www.yakupcetin.com

T.C.SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ (T.Y.L)RADYO TELEVİZYON VE SİNEMA ANA BİLİM DALI

İLETİŞİM BİLİMLERİ BÖLÜMÜ

ÇEVRE GAZETECİLİĞİ 

Yakup ÇETİN 

154323012008 

Haber’de Uzmanlık Alanları Dersi 

Yrd. Doç. Dr. Mete KAZAZ

www.yakupcetin.com

iÇİNDEKİLER1. Giriş.2. Çevre kavramı.3. Çevre konusunda görülen problematik noktalar.4. Çevre konusundaki yaklaşımlar.5. Çevre yaklaşımları arasındaki farklar.6. Türkiye’de çevre duyarlılığı. 7. Çevre duyarlığında eğitim.8. Çevre duyarlılığında medyanın yeri.9. Uzmanlık alanı olarak çevre gazeteciliği.10. Çevre Gazeteciliğinin Tarihçesi.11. Çevre Muhabirinde olması gereken vasıflar.12. Çevre Gazeteciliğinde Etik Kurallar.13. Türkiye’de çevre gazeteciliği. 14. Kaynaklar.

www.yakupcetin.com

Günümüz insanının belki de en büyük hayal kırıklıklarından birisi, insanoğluna sınırsız kaynaklarıyla hizmet edeceğine inandığı

yeryüzünün kaynaklarının tükenebilir ve yok olabilir olduğunu öğrenmesi olmuştur.

www.yakupcetin.com

İNSAN DÜNYAYüzey alanı1.000 - 2.191 m2 

Yüzey alanı 510.067.420 km2

Karalar 148.847.000 km2 (%29,2)

Denizler 361.220.420 km2 (%70,8)

www.yakupcetin.com

ÇEVRE KAVRAMI1970 Öncesi 1970 Sonrası

Ortam, bulunulan yerin çevresi Bir yerdeki fiziksel ve kimyasal koşullar ile birlikte yaşayan

canlının oluşturduğu ortama o canlının çevresi denir

www.yakupcetin.com

Çevre konusunda görülen problematik noktalar1. Dünyadaki iktisadi kaynakların sınırlı olmasına karşın insanların sonsuz tüketim arzusu

vardır ve egemen sistem kapitalizmin bunu artırması.

2. Kıt kaynaklarla donatılmış dünyada insanların sınırsız ilerlemek ve büyümek için çaba harcamaları ve bu çabaları yüce bir ideal olarak benimsemeleri.

3. Üçüncü dünya ülkelerinde fakirlik ve geri kalmışlık çevre sorunlarına yol açmakta ve oluşan çevre sorunları yeni sorunlara yol açmaktadır. 3. Dünya ülkeleri gelişmek için çevreyi tahrip ederken çevrenin korunmasının maliyetinden dolayı bu konularda çalışmaların yapılmaması.

4. Sonsuz hırs ile Çevreyi tahrip eden sermayenin bir taraftan çevre sorununa çözüm olarak alternatif kazanç sağlama yollarına girmesi.

5. Çevre korumanın maliyetlerinin kim tarafından karşılanacağı sorunudur.

6. Çevreye koruma amaçlı uygulanan metotlarda bile çevrenin nasıl bir tepki vereceğinin bilinmemesi.

7. Çevre sorunlarının nedenleri ve çözümleri noktasında fikir birliği sağlanamamasıdır.

www.yakupcetin.com

Çevre duyarlılığı için çıkarılan ilk yasa 1273 yılında İngiltere’de Sanayi devrimi sonrası hava kirliliği ve çevreye çöp atılamamasını kapsamaktaydı.

www.yakupcetin.com

Son 60 Yılda Tarım alanı haline gelen topraklar 18 ve 19 yıllardaki alanlara eş değer.Şuan Dünyamızın %24’ü ekili alan olarak kullanılıyor.

www.yakupcetin.com

Konya Karapınar – Meke Gölü

Son 40 yılda göl ve derelerde su çekilmesinde büyük artış yaşandı.

İnsan oğlu dünya tatlı suyunun %50’sini tek başına harcıyor.

www.yakupcetin.com

Ormanların yok olması, kolera ve sıtma olmak üzere bir çok hastalığa davet çıkarıyor.

www.yakupcetin.com

17. ve 18. yüzyılda çevre sorunlarına dikkat çeken

düşünürlerin sözleri;  John Locke “İnsanlığın ortak malı olan değerlerden yararlanabilmek için, herkesin kendi malını, başkalarına zarar vermeyecek biçimde

kullanması gerektiğine dikkat çekmiştir.  

