ÖNERLERÖNERLER
Msr’da gezginci arclk 4.000 yldr yaplr.
3.200 yllk Firavun mezarnda bal bulundu.
3.000 yl önce Sümerler bal ilaç olarak kulland.
Tüm dini metinlerde bal ve arya yer verilmitir.
Tarihte Arclk
Dünya’da Koloni Varl (ad)
Ülkeler 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Çin 6,814,970 6,898,410 7,000,000 7,000,000 7.201.500 7.301.500
TÜRKYE 4,267,123 4,115,353 5,000,000 4,200,000 5.000.000 5.000.000
SSCB (Rusya) 3,458,000 3,499,000 3,441,000 3,441,000 3.409,000 3.409.000
Etiyopya 3,220,430 3,327,370 3,330,000 3,330,000 4,228.610 4,300.000
Arjantin 2,800,000 2,800,000 2,900,000 2,900,000 2.900.000 2.900.000
ABD 2,620,000 2,513,000 2,574,000 2,590,000 2.590.000 2.590.000
Tanzanya 2,600,000 2,650,000 2,650,000 2,650,000 2.700.000 2.700.000
Kenya 2,490,000 2,490,000 2,490,000 2,490,000 2.490.000 2.490.000
spanya 2,100,000 2,100,000 1,900,000 1,900,000 2.250.000 2.300.000
Meksika 1,945,000 2,000,000 1,800,000 1,800,000 1.800.000 1.800.000
Dier Ülkeler 25,992,109 26,595,800 26,925,032 26,938615 30.845.287 27.592.935
DÜNYA 58,307,632 58,988,993 60,010,032 59,239,615 62,008,806 62.383.435
Ülkeler 2000 2001 2002 2003 2004 2005
Çin 251,839 254,358 267,830 273,300 304.987 305.000
ABD 99,945 84,335 77,890 82,144 82.000 82.000
Arjantin 93,000 80,000 85,000 85,000 80.000 80.000
TÜRKYE 61,091 60,190 74,555 75,000 73.929 73.929
Meksika 58,935 59,069 58,890 55,840 56.808 56.808
Ukrayna 52,439 60,043 51,144 52,000 57.878 60.502
Hindistan 52,000 52,000 52,000 52,000 19.504 20.500
SSCB (Rusya) 53,922 52,659 49,400 50,000 52.782 53.000
Kanada 31,857 35,388 37,072 33,566 32,755 33.000
Etiyopya 29,000 29,000 29,000 29,000 38.100 39.000
Dier Ülkeler 466,525 493,315 495,078 523,164 606.121 577.665
DÜNYA 1,250,553 1,260,357 1,277,859 1,311,014 1.372.142 1.381.404
Dünya’da Bal Verimi (ton)
Türkiye’de Arclk
Koloni bana bal verimi 16 kg/kolonidir.
Koloni says bakmndan en zengin bölgeler srasyla Ege, Karadeniz ve Akdeniz Bölgeleridir.
Koloni says ve bal üretiminin en youn olduu iller srasyla Mula, Ordu, Adana ve zmir’dir.
Ar hastalk ve zararllar ile savamda yaplan yanl
uygulamalar
Varroa savamnda yanl zaman ve dozda, tescilsiz ilaç kullanm
Petek saklamada uygun olmayan kimyasal ve ilaç kullanm
Kolonilerin laçlanmas
laçl savamda kullanlan kimyasal maddeler : 1. Sentetik kimyasallar : Coumaphos, Fluvalinate, Flumethrin, Amitraz. 2. Organik asitler : Formik asit ve Oksalik asit. 3. Esansiyel yalar : Thymol, Eucalyptol, Menthol, Camphor.
laçl savamda kullanlan kimyasal maddeler : 1. Sentetik kimyasallar : Coumaphos, Fluvalinate, Flumethrin, Amitraz. 2. Organik asitler : Formik asit ve Oksalik asit. 3. Esansiyel yalar : Thymol, Eucalyptol, Menthol, Camphor.
Islah Yöntemleri Kar davran gelitirebilen hatlarn oluturulmas
Islah Yöntemleri Kar davran gelitirebilen hatlarn oluturulmas
Biyolojik kontrol Erkek ar yetitirme ve ayklama
Izgaral içi ar çerçevesi kullanm
Biyolojik kontrol Erkek ar yetitirme ve ayklama
Izgaral içi ar çerçevesi kullanm
Dip tahtasnda ayklamaDip tahtasnda ayklama
Erkek Ar YetitiriciliiErkek Ar Yetitiricilii
Dip tahtasnda ayklamaDip tahtasnda ayklama
Formik Asit KullanmFormik Asit Kullanm
15 x 25 cm’lik kaln bir bez üzerine 20-30 ml Formik asit emdirilir.
Formik asit çerçeveler üzerinde % 60 ’lk, tabanda % 85 ’lik kullanlr.
Hava scaklna göre buharlama 6-10 saatte tamamlanr ve asitli bez alnr.
Süre hava scaklna göre ayarlanmal, temastan ve solumadan kaçnlmal.
ilkbahar ve sonbaharda haftada 2 kez uygulama yeterli olmaktadr.
