Upload
tanjuzoturk
View
3.277
Download
6
Embed Size (px)
Citation preview
Üretim Planlama ve ProgramlamaÜretim Planlama ve Programlama
Ü• Üretim yöneticileri, belli bir ürünün gelecekte– Ne zaman ve
Ne kadar– Ne kadar
talep edileceğini belirlemek ve buradan hareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretimhareketle ileride ihtiyaç duyulacak üretim faktörlerini de
Zaman– Zaman– Miktar ve– Nitelikler
yönünden planlamak durumundadırlar
1Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
• Rekabet edebilmek için, Pazar talebi ile uzun dönemli üretim planlaması arasında bir denge kurulmalıdır.
• Uzun ve orta dönemli planların yapılması, Uzun ve orta dönemli planların yapılması, stokların etkin kullanımı, işgücü atamaları ve iyi bir kapasite planlaması taleptekive iyi bir kapasite planlaması talepteki değişikliğin etkilerini azaltır.
• Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl• Üretim kaynaklarının gelecekte nasıl kullanılacağı, örgütün başarısını direk etkiler ve burada üretim planlamaetkiler ve burada üretim planlamasistemi yardımcı bir araçtır.
2Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
• İşletmelerde amaçları gerçekleştirebilmek i i bi t k l l liçin birtakım planlar yapılır.
• İşletme politikası-stratejisi diye tanımlanan ş p j yuzun zaman dilimini kapsayan planların yanı sırayanı sıra
• Daha kısa zaman dilimini kapsayan, mal ve hizmetlerin miktar ve türünü belirleyen, talep öngörülerini esas alan planlar da söz p g pkonusudur.
3Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Planning Tasks and Responsibilities
4Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Planlama dönemleri ve sorumluluklar
Kısa-dönem planlarGörev atamalarıSipariş verme
Sorumlu:Üretim Yöneticileri
p şGörev programlamasevkiyatlar
Orta-dönem planlarSatış planlamaÜretim planlama ve bütçelemeİşgücü stok ve taşaron U dö l lSorumlu:
Sorumlu: Üst yönetim
İşgücü, stok ve taşaron düzeylerini saptama
Üretim-iş planlarını analiz etme
Uzun-dönem planlarAR-GEYeni ürün planlarıSermaye harcamaları
Sorumlu: Üretimyöneticileri, nezaretçiler, Sermaye harcamaları
Tesis kuruluş yeri ve yayılmaustabaşı
Bugün 3 Ay 1 yıl 5 yıl
Planlama Ufku
5Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim planlama• Gelecek belli bir dönem boyunca üretim
düzeyinin belirlenmesi çabasıdırdüzeyinin belirlenmesi çabasıdır.• Yani üretilecek ürünlerin ne miktarda ve ne
zaman üretilmesi gerektiği, üretim kapasitesinin kullanımı ve kapasite ilekapasitesinin kullanımı ve kapasite ile çıktıların dengelenmesi konularını kapsamaktadırkapsamaktadır.
• Plan ayrıntılara girmez, kesinlik taşımaz, gerekirse düzeltilir.
6Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim programlama
• Hangi ürünün ne zaman, ne miktarda ve a g ü ü ü e a a , e a da enerelerde işlem görerek üretileceği üretim programlamanın kapsamına girerprogramlamanın kapsamına girer.
• Programlar bağlayıcıdır, zorunlu olmadıkça değiştirilmez.
• Üretim planlama ve programlama üretimÜretim planlama ve programlama üretim öncesi faaliyetleri, üretim kontrolü ise üretim esnası ve sonrası faaliyetleriüretim esnası ve sonrası faaliyetleri kapsar.
7Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim planlama• Üretim planlamasının amacı üretim sürecinde
yapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetleyapılmakta olan faaliyetleri minimum maliyetle gerçekleştirerek ve zamanında üretim yaparak tüketici taleplerini karşılamaktırtüketici taleplerini karşılamaktır.
• Üretim planı, işletme planı ile uyumlu olmalı ve; l fi l l tkil diği dpazarlama ve finans planlarını etkilediğinden
bölümler arasında birlik sağlayabilmelidir.• Kötü veya hatalı bir üretim planlaması fazla stok
bulundurmaya-stoklama maliyetlerinin artmasına veya stoksuzluğa-tüketici isteklerinin karşılanamamasına yol açar. Verimlilik azalır.
8Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim planlama ve programlama süreci1. Talep öngörümü2 Bütünleşik toplam üretim planlaması2. Bütünleşik-toplam üretim planlaması
(Aggregate production planning)33. Ana üretim programlaması→genel kapasite planlaması ile
birlikte(Master production scheduling)
4. Malzeme ihtiyaç planlaması→detaylı kapasite planlaması(Material Requirements Planning) (MRP)
5. Kısa dönem programlama →kısa dönem kapasite kontrolü
Faaliyetlerin tümü birbiriyle uyumlu olmalı faaliyetlerin detayıFaaliyetlerin tümü birbiriyle uyumlu olmalı, faaliyetlerin detayı aşağı doğru artarken, kapsanan süre azalmalıdır.
9Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik Üretim Planlamasış
• BÜP genellikle bir yıl gibi orta dönemde, g y g ,beklenen talebi karşılayabilecek üretimi sağlama çabasıdır.
• Arzı talebe uydurma çalışmalarının tümüdür.• Öngörülen talep ile üretimi birbirine uydurabilme g p y
çalışmaları genellikle tek grup çıktı veya birkaç birleştirilmiş ürün grubu için yapıldığından bütünleşik ya da toplam planlama deyimi kullanılır. (ayakkabı imalatında renk ve tür ayrımı yapmadan imal edilen ayakkabı adedi kaç tonyapmadan imal edilen ayakkabı adedi, kaç ton çelik, kaç litre boya, kaç metre kumaş vs.. gibi)
10Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik üretim planlamasış p• Ne kadar kapasiteye ihtiyaç var?p y y ç• İhtiyaç duyulan kapasite nasıl temin
edilecek?edilecek?• Dönemler arasındaki farklı talepler nasıl
dengelenecek?
sorularını cevaplanmaya çalışır.
11Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik üretim planlamasış p
• Bu amaçla şu sorular cevaplanır:ç ş p1. İşletme gelecek yıl ne kadar üretmelidir?2 K k k it i k d d ?2. Kaynak kapasitesi ne kadardır?3. Talebi karşılamak için üretim aylık ne ş ç y
kadar değiştirilmelidir?4 Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar4. Hangi mal ve hizmetlerden ne kadar
satın alınmalıdır?
12Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik plan ve ilişkileriş p ş
Pazar A k l jiÜrün
talep
PazarVe talep Araştırma ve teknolojiÜrün
kararları
Süreçtalepöngörüleri, siparişler Eldeki
hammaddeler
işgücü
Süreçplanlama ve kapasite
kararları
Bütünleşik plan
Dış kapasiteTaşaronlar
Eldeki stok
Ana üretim programıVe MRP sistemleri
Taşaronlar
Detaylıiş programları
13Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik üretim planının özellikleri• Genellikle 3-12 aylık bir süre için üretimin
miktar ve zamanını saptar
ş p
miktar ve zamanını saptar.• Plan aylık dönemler itibariyle hazırlanır.• Üretimi adet saat lira gibi ortak birimlerle• Üretimi adet, saat, lira gibi ortak birimlerle
ifade eder.• Kapasite ve talep değişkenlerini kullanır ArzKapasite ve talep değişkenlerini kullanır. Arz
veya talep değişkenlerini değiştirebilme imkanı verir.
• Plan döneminde işletmenin fiziki kapasitesi sabittir, değiştirilemez varsayar.T l bi d ği k i l ld ğ• Talebin değişken veya mevsimsel olduğu durumda planı hazırlamak anlamlı olur. Talep değişmez olsa plan kolaylıkla hazırlanır.değişmez olsa plan kolaylıkla hazırlanır.
14Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Amaçları
• Talebi karşılamak
Amaçları
• Talebi karşılamak• Kapasiteyi etkin
k llanmakkullanmak• Envanter politikasına
uymak• Maliyetleri minimize
etmek– işgücüşg– envanter– Tesis ve ekipmanTesis ve ekipman– taşeron
15Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik planlama stratejileriş p j• Kapasiteyi veya talebi değiştirme stratejileri
izlenebilir:• Kapasite seçenekleri- kapasiteyi değiştir
1. Üretim miktarını değiştirmek– Fazla mesai– Eksik çalışma– Taşeronş– Fason
2. İşgücü miktarını değiştirmeİşe alma işten çıkarma– İşe alma , işten çıkarma
– Part-time– Geçici işgören
3 St k dü l i i d ği ti3. Stok düzeylerini değiştirme– Stoklama– stoksuzluk
16Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik planlama stratejileriş p j• Talep seçenekleri- talebi değiştir:
– Talebi etkilemek (fiyatlama, reklam, satış geliştirme)
– Farklı ürün üretme (mevsimlik talep durumunda tamamlayıcı ürünler üretme)y )
– Yüksek talep dönemlerinde talebi geç karşılama (talep edenin beklemesi)karşılama (talep edenin beklemesi)
17Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Aggregate Scheduling Options -Advantages and Disadvantages
Option Advantage Disadvantage SomeComments
Changinginventory levels
Changes inhuman resourcesare gradual not
Inventoryholding costs;Shortages may
Applies mainlyto production,not serviceare gradual, not
abruptproductionchanges
Shortages mayresult in lostsales
not service,operations
changes
Varyingworkforce size
Avoids use ofother alternatives
Hiring, layoff,and training
Used where sizeof labor pool isworkforce size
by hiring orlayoffs
other alternatives and trainingcosts
