F~ra t universitesi Sosyal Bilimler Dergisi F~rar Oniversio Journal ofSocial Science

.; Cilt: 15, Sayl: 2, Sayfa: 31-50, ELAZIG-2005 1975

UYGULAMALI COGRAFYADA SUC HARITALARI I1 :

s u ~ HARITA TIPLERI Cr ime Maps in Appl ied Geography : Types of Cr ime Maps II

Erdal KARAKA* Fwat Universitesi, Fen Edebiyat Fakiiltesi, Cografira Bolumu, Elazig.

e k a r a k a s @ f i r a t . e d u . t r

OZET

Gunumiizde bir qok bilim dall tarafindan yaprlan suq qallgmalarlnda suq haritalar~ yogun bir

gekilde kullanllmaktadlr. Bilim dall ve qalrgmanln ozelligine gore qegitli tipte uretilen suq

haritalarln~n tipi, qallgma sahasl ve buna bag11 olarak temin edilen veri kaynagrnln degi~imi

nedeniyle farklllagmaktadlr.

Sus haritalarlnln qiziminde as11 amaq suqun olugtugu ve geligtigi alanlar araslndaki

iligkilerin ortaya qlkarllrnas~ ve analiz edilmesidir. Analiz iglemi qerqevesinde alanda meydana

gelen suqlann artlg, azallg, daglllg ve arazi kullan~m~yla ilgili qegitli baglantllarr degerlendirilir.

Bu ~allgmada suq harita tiplerinden 6rnekler verilerek olumlu ve olumsuz yonlerinin

degerlendirilmesi yap~lacak ve hangi tur veri ile ne tur bir harita qizilebilecegi aqlklanmaya

qal~gllacakt~r.

Anahtar Kelimeler: Suq Harita Tipleri.

ABSTRACT

At present, Crime maps are densly used in crime studies carried out by many branches of

science. The types of the crime maps produced in various sorts according to the branch of the

science and to the character of the study vary because of the source- change of the data obtained

depending on the study- field.

The basic aim in making the crime maps is to identif the relations between the fields in

which the crime develops and occurs and to analyze them. In the analysis process; the increase,

decrease, distribution of the crimes, and their links related to the usage of the field are evaluated.

In this study, the positive and negative aspects of the crime maps will be evaluated by

giving examples from the crime maps, and what type of the crime map can be made with what

kind of the data will try to be explained.

Key Words: Types of the Crime Maps.

F. U.Sosyrrl Bilitrtler Dergisi 2005 15 ( 2 )

G I R ~ S Bugun suq haritalarl bir qok bilim dall tarafindan yapllan suq qalr~malar~nda

kullanllmaktad~r. Bu haritalarda asil amag suqla onun geli~tigi veya olu~tugu alan

araslndaki ili~kilerin ortaya qlkarllmasl ve analiz edilmesidir. Analiz i~leminde alanda

nieydana gelen suglar~n artq, aza l i~ , d a g ~ l l ~ ve arazi kullan~mlyla ilgili ge~itli baglantilarr

degerlendirilir.

Gunumuzde suq haritalarl elde ve cografi bilgi sistemleri ile kullanllan bilgisayar

prograrnlari yardimiyla bilgisayarda yapllabilmektedir. Bilgisayarda harita iiretimi

geli~mig bat1 ulkelerinde geli~mekte olanlara nazaran daha fazladlr. Zira bilgisayar

donanimrnln pahali o l u ~ u , ulkelerin ekonomik yapllarlndaki farklillk, geli~mig olan

ulkelerde bilgisayar kullanlmrnl artrr~rken, geli~mekte olan ve geri kalmig ulkelerde

azalmasina neden olmaktadlr. Diger yandan bu ulkelerde hem kurumlardaki bilgisayar

miktari ve kullanlln oranlnln dii$.iklugu, hem de kurumlarln sahip oldugu bilgilerin

bilgisayarlara yiiklenmemi~ olmasl da baqka bir sorun olarak ortaya q~kmaktadlr. Bir de

bunlara kurumlar arasindaki bilgilerin birbirlerine transferini saglayacak bir bilgi aglnln

bulunmamasl (Griffin, 2001, 1-3) ve yetersizligi de eklenirse, sug haritalarinln

iiretilmesinin imkanslz hale gelmesi daha da iyi anlaylacaktlr.

Suq haritalarlnln yaprmrnda haritanln amacl, sunulacagl birim, kullanllan veri tipi

onemli rol oynamaktad~r (Velasco, Boba,2000,1, Karaka~, 2005). Bu nedenle Haritanin

yaprmr ve tipinin seqiminde yukarlda sunulan faktorlerin dlynda, qalqmayl yapan ki~inin

bag11 bulundugu bilim dalina, qall$manln niteligine ve kisinin amaclna gore

farklrla~maktadlr. (Yon, 2001, Demirci, Coban, 2002, Murray, T. A, Mcguffog, I,

Western, J, Mullins, P, 2001, Canter, 2000). Sonuqta dinleyici veya bilgi sunulan grubun

niteligine gore olu~turulan suq haritalarrnln detayl farklila~maktadlr. Mesela halki ve ust

makami bilgilendirme amaclyla valilige verilen brifing ile emniyetin kendi birimleri

iqerisindeki ozel suq qall~malarlnda kullanmak uzere hazlrladiklarr haritalar biri birinden

farkll olmaktadlr. Zira her birimin beklentisi ve bilgi ihtiyacl farkllla~tlglndan detaylarla

birlikte harita tipide degi~mektedir.