15 x 25 cm’lik kaln bir bez üzerine 20-30 ml Formik asit emdirilir.
Formik asit çerçeveler üzerinde % 60 ’lk, tabanda % 85 ’lik kullanlr.
Hava scaklna göre buharlama 6-10 saatte tamamlanr ve asitli bez alnr.
Süre hava scaklna göre ayarlanmal, temastan ve solumadan kaçnlmal.
ilkbahar ve sonbaharda haftada 2 kez uygulama yeterli olmaktadr.
- Oksalik asit ise sonbaharda kuluçkasz dönemde varroa populasyonunu azaltmak için uygulanr.
- Uygulamada 1 litre su içerisinde 30 g kuru Oksalik asit veya 1 litre 1:1 eker erbeti içerisinde 35 g kuru Oksalik asit eritilir.
- Hazrlanan bu eriyikten her arl çerçeve aralna 5 ml damlatlr veya her arl çerçeve yüzeyine 3-4 ml püskürtülür.
- Oksalik asit Formik asit gibi yakc olduundan dikkatle kullanlmaldr.
- Dier bir önemli husus ise hazrlanan solüsyonun uzun süre bekletilmemesidir. Çünkü eker erbeti içerisinde bekletilen asit ekerin HMF içeriini yükseltir, rengi koyular ve arlara toksik etki yapar.
Oksalik Asit KullanmOksalik Asit Kullanm
Petek güvesi ( 2) Petek güvesi ( 2)
Biyolojik Kontrol : B-401
Saklama Yöntemleri
1. Soukta (7-8 oC ’n altnda) saklama (Fermantasyon ve küflenmeye kar da etkili). 2. Gaz veya asitle fumigasyon yöntemi ile saklama
Fumigasyon :Fumigasyon :
- Kükürt gaz (SO2) :
-1 m3 hacm için 20-50 g kükürt sac üzerinde alevsiz yaklmal,
-Yumurta üzerinde etkili olmadndan petekler kovandan alndktan 1-2 hafta sonra uygulanmal,
-2 hafta sonra tekrar edilmeli, scak havalarda 4 – 6 haftada bir uygulamaya devam edilmelidir.
- Asetik asit :
-Oda içerisine % 60-80 ’lik asitten 10 litre hacim için 20 ml.
-Yumurta ve ergin güve üzerinde etkili fakat larva ve pup üzerinde etkisizdir.
- Bu nedenle uygulama petekler alndnda hemen sonra yumurtalar açlmadan yaplmaldr.
- Formik asit :
-Bunun için % 85 ‘lik Formik asit 10 litre oda hacm için 8 ml.
-Asit kullanmnda temastan kaçnlmal, odada metal eya bulunmamal, yukar konulmal,
-Yazn 2 hafta arayla 1-2 defa tekrar edildiinde kesin baar salanm olmaktadr.
Küçük Kovan Böcei
Ciddi ekonomik kayplar yapmaktadr.
Afrika bal arlar mücadele etmektedir.
Meyve ile özellikle kavunla beslenir.
Meyve ithalat ile ABD’ye bulam ve 1998 ylnda fark edilmitir. 2 yl içerisinde en az 20.000 koloni ölmütür.
2002 ylnda Avustralya’da görülmütür. u anda resmi olmamakla birlikte Portekiz ve Msr’da bulunmaktadr.
Küçük Kovan Böcei Yaam Döngüsü
Ergin böcek yumurtlamak için kovana girer. Yumurtadan 2-6 gün sonra larva çkar. 10-14 gün sonra büyüme tamamlanr. Larva geliimini tamamlamak için kovan dna çkar. Topra kazarak içerisine girer ve pupa dönemi balar. Pupa döneminden 3-4 hafta sonra çk olur. Çktan 1 hafta sonra yumurtlamak için kovana girer. Toplam 6-7 haftada geliimini tamamlarlar. 4-6 ay yaarlar ve 5 nesil verirler.
Küçük Kovan Böceinin Beslenmesi
Larvalar ar yumurtas ve yavrusu yannda bal ve polen yer.
Ergin böcek ve larvalar, petek üzerine dklad için arlar tarafndan terk edilir.
Küçük Kovan Böcei
Ergini 5-7 mm x 3-4.5 mm’dir.
Bir dii günde 200, tüm yaam boyunca 2000’den fazla yumurta brakr.
Larvann ba ksmnda 3 çift bacak bulunur.
Bir petekte 6000 larva bulunabilir.
Kumlu ve %5-25 nemli topraklar sever.
Küçük Kovan Böcei ile Mücadele
Pupa dönemi mücadele dönemidir.
Arlkta topraa pestisit
konaklamada ortaya çkan anlamazlklar
Arclk Yaplacak Bölge SeçimiArclk Yaplacak Bölge Seçimi
Bölge floras zengin ve uzun süre Bölge floras zengin ve uzun süre devam etmelidir.devam etmelidir.
Arlara zarar verecek tarmsal Arlara zarar verecek tarmsal savam ilaçlar kullanlmamaldr. savam ilaçlar kullanlmamaldr.