of labor pool islarge
18Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Advantages/Disadvantages -C i dContinued
Option Advantage Disadvantage SomeComments
i h l i llVaryingproduction ratesthrough overtime
idl i
Matches seasonalfluctuationswithouthi i / i i
Overtimepremiums, tiredworkers, may not
d d
Allowsflexibility withinthe aggregate
lor idle time hiring/trainingcosts
meet demand plan
Subcontracting Permitsfl ibili d
Loss of qualityl d d
Applies mainlyi d iflexibility and
smoothing of thefirm's output
control; reducedprofits; loss offuture business
in productionsettings
19Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Advantages/Disadvantages -C i dContinued
Option Advantage Disadvantage SomeComments
Using part time Less costly and High Good forUsing part-timeworkers
Less costly andmore flexiblethan full-timeworkers
Highturnover/trainingcosts; qualitysuffers;
Good forunskilled jobs inareas with largetemporary laborworkers suffers;
schedulingdifficult
temporary laborpools
Influencing Tries to use Uncertainty in CreatesInfluencingdemand
Tries to useexcess capacity.Discounts drawnew customers
Uncertainty indemand. Hard tomatch demand tosupply exactly
Createsmarketing ideas.Overbookingused in somenew customers. supply exactly. used in somebusinesses.
20Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Advantage/Disadvantage -C i dContinued
Option Advantage Disadvantage SomeComments
B k d i M id C M iBack orderingduring high-demand periods
May avoidovertime. Keepscapacity constant
Customer mustbe willing towait, but
d ill i l t
Many companiesbackorder.
goodwill is lost.
Counterseasonalproducts and
Fully utilizesresources; allows
May requireskills or
Risky findingproducts orp
service mixing;
stable workforce. equipmentoutside a firm'sareas of
pservices withopposite demandpatterns.
expertise.
21Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
St k dü i i d ği ti il i ü ü• Stok düzeyini değiştirme ile: işgücü düzeyindeki değişimler dereceli olur, ani işe
l i t k l i ü tialma, işten çıkarma olmaz, ani üretim değişiklikleri olmaz. Stok tutma maliyeti artar, t k l k d d t k b l bili İ l tstoksuzluk durumunda satış kaybı olabilir. İmalat
sejtörüne uygun, hizmette uygun değil.İ• İşe alma ve işten çıkarma ile işgücü düzeyini değiştirme: Diğer seçenekleri kullanma zorunda kalmayız, işe alma, çıkarma ve eğitim maliyetleri olur.İşgücü arzının piyasada bol olduğu durumda kullanılır.
• Fazla mesai veya eksik çalışma ile üretim• Fazla mesai veya eksik çalışma ile üretim miktarını değiştirmek: işe alma ve eğitme maliyeti olmadan talepteki mevsimlik değişimlermaliyeti olmadan talepteki mevsimlik değişimler karşılanır. Fazla mesai ücretleri, işgücünün yorgun olması sonucu kalite problemleri oluşur. y g p şFazla mesai dahi talebi karşılayamayabilir. Planda esnekliğe izin verir.
• Taşeron/fason kullanmak: firmanın çıktı düzeyini düzgünleştirir, esneklik sağlar, kalite kontrol gücü kaybolur, kar azalabilir, ileride işletme pozisyonunu kaybedebilir, işyapma k it i l bili Y i ü ti kkapasitesi azalabilir. Yeni üretim yaparken, üretim miktarını ayarlamada uygulanır.
• Part time işgücü kullanma: full time dan daha• Part-time işgücü kullanma: full-time dan daha az maliyetli ve esneklik fazla. İşgücü devri ve eğitim maliyetleri fazla kalite etkilenebilireğitim maliyetleri fazla, kalite etkilenebilir, programlama güçtür. Geçici işçilerin çok olduğu beceri istemeyen işler için uygundurbeceri istemeyen işler için uygundur.
• Talebi etkilemek: fazla kapasiteyi kullanmaya l İ di i l i ü t i k T l tçalışır. İndirimler yeni müşteri çeker. Talepte
belirsizlik olması, arz ile talebi her zaman d l k d t jd Y idengeleyememek dezavantajdır. Yeni pazarlama fikirleri ortaya çıkabilir. Fazla yer
t ( b ki ) b i l t l dsatma (overbooking) bazı işletmelerde kullanılabilir.
• Siparişleri geç karşılama: fazla mesai• Siparişleri geç karşılama: fazla mesai yapılmamış olur. Kapasite sabitlenir. Müşteri beklemeye razı olmalı ancak iyi niyetbeklemeye razı olmalı, ancak iyi niyet kaybolabilir. Çoğu firma uygular.