Bu nedenle haritalar, bir alandaki toplam suq lniktarlnln dag111yn1 ya da ylllar

iqindeki geli~mesini gostermek veya bir suq tipinin belirli ozellikleri qerqevesinde (yll, ay,

gun, saat, belirli bir mahalle, mahalle iqinde belirli bir cadde vb.), incelenmesi amaclyla

istenilen detaylarda yapilmaktadlr.

COGRAF~ B ~ L G I SISTEMLERI CERCEVESINDE SUC HARITALARININ OLUSTURULMASI

Cografi bilgi sistemleri ile bilgisayarlarda suq haritalarl yapabilmek iqin oncelikle

suq bilgi sisteminin olu~turulmas~ gerekmektedir. CBS'de cografi bilgiyi temsil etmek

uzere kullanllan grafik (konumsal) ve grafik olmayan (tanlmsal, oznitelik) veriler olmak

iizere iki tur veri vardlr. Grafik yani konumsal veriler cografi bir yerin ya da varllgln belli

bir koordinat sistemine gore konumunu ve biqimini ifade ederler. Biqimi nokta, qizgi,

alan ~eklinde olan bu unsurlar bilgisayar belleginde ve depolama birimlerinde vektor veya

raster formda temsil edilirler (Sekil 1).

Sekil. 1. Cografi Bilgi Sistemleri Ortaminda Suq Haritalamas~nda Grafik Verilerin Ifadesi

Grafik olmayan (tan~msal. oznitelik) veriler ise konuma bag11 olmayan, dogrudan

detaya bag11 ve detayl tanit~cl verilerdir. Bunlar, suqu i~leyen k i ~ i veya sugla ilgili veriler

olabilecegi gibi suqun i~lendigi alanla ilgili bilgilerde olabilir. ~ r n e g i n suqun i~lendigi

yll, ay, gun, saat, suqu i~leyenin cinsiyeti, yaS1, meslegi, onceden suq i~ ley ip i~lemedigi,

ikamet adresi, boyu, veya herhangi bir A rnahallesindeki niifusun cinsiyet durumu,

miktar~ vb. oznitelik bilgileridir. Bu oznitelik bilgileri saylsal veya sozel karakterde

olabilir. ~ z n i t e l i k bilgilerinin bilgisayar ana belleginde ve depolama birimlerinde temsil

edilmesinde klasik bilgisayar kodlama yontemleri kullanlllr.

Gerek grafik gerekse grafik olmayan veri giriqleri "katmanlar" halinde

gerqekleqtirilir. Katman, aynl geometrik ozellige (nokta, qizgi, alan) ve ortak tanlmsal

ozelliklere sahip detaylarln biituniidur. Ornegin, "bina katmanl", "yo1 katmanl", "suq

katman~" vb. Ru durumda belli bir bolgeye ait grafik ve grafik olmayan bilgiler katmanlar

halinde bilgisayar ortamlna girilir (Sekil 2). lli~kisel veri modeline de uygun olan bu

F. U.Sosyal Bilimler Dergisi 2005 15 ( 2 )

katmanlama yaklagim hem goruntuleme i~lemlerinde hem de katmanlarin ust uste

qakiqtlrilmas~ ile analiz i~lemlerinde buyuk kolayliklar saglamaktadlr. Boylece girilmiq

bilgi detayina bag11 olarak farkll ozellik ve qegitlere gore suq haritalar~ ve analizleri

yapilabilir.

Bugun, GIs teknolojisindeki qok guqlu analiz araqlar~, alana bag11 suqlarin

olqulmesini ve degi~ik alanlarla baglantilar kurulmaslni kolaylhgtirmi~tir. Ayr~ca, polis

kayitlarlnln bilgisayara yuklenmesi; polisin, gehir iqindeki degigik alanlarda meydana

gelen suq faaliyetlerini sisternli olarak degerlendirmesine ve izlemesine imkan

tanimaktad~r.

Gunumuzde CBS ve bilgisayarlar yardimyla a~agidaki belli bag11 analiz turleri

yapilabilmektedir.

Mekansal sorgulama (Spatial Query): Co$afi bilgi kavram~nda hem cografi

konuma iligkin grafik ve grafik olmayan bilgi, hem de bu bilgilerin kendi iqlerindeki

kar~illkli ili~kileri anla~ilmalidir.

Suc verileri . . : --- .:-=i -...p .