Arcnn sosyal, salk ve beslenme Arcnn sosyal, salk ve beslenme gereksinimlerini karlayacak yerlere gereksinimlerini karlayacak yerlere yakn olmaldryakn olmaldr
Arlk seçimi ve flora kullanmArlk seçimi ve flora kullanm
-Kovanlarn arazideki younluu
Arlk SeçimiArlk Seçimi Rüzgar almayan bir yer olmaldr.Rüzgar almayan bir yer olmaldr. lek yollardan uzak olmaldr.lek yollardan uzak olmaldr. Yazn gölge, kn güneye bakan günelik yer seçilmelidir.Yazn gölge, kn güneye bakan günelik yer seçilmelidir. Yamur tutmayan, çamur olmayan bir yer seçilmeli veya Yamur tutmayan, çamur olmayan bir yer seçilmeli veya sehpa üzerine konulmaldr.sehpa üzerine konulmaldr. Sk sk ilaçlama yaplan alanlardan uzak yerler seçilmelidir.Sk sk ilaçlama yaplan alanlardan uzak yerler seçilmelidir. nsan ve hayvanlarn youn olduu yerden uzak olmaldr.nsan ve hayvanlarn youn olduu yerden uzak olmaldr. Park ve yüzme havuzlarndan uzak konaklanmaldr.Park ve yüzme havuzlarndan uzak konaklanmaldr. Arlk yaknnda temiz su olmal veya suluklar yaplmaldr.Arlk yaknnda temiz su olmal veya suluklar yaplmaldr. Kovanlar ot ve çallklar arasna koyulmamaldr.Kovanlar ot ve çallklar arasna koyulmamaldr. Hrszlk olan bölgelerden uzak durulmaldr.Hrszlk olan bölgelerden uzak durulmaldr.
Arlk SeçimiArlk Seçimi
5 km çapl alanda zengin nektar ve polen kayna 5 km çapl alanda zengin nektar ve polen kayna bulunmaldr.bulunmaldr.
Bal veren bitki younluuna göre kovan koyulmaldr. Bal veren bitki younluuna göre kovan koyulmaldr. Örnein, korunga, yonca,üçgül gibi ekili alanlarda 4 Örnein, korunga, yonca,üçgül gibi ekili alanlarda 4 dekara 1 kovan; narenciye sahalarnda 2 dekara 1 kovan dekara 1 kovan; narenciye sahalarnda 2 dekara 1 kovan koyulmaldr.koyulmaldr.
Bir arlkta 50 civarnda kovan bulunmal ve her iki arlk Bir arlkta 50 civarnda kovan bulunmal ve her iki arlk arasnda 1-2 km aralk olmal ya da bir arlkta 150 kovan arasnda 1-2 km aralk olmal ya da bir arlkta 150 kovan bulunmal ve iki arlk arasnda 3 km mesafe olmaldr.bulunmal ve iki arlk arasnda 3 km mesafe olmaldr.
Arlk
Kovan TipleriKovan Tipleri
Kovan TipleriKovan Tipleri
Konaklama zniKonaklama zni
olan arclarn konaklama olan arclarn konaklama izinlerini arc gitmeden izinlerini arc gitmeden çözümleyebileceklerdir.çözümleyebileceklerdir.
Bölgesel koullara uygun ar rk ve ekotiplerinin belirlenmemi veya
üretiminin yetersiz olmas
Mevcut iklim artlarna uyabilmelidir.Mevcut iklim artlarna uyabilmelidir. Florann uygun olduu zamanda fazla bal Florann uygun olduu zamanda fazla bal yapmaldr.yapmaldr. Yavru büyütme yetenei fazla olmaldr.Yavru büyütme yetenei fazla olmaldr. Oul verme eilimi düük olmaldr.Oul verme eilimi düük olmaldr. Hastalk ve parazitlere kar dayankl Hastalk ve parazitlere kar dayankl olmaldr.olmaldr. Klama yetenei yüksek olmaldr.Klama yetenei yüksek olmaldr. Uysal olmaldr.Uysal olmaldr.
IRKLARIRKLAR
Kolonilerin besleme ileminin arlarn yapsna ve yaam ekline uygun ekilde
yaplmamas
E ) Süt tozu, soya unu, tuz ve
antibiyotik kullanmnn
B ) Bal ve Polen yerine geçecek besinlerin ayrlmas,
urup Hazrlama
Su iyice kaynatlarak ateten indirilir. lkbaharda 1:1, sonbaharda 2:1 orannda
eker katlarak kartrlr. Kristalize olmamas için içerisine bir adet
limon sklr. eker karamelize olacandan dolay
tekrar kaynatlmamaldr.
Kek Hazrl
Kek ile besleme yaplacaksa 1 ksm bal 40oC’ye kadar stlarak 3 ksm pudra ekeri ile iyice kartrlr. Karm 1 kg’lk poetlere konularak poetin alt ksm kesilerek arl çerçeveler üzerine yerletirilir.
Sonbahar Beslemesi
Arlarn bal depolamas için, besleme sürekli fakat azar azar yaplmaldr. Aksi halde ar kuluçka yapabilirler.