• Zıt mevsimlik ürünler/hizmet sunma:• Zıt mevsimlik ürünler/hizmet sunma:kaynakların kullanımını artırır. Dengeli, sabit işgücüne olanak verir Firmanın uzman olduğuişgücüne olanak verir. Firmanın uzman olduğu alanın dışından beceri ve ekipman gerektirebilir. Farklı dönemlerde zıt talebe sahip ürünleriFarklı dönemlerde zıt talebe sahip ürünleri bulmak zordur.
İki zıt stratejiİki zıt strateji
Level Strategy
Chase Strategygy gy
Üretimin Sabit üretim hızı Üretimin talebi
izlemesi
Sabit üretim hızı
26Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik planlama stratejileri• Chase-talebi izleme stratejisi
Ü ti h t l bi k k d i l i t k
ş p j
– Üretim hızının talebi çok yakından izlemesi ve stok düzeyinin sıfıra yakın olması (işe alma ve işten çıkarma maliyeti artar)ç y )
• Level-sabit üretim hızı stratejisi – Her gün aynı miktarı üretmekg y– İşgücü düzeyi aynı kalır– Stok bulundurma veya bulundurmama maliyetleri artar– kolay– kolay
• Mixed-hybrid-karma strateji– İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir.İlk iki stratejinin sakıncalarını gidermek için orta yol izlenir.
örneğin üretim hızı birkaç ayda bir değiştirilir.
27Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Bütünleşik planlama yöntemleri• Grafik & şema yöntemleri
Bütünleşik planlama yöntemleri• Grafik & şema yöntemleri
– Anlaşılması kolay, popülerdeneme & yanılma yaklaşımına dayanır– deneme & yanılma yaklaşımına dayanır
• Kantitatif-matematiksel yöntemlerDoğrusal programlama– Doğrusal programlama
– Ulaştırma modeli– Doğrusal karar kuralı– Doğrusal karar kuralı– Yönetim katsayılar modeli– Simülasyon ....vsSimülasyon ....vs
28Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Grafik yaklaşımGrafik yaklaşım
Pl l l t üb i li t• Planlamacılar tecrübe, sezgi ve maliyet verilerini kullanarak bütünleşik planlar ortaya çıkarabilirler.
• Alternatif planları göstermek için grafikler p g ç gkullanılır.
• Grafikte talep ile üretim kapasitesi• Grafikte talep ile üretim kapasitesi karşılaştırılır.Deneme an lma esas alan basit• Deneme yanılmayı esas alan basit, popüler bir planlama tekniğidir.
29Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Grafik yaklaşımGrafik yaklaşım• Talebi her dönem için öngörüle• Her dönem için kapasiteyi; normal
çalışma, fazla mesai ve taşeron ç ş , şkullanma durumunda belirle
• İşgücü işe alma ve çıkarma stoklamaİşgücü, işe alma ve çıkarma, stoklama maliyetlerini belirle
• Stok düzeyleri ve işgücü için firma• Stok düzeyleri ve işgücü için firma politikasını dikkate al.Alt tif l l h l t l• Alternatif planlar hazırla ve toplam maliyetlerini karşılaştır.
30Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
örnekörnek
• Aşağıdaki talep öngörülerine sahip ABC işletmesinde:ş
• Normal üretim kapasitesi ayda 2200Dö b t k 1000 i h• Dönem başı stok 1000 ise ve her ay normal kapasite kadar üretilirse:::
31Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Örnek-ABC işletmesi talep öngörüsü ve plan1ay talep Küm
talepüretim Küm
üretimDönem sonu stok
satış kaybı
Ocak 1500 1500 2200 3200 1700 0Ocak 1500 1500 2200 3200 1700 0Ş 1000 2500 2200 5400 2900 0M 1900 4400 2200 7600 3200 0M 1900 4400 2200 7600 3200 0N 2600 7000 2200 9800 2800 0
My 2800 9800 2200 12000 2200 0My 2800 9800 2200 12000 2200 0H 3100 12900 2200 14200 1300 0T 3200 16100 2200 16400 300 0
Ağ 3000 19100 2200 18600 0 500Ey 2000 21100 2200 21300 200 0Ek 1000 22100 2200 23500 1400 0K 1800 23900 2200 25700 1800 0A 2200 26100 2200 27900 1800 0
32Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
25000
30000
20000
25000
10000
15000
5000
10000 küm talepküm üretim
01 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
33Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
maliyetlermaliyetler
• Birim maliyet: 7.000 pb• Birim başına aylık stoklama maliyeti: 140Birim başına aylık stoklama maliyeti: 140• Birim aylık satış kaybı: 9.000• Fazla mesai(ilave birim başına):650 pb• Eksik çalışma (birim başına): 300• Eksik çalışma (birim başına): 300• Üretim miktarını değiştirme mal (birim başına): 500
