The haystack syndrom vaka analizi maliyetli yorum

Güzide şirketimize Genel Müdür arıyoruz…

– Müşteriler• Fiyat garantisi var, ilave indirim yok• Tahsilat riski yok• Termin kaygısı yok, ne zaman verirsen ver• Projeksiyon hata riski yok, talep garanti

– İşçiler• Herkes işinin ehli• İşçi sirkülasyonu yok• Devamsızlık, izin, hamile,… yok• %100 verimle çalışılıyor

– Makinalar• Hiç arıza yok• Periyodik bakım yok• Makine hazırlık kaybı, bant değişimi kaybı,.. Yok• Hurda, fire, ikinci kalite yok• Amortisman yok

Size dürüst davranalım, şeffaf olalım …• Sadece iki ürün var : P ve Q• Fiyatlar : P = 90 TL, Q = 100 TL• Haftalık Talep : P = 100 adet, Q = 50 adet• Ürün ağacı ve proses bilgileri

P90 TL

100 adet/hafta

D15 dak

C10 dak

A15 dak

HM120 TL

HM320 TL

HM220 TL

A10 dak

B15 dak

C5 dak

B15 dak

D5 dak

Satın alınan Parça5 TL

Q100 TL

50 adet/hafta

Şirketin haftalık toplam gideri 6,000 TL

Satın alma için ayrılmış yeterli bütçe var

Haftalık çalışma kapasitesi 2,400 dakika

Fazla mesai yok

4 makine ve her makine için birer işçi var,

birbirlerinin işlerini yapamıyorlar

Bir haftalık deneme süreniz var !• Haftalık bütçe yapmanızı istiyoruz• Haftalık kar hedefiniz nedir ?– Azami talebi karşılarsak (P – 100 adet ve Q – 50 adet)– Garantili fiyatlarla (P – 90 TL ve Q 100 TL)– Hammadde bizden (P – 45 TL ve Q – 40 TL)– Ürün geliriyle (P – 45 TL ve Q – 60 TL)– Toplam gelir 100 X 45 + 50 X 60 = 4,500 + 3,000 = 7,500 TL– Haftalık gider 6,000 TL– Haftalık kar 7,500 TL – 6,000 TL = 1,500 TL uygun mudur ?– Anlaştık mı ?

Haydi işe başlayalım …

P Q Yorumlar

Talep, adet 100 50 Termin yok, garanti satış, ne verirsek…

Fiyat, TL 90 100 Q daha yüksek fiyatlı

Hammadde, TL 45 40 Q hammaddesi daha ucuz

Çıktı = Fiyat-Hammadde 45 60 Q çıktısı daha yüksek

A, dak 15 10 100 X 15 + 50 X 10 = 2,000 dak, OK

B, dak 15 30 100 X 15 + 50 X 30 = 3,000 dak, PROBLEM

C, dak 15 5 100 X 15 + 50 X 5 = 1,750 dak, OK

D, dak 15 5 100 X 15 + 50 X 5 = 1,750 dak, OK

Toplam süre, dak 60 50 Q proses süresi daha kısa, (maliyet)

Muhasebecinizle tanışın …• Endirek maliyet olan 6,000 TL yi ürünlerin proses sürelerine göre

dağıtalım, önce dakika maliyetimizi bulalım– 4 işçimiz var, 2,400 dakika çalışıyorlar, toplam 9,600 dakika eder– 6,000 TL endirek gider / 9,600 dakika = 0,625 TL/dak olur

– P için 60 dakika karşılığı 60 dak X 0,625 TL/dak = 37,50 TL ve– Q için 50 dakika karşılığı 50 dak X 0,625 TL/dak = 31,25 TL maliyet çıkar

• Hammaddeler direk giderdir, toplarsak… (standart maliyet)– P için 45 TL + 37,5 TL = 82,5 TL maliyet ve 90 TL fiyat var– Q için 40 TL + 31,25 TL = 71,25 TL maliyet ve 100 TL fiyat var– Karlılık P için %9 ve Q için %40 hesaplanır

Hafta bitiyor ….• Doğru ürün miksi nedir ? Kaç adet P ? Kaç adet Q ?

