφηεξεο απφ

1.500 νξγαλψζεηο, πνιιέο απφ ηηο νπνίεο πξνζθέξνπλ πιηθφ πξνο δεκνζίεπζε ζε

πάλσ απφ 80 δηεζλείο ζεκαηηθέο θαηεγνξίεο. Ο ηζηφηνπνο απηφο πξνζειθχεη πάλσ

20

απφ έλα εθαηνκκχξην επηζθέςεηο ηνλ κήλα θαη είλαη πξνζβάζηκνο ζε πεξηζζφηεξεο

απφ 90 ρψξεο. Σν Oneworld δεκνζηεχεη πιεξνθνξίεο ζε 5 γιψζζεο (αγγιηθά,

γεξκαληθά, δαληθά, ηηαιηθά θαη γαιιηθά) θαη ιεηηνπξγεί σο ηζηφο γηα παγθφζκηεο

εθζηξαηείεο ζε ζέκαηα φπσο ην πεξηβάιινλ, ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ην ράζκα

Βνξξά-Νφηνπ. Δπίζεο, θηινμελεί εκπεξηζηαησκέλεο ζπδεηήζεηο ζρεηηθά κε θξίζηκα

θαη αλνηθηά παγθφζκηα δεηήκαηα ηνπ 21νπ

αηψλα, θαη ιεηηνπξγεί σο κε θεξδνζθνπηθφ

εηδεζενγξαθηθφ πξαθηνξείν, παξέρνληαο ελεκεξσκέλν θαη έγθπξν πιηθφ. Κάπνηε

ηέηνηεο πξσηνβνπιίεο ήηαλ νπηνπίεο. ήκεξα, φκσο, είλαη πξαγκαηηθφηεηα, θαη είλαη

θαηαιπηηθήο ζεκαζίαο, θαζψο αλαδηακνξθψλνπλ ην επηθνηλσληαθφ ππφβαζξν ηεο

εμσηεξηθήο πνιηηηθήο θαη ησλ δηεζλψλ ζρέζεσλ ζε έλαλ θφζκν πνπ δηαξθψο

ζπξξηθλψλεηαη.

21

Βιβλιογραθικές αναθορές

Allen, Tim & Jean Seaton (eds.), (1999). The Media of Conflict: War Reporting and

Representations of Ethnic Violence. London: Zed Books.

Baum, M. (2003). Soft news goes to war: American Public Opinion and American

Foreign Policy in the New Media Age. Princeton N.J.: Princeton University

Press.

Bonafede, D.(1996): “The president, congress, and the media in global affairs”, ζ. 95-

119. ην Α. Malek (ed.), News media and foreign relations: a multifaceted

perspective. New Jersey: Ablex Publishing Communication.

Carruthers, L. Susan (2000). The Media at War: Communication and Conflict in the

Twentieth Century. New York: St Martin’s.

Cater, Nik (2002). “When Britain’s media is off message”, Humanitarian Affairs

Review, Spring 2002: 18-25.

Chomsky, Noam & Edward Herman (1988). Manufacturing Consent. New York:

Pantheon

De Torrente, Nicholas (2002). “CNN effect or not, these stories must be told”,

Humanitarian Affairs Review, Autumn 2002: 57-60.

Gilboa, Eytan (2000). “Mass Communication and Diplomacy: A Theoretical

Framework”, Communication Theory, 10:275-304.

Gilboa, Eytan (2002α). “Global Communication and Foreign Policy”. Journal of

Communication, December 2002:731-748.

Gilboa, Eytan (2002β). The Global News Networks and US Policymaking in Defence

and Foreign Affairs. Harvard University: The Joan Shorenstein Center on the

Press, Politics and Public Policy, #2002-6.

Gilboa, Eytan (2003). “Television News and US Foreign Policy: Constraints of Real –

Time Coverage”. Harvard Journal of Press/Politics, 8: 97-113.

Gilboa, Eytan (2005). “Global Television News and Foreign Policy: Debating the

CNN Effect”. International Studies Perspectives, 6: 325-341.

Gilboa, Eytan (2005). “The CNN Effect: The Search for Communication Theory of

International Relations”. Political Communication, 22: 27-44.

Gowing, N. (2000). “Media coverage: Help or hindrance in conflict prevention?”,

ζ.203-226. ην S. Badsey (ed.). The media and international security.

London: Cass.

Graber, A. Doris (1997). Mass Media and American Politics. Washington, DC:

Congressional Quarterly Press.