Üretim planı1(level) için maliyetleray üretim Ürt.mal stok Stok mal Satış
kaybıSat.kayM
Ocak 2200 15.400.000 1700 238.000
Ş 2200 “ 2900 406.000
M 2200 “ 3200 448.000
N 2200 “ 2800 392.000
My 2200 “ 2200 308.000
H 2200 “ 1300 182.000
T 2200 “ 300 42.000
Ağ 2200 “ 0 0 500 4.500.000
Ey 2200 “ 200 28.000
Ek 2200 “ 1400 196 000Ek 2200 1400 196.000
K 2200 “ 1800 252.000
A 2200 “ 1800 252 000A 2200 1800 252.000
TOP 26.400 184.800.000 2.744.000 4.500.00035Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim planı2(karma)ay Küm talep üretim Küm üret D. S stok Satış kaybı
O k 1500 1500 2500 1000 0Ocak 1500 1500 2500 1000 0
Ş 2500 1500 4000 1500 0
M 4400 1500 5500 1100 0M 4400 1500 5500 1100 0
N 7000 2800 8300 1300 0
My 9800 2800 11100 1300 0My 9800 2800 11100 1300 0
H 12900 2800 13900 1000 0
T 16100 2800 16700 600 0
Ağ 19100 2800 19500 400 0
Ey 21100 2200 21700 600 0
Ek 22100 2200 23900 1800 0
K 23900 2200 26100 2200 0
A 26100 1500 27600 1500 0
36Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
30000
25000
30000
20000
10000
15000
5000
10000 küm talepküm üretim
01 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 121 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
37Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Üretim planı 2(karma) maliyetleray üretim Ür mal D S St mal Ür mik Fazla Eksikay üretim Ür.mal D. S
stokSt.mal Ür.mik.
değFazla mesai
Eksik çalışma
O 1500 10.500.000 1000 140.000 - - 210.000
Ş 1500 “ 1500 210.000 - - 210.000
M 1500 “ 1100 154.000 - - 210.000
N 2800 19.600.000 1300 182.000 650.000 390.000 -
M 2800 “ 1300 182.000 - “ -
H 2800 “ 1000 140.000 - “ -
T 2800 “ 600 84.000 - “ -
Ağ 2800 “ 400 56.000 - “ -Ey 2200 15.400.000 600 84.000 300.000 - -Ek 2200 “ 1800 252 000 - - -Ek 2200 1800 252.000 - - -K 2200 “ 2200 308.000 - - -A 1500 10.500.000 1500 210.000 350.000 - 210.000
26600 186.200.000 2.002.000 1300.000 1950.000 840.000
38Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Planları karşılaştırmaPlanları karşılaştırma
• Plan1-levelmaliyet=192 044 000maliyet 192.044.000
• Plan2-karmamaliyet=192.292.000
39Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Örnek:Densepack ocak-haziran talebi• Ocak:1280• Şubat: 640• Mart: 900• Nisan:1200• Mayıs:2000Mayıs:2000• Haziran: 1400• Aralık sonunda çalışan :300 kişi• Aralık sonunda eldeki stok:500• Aralık sonunda eldeki stok:500• Haziran sonunda eldeki stoğun:600 olması istenir• İşe alma maliyeti:500 $/işgücü• İşten çıkarma mal :1000$/işgücü• İşten çıkarma mal.:1000$/işgücü• Envanter mal:80$/birim/ay• K= işgücü başına günlük üretim
22 i ü ü d 76 i i 245 bi i ü t i i• 22 işgününde 76 işçi 245 birim üretmiş ise• K=245/22=11,1364/76=0,14653 birim/işgücü/gün
40Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
ay talep Net talep Küm talep
işgünütalep
Ocak 1280 1280-500=780 780 20
Şubat 640 640 1420 24
M t 900 900 2320 18Mart 900 900 2320 18
Nisan 1200 1200 3520 26
Mayıs 2000 2000 5520 22
haziran 1400 1400+600=2000 7520 15
41Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 1 chase üretimin talebi izlemesiPlan 1-chase-üretimin talebi izlemesi• Sıfır stok, işe alma ve işten çıkarma ileş ş ç
ay işgünü Net talep İşgücü başına aylık üretim
Gerekli y şg p aylık üretimişgücü
Ocak 20 780 20x0,14653= 2 931
780/2,931= 2672,931 267
Şubat 24 640 3,517 182Mart 18 900 2,638 342Nisan 26 1200 3,810 315Nisan 26 1200 3,810 315Mayıs 22 2000 3,224 621Haziran 15 2000 2,198 910
42Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Aralık sonunda 300 çalışan var iseAralık sonunda 300 çalışan var ise
A i ü ü İ İ t İ ü ü T Kü Kü t kAy işgücü İşe alma
İşten çıkarma
İşgücü başına aylık üretim
Top üretim
Küm üretim
Küm talep
stok
O 267 300-267=33
2,931 267x2,931=783
783 780 3Ş 182 267- 3,517 640 1423 1420 3Ş 182 182=85