– Bu durumda karlı olan Q dan 50 adet ve bakiyesi kadar P yaparız– B operasyonunda 2,400 dak – 50 adet X 30 dak = 900 dak bakiye var– Demek ki 900 dak / 15 dak = 60 adet P yapabiliriz– Ürün miksimiz 60 adet P ve 50 adet Q olur

• Haftayı ne kadar karlı kapatabildik ?– Gelirimiz 5,700 TL

• P için 60 adet X 45 TL = 2,700 TL (fiyat – hammadde = 90TL–45TL = 45 TL)• Q için 50 adet X 60 TL = 3,000 TL (fiyat – hammadde = 100TL–40TL = 60 TL)

– Giderimiz haftalık 6,000 TL idi– Haftalık kar = -300 TL – Z A R A R E T T İ K !!!!! – 1,500 TL kar sözü vermiştik– İşimizi kaybettik……

Dolaylı giderleri proses süresine göre dağıtmıştık; P için 60 adet X 37,5 TL ve

Q için 50 adet X 31,25 TL ile toplam 3,812 TL gideri karşılayabildik ?!

Üretilen süre 6,100 dakika oldu ama kart basılan süre 9,600 dakikaydı

Peki nerede hata yaptık yahu ?!– Hiçbir belirsizlik yoktu– İhtiyacımız olan tüm veri hazırdı– İzin almak zorunda değildik– İkna etmemiz gereken kimse yoktu– Senelerce üniversitede bunu tahsil etmiştik– Senelerce çalıştığımız işlerde tecrübe edinmiştik– Zaman baskısı yoktu– En karlı ürünü de seçmiştik– Kalite derdi yoktu– Arıza belası yoktu, verim %100 dü– Yıllık izin, hamile, hasta, veli toplantısı,… yoktu– Müşterimiz baldan tatlıydı– Tedarikçimiz bizim kadar sağlamdı– Oyuna mı geldik ? – Başka türlü olabilir miydi ??? Nasıl ???

Muhasebecimize danışalım ….• Hafta bitiminde fiili maliyeti çıkaralım

– P : 60 adet X 60 dak = 3,600 dak– Q : 50 adet X 50 dak = 2,500 dak ile toplam 6,100 dak– Giderimiz 6,000 TL idi, birim maliyet 6,000 TL / 6,100 dak = 0,98 TL/dak

• Ürün maliyetlerine tekrar bakalım– P : 45 TL + 60 dak X 0,98 TL/dak = 103,80 TL …fiyat 90 TL Z A R A R– Q : 40 TL + 50 dak X 0,98 TL/dak = 89,00 TL …. Fiyat 100 TL

• Keşke P den hiç yapmasaydık … (iyi de hani %9 kar vardı?)– Sadece 50 adet Q varken fiili maliyeti hesaplayalım– Üretilen 50 adet X 50 dak = 2,500 dak– Giderimiz 6,000 TL idi, birim maliyet 6,000 TL / 2,500 dak = 2,40 TL/dak– Ürün maliyeti Q için 40 TL + 50 dak x 2,40 TL/dak = 160 TL Z A R A R

– Ne yani dükkanı mı kapatacağız ???

Bu kadar basit olamaz !

P Q Yorumlar


Fiyat, TL 90 100 Q daha yüksek fiyatlı

Hammadde, TL 45 40 Q hammaddesi daha ucuz

Çıktı = Fiyat-Hammadde 45 60 Q çıktısı daha yüksek

A, dak 15 10 100 X 15 + 50 X 10 = 2,000 dak, OK


C, dak 15 5 100 X 15 + 50 X 5 = 1,750 dak, OK

D, dak 15 5 100 X 15 + 50 X 5 = 1,750 dak, OK

Toplam süre, dak 60 50 Q proses süresi daha kısa, (maliyet)

Darboğaz verimi 3 2 Çıktı TL / darboğaz dakika, karlı ürün P dir

Ürün miksi 100 30 (2,400 – 100 X 15) / 30 = 30 adet Q

Bu kadar basitse.. Şimdiye kadar neler kaçırdık acaba ?