Hoge, James (1994). “Media Pervasiveness”. Foreign Affairs, 73: 136-144.

Humanitarian Policy Group Note, “Humanitarian Principles and the Conflict in Iraq”,

April 2003.

Jacobsen, Viggo Peter (1996). “National Interest, Humanitarianism or CNN: What

Triggers UN Peace Enforcement After the Cold War?”. Journal of Peace

Research, 33: 205-215.

Jacobsen, Viggo Peter (2000). “Focus on the CNN Effect Misses the Point: The Real

Media Impact on Conflict Management is Invisible and Indirect”. Journal of

Peace Research, 37: 547-562.

Jarreau P. (2004) «Αιιαγέο ζηε Washington Post». Σν Βήκα, Κπξηαθή 5/09/2004

Katovsky, Bill & T. Carlson (eds.), (2003). Embedded: The Media at war in Iraq

Guilford, Ct: Lyons Press.

Larson, J. F.(1992). “The media and foreign policy”, Journal of Communication,

42:159-161.

Mandelbaum, M. (1994). “The reluctance to intervene”. Foreign Policy, 95: 3-18.

22

Mc Nulty, J. Timothy (1993). “Television’s Impact on Executive Decision Making

and Diplomacy”. The Fletcher Forum of World Affairs, 17: 67-83.

McNair, Brian (2003). Δηζαγσγή ζηελ Πνιηηηθή Δπηθνηλσλία. Δθδφζεηο Καηάξηη

Αζήλα.

Patterson, E. Thomas (1997). “The News Media: An Effective Political Actor?”

Political Communication, 14: 445-455.

Ricchiardi, S. (1996). “Over the Line”. American Journalism Review, 18: 24-30.

Riordan Shaun (2004). The New Diplomacy. Cambridge: Polity Press.

Rioux, Jean Sebastien & Van Belle A. Douglas (2005). “The Influence of Le Monde

Coverage on French Foreign Aid Allocations”. International Studies

Quarterly, 49: 481-502.

Robinson, Piers (1999). “The CNN effect: can the news media drive foreign policy?”.

Review of International Studies, 25:301-309.

Robinson, Piers (2000). “The Policy-Media Interaction Model: Measuring Media

Power During Humanitarian Crisis”. Journal of Peace Research, 37: 613-633.

Robinson, Piers (2001). “Operation Restore Hope and the Illusion of a News Media

Driven Intervention”. Political Studies, 49: 941-956.

Robinson, Piers (2002). The CNN Effect. The myth of news, foreign policy and

intervention. London and New York: Routledge.

Shapiro, R. (1991). “A Reconsideration of the Rally Phenomenon”, ζ. 130-144. ην

S. Long (ed.) Public Opinion in political Behaviour, Volume 2, Boulder:

Westview Press.

Strobel, W. (1997). Late Breaking Foreign Policy. Washington D.C.: United States

Institute of Peace Press.

Taylor, Phillip (2004). Πόιεκνο θαη Γηεζλείο ρέζεηο ζηελ Δπνρή ηεο Πιεξνθνξίαο.

Αζήλα: Δθδφζεηο Παπαδήζε.

Thompson, B.J (1999). Νεσηεξηθόηεηα θαη Μέζα Δπηθνηλσλίαο Αζήλα: Παπαδήζε, Β΄

έθδνζε.

Williams, Kevin (1993). “The Light at the End of the Tunnel”. ζ. 81-90. ην John

Eldridge (ed.), Getting the Message. London: Routledge.

Βνπιέιεο, Νηθφιαο (2005), «Πνιέκνη, ζπγθξνχζεηο, δηεζλείο θξίζεηο θαη ειιεληθά

ΜΜΔ: Απφ ηα Βαιθάληα ζην Ηξάθ», ζ. 465-480. ην Υξήζηνο Α.

Φξαγθνληθνιφπνπινο (επηκέιεηα), ΜΜΔ Κνηλσλία θαη Πνιηηηθή – Ρόινο θαη

Λεηηνπξγία ζηε ύγρξνλε Διιάδα, Αζήλα: Η. ηδέξεο.

Κατηαηδή-Γνπίηινθ νθία (2003). Ζ επηθξάηεηα ησλ πιεξνθνξηώλ. Αζήλα: Κξηηηθή.

Κνχξθνπιαο Α. (1997). Ίκηα: Κξηηηθή πξνζέγγηζε ηεο ηνπξθηθήο πνιηηηθήο.