640 3M 342 342-
182=1602,638 902 2325 2320 5
N 315 342-315=27
3,810 1200 3525 3520 5M 621 621-
315 3063,224 2002 5527 5520 7M 621 315=306, 2002 7
H 910 910-621=289
2,198 2000 7527 7520 7top 755 145 30
43Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
maliyetlery
• M= 755x500+145x1.000+30x80=524.900• Haziran sonunda 600 birim stok istenir:Haziran sonunda 600 birim stok istenir:mal=600x80=48.000• Top mal= 524.900+48.000=572.900• Dönem başı stok(500) maliyete girmez• Dönem başı stok(500) maliyete girmez• Martta ve mayısta elde stok olduğu için 1 er işçi
azaltılabilir 755-2=753 işçi işe alınırsa işten çıkarmaazaltılabilir. 755-2=753 işçi işe alınırsa, işten çıkarma 144 olur. Envanter 13 e iner. Maliyet 569.540 olur…
44Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan2 level sabit işgücü stoksuzluk yokPlan2-level-sabit işgücü-stoksuzluk yok• İşe alma işten çıkarma yok, satış kaybı yok.• Minimum kaç kişi gerekli?
ay Küm talep İşgücü başına Gerekli kişi ay Küm talep küm. üretim sayısı
O 780 2,931 780/2,931=267
Ş 1420 6,448 221M 2320 9 086 256M 2320 9,086 256N 3520 12,896 273M 5520 16,120 343H 7520 18 318 411maxH 7520 18,318 411max
45Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
411 KİŞİ GEREKLİ- aralık sonu 300 kişi var ise 111 kişi işe alınacak, dönem sonu stoklar ise aşağıdaki gibi:
Ay İşgücü başına aylık üretim
Aylık top. Ü Küm Küm. Net stok
aylık üretim(1)
Üretim (2)(2)= (1)x411
Küm.Üretim
talep
O 2,931 1205 1205 780 425O 1205 1205 425
Ş 3,517 1445 2650 1420 1230
M 2,638 1084 3734 2320 1414
N 3 810 1566 5300 3520 1780N 3,810 1566 5300 3520 1780
M 3,224 1325 6625 5520 1105
H 2,198 903 7528 7520 8
t 5962top 596246Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
• Dönem sonu envanter: 5962+600=6562M li t t l+ i l l• Maliyet=envanter mal+ işe alma mal.
• Maliyet=6562x80 + 111x500=580.460y
Pl 1 569 540 idi• Plan 1 569.540 idi• Plan 2 580.460 ikisi birbirine yakıny• İşe al, çıkar yerine 2. plan uygulanır
47Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 3- karma stratejiPlan 3 karma strateji
A İ ü ü b• Sadece 1 kez kişi sayısını değiştirsek
• Ocak-nisan arası 1 dönem,
Ay Küm talep
İşgücü başına aylık üretim
Ocak nisan arası 1 dönem, mayıs –haziran arası 2. dönem olsaİlk 4 kü ül tif t l 3520
O 780 2,931
Ş 1420 3,517• İlk 4 ay kümülatif talep 3520• İlk 4 ay kişi başı küm. Üretim:2,931+3,517+2,638+3,810=12,896
Ş 1420 3,517
M 2320 2,638, , , , ,• 3520/12,896=272,95 kişi≈273• 5-6 aylar için
Küm talep=4000N 3520 3,810
• Küm talep=4000• Üretim:3,224+2,198=5,422• 4000/5,422=737,7 kişi gerekli
M 5520 3,224
H 7520 2 198H 7520 2,198
48Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Karma stratejiKarma stratejiA Kü İ ü ü İ İ t Ü ti Kü t kAy Küm
talepİşgücü(1)
İşe alma
İşten çıkarma
Kişi başıüretim(2
Üretim(1).(2)
Küm üretim
stok
O 780 273 27 2,931 800 800 20O 780 273 27 , 800 20Ş 1420 273 3,517 960 1760 340M 2320 273 2,638 720 2480 160N 3520 273 3,810 1040 3520 0N 35 0 273 3,8 0 0 0 0M 5520 738 465 3,224 2379 5899 379H 7520 738 2,198 1622 7521 1
top 465 27 900top 465 27 900
49Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Karma strateji maliyetiKarma strateji maliyeti
İİşten çık.+işe alma+stok27x1000+465x500+(900+600)x80=379 50027x1000+465x500+(900+600)x80 379.500
Bu sonuç aynı zamanda doğrusal programlama sonucu elde edilen optimal p og a a a so ucu e de ed e opt astrateji
50Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Örnek: çatı malzemeleri imalatçısıÖrnek: çatı malzemeleri imalatçısı
• Çatı malzemeleri imalatçısı, 6 aylık çatı
ay talep gün Günlük talep
O 900 22 41kaplama malzemesi öngörülerini tablodaki
O 900 22 41Ş 700 18 39
gibi hazırladı. • Ort. Talep= 6200/124
M 800 21 38N 1200 21 57
• Ort. Talep=50 birim/gün
N 1200 21 57May 1500 22 68H 1100 20 55top 6200 124p
51Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Öngörülen talep ve ortalama talepg p p