Scak havalarda baln srlanmas için tevik etmelidir. Srsz bal ortamdan nem alarak fermente olabilir.
Souk havada kekle beslenmelidirler.
uygulanmamas
B a l
Oluan verim düzeyi
Ergin Ar Miktar ve Bal VerimiErgin Ar Miktar ve Bal Verimi
Populasyon düzeyi Bal verimi Üretim etkinlii
40.000..............................20 kg...............( 20 kg / 40.000) = 0,50 g 80.000..............................80 kg...............( 80 kg / 80.000) = 1,00 g 160.000............................120 kg...............(120 kg / 160.000) = 0,75 g .
B al
V er
im i
Koloni Populasyon Düzeyi Populasyon düzeyine göre bal verimi ve üretim etkinliinin deiimi.
Bal Verimi
Üretim Etkinlii
ÜRETM ETKNL ÜRETM ETKNL
çi Arlarn Bal Üretimi çin Yetitirilme Zamançi Arlarn Bal Üretimi çin Yetitirilme Zaman
6 Hafta
kurulmamas
•Polinasyon olmadan meyve ve tohum üretimi mümkün deildir.
Niçin Bal Ars
•Yetitiricilii insan eliyle yaplabilen bal arlarnn polinasyonda kullanlmas zorunlu hale gelmitir.
Tam Çiçeklenme
YoncaYonca 6565
PamukPamuk 2828
HyarHyar 1111
KabakKabak 2525
KetenKeten 3535
ÜzümÜzüm 2929
KolzaKolza 3030
Basit Bir Hesaplama…
Kays polinasyonunun %80’i böcekler tarafndan yaplmaktadr. Bu oran içerisinde bal arlarnn miktar ise %70’dir. Dolaysyla kaysdaki polinasyonun %56’s bal arlar tarafndan gerçekletirilmektedir.
Sonuçta 50 kg meyve veren bir aacn, 22 kg meyvesi dier etkenlerin, 28 kg meyvesi bal arlarnn polinasyonu ile olumaktadr.
Yurtdnda Polinasyon
Polinasyonun önemi ve yarar konusunda tüm çiftçiler ve arclar bilinçlidir.
Arclarn üyesi olduu polinasyon servisleri bulunmaktadr.
Bitki yetitiricisi, polinasyon döneminde bitkilerde etkin bir tozlama için kovan bana ücret ödeyip koloni kiralamaktadr.
Polinasyon Servisleri
ABD’de 1.1 milyon koloni her yl polinasyon için kiralanmaktadr. Bu
koloniler en az iki ürün için kullanlmaktadr.
Arclar, kovan bana ylda 35-60 $ Arclar, kovan bana ylda 35-60 $ ek kazanç salamaktadrlarek kazanç salamaktadrlar.
Ülkemizde Polinasyon
Ülkemizde polinasyonun bitkisel üretimdeki yarar ile bal arlarnn bu olaydaki rolü henüz bilinmemektedir.
Ar yetitiricileri konakladklar yerde bahçe sahibine, ar kolonisi bana 1 kg baln fiyatnn %10’unu geçmeyen ücret ödemektedirler.
Kolonilerin oul verme ileminin koloni çoaltma yönteminden biri olarak
görülmesi
Sorun 8
Oul Nedir
Bal ars kolonilerinin çoalma içgüdüsü ile yeni bir koloni oluturmak üzere, ana arnn bir ksm içi ar ile birlikte kovann terk etmesidir.
Oul Çeitleri
Bal ars kolonileri çoalma içgüdüsü ile oul verme olayn yapacaklar gibi kontrollü koullarda arc da oul üretimi yapabilmektedir.
Oul Verme
Oul gözü denilen ana ar yüksükleri yaplr. Bu gözlere yumurta braklr ve larva geliir. Ana ar gözünün srland 9. günde eski ana ar
bir miktar ergin ar ile birlikte çkar. Yeni ana gözden çkar ve çiftleerek kovana
hakim olur.
Oul
Oul
kalmamas.
Yal ana ar deitirilmelidir. Oul veren koloniden ana ar yetitirilmemelidir. Koloniler sk sk kontrol edilmelidir. Kolonilerin genetik yaps iyiletirilmelidir. Gelien kolonilerden yapay oul alnmaldr. Kuluçkala ilenmi bo petek verilmelidir. Ana ar belirli bir süre kafese alnmaldr. Kovanlar üzerinde gölgelik oluturulmaldr. Kapal çerçeveler zayf kolonilere verilmelidir.
Oulu önlemenin önemiOulu önlemenin önemi A ) Oul populasyonu ve dolaysiyle verimi düürür B ) Kireç hastal, Adi çürüklük, Mays hastal ve daha birçok hastaln nedenidir,
Uygulamada uyar -Bir kovanda oul kontrolü amac ile meme veya yüksüklerin kesimi yalnzca 2 kez uygulanmaldr. Israr ana deitirme isteini gösterir. Supersedur’ a gider.