. - - . -..- - .:- - . . . . =. . . (Police data crime incidents)

$ehir plan^ yo1 ve kav~aklar

(City planning and roads)

Ada ve parseller

(Housing authoruty and structures)

Arazi kullanimi

(Tax assesor land use)

$ekil2. Verilerin Katmanlar Halinde Gtisterilmesi

Bilgiler aras~ndaki bu iligkiler kullan~larak grafik bilgilerden grafik olmayan

bilgilere, grafik olmayan bilgilerden grafik bilgilere erigme iglemlerinin her birine

"mekar~sal sorgulama" denir. Mesela herhangi bir caddenin, sokagin yerlegme iqindeki

yerinin tespiti, kisaca adres bulma ve yer tespiti, bir suq noktasina dokundugunuzda o

s~lqla ilgili tum bilgilerin gorunmesi, merak ettiginiz bir donem veya bir yerdeki suqlann

tahlil edilmesi mesela herhangi bir yilin belirlenen ayl iqerisinde seqeceginiz bir mevki

veya mahallede meydana gelen suqlarin goruntulenmesi, bir arsa, yo1 vb. sahanin

Uygulanlall CograSyada Suc Haritalari I1 ...

kullantm ozelligi vb. alt detay bilgilerin gorulmesi ve bu goruntulerin haritalanmasl

o l a y ~ n ~ iqine allr (Sekil.3,4)

Yak~nllk Analizi (Proximity Analysis): Coaaf i detaylar~ her yonden ve

tanlmlanan uzakl~Wuzakl~klarda qevreleyen yeni alan detaylar (tamponlar) olugturulup

olugturulan tamponlar iqinde kalan detaylar~ belirleme i~lemine yaklnllk analizi denir. UG q e ~ i t cografi veri iqin uq ayrl tur yaklnllk analizi vard~r. Bunlar:

Nokta Detaylar &in Yakznlik Analizi; Nokta tipinde co$afi detay, merkez olmak

uzere istenen yanqapta daire geklinde bir alan (tampon) olugturulup, bu alan iqinde kalan

detaylar belirlenir. Ornegin bir suq veya suq y ~ g ~ n ~ n a (Hotspots) 30 metreden daha yalun

olan yerlerin ve kullanlm alanlarln~n belirlenmesi iqin bu tur bir analiz yaplllr (Sekil. 4 ).

Cizgi Detaylar in Yakinlik Analizi; Cizgi tipindeki detaylar~ qevreleyecek gekilde

istenen uzakllkta alanlar (tamponlar) olugturulup, bu tamponlar iqinde kalan detaylarln

belirlenmesi iglemidir. Omegin Ana yollarln 100 metre yaklnlndaki suqlar~ goriintulemek

iqin boyle bir analiz uygulan~r.($ekil. 5 ).

Alan Detaylar iCin Yakznlik Analizi; Alan tipindeki detaylarl qevreleyecek ~eki lde

istenen uzakllkta alan (tamponlar) olu~turulup, bu saha iqinde kalan detaylarln

belirlenmesi iglernidir (Sekil. 3). Omegin bir okul veya hastanenin 50 metre yakrnlndaki

suqlarin dokumu iqin bu yontem kullanll~r.

Ag analizi (Network analysis): Yol, kanalizasyon, elektrik ~ebekesi vb. qizgisel

detaylar birer ag olugturur. Ag analizi kapsamnda uq tur i ~ l e m vardir. Bunlar;

Optimum giizergah belirleme (Optimum path determination) :1lgilenilen cografi

bolge iqerisinde bir noktadan b a ~ k a bir noktaya olan en uygun guzergahln belirlenmesi

iglemidir. Ornegin; polis ekip otosu ile olay yeri arasindaki en uygun guzergahln

belirlenmesi, askeri birliklerin intikallerinin planlanmas~.

Adres belirleme (Address matching) Ag uzerinde istenen adreslere ulagma

iglemidir.

Kaynak tahsisi (Resource allocation) Ag uzerindeki belli merkezlere en yakln

adreslerin belirlenerek qegitli amaqlar iqin tahsis edilmesi i~lemidir.

Grid analizi (Grid analysis) :Raster yapldaki veriler kullanllarak Optimum

koridor belirleme Modellendirme ve simulasyon gibi yapllan analiz i~lemleridir (Ta~tan ,

Bank, 1994, Yumralloglu .2000, Karaka~, Karadogan, Arslan, 2003,a, 2004).

Gerek elde gerekse bilgisayarlarda iiretilen haritalar~n her ikisinin de avantajl~ ve

avantajslz yonleri bulunmaktadlr. Elde qizilen haritalarda yapllan hatanln duzeltilmesinin

zorlugu Cjiletle silinmesi), qiziminin oldukqa uzun zaman almasl, yeni bilgilerin

iglenmesinin i m k a n s ~ z l ~ g ~ , qok fazla saylda unsur oldugunda karma~lk hale gelmesi ve

F.flSosynl Bilitrller Dergisi 2005 15 ( 2 )

detay unsurlar~n gosterilememesidir. Bilgisayar yardlm~yla qizilen haritalarda ise. hatanln

anlnda diizeltilebilmesi ve hata izinin kalmamasl, yeni bilgilerin kolayllkla kaylt edilmesi

(uzun y~llara ait verilerin girilebilmesi), qok klsa siirede istenilen olqekte ve degi~ik

ozellikte farkll unsurlara bag11 haritalar~n (suq-arazi kullan~ml, s u p ulaylm a@, suq-

mahalle, suq- belirli bir mekan-i~ han1,okul vb.) uretilebilmesi, farkll unsurlar~n bir arada

gosterilebilmesi, i~lenen unsurlar~n dogru olarak yerine konulabilmesidir.