70
50
60
70ng
day
Forecast Demand
Level production using average monthly forecast demand
30
40
50
te p
er w
orkin forecast demand
20
30
oduc
tion
rat
0
10Pro
Jan Feb Mar Apr May Junp y
22 18 21 21 22 20
52Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 1: 6 ay boyunca talebi karşılayacak sabit işgücü
ü i Kü Kü Döay üretim50.Gün
Küm üretim
talep Küm talep
stok Dönem sonu stok
O 1100 1100 900 900 200 200O 1100 1100 900 900 200 200Ş 900 2000 700 1600 200 400M 1050 3050 800 2400 250 650N 1050 4100 1200 3600 150 500N 1050 4100 1200 3600 -150 500M 1100 5200 1500 5100 -400 100H 1000 6200 1100 6200 -100 0
1850185053Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Kümülatif talep grafiğiPlan 1Plan 1
7,000
Cumulative level Reduction of i t
nits) 6,000
5 000 Cumulative level production using average monthly
f t
inventory
mand
(U 5,000
4,000
C f
forecast requirements
ve D
em 3,000Cumulative forecast requirements
umula
tiv 2,000
1,000
Jan Feb Mar Apr May Jun
Excess inventoryCu 1,000
Jan Feb Mar Apr May Jun54Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Maliyet verileriMaliyet verileri
• Stoklama mal= 5 pb/birim/ay• Fason mal= 10 pb/birimFason mal 10 pb/birim• Ortalama ücret= 5 pb/saat (40 pb/gün)• Fazla mesai= 7 pb/saat (8 saatin üstüne)• Üretim miktarını artırma mal= 10pb/birim• Üretim miktarını artırma mal= 10pb/birim• Üretim miktarını azaltma mal= 15pb/birim• Bir birim üretim için gerekli işgücü saat = 1,6 saat
55Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 1 maliyetiPlan 1 maliyeti
Gü d 50 bi i bit ü ti i i bit• Günde 50 birim sabit üretim için, sabit işgücü istenirse (fazla mesai yok, dönem başı stok yok, fason yok..)
• Günde 50 birim üretim için gerekli işgücü:ç g şg50 birimx 1,6 saat=80 saat gerekli80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi80 saat/ 8 saat/işgücü = 10 işçi
• Stok maliyeti=1850 birimx5pb=9250 pb• Normal çalışma=10 kişix124günx40pb=49600• Toplam maliyet=49600+9250=58.850 pbp y p
56Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 2: günlük talebin en düşük olduğu dönemdeki kadar işgücü tutup kalanınıdönemdeki kadar işgücü tutup, kalanını
fason karşılamakGü lük t lay talep gün Günlük talep
O 900 22 41O 900Ş 700 18 39M 800 21 38 minN 1200 21 57My 1500 22 68H 1100 20 55H 1100 20 55top 6200 124p
57Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 2 maliyet• 38 adet x 1,6 saat= 60,8 saat gerekli• 60,8/8= 7,6 kişi gerekli• 7 full-time 1 part-time• 7 full-time , 1 part-time• İşletme içi üretim= 38birim/günx124 gün=4712• 6200- 4712= 1488 birim fason• İşgücü mal= 7,6kişix40 pb/günx124gün=37696g g g• Fason mal=1488 birimx 10pb/birim=14880• Toplam maliyet=37696+14880=52576• Toplam maliyet=37696+14880=52576
58Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Plan 3: işe alma ve çıkarma ile üretimi talebe eşitleme
ay talep Üretim Üretimi art. İşten toplamay talep Üretim mal (işe alma)
İşten çıkarma
toplam
O 900 900x1,6x5= 7200 --- --- 72007200
Ş 700 5600 --- 200x15= 3000
8600
M 800 6400 100x10= 1000
---- 7400
N 1200 9600 4000 ---- 13600My 1500 12000 3000 ---- 15000yH 1100 8800 ---- 6000 14800top 6200 49600 8000 9000 66600
59Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
karşılaştırmakarşılaştırma
Plan 1 Plan 2 Plan 3Stoklama 9250 0 0Norm çalış. 49600 37696 49600Fazla çal. 0 0 0İşe alma 0 0 8000şİşten çık. 0 0 9000F 0 14880 0Fason 0 14880 0toplam 58850 52576 66600p
60Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
ödevödev
• Aynı örnekte 8 kişi ile çalışılıp, gerektiğinde fazla mesai yapılması halinde g ğ y pplanı hazırlayıp maliyetini hesaplayınız
61Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
ödev2ödev2B d l b i l t fi• Buzdolabı imalatçısı firma Ocak-Haziran arası için bütünleşik plan
ay talep
Ocak 400ş phazırlamak istemektedir. Firma aşağıdaki verileri hazırlamıştır
Ocak 400
Şubat 500hazırlamıştır.