• Doğru ürün miksi nedir ? Kaç adet P ? Kaç adet Q ?– Bu durumda karlı olan P den 100 adet ve bakiyesi kadar Q yaparız– B operasyonunda 2,400 dak – 100 adet X 15 dak = 900 dak bakiye var– Demek ki 900 dak / 30 dak = 30 adet Q yapabiliriz– Ürün miksimiz 100 adet P ve 30 adet Q olur

• Haftayı ne kadar karlı kapatabildik ?– Gelirimiz 6,300 TL

• P için 100 adet X 45 TL= 4,500 TL (fiyat – hammadde = 90TL–45TL = 45 TL)• Q için 30 adet X 60 TL = 1,800 TL (fiyat – hammadde = 100TL–40TL = 60 TL)

– Giderimiz haftalık 6,000 TL idi– Haftalık kar = 300 TL– K A R E T T İ K !!!!! – Artık kartvizit bastırabiliriz

Nasıl yani ???– Aynı ürünler– Aynı müşteriler– Aynı fiyat, aynı maliyet– Aynı işçiler, aynı makinalar– Aynı tedarikçiler– İzin almak yok, ikna etmek yok– Kalite, verim, tahsilat, satış garantisi, … şahane– Hiçbir belirsizlik yok

– Fark eden ne o zaman ????

Nerede bu muhasebeci ??• Fiili maliyeti yine çıkaralım


• Ürün maliyetlerine tekrar bakalım– P : 45 TL + 60 dak X 0,80 TL/dak = 93,00 TL …fiyat 90 TL Z A R A R– Q : 40 TL + 50 dak X 0,80 TL/dak = 80,00 TL …. Fiyat 100 TL

• Çelişkiler– Tüm şartlar aynıyken ürünün maliyeti nasıl değişir ?

• P : 82,50 TL iken 93,00 TL oldu, • Q : 71,25 TL iken 80 ,00 TL oldu

– Madem P zararına çalışılan bir üründü, nasıl oldu da daha çok P yaparak para kazanabildik ?

Daha bitmedi….• Üretimdeki mühendisiniz kapıyı çaldı, fikri gelmiş

– HM2 ortak kullanılan hammadde için– üretim hattında 3,000 TL lik yatırım yapsak ve– B operasyonun süresini 1 dakika düşürsek ama– C operasyonunun süresini 2 dakika uzatsak yani– Toplam proses süresini 1 dakika uzatsak– Acaba mümkün mü ?

• Neyse ki muhasebeciniz de yanınızda..– Endirek giderlerin dağıtım anahtarı ürünün süresidir– Yani süre uzarsa ürünün maliyeti artar– Ürünün maliyeti artarsa kazancımız azalır– Üstelik bunun için bir de 3,000 TL para harcamamızı istiyor– Deli midir nedir ?

P90 TL

100 adet/hafta

D15 dak

C10 dak

A15 dak

HM120 TL

HM320 TL

HM220 TL

A10 dak

B15 dak

C5 dak

B15 dak

D5 dak


Q100 TL

50 adet/hafta

Aceleye gerek yok, bakalım ne demiş ?

P90 TL

100 adet/hafta

D15 dak

C10 dak

A15 dak

HM120 TL

HM320 TL

HM220 TL

A10 dak

B14 dak

C7 dak

B15 dak

D5 dak

Q100 TL

50 adet/hafta


Şimdiki durum Önerilen durum

Aceleye gerek yok, önce hesaplayalım…P Q Yorumlar


Fiyat, TL 90 100

Hammadde, TL 45 40

Çıktı = Fiyat-Hammadde 45 60

A, dak 15 10 100 X 15 + 50 X 10 = 2,000 dak, OK


C, dak 17 7 100 X 17 + 50 X 7 = 2,050 dak, OK

D, dak 15 5 100 X 15 + 50 X 5 = 1,750 dak, OK

Toplam süre, dak 61 51

Darboğaz verimi 3,21 2,06 Çıktı TL / darboğaz dakika, karlı ürün P dir

Yeni ürün miksi 100 34 (2,400 – 100 X 14) / 29 = 34 adet Q

Kar / zarar durumu 540 TL 100 X 45 + 34 X 60 – 6,000 = 540 TL

Önerinin farkı 240 TL 3,000 TL / 240 TL = 13 haftada amorti eder

Ürünün standart maliyetini tekrar hesaplayalım…• Endirek maliyet olan 6,000 TL yi ürünlerin proses sürelerine göre

dağıtalım– 4 işçimiz var, 2,400 dakika çalışıyorlar, toplam 9,600 dakika eder– 6,000 TL endirek gider / 9,600 dakika = 0,625 TL/dak olur – P için 61 dakika karşılığı 61 dak X 0,625 TL/dak = 38,12 TL ve– Q için 51 dakika karşılığı 51 dak X 0,625 TL/dak = 31,87 TL maliyet çıkar