Sekil.3 Daire iqinde Scqilcn Alandaki Suqlarln Dclaylw.1

Istatistiksel haritalar kantitatif ve kantitatif olmayan olmak iizere iki grup iqinde

incelenir (Ozgiiq, 1994, 195). Sus haritalarl saylsal verilere dayand@ iqin kantitatif

haritalar grubunda yer alan tematik haritalardlr ve harita tipinin seqiminde veri, alan,

qalqma tipi ve amacl onemli rol oynamaktad~r (Karaka~, 2005).

Eldeki verinin niteligi onemli bir faktor olarak karym~za s~kmaktadir. Suq

verilerinde yer ve alansal ozellikler bulunmakta ve bu durum haritalamada etkili

olmaktad~r. Veriler susun i~lendigi cadde ve sokak detaylarlnda ise yer, mahalle veya il

bazlnda ise alan bilgisi on planda yer almaktadlr. Boylece veri detayl harita tipini ve

Uygrrlanlall Co@-aSyada Suq Hnritalnri I I ...

d e t a y ~ n ~ farkl~la~tlrmaktad~r. Suq haritalamadaki amaq suqlarln dagl lq~ , yogunlug UU ve

bunlarl etkileyen yani artmaslna veya azalmas~na neden olan faktorlerin yada alanlarln

tespitidir. Boylece suqlar~ onleme, azaltma qall~rnalar~nln yapllmas~ ve olaylarln

aydlnlatllmasl daha da kolayla~maktad~r. Suq verilerinde yer bilgisi oldugunda deg i~ ik

nokta sembollii, alan bilgisinde ise tarama (koroplet) haritalar kullanllmaktadlr (Karaka~,

2005). Ilkinde dag1l17 ikincisinde ise yogunluk on plandadlr (Ozgiiq, 1994, 21 1) Esasta bu

kural araStlrmaclnln arqtlrma esnas~nda vermek istedigi ozellige bag11 olarak degi~iklik

gosterebilmektedir. Mesela yer bilgisinin bir alana bag11 oldugu goz onunde tutulursa ve

elinde yer bilgisi olan bir q a l l ~ m a c ~ o l ay~ genel bir alan iqinde vermek isterse alana bag11

koroplet harita, eger suqlar~n i~lendigi yerleri gostermek isterse nokta sembollii

haritalama yapabilir.

Sckil.4 Sc~ilcn Bir Alan vc Onun Dctay~

Calqma a l an~ verinin niteligini ve kapsamln~ etkilemektedir. Alanln iilke, bolge,

eyalet, ~ e h i r veya mahalle olmaslna bag11 olarak veri ozelligi de degi~ecektir. Ulke, eyalet

veya bolge q a l ~ ~ m a s ~ n d a veri miktarlnln art191 ve ternin zorlugu alansal verileri on plana

qlkannaktadlr. Sehir veya mahalle olqegindeki bir qall~mada ise veri temini daha kolay

oldugundan yer bilgileri on plana qkabilmektedir (Karaka~, 2005). Boylece ilkinde alana

F. U.Sosyal Bili~~zler Dergisi 2005 15 ( 2 )

ait toplam veriler, ikincisinde ise su~larin olugtugu yerlerin detay verileri onem

kazanmaktadir. Dolayisiyla ulke, eyalet ve bolge qall~rnaslnda koroplet, gehir

galigmaslnda ise ~ogunlukla nokta sembollu haritalar on plana gikmaktad~r. Fakat harita

tipinin segirnini qaligma konusu, galiqmayi yapanin bakq aglsi ve amaci onernli olqude

etkilemektedir. Zira istihbarat (bilgi toplama), sug tahrnin, taktiksel, stratejik, yonetimsel

olmak iizere 5 tipe ayrllan sug analizi (Boba, 2001) hem kendi i~erisinde hem de diger

bilim dallarina gore farklilagmaktadir. Cunku her birinin amacl ve kullandl@ veri ihtiyacl

ile detay~ degigmektedir.

CHENNU CITY

AUTO THEFT

ROQBERY

ROAb0UFfER w M)

Sekil.5 Hindistan Chennai Sehrinde Belirli Giizergahlara Gore Oto S u ~ l a r ~ n ~ n Durumu (Karuppannan, 200 1 )

Kisaca ~ a l q m a y i yapanin mensup oldugu bilim d a l ~ , gallgma konusu ile konuya

bakig aqisl ve degerlendirmesi makro veya mikro olgekte degigiklik gostermektedir.

Burada kastedilen sadece alanln biiyiimesi degil olaya b a l u ~ aglsinln ve

degerlendirmesinin detayidir. Mesela gehir gallgmaslnda mahalle olgeginde gallgma

makro, o mahalle iqinde cadde ve sokak olqegindeki qaligma da mikro olqektedir.