Thomas Malthus “Nüfus artışı gıda arzının çok üstünde olduğunu belirtmiş ve ilerleyen zamanlarda insanlığın açlıkla karşı karşı

kalacağını savunmuştur.” 

Jean Jacques Rousseau İnsanların Toplum yararı söz konusu olduğunda bireysel çıkarlardan vazgeçmesi gerektiğini ön görmüştür.

Prof.Dr Ruşen Keleş Tüketim faaliyetlerin hayıtın içindeki yerine dikkat etmek için Descartes(Dekart) in “Düşünüyorum o halde varım

sözünü” “tüketiyorum o halde varım” olarak değiştirerek konuya dikkat çekmiştir.

 

www.yakupcetin.com

Uluslar arası çevre raporlarından ilki olan Massachusetts

Üniversitesi raporu olan “Büyümenin sınırları” raporu büyük ilgi uyandırmış olsa da az gelişmiş ülkeler raporu politik buldu ve

gelişmelerinin önünde bir engel olarak değerlendirdiler.

Bu raporun yayınlandığı yıl 5 Haziran 1972’de Birleşmiş Milletler Dünya Çevre Konferansı gerçekleştirildi. Bu toplantı Dünya Çevre Programının kurulmasında önemli rol oynamıştır

ve aynı toplantıda “5 Haziran’ın Dünya ve Çevre günü” olarak belirlenmesi kararı da çıkmıştır.

www.yakupcetin.com

Çevre Sorununa “İnsan Merkezci” ve “Çevre Merkezci” yaklaşım

 İnsan Merkezci yaklaşım, insan istek ve çıkarların ön

planda tutulduğu yaklaşımdır. Bu yaklaşımda çevredeki her şey insanların isteklerini karşıladığı kadar önemlidir.

 Çevre Merkezci yaklaşımda insanlarda doğadaki diğer varlıklarla eş değer görülür ve doğanın parçası olarak

kabul edilir.

www.yakupcetin.com

Sanayi Devriminin Olumsuz Etkileri Sürdürülebilir Dünya Görüşü 1. Biz doğadan ayrıyız.2. Biz diğer türlerden üsteyiz.3. Rolümüz vahşi doğayı fethetmek ona

boyun eğdirmek ve amaçlarımız için onu kullanmaktır.

4. Kaynaklar sınırsızdır. 5. Kullandıklarımızı her zaman

atabileceğimiz uzak bir nokta vardır. 6. Bilim ve teknoloji her sorunu çözer.7. Ne kadar üretir ve tüketirsek o kadar

ileri oluruz. Ekonomik büyümeye sınır yoktur.

8. En önemi birey veya ulus dünyanın kaynaklarına en çok hükmeden kullanandır.

1. İnsan doğanın bir parçasıdır. Tüm canlılar bir birine bağımlıdır.

2. Doğa düzeninde bu gün yapılan değişikliklerin gelecekte insanlar ve canlılar üzerindeki etkileri öngörülemez.

3. Dünya karmaşıktır, Bilim ve Teknoloji tam olarak döngüyü anlamlandıramaz.

4. Dünya insana ait değil, insan doğaya aittir. 5. İnsanın doğadaki rolu, Doğayı anlayıp onunla etkileşime

girmesidir. 6. Her canlı veya nesne doğanın bütünlüğü içerisinde

anlamlıdır. 7. Temel gereksinimler karşılanırken doğaya en az zarar

verecek yöntemler uygulanmalıdır. Doğa sadece temel gereksinimleri karşılayacak potansiyeldedir.

8. Doğadaki sınırlı kaynaklar kullanılırken aç gözlülük yapılmamalıdır.

9. Dünyayı daha iyi bir yer olarak bırakamıyorsak en azından bulduğumuz gibi bırakmalıyız.

10.Herkes kendi kirliliği ve çevreye verdiği zarardan sorumludur, atıklarımızı başka alanlara veya ülkelere dökmek kimyasal savaş uygulamakla eş değerdir.

11.Doğayı korumada yasaların önünde olmalıyız. 12.Türlerin yok olmasını önlemek için aşırı doğumlar

önlenmelidir. 13.Yoksulluğu önlemek için yapılan yardımlar lutuf değil bir

görev olarak görülmelidir. 14.Doğayı ve kendimizi sevmeyi doğayla barışık yaşamayı

bir yaşam felsefesi olarak kabul etmeliyiz.