Kanat kesme
kavranmamas
Ana Arnn ÖnemiAna Arnn Önemi
Ana ar çiftleme srasnda Ana ar çiftleme srasnda erkek arlardan ald kaltsal erkek arlardan ald kaltsal
özellikleri, kendi kaltsal özellikleri, kendi kaltsal özellikleri ile kombine ederek özellikleri ile kombine ederek
koloniye aktarr. koloniye aktarr.
Sakinlik Gelime Hz Klama Yetenei Oul Eilimi Ömür Uzunluu Hastalklara Direnç Propolis Toplama ...
Özelliklerini belirlerÖzelliklerini belirler
Niçin Ana Ar YetitiriciliiNiçin Ana Ar Yetitiricilii
Ana ar ylda Ana ar ylda 300.000 yumurta300.000 yumurta atar. atar. Bir yumurta Bir yumurta içiniçin 5-30 sperm5-30 sperm harcanr. harcanr. Ana ar Ana ar 5-8.000.000 sperm5-8.000.000 sperm depolar. depolar. Erkek arda Erkek arda 7.000.000 sperm7.000.000 sperm bulunur. bulunur.
Ana ar ylda yaklak 3.000.0003.000.000 sperm harcar.
Baarl Arcln lk Koulu :Baarl Arcln lk Koulu : Ana Ana DeitirmeDeitirme
Mümkünse her yl, Mümkünse her yl, deilse en fazla 2 deilse en fazla 2 ylda bir ana ar ylda bir ana ar deitirilmelidir.deitirilmelidir.
Ana Ar Yetitirmede SorunlarAna Ar Yetitirmede Sorunlar
A) Alama yöntemindeki sorunlar
-Her birey ana ar olmaya zorlanyor (seleksiyon yok), -Kapal populasyon nedeniyle akrabalk artyor; (Düük verim, sakatlk ve diploid erkekler ortaya çkyor). B) Oul gözü ile üretimde sorunlar :
- Oul eilimi sadece genetik olarak ortaya çkmsa oul yönünde seleksiyon yaplm olur. - Oul dirençsizlik veya açlk nedeniyle olmusa hasta veya verimsiz yönünde seleksiyon yaplm olur.
A) Alama yöntemindeki sorunlar
-Her birey ana ar olmaya zorlanyor (seleksiyon yok), -Kapal populasyon nedeniyle akrabalk artyor; (Düük verim, sakatlk ve diploid erkekler ortaya çkyor). B) Oul gözü ile üretimde sorunlar :
- Oul eilimi sadece genetik olarak ortaya çkmsa oul yönünde seleksiyon yaplm olur. - Oul dirençsizlik veya açlk nedeniyle olmusa hasta veya verimsiz yönünde seleksiyon yaplm olur.
Birden fazla erkek aryla çiftleme ve Birden fazla erkek aryla çiftleme ve genetik varyasyongenetik varyasyon
Ana ar 10-20 erkekle çiftleir
Olas binlerce gen kombinasyonundan bazlar
Ana Ar Kalitesini Etkileyen Faktörler
Ana ar yetitirilen damzlk koloninin özellikleri Alanan larvann ya Ana arnn yetitirilme yöntemi Balatc ve bitirici kolonilerin populasyonu Bir koloniye transfer edilen larva says Ana ar yetitirme mevsimi Erkek ar populasyon varl Kolonilerin beslenmesi
Ana Ar Kalitesi
Canl Arl (mg)Canl Arl (mg) 209209 189189 172172 147147 119119
Ovariol Says (ad)Ovariol Says (ad) 317317 308308 292292 272272 224224
Spermateka Spermateka ÇÇap (mm)ap (mm) 1.311.31 1.271.27 1.211.21 1.151.15 1.031.03
Spermateka Hacmi (mmSpermateka Hacmi (mm33)) 1.181.18 1.091.09 0.930.93 0.820.82 0.580.58
Apis mellifera caucasica
Sakindir Dili uzundur Soua adapte olmutur Geç uyanr, geç geliir Güçlü populasyona ular Baz hastalklara duyarldr Fazla propolis toplar
Kafkas ArsKafkas Ars
Apis mellifera carnica
Sakindir Gelime hz çok iyidir Erken ilkbaharda hzl geliir Bal verimi yüksektir Oul eilimi yüksektir Klama yetenei iyidir Yaygn bir rktr
Karniyol ArsKarniyol Ars
Apis mellifera ligustica
Sakindir Gelime hz çok iyidir Erken ilkbaharda hzl geliir Bal verimi yüksektir Ar sütü verimi yüksektir Klama yetenei iyidir Yaama gücü yüksektir Dünyada en yaygn rktr
talyan Arstalyan Ars
Ana genç ve verimli
Ana yal veya verimsiz (oul verdi veya öldü, kalsayd supersedure olurdu)
Bal dndaki ar ürünlerinin üretimine yönelik ciddi
çalma eksiklii, sözlemeli üretim yaplmamas
Sorun 10
Polen Üretimi
Polen tuza ancak bir arnn geçebilecei büyüklükte delik bulunan plastik plaka ile polenlerin biriktii kutudan olumaktadr.