Dolayisiyla ilkinde hem nokta hem de koroplet harita kullan~labilirken, ikincisinde sadece

nokta sembolu harita kullanlmi daha on plana qikar.

NOKTA SEMBOLLU HAR~TALAR Daglllg haritalarl iqinde en qok kullan~lanlar~ndan biri olarak dikkati qeker. Bu tip

haritalarda nokta degeri, buyuklugu ve lokasyonu onemli unsurdur (Ozguq ,1994, 212).

Eger veriniz yer detayina sahipse yani adres bilgisi (cadde, sokak vb.) varsa ve dinleyici

ya da qallgmay~ yapan iqin yer detayl onemli ise bu tip haritalar kullanilir. Yani

noktalama iglemi suqun veya suqlarin iglendigi lokasyona gore yapilir ve haritadaki her

bir nokta suqun iglendigi yeri gosterir (Sekil.6). Bu tip haritalar karakol suq defteri

verileri kullanilarak yapillr (Karaka~, 2005) ve haritada suq yada suqlar iglendigi yerler

cadde, sokak bazinda goriilebilir (Sekil. 6,). Fakat yer detayindan kaqinlp ijzet bilgi verme

amaclyla harita uretildiginde detaydan kaqinarak verilebilir ki bu durumda cadde ve

sokak detayl gosterilmeden harita uretilir (Sekil. 7, 8). ilk tipinde okuyucu hangi sugun

yerlegmenin hangi mahalle, cadde ve sokaginda yer aldigini rahatlikla gorebildigi halde

(Sekil. 6), ikinci tipte suqlar~n hangi mahallelerde yogunlagtiglni goriirken cadde ve

sokaklarin hangileri oldugunu bilemez (Sekil .7, 8). Dolayisiyla haritalarin

olugturulmas~nda qaligmanin amaci veya sunulacagi birime gore tercih yapilabilir.

Ilk tipinde alanda suqlarln yogunlagtig~ cadde ve sokaklar belli oldugundan suqlar~n

olug nedenleri, onleme ve mucadelenin nerelerde yurutulmesi gerektigi net gekilde ortaya

qikmaktadlr. Dolaylsiyla gene1 bir alan iginde problemin yogunlagtlgi yerler net olarak

belirdiginden emniyet ve ozel sug qaligmalarinda daha qok tercih edilmektedir. Boylece

zaman, para, eleman konusunda tasarruf saglanmakta ve problemin qozumu daha da

kolaylagmaktadir. Suqlarin herhangi bir sahadaki (gehir, mahalle, karakol sorumluluk

alani, vb.) durumu haftal~k, aylik ve gunluk daglllglar ~eklinde verilebildigi gibi, yil veya

yillar bazindaki geli~mesi de haritalanabilir. Bu tip haritalar, karakolda gorevli ekiplere

karakol sorumluluk alanindaki suqlarln daglllg~, miktar~, qegidi, gibi ozellikleri gosterme

ve iist makama b61gedkki son durum haklunda bilgi verme amaciyla kullanilabilir

(Karakay, Arslan, Karadogan, 2003,b, 359).

Bu tip haritalamanin olumsuz yonlerinden birisi aynl noktada veya yerde birden

fazla s u ~ iglendiginde noktalarin birbirini kapatmasi ve haritanin karmag~kla~arak

netliginin bozulmasidir (Sekil.9). Yukandaki olumsuzluklar ya alana bag11 koroplet

haritalari ile ya da buyuyen daireler (semboller) kullanilarak giderilebilir. Nokta sembollu

haritalar verinin az oldugu kuquk alanlar veya birkaq ayllk veriler ile qaligma yapildiginda

F. ij.Sosyal Bilirnler Dergisi 2005 15 (2)

daha uygundur. Bu tip haritalar geqmi~te ve gunumuzde polis merkezleri ve karakollar

tarafindan kendi sorumluluk alanlanndaki suqlar~ yada g e n i ~ bir alan iqerisinde belirli

suqlarln yogunla$t~g~ lokasyonlarl (yerleri) gorme ve ozel qall~malar yapmak amaclyla

yogun olarak kul lan~lm~$t~r. Geqmi~ten gunumuze tek fark geqmi~te elle qizilen

haritalar~n giinumiizde bir t ak~m programlar yardlmlyla bilgisayarlarda daha rahat ve klsa

zamanda qizilebilmesidir.

Her wnbd otp hlrsld* olayln goaennebtrd~r.