Çevre yaklaşımları arasındaki farklar.

www.yakupcetin.com

Türkiye’de Çevre Duyarlılığı

1978 yılında Çevre Müsteşarlığı kuruldu.1991 yılında Çevre Bakanlığı Kuruldu2003 yılında Bakanlık Orman Bakanlığı ile

birleştirilerek Çevre ve Orman Bakanlığı oldu.

Türkiye Kalkınma ile Çevrenin korunması arasında ikilemdeki bir ülkedir. Çevre üzerindeki ülkemizdeki

en belirgin etki Ormansızlaşma ve Erozyondur. Bunun çözümü için ülkemizde Cumhuriyetin ilk

yıllarından itibaren ağaçlandırma faaliyetleri yürütülmektedir.

www.yakupcetin.com

Çevre Duyarlılığında EğitimÇevre Bilincinin bireylerde yer edebilmesi için Aile, Eğitim Kurumları, Kitle iletişim araçlarının ve sivil toplum kuruluşlarının büyük bir önemi vardır.

Çevre Bilincine sahip kişi; çevre dostu davranışların yanı sıra, çevrenin bozulmasına tarafsız, duyarsız kalmayan, egoist davranmayan ve sadece kişisel kazanımları hırsa dönüştürmeyen kişidir.

www.yakupcetin.com

Çevre Duyarlılığında Medyanın YeriÇevre duyarlılığının artırılması ve çevreye olumsuz

etkilerle ilgili haberler ve bu haberlere konu alan sorunların çözümleri ile ilgili çözümler Medyada çok az yer almaktadır. Medyanın çevre konusuna fazla değinmesindeki sebepler arasında magazin, spor vs haberlerin daha fazla reklam çekmesi ve bezende çevreye zarar veren kurum veya kuruluşların Medya için reklam veren pozisyonunda olması gibi sebeplerden dolayı medya çevre haberlerine ağırlık vermemektedir.

 Söz konusu bir çevre haberi yayınlanıyorsa da çeşitli

medya teknikleri ile yayınlanan haberler önemsizleştirilmektedir.

www.yakupcetin.com

Çevre Duyarlılığında Medyanın YeriMedya, çevre olaylarında bir yatırım

faaliyeti sonrası oluşan çevre sorunuysa bu olayları görmezden gelmeyi tercih ederler.

Ancak Çevre sorunu doğal afet vb. kendiliğinden oluşan bir durumsa medyanın bu konuya çok hassas davrandığı görülmektedir.

www.yakupcetin.com

Uzmanlık Alanı Olarak Çevre GazeteciliğiGazetecilikte ilk zamanlarda basılı medyada gelir basılı

gazetelerin satışından elde edilebiliyordu ve medya sadece medya faaliyetleri yürütüyordu.  

Günümüzde ise artık gazetelerin satışından elde ettikleri gelirden daha çok reklamdan büyük kazançlar elde edilebilmektedir ve günümüz medyası sadece Basılı, Görsel ve işitsel medya faaliyetleri ile ilgilenmiyor.

Günümüzde medya kapitalist sistemden beslenen bir yapının içinde olduğu için bu sistemin çıkardığı çevre sorunlarına gösterebilecekleri hassasiyet ve önem ortadadır. Çevre Gazeteciliği yapan bireylerinde Medya şirketlerinde olduğu gibi Siyasi, Ekonomik menfaatler dışında kalması düşünülemez.

www.yakupcetin.com

Çevre Gazeteciliğinin TarihçesiÇevre gazeteciliğinin kökleri doğa yazarcılığına

dayanmaktadır. Çevre gazeteciliğinin başlangıcı 19. Yüzyılda Hanry David Thoreau ve Perkins Marsh gibi yazarların doğanın güzelliği hakkındaki yazıları ve bu güzelliklerin korunmasına dikkat çekmeleri ile başlamıştır.