Kovan önüne takl olan polen tuza arlarn arka ayaklarnda bulunan polenin tuzan altnda bulunan bölüme dümesini salar.
Polenin Kurutulmas
Kurutulan polenler içerisindeki yabanc maddelerden temizlenmesi için elekten geçirilmelidir.
Havalandrma sistemi çalan bir elektrikli frnda 30-35°C’ de 5-6 saat tutularak kurutma yaplabilmektedir.
Polen nem oran % 5-10 düzeyinde olacak ekilde kurutulmaldr.
Polenin Tüketimi
Ar sütü üretiminin temeli; kalplarla hazrlanan yüksükler içerisine 1 günlük larvalar transfer etme esasna dayaldr.
Transfer edilen larvalar tayan alama çerçevesi anasz kolonininanasz koloninin ortasna konur.
Anasz kolonide 72 saat duran alama çerçevesi alnarak ar sütü hasat edilir.
Ar Sütü Üretim Miktar
Ar sütü üretim miktar iç ve d etkenlere bal olarak önemli oranda deimektedir.
Her bir yüksükten yetitirme ve besleme yöntemine göre 213-328 mg süt elde edilir.
Bir koloniden bir transfer döneminde 6.5-10.5 g arasnda ar sütü elde edilebilmektedir. Etkin bir yönetimle bir sezonda 1-1.5 kg ar sütü elde edilebilir.
Larva Transferi
Erimi Balmumunun Kalplanmas
çi Arnn Propolis Toplamas
çi Arnn Propolis Toplamas
Propolis Toplam çi Ar
Propolis Elde Etme Levhas
Ar zehiri romatizma rahatszlklar bata olmak üzere kanserin baz tiplerinde, adale arlarnda, eklem ve sinirsel iltihaplarda, boaz ars, migren, astm, kolesterolün düürülmesinde, genel baklk uyarc, adet öncesi sendromunda kullanlmaktadr.
Ar Zehirinin Elde Edilmesi
Topluine ve Ar nesi
Damak tadna uygun olan uluslar mutfaklarnda bal ars larvalarna yer vermektedir.
Larvalarn Petekten Çkarlmas
Larvalarn Petekten Çkarlmas
Larvalarn Petekten Çkarlmas
Larvalarn Çi Olarak Yenilmesi
Paket Ar
Mevsimi erken balayan yerlerde üretilen bal arlarnn, mevsimi geç balayan yerlere, bir ana ar ve yeteri kadar içi ar ile birlikte özel kutular içerisinde sata hazrlanmasdr.
Paket Arcln Yaplmas
Bal mevsimine kuvvetli kolonilerle girmek isteyen ve istedikleri özellikte paket ars alan ABD’nin kuzey bölgeleri ile Kanada’daki üreticiler 3-4 aylk nektar akm döneminde her koloniden 70-120 kg bal elde etmektedirler.
Paket Arcln Yararlar
Bu sistem ar kolonilerinin sekiz aylk klatlma döneminde bakm ve beslenme girdilerini ortadan kaldrmakta, ar kolonilerine klk yiyecek olarak braklmas gereken 15-20 kg baln alnmas ile bal üretiminde daha fazla bir art salanmaktadr.
Paket Arclnn Yapl
Paket ars sipari eden arclar, paket arlarnn geli tarihlerini youn nektar akmndan 2-3 ay önce ellerinde olacak ekilde ayarlamaktadrlar. Bu durum paket arlarn kovanlara yerletirilmesi ve kolonilerin gelierek bal mevsimine iyi bir ekilde girebilmesi için önemlidir.
Paket Arnn Hazrlanmas
Paket Arlarn Datlmas
uruplama Yaplmas
Ekonomik ve ticari anlamda üretim için yeterli koloni bulundurmama ve teknik anlamda gezginci arclk
yapmama
Kenarlara yaklaldkça kovanlarda armaya vs bal olarak güçlülük
artar
Yanl Kovan Yükleme
Gezginci Arcnn Arl
Gezginci Arcnn Arl
hatalar yaplmas
Sorun 12
Klatma Nedir
Bal ars kolonilerinin aktif sezon sonrasnda dinlenecekleri dönem olup hava scaklnn +140C’nin altna dümesiyle balar.
Bu dönemde bal arlar k salkm olutururlar ve sadece bal yerler.
Klatma Esnasnda ...
• Kolonilere k yiyecei olarak bal ve Kolonilere k yiyecei olarak bal ve polenli petekler braklr.polenli petekler braklr.
• Petekler tamamen balla dolu olmayp alt Petekler tamamen balla dolu olmayp alt yarlarndaki gözler bo olmaldr.yarlarndaki gözler bo olmaldr.
• Arlar bal dolu gözler üzerinde deil, Arlar bal dolu gözler üzerinde deil, balla dolu ksmn hemen altndaki bo balla dolu ksmn hemen altndaki bo gözler üzerinde salkm kurarlar.gözler üzerinde salkm kurarlar.
Klatma Esnasnda ...