$ekil. 7 Elazlg Sehrinde Cep H1rs1zl1gl2001 (Karaka$,2004)

F. U.Sosyal Bilirnler Dergisi 2005 I5 (2)

DERECELEND~R~LMI$ NOKTA SEMBOLLU HAMTALAR Bir lokasyonda veya alanda birden fazla suq saylsi varsa tek nokta sembollu

haritada aynl yerde ~ o k sayida suq olayl meydana geldiginde her bir suq noktasl digerini

golgeleyeceginden (Sekil.9) tek sembollu noktalamall harita yerine buyuyen sembollu

haritalar uretilerek bu olumsuzluk ortadan kaldirilabilir. Boylece belirli bir sokakta veya

caddenin belirli bir alanlnda meydana gelmi? olaylar o l u ~ yerleri ve say~lariyla birlikte

rahat bir ~ekilde goriilebilir (Sekil.10). Bu tip haritalar belirli bir suq qalqmaslnda, trafik

kazalar~nln degerlendirilmesinde ve herhangi bir alanda veya yerde meydana gelen

suqlar~ gostermede kullanllabilir. Trafik kazalarinda her bir kav~akta meydana gelen

trafik kaza saylsl ve meydana geldigi kav~aklar rahatllkla gorulebilir. Ayrica iki farkli

unsur verilmek istendiginde buyuyen daireler ile koroplet haritalar birle~tirilerek ikisi bir

arada verilerek haritalanabilir. Bu tip haritalarda suqlari etkileyen diger faktorlerle suq

dagllql arasindaki ili~kilerin verilmesi amaqlanlr (Sekil. 1 1 ,12 ).

Sekil. 10. Derecelendirilmi~ Nokta Sembollii Harita (Bromley, Thomas, 1997)

$ekil..l I . Elazlg Sehrinde 1Syeri ~irslzllglnln iSyeri Sayw ile Olan ili~kisi

TARAMA (KOROPLET ) H A ~ T A L A R Alana bagli olugturulan tematik haritalarda ilk akla gelen koroplet haritalandlr.

Mahalle, ulke, eyalet gibi slnlrl~ bir saha iqindeki olaylann nerelerde yer ald~gini aq~klar

ve alanlar hakklnda ozet bilgiler sunar ( Harries, 1999, 24). Tum alan iqindeki miktarln

alanln tumune e ~ i t daglld~gl varsayilarak ( ~ z g u q , 1994, 216) herhangi bir idari veya

yonetim alanlnin istatistiksel degerlerine gore olu~turulan haritalard~r. ~ l k e geneli illere

gore suq oranlan, herhangi bir yerlegim biriminde yer alan mahallere gore suq oranlar~

veya yerlegim birimlerindeki oturan nufusa gore (1000) suq yogunlugu gibi haritalar bu

tip haritalara ornek olarak verilebilir (Sekil.12, 13). Koroplet haritalarla olay ya da

olaylarln yer aldig~ alanlar hakk~nda ozet bilgi sunuldugu gibi buralarda ki suqlarln ylllar

bazlndaki geligimi, degigimi ile alanlar aras~ndaki farklil~klar gosterilir.

Yogunluk haritalarlnda suq qaligmalarinda bilgisayarlar yardimlyla suq yogunlagma

alanlarinl gosteren haritalar yapllmaktad~r ki buna hotspot ad1 verilmektedir. ilk baki~ta

yogunluklara bag11 tarama haritalarl gibi goziikse de bunlardan farkll bir ozellige sahiptir.

Tarama haritalarlnda (koroplet) ele alinan bir A alanlndaki toplam saylsal verinin o alan

buyukliigu ile olan iligkisi tin plandadir. Yani alan buyiikliigune gore sonuq qikar. Mesela

bir alandaki nufusun toplarm ile o alanin buyuklu@ arasindaki orani verir. Oysa o alan

iqinde de ele alinan veya bulunan miktar standart bir dagilimda degildir ve alan iqinde

F. U.Sosyal Bilirnler Der-gisi 2005 15 (2)

arazi kullan~ml, konut veya bina yo~unluklari ve ozellikleri gibi qe~i t l i nedenlerden

farkl~l~klar vardlr. Ama bu farkl~liklar haritada goz bniinde bulundurulmaz. Oysa

'hotspot'da suqlarin dag i l i~ ozelligine gore bir A a l an~ iginde tum alanda ayni yogunluk

ortaya qikmaz ve gergek daglllm bazlnda farkll yogunluk kademeleri o lu~ur . Zira ele

alinan A alani grid sisteme gore belirli parqalara ay r l lm~~ t i r ($eki1.14,15). Yani alan

tamamiyla belirli geni~likte karelere bijlunmiiq ve her bir kare iqindeki s u ~ sayisma gore

yo@nluk oluqturulmu~tur (Sekil.16). 1lkinde tiim alan miktar~ suq saylsina boliinerek

yogunluk bulunuyordu bunda ise her bir grid alan iqindeki dagi l i~a gore yogunluk ortaya

qikmaktadir. Klsaca gerqek yogunluk degerleri ortaya qikarilmi~ olur. Hotspot suq

lokasyonlar~nl tespit, onleme ve suq oranlni azaltmak amaciyla yapllir. B a ~ k a bir ifade ile

alandaki suq dagiliginln analiz i~lemidir ki suqun zaman, cins ve diger karakterleriyle

birlikte ele alinarak yogunla~ma noktalarin~n analizine dayanir (Harries,1999,23).

t . .-.. . -"- -- .A --- - .-.- .... ....

i L CHENNbI C K Y

lBolzuId\-rlc)x,\xn P A O I ' I ~ ~ I Y C:I{IAII:S - . - - - - . - . - - - -- . -. - - - . - . . -- - - - - -. 1

Pvnpmva- ~ c ~ u d . . ~ ~ m b r y . s ~ u m . r t c ~ n r ~ u . * 4 NI-.~~MIM. bum ~ h m n . ~ ~ * n m .