• Hammaddeler direk giderdir, toplarsak…– P için 45 TL + 38,12 TL = 83,12 TL maliyet ve 90 TL fiyat var– Q için 40 TL + 31,87 TL = 71,87 TL maliyet ve 100 TL fiyat var– Karlılık P için %8 ve Q için %39 hesaplanır– İşçi sayısı değişmedi, giderlerim değişmedi, fiyat değişmedi– Eskisinden 4 adet fazla üretim yapabildim– Elime geçen para arttı ANCAK kağıt üzerinde….?– Maliyetim arttı, karım azaldı, çalışmak iyi gelmedi ???

Dahası var !• Şimdi de Satış Müdürünüz kapıda, ihracatı gelmiş

– Japonya’da bizim ürüne talep var– Hem de iç piyasadaki kadar: PJ 100 adet/hafta, QJ 50 adet/hafta– Ancak adamlar %20 indirim istiyorlar– Yani PJ 72 TL ve QJ 80 TL olacak– Acaba mümkün mü ?

• Neyse ki muhasebeciniz hala yanınızda..– Fiyat düşerse kazancımız düşer– Zaten kapasitemiz yok– İç piyasadan vazgeçmeyelim çünkü– Çıktı/dak iç piyasada daha yüksek,– P için 3 ve Q için 2– Hatta maliyetler: P-82,5 TL, Q-71,25 TL– Olmaz bu iş

PJ QJTalep 100 50Fiyat 72 80Hammadde 45 40Çıktı 27 40Çıktı / dak 1,8 1,3

Yine ne var !?• Üretim Müdürünüz arıyor, yatırım yapası gelmiş

– B operasyonu için 100,000 TL lik bir makine var– Peşin ödenecek, bütçesi var, faiz yok, amortisman yok– Bir de adam almak gerekecek tabii, 400 TL/hafta– Acaba mümkün mü ?

• Neyse ki muhasebeciniz hala yanınızda..– Bütçesi var, faiz yok, amortisman yok– Kapasite sorununu çözer– Yeni darboğaz satış oluverir– 100 adet P ve 50 adet Q yaparız– 100 X 45 + 50 X 60 = 7,500 TL gelir– 6,000 + 400 = 6,400 TL gider– Elimize 1,100 TL geçer, öncekinden 800 TL daha iyi– 100,000 TL / 800 TL = 125 haftada yatırım kendisini öder– Bilmem ki, süre çok uzun, değer mi acaba ?

Muhasebeciiiii !• Fiili maliyeti yine çıkaralım


• Ürün maliyetlerine tekrar bakalım– P : 45 TL + 60 dak X 0,75 TL/dak = 90,00 TL …fiyat 90 TL – Q : 40 TL + 50 dak X 0,75 TL/dak = 77,50 TL …. Fiyat 100 TL


• P : 82,50 TL iken önce 93,00 TL, şimdi de 90,00 TL oldu• Q : 71,25 TL iken önce 80,00 TL, şimdi de 77,50 TL oldu

Daha dikkatli olalım, basit hatalar bize yakışmıyor

• Hani Japonya işi vardı, artık kapasite de var…

– 100 X 45 + 50 X 60 + 26 X 27 = 8,200 TL gelir– 6,000 + 400 = 6,400 TL gider– Elimize 1,800 TL geçer, öncekinden 1,500 TL daha iyi– 100,000 TL / 1,500 TL = 67 haftada yatırım kendisini öder– Süre o kadar da uzun değilmiş, unutulan başka bir şey var mı ki acaba ?

P Q PJ QJ YorumlarTalep, adet 100 50 100 50Çıktı / dak 3 2 1,8 1,3A, dak,2400 15 10 15 10 100 X 15 + 50 X 10 +100 X 15 + 50 X 10 = 4,000 dak