Δθδφζεηο ηδέξε Αζήλα

Μαδηαλνχ, Μ.(2002). «Δζληθή Σαπηφηεηα & Σειενπηηθφο Λφγνο: Σν Κφζνβν ζηελ

ειιεληθή ηειεφξαζε», ζ. 327-366. ην Νίθνο Γεκεξηδήο (εηζαγσγή-

επηκέιεηα), Ζ Πνιηηηθή Δπηθνηλσλία ζηελ Διιάδα, Αζήλα: Παπαδήζεο

Μαπξνεηδήο, Κσλζηαληίλνο (1999). «Κνηλή γλψκε θαη εμσηεξηθή πνιηηηθή. Ζ

πεξίπησζε ηνπ Μαθεδνληθνχ Εεηήκαηνο ηε δεθαεηία ηνπ 1990», Αγνξά Χσξίο

ύλνξα, 5:54-72.

Παλαγηψηνπ Νίθνο (2006). “The role of the Greek Press in Greek-Turkish

Rapprochement: The coverage of the “Annan Plan” for the Settlement of the

Cyprus Conflict” Ramses Working Paper Series, St Antony’s College, Oxford

University, http://www.sant.ox.ac.uk/esc/ramses/panagiotou.pdf.

Παλαγηψηνπ, Νίθνο (2005). “The role of Mass Media in Foreign Policy: The case of

Greek press.” Αλαθνίλσζε ζην 2nd LSE PhD Symposium on Modern Greece,

22 Ηνπλίνπ.

23

Παλαγηψηνπ, Νίθνο (2005α). Ο ξόινο ηνπ ηύπνπ ζηελ εμσηεξηθή πνιηηηθή: Κξηηηθή

απνηίκεζε ηνπ ηδενινγηθνύ ιόγνπ ηνπ ειιεληθνύ ηύπνπ ζηηο ειιελνηνπξθηθέο

δηαθνξέο. Αδεκνζίεπηε Γηδαθηνξηθή Γηαηξηβή, Αξηζηνηέιεην Παλεπηζηήκην,

Σκήκα Γεκνζηνγξαθίαο θαη ΜΜΔ.

Παλαγηψηνπ, Νίθνο (2005β). «Σχπνο θαη ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή: Ο ξφινο θαη ε

παξέκβαζε ηνπ ζηηο ειιελνηνπξθηθέο ζρέζεηο 1980-2000», ζ. 337-347. ην

Υξήζηνο Α. Φξαγθνληθνιφπνπινο (επηκέιεηα), ΜΜΔ Κνηλσλία θαη Πνιηηηθή –

Ρόινο θαη Λεηηνπξγία ζηε ύγρξνλε Διιάδα, Αζήλα: Η. ηδέξεο.

Παπαζαλαζφπνπινο, ηέιηνο (1997). Ζ Γύλακε ηεο Σειεόξαζεο: Ζ ινγηθή ηνπ κέζνπ

θαη ε αγνξά, Αζήλα: Δθδφζεηο Καζηαληψηε

Παπαζαλαζφπνπινο, ηέιηνο (1999), «Σα Μέζα Δλεκέξσζεο ζε θαηαζηάζεηο

θξίζεο», ζ. 63-77. ην ηέιηνο Παπαζαλαζφπνπινο & Μαξία Κνκλελνχ

(επηκ.), Εεηήκαηα Γεκνζηνγξαθηθήο Γενληνινγίαο, Αζήλα: Δθδφζεηο

Καζηαληψηεο.

Πεξηνδηθφ Σαρπδξφκνο, «Δηδήζεηο πνπ δελ κάζακε ην 2005», 28 Ηαλνπάξηνπ, 2006,

ηρ., 309.

Πξεηεληέξεο, Κ. Ησάλλεο (1999). «Όηαλ ε ηειεφξαζε πάεη ζηνλ πφιεκν. Ζ

επηζηξάηεπζε ησλ Ηκηψλ», ζ.93-101. ην ηέιηνο Παπαζαλαζφπνπινο &

Μαξία Κνκλελνχ (επηκ.), Εεηήκαηα Γεκνζηνγξαθηθήο Γενληνινγίαο, Αζήλα:

Δθδφζεηο Καζηαληψηεο.