Doğa hakkındaki yazarlığın geçmişi çok eskilere dayansa da Çevre Haberciliği 1970’li yılarak kadar tam şekillenmemiştir. Rachel Carson’un “Sessiz Bazhar” isimli kitabın 1962 yılında yayımlanması, 1970 yılında Birleşmiş Milletler ve Unesco tarafından yapılan toplantılar sonrası Uluslar arası Çevre Eğitimi Programının ortaya çıkması, çevre politikaların ve yasaların çıkması ve 60’lı 70’li yıllardaki çevre örgütlerinin aktif rol oynaması ile birlikte 1990 yılında kurulan Çevre Muhabirleri Derneği ‘nin kurulması ile birlikte bu meslek daha fazla bilinmeye başlandı.

www.yakupcetin.com

Çevre Gazeteciliği

Çevre Haberciliği insanoğlunun kendi türü dışındaki canlı cansız varlıklarla etkileşimiyle ilgili olarak

ortaya çıkan olaylar, sorunlar hakkında ki habercilik faaliyetleridir

www.yakupcetin.com

Çevre Muhabirleri devamlı olarak güncel sorunlardan haberdar olmalı ve güncel sorunlarla ilgili kamuyu bilgilendirmelidir.  

Gazetecilik mesleğinin genel etik kurallarından birisi olan objektifliğe karşın çevre muhabirciliğinde muhabirin çevrenin tarafı olarak haber yapması Çevre Gazeteciliğinde genel kabul görmüş bir durumdur. İçinde bulunduğumuz Dünya’mızın yanı evimizin genel sağlığı açısından taraflı yaklaşmak gerekmektedir.

www.yakupcetin.com

Çevre Muhabirinde olması gereken vasıflar

1. Bilimsel lisanı ve uygulamaları anlamalı.2. Geçmişteki çevresel olaylar hakkında bilgili olmalı.3. Çevre politikaları ve çevre örgütleri hakkında bilgi sahibi

olmalı. 4. Güncel sorunlar hakkında bilgi sahibi olmalı. 5. Tüm elde ettiği yukarıdaki bilgileri anlaşılabilir bir şekilde

kamuya akıtabilmeli.

www.yakupcetin.com

Çevre Gazeteciliğinde Etik Kurallar1. Temiz çevre ve Sürdürülebilir kalkınma temel haktır ve yaşam, sağlık ve

esenlik haklarıyla yakından ilişkilidir. Çevre muhabirinin görevi yerel, ulusal ve evrensel boyuttaki çevresel tehditleri kamuya bildirmelidir.

2. Çevre muhabiri ticari veya politik hiçbir kaygı gütmeden çevre üzerinde ortaya çıkan yeni bilgi, haber ve görüşü bildirmelidir.

3. Çevre muhabiri kamuyu bilgilendirirken mümkün olduğunca çok kaynak göstermeli spekülasyona dayalı yanlı yorumlardan kaçınmalıdır.

4. Çevre Muhabiri ulaştığı bilgi, haber ve kaynaklara diğer tüm kişi, kurum veya meslektaşlarının da ulaşması için yardımcı olmalıdır.

5. Çevre muhabiri yeniliklere açık olmalı, daha önce doğru bildiği bilgiyi düzeltebilmeli ve kamuyu yeni bilgi ışığında aydınlatmalıdır.

www.yakupcetin.com

Türkiye’de Çevre Gazeteciliği 

Türkiye’de kayıtlı hiçbir çevre muhabiri yoktur, Çevre muhabiri olarak çalışan insanlarsa diğer muhabirlik alanları asli alanları iken bu alana sadece katkı yapmaktadırlar. Ülkemizde Çevre Gazeteciliğindeki en büyük eksiklik Çevre konusunda Uzmanlaşma eksikliğidir. Şuan ülkemizde olan şekilde değil de tam tersi yönde her alanda (örneğin Ekonomi, Turizm vb) alanların içene Çevre konularının katılması gerekmektedir. Çevre haberciliği felaket haberciliği görünümünden çıkartılarak insanların dikkati çekilmelidir, mesela gezi programları gibi sevilen ilgi duyulan konuların içersine Çevre konuları yerleştirilmelidir.

  Türkiye’de ise gazeteciler çalıştıkları kurumun iç politikasından dışarı taşamadıkları veya özellikle ekoloji alanında bir bilinç olmadığından çevre gazeteciliği de kadük kaldı. Tabi buna çalışılan kurumların mevcut hükümetler ve iş dünyasıyla olan dirsek teması da unutulmamalı.

Siyasi habercilik, magazinsel habercilik, sportif habercilik gibi toplumdan geri besleme oluşmayınca, basın da bu alanda uzmanlaşmasına gerek duyulan muhabirler oluşamadı.

www.yakupcetin.com

KaynaklarŞövalyelik Mesleği Gazeteciliğin

Uzmanlık Alanları EKOIQ Yayın Yönetmeni Barış Doğru  Çevre Gazetecileri Derneği