Kovan içerisinde yeterli besin stou olmal. Varroaya kar ilaçlama yaplm olmal. Su basmasna kar sehpalara alnmal. Çatlak, krk ve delik kovan kullanlmamal. Kovanlar hafif öne eik yerletirilmeli. Kovan kapaklar altna hava geçiren ve nem
tutan maddeler konulmal.
Uçma delikleri daraltlmal. Kovan içerisinde bo petek braklmamal. Bölme tahtas ile petekler sktrlmal. Kovanlar, varsa sundurma altna alnmal. Kovanlar hiçbir ekilde rahatsz edilmemeli. Bo petekler depolanmal ve mum güvesine
kar ilaçlama yaplmal.
Klatmada Baar Kriteri
Arcla destek olacak ball bitkilerin ekim ve dikiminin
yaygnlatrlmamas
Ek beslemenin maliyetiEk beslemenin maliyeti
Gezginci arcln zorluklarGezginci arcln zorluklar
Doal ürün elde edilmesine yönelik Doal ürün elde edilmesine yönelik sistemlersistemler
Ar meras ve bitki deseninin oluturulmasAr meras ve bitki deseninin oluturulmas
Alternatif/Destek bitkisi : ARIOTUAlternatif/Destek bitkisi : ARIOTU
Arotunun ÖzellikleriArotunun Özellikleri
Kaliforniya orijinlidir.Kaliforniya orijinlidir.
Phacelia cinsine ait tek yllk bir bitkidir.Phacelia cinsine ait tek yllk bir bitkidir.
Arlar için oldukça çekici bir bitkidir.Arlar için oldukça çekici bir bitkidir.
Dünya’da 13 türü bulunmakta, ancak 4 Dünya’da 13 türü bulunmakta, ancak 4 türü bal arlar için deerlidir.türü bal arlar için deerlidir.
60-100 cm boylanmaktadr.60-100 cm boylanmaktadr.
Çiçeklenme Süresi ve ZamanÇiçeklenme Süresi ve Zaman
Ekim ilemi ekim-aralk aylarnda Ekim ilemi ekim-aralk aylarnda yaplmaktadr.yaplmaktadr.
Ekim zamanna bal olarak mart-mays Ekim zamanna bal olarak mart-mays aylarnda çiçeklenmektedir.aylarnda çiçeklenmektedir.
Çiçeklenme süresi ekim yer ve zamanna Çiçeklenme süresi ekim yer ve zamanna bal olarak 4-7 hafta arasnda bal olarak 4-7 hafta arasnda deimektedir.deimektedir.
Ar yetitiricilerimizin teknik arcln temel koullarn
bilmemesi
Dikkat Edilmesi Gerekenler...Dikkat Edilmesi Gerekenler...
Arlarn uçuta olduu lk güneli günde Arlarn uçuta olduu lk güneli günde koloni açlmaldr.koloni açlmaldr.
Temiz ve açk renkli giyecekler Temiz ve açk renkli giyecekler giyilmelidir.giyilmelidir.
Maskesiz olarak arlara yaklamamaldr. Maskesiz olarak arlara yaklamamaldr.
Kovana yaklamadan önce körük Kovana yaklamadan önce körük yaklm olmaldr.yaklm olmaldr.
Dikkat Edilmesi Gerekenler...Dikkat Edilmesi Gerekenler...
Tezek, temiz paçavra, kuru çal, tala gibi Tezek, temiz paçavra, kuru çal, tala gibi malzemeler yakt olarak kullanlmaldr. malzemeler yakt olarak kullanlmaldr. En En ideali oluklu ambalaj kartonudur.ideali oluklu ambalaj kartonudur.
Körüün çalrken alev veya kvlcm Körüün çalrken alev veya kvlcm çkarmamasna dikkat edilmelidir. çkarmamasna dikkat edilmelidir.
Arlarla çalrken kenarda durulmal ve giri Arlarla çalrken kenarda durulmal ve giri deliinin önü kapatlmamal, güne arkaya deliinin önü kapatlmamal, güne arkaya alnmaldr.alnmaldr.
Dikkat Edilmesi Gerekenler...Dikkat Edilmesi Gerekenler...
Kovan açlmadan giri deliinden duman Kovan açlmadan giri deliinden duman verilerek arlarn sakinletirilmesi verilerek arlarn sakinletirilmesi salanmaldr.salanmaldr.
Ana arnn ikinci çerçevede olma ihtimali Ana arnn ikinci çerçevede olma ihtimali az olduu için önce ikinci çerçeveyi az olduu için önce ikinci çerçeveyi çkarmal sonra dier çerçeveler alnp çkarmal sonra dier çerçeveler alnp incelenmelidir.incelenmelidir.
Hzl hareketler arlarn saldrma ve Hzl hareketler arlarn saldrma ve sokmasna neden olacandan yava sokmasna neden olacandan yava çallmaldr.çallmaldr.
Dikkat Edilmesi Gerekenler...Dikkat Edilmesi Gerekenler...
Arlk içerisinde el kol hareketleri Arlk içerisinde el kol hareketleri yaplmamaldr.yaplmamaldr.
Parfüm gibi kokular dökülerek arlk Parfüm gibi kokular dökülerek arlk içerisine girilmemeli ve kovan kontrolü içerisine girilmemeli ve kovan kontrolü yaplmamaldr.yaplmamaldr.