Hindistan Chennai Sehrinde Mahallelere G6re Niifus ve Su$ Oran~ ili: (Karuppannan, 2001)

Yani suqlarln, olaylarrn, miktar, zaman ve cografi yonlerden belirli kriterleri

karyrlayan hassas alanlarln bulunmasr, olaylar~n yer ve zaman degi~iminin incelenmesidir

(Erdogan, Duzgun, 2003). Hot spot iyleminin yapllabilmesi iqin elde en az bir yrllik

verilerin olmasr gerekir. Cok uzun yrllara ait veriler bulundugunda geqmi~teki verilerle

yapllan iylem ile giinumuzdeki dururnun karylagt~r~lmas~ yapllabilir. Boylece ele al~nan

donemler iqinde su~larrn yogunluk bolgelerinde bir degi~im olup olmadrgi yani gerileme

ve ilerleme alanlarl net bir yekilde ortaya qkabilrnektedir (Sekil.17). Bu durum miicadele

ve al~nan tedbirlerin bagarr oraninl gosterrnekte ve nerelerde ne tur qallymalarln

yapr labilecegini ortaya koymaktadlr.

F. i).Sosyal Bilinller Dergisi 2005 15 (2 )

Part I Crimes Grid Map Police Zone 2 Pittsburgh, Penn September 1998

$ekil. 14 Hotspotun Grid $ekilde Yapili$~. (Harries, K, 1999, syf.156)

$ekil 15 Elazlg $ehrinde H ~ r s ~ z l ~ k Hotspot'u

Uygularnalr Cografyada Suc Haritalari 11 . . .

Sekil.16 Elazlg Sehrinde Hlrslzl~k Suqlannln Yogunluk Degeri ( Hot spotu)

Hot spots: C h a n ~ over Time I

-- W h T l W

$ekll. 17 Iki donem~ iqine alan hotspota bir omek. Detroit 1994-1997 y~llarlna ait kundakq~l~k olayl. Koyu daireler ile gbsterilen 1997 y~l l , kesik qizgili dalre ~ l e g6stenlenler ise 1994 y111na ait yogunluk alanland~r ( Harries, K, 1999, syf.114) den.

F. U.Sosyal Bilit~ller Dergisi 2005 15 (2)

SONUC Geqmi~ten giinumuze suqlarln mekansal d a g i l ~ m ~ , yogunla$t~gi alanlar~n tespiti vb

ozelliklerinin ortaya qikarilmasi ve resmedilmesi amac~yla ilk zamanlar elde sonralar~ ise

bir t ak~m bilgisayar programlarl yard~m~yla bilgisayarlarda suq haritalar~ uretilmektedir.

Suq haritalar~nln tipi qaligma yapan birime, ki~iye, konuya, sahaya ve elde edilen

ya da vnrolan veriye bag11 olarak degigmektedir. Yukar~daki etkenler qerqevesinde nokta,

derecelendirilmi~ nokta sembollii ve koroplet haritalar olmak iizere degigik tipte haritalar

uretilmektedir.

Noktalama haritalar~ saha, amaq, veri ve olay sayislnrn uygunlugu ~artiyla suqlar~ii

olu~tugu yerler gosterilmek istendiginde y a p ~ l ~ r . Bu tip haritalarda suqlar~n i~lendigi

yerler cadde ve sokak olqeginde gorulebildigi iqin nerelerde ne tip qalqma yap~lacag~

veya ne tiir onlemler al~nacagi tespit edilebilmektedir. 0zel suq qal~gmalarlnda, suq

mekan ili~kisinin degerlendirilmesinde emniyet giiqleri ve ara~tlrmacilar tarafindan

kullanilir.

Derecelendirilmig nokta sembollii haritalar ise yogun verinin bulundugu sahalarda

suq yerlerinin gosterimi onernli oldugunda olaylar~n geqtigi yerleri gosterme amac~yla

noktalama haritalari yerine kullan~l~rlar. Zira noktalama haritalar~nda aynl yerde bir c;ok

olay meydana geldiginde noktalar birbirini kapatabilmekte ve harita kar~na~iklagmaktad~r.

Koroplet haritalar iilke, eyalet, bolge gibi g e n i ~ sahalarln qallgilmasi esnasinda

suqlarla ilgili yer bilgilerinin olmamasi nedeniyle ya da suc; yerlerinden ziyade alanlar on

plana qiktlg~nda tercih edilir. Burada esas amaq alanlar aras~ndaki ozet bilgilerin

verilmesi ve farkl~l~klarln gosterilmesidir. Bu nedenle iilkeler arasi, ulke veya bolge

bazinda yer alan iller olqegindeki suq qal~gmalarinda yogunluklarin gosterimi ve

kar~~lagt~rmalarda daha fazla tercih edilir.