B, dak,4800 15 30 15 30 100 X 15 + 50 X 30 + 100 X 15 + 50 X 30 = 6,000 dak

C, dak,2400 15 5 15 5 100 X 15 + 50 X 5 + 100 X 15 + 50 X 5 = 3,500 dak

D, dak,2400 15 5 15 5 100 X 15 + 50 X 5 + 100 X 15 + 50 X 5 = 3,500 dak

Ürün miksi 100 50 26 A için (2,400 – 100 X 15 – 50 X 10) / 15 = 26 adet PJ

Çıktı 45 60 27 B için 100 X 15 + 50 X 30 + 26 X 15 = 3,390 dak, OK

Fiyat 90 100 72 80 C ve D için 100 X 15 + 50 X 5 + 26 X 15 = 2,140 dak, OK

Muhasebeciiiii !• Fiili maliyeti yine çıkaralım


• Ürün maliyetlerine tekrar bakalım– P : 45 TL + 60 dak X 0,63 TL/dak = 82,80 TL …fiyat 90 TL ve 72 TL Z A R A R– Q : 40 TL + 50 dak X 0,63 TL/dak = 71,50 TL …. Fiyat 100 TL ve 80 TL


• P : 82,50 TL iken önce 93,00 TL, sonra 90,00 TL, şimdi de 82,80 TL oldu• Q : 71,25 TL iken önce 80,00 TL, sonra 77,50 TL, şimdi de 71,50 TL oldu

Hani çok kolay olacaktı ! Kaçıncıdır yanılıyoruz yahu !

• Darboğaz artık A ise, çıktı verimini kontrol etsek…

– 93 X 45 + 50 X 60 + 50 X 40 = 9,185 TL gelir– 6,000 + 400 = 6,400 TL gider– Elimize 2,785 TL geçer, öncekinden 2,485 TL daha iyi– 100,000 TL / 2,485 TL = 41 haftada yatırım kendisini öder– Yapalım artık şu işi !!

P Q PJ QJ YorumlarTalep, adet 100 50 100 50Fiyat 90 100 72 80Hammadde 45 40 45 40Çıktı 45 60 27 40A, dak 15 10 15 10 (2,400 – 50 X 10 – 50 X 10) / 15 = 93 adet PÇıktı / A dak 3 6 1,8 4Ürün önceliği 3 1 4 2Ürün miksi 93 50 0 50

Yetti artık muhasebeciiiii !• Fiili maliyeti yine çıkaralım


• Ürün maliyetlerine tekrar bakalım– P : 45 TL + 60 dak X 0,60 TL/dak = 81,00 TL …fiyat 90 TL ve 72 TL Z A R A R– Q : 40 TL + 50 dak X 0,60 TL/dak = 70,00 TL …. Fiyat 100 TL ve 80 TL

• Ürün miksi değiştikçe maliyetler de değişiyor ??

Ürün miksi P Q Ürün miksi P Q

Standart maliyet 82,50 71,25 100 adet P ve 50 adet Q 90,00 77,50

60 adet P ve 50 adet Q 103,80 89,00 126 adet P ve 50 adet Q 82,80 71,50

P yok ve 50 adet Q 0 160,00 93 adet P ve 100 adet Q 81,00 70,00

100 adet P ve 30 adet Q 93,00 80,00

Nelerle uğraşıyoruz ?– «P ürünündeki C operasyonunun süresi 15 dakika değilmiş, yanlış ölçmüşüz, aslında 20

dakika olacak» dediler.. Ne olacak şimdi ??• Standart maliyet değişti, fiili maliyet değişti, öncelik sırası değişti• Darboğazda değil, darboğaz da yaratmıyor, hiç fark etmez !

– «D operasyonunu artık yapmayacağız» dediler..• Standart maliyet değişti, fiili maliyet değişti, öncelik sırası değişti• Darboğazda değil, darboğaz da yaratmıyor, hiç fark etmez !

– «Proses süreleri çok değişiyor, hepsini ölçecek zamanımız yok, yaklaşık yazsak idare eder mi?» dediler..• Standart maliyet değişir, fiili maliyet değişir, öncelik sırası değişir, olmazz• Sadece darboğazdakini ölçelim yeter !

– «Boş kalan operasyonlarda üretime devam edelim, daha çok ürün olursa birim maliyet düşer» dediler..• Standart maliyet değişmez, fiili maliyet düşer, öncelik sırası değişmez• Her yer stokla dolar, para bağlanır, akış süresi uzar, satılmadıkça işe yaramaz !

– «Fiili maliyet hep geçmişe bakıyor, bana hep gelecek hakkında soru soruyorlar, nasıl cevap vereceğim ?» demeyecek misiniz ?

Business

The haystack syndrom vaka analizi maliyetli yorum