• Üretimin öngörülen talebi karşılaması için işgücünü
Mart 550a ş a as ç şgücü ü
değiştirerek bir plan hazırlayınız. (aralıkta 8 işgören var)
Nisan 700
Mayıs 800işgören var)• Planın maliyetini
hesaplayınız.
Mayıs 800
haziran 700hesaplayınız.
62Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
• Maliyetler:– Stoklama m=8 pb/buzdolabı/ay– İşgücü ücreti=12 pb/saat (8 saat normal çalışma)İ– İşe alma (üretimi artırma)= 40 pb/kişi
– İşten çıkarma= 80 pb/kişi• Diğer veriler:
– Mevcut işgücü (aralık)= 8 kişiİ– İşçilik saati/buzdolabı=4 saat
– Aylık işgünü=20 günDö b t k 250 b d l b– Dönem başı stok=250 buzdolabı
– Dönem sonu stok= 0 buzdolabı
63Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Örnek Level StrategyÖrnek- Level Strategy
64Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Non Financial CriteriaNon-Financial Criteria
• Operations perspective:– Smooth & even flow is easy to manage
• Human resources perspective:– Nobody hired or fired, no overtime or furloughs, so y , g ,
employee morale should be fine• Marketing perspective:g p p
– All demand met, so no customer service issues
65Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Örnek Chase StrategyÖrnek-Chase Strategy
66Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Non Financial CriteriaNon-Financial CriteriaO ti ti• Operations perspective:– Can operations ramp up & back down this quickly?
M h diffi lt t li h– Much more difficult to accomplish• Human resources perspective:
Will l t l t b i hi d & fi d idl ?– Will employees tolerate being hired & fired so rapidly? – What about training & learning curve issues?
M k ti ti• Marketing perspective:– All demand is met (assuming no strikes)
67Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
ÖrnekBi f b ik ü ti t l k it li t ili ki il i• Bir fabrika üretim, talep, kapasite ve maliyete ilişkin verileri aşağıdaki gibi toplamıştır. D.P. nin ulaştırma yöntemi ile ulaştırma tablosunu ve başlangıç uygun çözümü hazırlayınız.
Mart Nisan MayısTalep 800 1.000 750Kapasite
Normal 700 700 700Fazla Mesai 50 50 50Fason 150 150 130
Dönem Başı Stok 100Dönem Başı Stok 100Maliyetler
Normal Çalışma 40 pb/brFazla Mesai 50 pb/brFason 70 pb/r
68
Stoklama 2 pb/br/ay
Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Farnsworth’s Transportation TablePeriod 1 Period 2 Period 3 Unused Total CapacityPeriod 1
(Mar)Period 2
(Apr)Period 3
(May)Unused Capacity(Dummy)
Total Capacity Available(Supply)
Beginning Inventory
0100
2 4 0100
Regular 40700
42 44 0700
Overtime 50 5250
54 050Pe
riod 1
50 50
Subcontract 70 72150
74 0150
Regular X 40700
42 07002
P
700 700
OvertimeX
5050
52 050
Subcontract 70 72 0 Per
iod 2
SubcontractX 50 100 150
RegularX X
40700
0700
O ti 50 0d 3
OvertimeX X
5050
050
SubcontractX x
70 0130
T t l 800 1000 750 230 2780
Perio
Total Demand
800 1000 750 230 2780
69Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol
Comparison of Three Major Aggregate Planning MethodsPlanning Methods
Techniques Approaches AspectsCharting/graphica
l methodsTrial and error Simple to understand, easy to
use. Many solutions; one
Techniques Approaches Aspects
l methods
Transportation Optimization
ychosen may not be optimal
LP software available;permits Transportation method
psensitivity analysis and constraints. Linear function may not be realistic
M t Heuristic
may not be realistic
Simple, easy to implement; tries to mimic manager’s Management
coefficient model
Heuristic tries to mimic manager s decision process; uses regression
70Prof. Dr. Üzeyme Doğan - Üretim Planlama ve Kontrol