Bilgisayar programlarr ve suq yer bilgisi verilerinin olmasi gart~yla bilgisayarlar

aracillg~yla suq yogunla~ma noktalarinin tespiti iqin suq yogunluk haritalar~

olu~turulmaktad~r. Bunda amaq gene1 bir saha iqinde onem arz eden yerlerin tespitidir.

Boylece turn saha iqerisindeki hassas alanlar ortaya ~ikarrlmakta dolaylslyla mucadele

edilecek ve qal i~ma yap~lacak yerler belirlenmektedir. BLI tip haritalar genelde suq onleme

qaligmalari ile yap~lan faaliyetlerin b a ~ a r ~ durumunu kontrol amaciyla emniyet birimleri

tarafindan yogun ~eki lde kullanll~r.

Uypulanml~ Cogrnlfyada Sug Haritalarr I1 . . .

KAYNAKLAR

BOBA, R., 2001. Introductory Guide to Crime Analysis and Mapping. Community

Oriented Policing Services. USA.

BROMLEY, R. THOMAS, C.,1997. "Vehicle Cr i r~~e in tlze City Centre Plarrrziizg for

Secure Parking" Town Planning Review. Volum. 68. Page. 257-278. ENGLAND.

CANTER, F., 2000, (Ed. Victor Goldsmith, Philip G. Mcguire, John H. Mollenkopf,

Timothy A. Ross) "Using a Geographic Information System For Tactical Crime Analysis"

Analyzing Crime Patterns. Sage publications. LONDRA.

DEMIRCI, S., COBAN, E., 2002, " Adli Birirr~lerirr Uygulnm~alari iCirlde S I I ~ At~aliz

Knvrnrr~i' Polis Dergisi Say1.30, ANKARA.

ERDOGAN, A, DiJZGUN, $., 2003. "Mekan ve Sirg, S I IE Hnritalarrlnsr ve Diger Alialitik

Ynkla~~tnlar" Emniyet Genel Mudurliigii Polis Dergisi. Y11.9 Say1.36 s.452-490 ANKARA.

GRIFFIN, J., 2001, "lrrternatior~nl Crime Mappb~g Caveats and Corzsiciernrions" Crime

Mapping News, Volume.3. Issue. I .

HARRIES, K., 1999. Mapping Crime: Princple and Practice. www.ojp.i~sdoj.gov/n~/pubs-

sum/m 178919

KARAKAS, E, KARADOGAN, S., ASLAN, H., 2003.a."CBS Ortarnirtcla SLIC Haritalarlra

Teknikleri", 1 Polis Biliyim Sernpozyumu. s.123-134, ANKARA.

KARAKAS, E, KARADOGAN, S, ASLAN, H., 2003..b. " S iq Ara~tirrnnlnrrnda CBS

Sistenti~lle Olr.~~tr~rrrlarr Fhritulnr~rl Orrer~ii", 1 Polis Bil i~im Sempozyumu, s.358-362, ANKARA.

KARAKAS, E., 2004. "Elnzrg $elrr.irrrle H~rsrzlrk S~cg Dagrlr~~ ve Ozellikleri" Flrat

Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt.14. Sayl. 1 s.19-39, ELAZIG.

KARAKAS, E, KARADOCAN, S. ASLAN, H., ,2004. "SIIG Haritalon ve Bilgisnyar

Tektlolojisi" Pamukkale Universitcsi Muhendislik Fakultesi Muhendislik Bilimleri Dergisi 11.

Bilgi Teknolojileri Kongresi Ozel Say~sl. s.37-42, DENIZLI.

KARAKAS, E.,2005. "Uygularnal~ Co@ufyadci Srlg Hnritalar~ I.Veri Kayr~nklarr" Firat

Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi Cilt.15, Sayl.l,Syf.57-69, ELAZIG. KARUPPANNAN, J., 2001. Crime Analysis Mapping in India : A Gis Implementation in

Chennai City http://www.ojp.usdoj.gov/nij/maps/Conferences/OIconf / Jai-Karuppannan. doc.

MURRAY,T.A, MCGUFFOGJ, WESTERN, J, MULLINS, P., 2001 "Esplorcitor~y Spatial

Data Arla!,lsis Teclzr~1que.s For Ex-arnir~irzg Url~ar~ Criine" British Journal Criminolo,ji, Say1.41, s.

309-329, ENGLAND.

OZGUC, N.,1994. Beyeri Cografya'da Veri Toplama ve Degerlendirme Yontemleri. 1.U \

yay. No.3849, ISTANBUL.

F. fiSosyal Bilitnler Dergisi 2005 15 (2)

TASTAN, H, BANK, E., 1994, "Cogrnfi Bilgi Sistet~lleritlde Korlutnn Bnglr Annlizler". 1

Ulusal Cografi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, s.33-52, TRABZON.

YON, H., 2001., ' 'Supin Bilgisayar. Ot-tnt~lir~da Hnri!alc~tzdrrrlnlnsl ve Sue Arlalizirlde

Kiillnnilnrasr" Polis Dergisi Say1.29, ANKARA.

YUMRALIOGLU, T.. 2000. Cografi Bilgi Sistemleri (Temel Kavramlar ve Uygulamalari).

Bilgi Sistemleri A.S. ISTANBUL.