Πξνθάθεο, Κσλζηαληίλνο (2003), «Ο παγθφζκηνο νιηγνπσιηαθφο έιεγρνο ησλ

εηδήζεσλ θαη ην θαηλφκελν ηεο παγθνζκηνπνίεζεο: Σν παξάδεηγκα ησλ

δηεζλψλ εηδεζενγξαθηθψλ πξαθηνξεηψλ», Αγνξά Χσξίο ύλνξα, 9:121-146.

Ρακνλέ, Ηγλάζην (2003). Πόιεκνη ηνπ 21νπ

αηώλα. Αζήλα: Δηθνζηνχ Πξψηνπ.

Ρέπαο, Γεκήηξεο (1999). Πξόζσπν κε πξόζσπν κε ηα Μαδηθά Μέζα Δλεκέξσζεο.

Αζήλα: Δθδφζεηο Καζηαληψηε.

ηπιηαλνχ, Αιέμαλδξνο (2005). «Παγθνζκηνπνίεζε θαη Μέζα Μαδηθήο Δλεκέξσζεο:

Δπηινγή δεκνζηνγξαθηθήο ζεκαηνινγίαο ππφ παγθνζκηνπνηεκέλε πξνζνρή»

ζ. 411-431. ην Υξήζηνο Α. Φξαγθνληθνιφπνπινο Α. Υξήζηνο, (επηκέιεηα.).

ΜΜΔ Κνηλσλία θαη Πνιηηηθή – Ρόινο θαη Λεηηνπξγία ζηε ύγρξνλε Διιάδα.

Αζήλα: Η. ηδέξεο.

Σζαξδαλίδεο, Υαξάιακπνο (2006). Σν ύζηεκα Λήςεο Απνθάζεσλ ζηελ Δμσηεξηθή

Πνιηηηθή. Θεσξεηηθέο Πξνζεγγίζεηο γηα ην Δζσηεξηθό θαη Γηεζλέο Πεξηβάιινλ.

Αζήλα: Δθδφζεηο Παπαδήζεο.

Σπξνπψιε, Μαξία (2003). «Ζ θνηλή γλψκε, ηα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο θαη ε

θξίζε ηνπ Κνζφβνπ», Αγνξά Χσξίο ύλνξα, 8: 224-242.

Φαθνχηε, Λαιίλα (2005). «Γεκνζηνγξαθία ρσξίο δεκνζηνγξάθνπο», Σν Βήκα ηεο

Κπξηαθήο, ζ. Α56/84.

Φξαγθνληθνιφπνπινο, Α. Υξήζηνο (2003), «Με θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο θαη

ειιεληθή εμσηεξηθή πνιηηηθή» 459 – 462. ην Παλαγηψηεο Σζάθσλαο

(επηκέιεηα), ύγρξνλε Διιεληθή Δμσηεξηθή Πνιηηηθή: Μηα πλνιηθή

Πξνζέγγηζε. Σφκνο Α», Αζήλα: Η. ηδέξεο.

Φξαγθνληθνιφπνπινο, Α. Υξήζηνο (2005). «Σα ΜΜΔ θαη νη Με θπβεξλεηηθέο

νξγαλψζεηο ζηηο δηεζλείο θξίζεηο: Καιχπηνληαο ην θελφ ηεο ελεκέξσζεο», ζ.

481-497. ην Υξήζηνο Α. Φξαγθνληθνιφπνπινο, (επηκέιεηα), ΜΜΔ Κνηλσλία

θαη Πνιηηηθή – Ρόινο θαη Λεηηνπξγία ζηε ύγρξνλε Διιάδα, Αζήλα: Η. ηδέξεο.

Υαïκαληά, φληα (2004), «Σν… πφζελ έζρεο ησλ επξσπατθψλ Μέζσλ Δλεκέξσζεο»,

Ζκεξεζία, 23- 24 Οθησβξίνπ 2004, ζ. 50-51.

24

Υαηδεθσλζηαληίλνπ, Θέκεο (2005). «ΜΜΔ θαη δηεζλείο δηελέμεηο», ζ. 439-456. ην

Υξήζηνο Α. Φξαγθνληθνιφπνπινο (επηκέιεηα), ΜΜΔ Κνηλσλία θαη Πνιηηηθή –

Ρόινο θαη Λεηηνπξγία ζηε ύγρξνλε Διιάδα. Αζήλα: Η. ηδέξεο.

Υνπιηάξαο, Αζηέξεο (2004). Γεσγξαθηθνί Μύζνη ηεο Γηεζλνύο Πνιηηηθήο. Αζήλα:

Δθδφζεηο Ρνέο.