Yamacla meydan vermemek için ball Yamacla meydan vermemek için ball petekler darda braklmamal veya petekler darda braklmamal veya unutulmamaldr.unutulmamaldr.
uruplama yaplrken urubun etrafa uruplama yaplrken urubun etrafa dökülmemesine dikkat edilmelidir.dökülmemesine dikkat edilmelidir.
Balda kaliteye ve kalnt oluturacak uygulamalara
yeterince dikkat edilmemesi
Bal Hasat Zaman
Peteklerin en az 2/3’ü bal arlar tarafndan srland zaman petekler hasat edilebilir demektir.
Daha önce hasat yapld takdirde balda su oran yüksek olduu için baln kalitesi dümektedir.
Baln Saklanmas
Bal 450C’den yüksek scaklklarda stlmamaldr. Aksi durumda balda HMF düzeyi yükselecektir. Bal bu scakln üzerinde stld takdirde tüketilmeyerek imha edilmelidir.
Baln ekerlenmesi
Baln ekerlenmesi fiziksel yaps ile ilgili olup içerisinde bulunan fruktoz ve glikoz oranna baldr. Eer balda glikoz miktar fruktoz miktarndan fazla ise balda ekerlenme daha çabuk olmaktadr.
Baln ekerlenmesi, gerçek bal olduunu gösterir.
Baln Ekimesi
Balda bozulma ve ekime olay olgunlamadan hasat edilmi olan bal içerisinde bulunan bakteri ve mayalarn faaliyeti sonucu olumaktadr. Bu nedenle bal olgunlamadan ve srlanmadan hasat edilmemelidir. ekerlenen ballar ise daha çabuk bozulur.
Bal Tüketiminde Dikkat!
Balda Kalnt KaynaklarBalda Kalnt Kaynaklar Tarmsal mücadele ilaçlarTarmsal mücadele ilaçlar Genetik olarak deitirilmi bitkilerGenetik olarak deitirilmi bitkiler Ar hastalk ve parazit ilaçlarAr hastalk ve parazit ilaçlar Çeitli sebeplerle kirlenmi su kaynaklarÇeitli sebeplerle kirlenmi su kaynaklar Balmumuna katlan katk maddeleriBalmumuna katlan katk maddeleri Salksz hasat ve depolamaSalksz hasat ve depolama Hava kirlilii Hava kirlilii
Ülkemiz Ballarnda KalntÜlkemiz Ballarnda Kalnt
Ülkemizde arcln youn olarak yapld Ülkemizde arcln youn olarak yapld Çukurova Bölgesinden toplanan bal örneklerinde Çukurova Bölgesinden toplanan bal örneklerinde yaplan kalnt belirleme çalmasnda 135 adet yaplan kalnt belirleme çalmasnda 135 adet bal örneinde yaplan kimyasal analiz bal örneinde yaplan kimyasal analiz sonucunda bölgede üretilen süzme çiçek bal sonucunda bölgede üretilen süzme çiçek bal örneklerinde tespit edilen organik fosforlu örneklerinde tespit edilen organik fosforlu insektisidlerin rastlanma skl %15.54 orannda insektisidlerin rastlanma skl %15.54 orannda olmu ve bu ballar tüketebilecek insanlarda olmu ve bu ballar tüketebilecek insanlarda kronik nitelikte de olsa zehirlenme belirtileri kronik nitelikte de olsa zehirlenme belirtileri görülebilecei saptanmtr (Filazi ve ark., görülebilecei saptanmtr (Filazi ve ark., 1999).1999).
hraç Ballarnda Durumhraç Ballarnda Durum
hraç edilen ballarn yaklak %90’n çam bal hraç edilen ballarn yaklak %90’n çam bal oluturmakta, ancak ihraç ballar içerisinde oluturmakta, ancak ihraç ballar içerisinde naftalin, niasta ve antibiyotik kalnts ile eker naftalin, niasta ve antibiyotik kalnts ile eker bulunmasndan dolay Avrupa ülkelerinden geri bulunmasndan dolay Avrupa ülkelerinden geri dönmektedirler. Bu sebeplerden Kasm dönmektedirler. Bu sebeplerden Kasm 1998’den itibaren çiçek bal ihracatnda durma 1998’den itibaren çiçek bal ihracatnda durma söz konusudur. Ayrca bal ihraç eden firma söz konusudur. Ayrca bal ihraç eden firma says 41’den 10’a dümü ve 1997-1998 says 41’den 10’a dümü ve 1997-1998 sezonunda 7000 ton ihraç edilen bala karlk sezonunda 7000 ton ihraç edilen bala karlk 2000 ylnda sadece 3350 ton bal ihraç 2000 ylnda sadece 3350 ton bal ihraç edilebilmitir (Kalpaklolu, 2000).edilebilmitir (Kalpaklolu, 2000).
Ülkemizde Bal TüketimiÜlkemizde Bal Tüketimi
Bal youn olarak besleyici ve tedavi edici Bal youn olarak besleyici ve tedavi edici amaçla kullanlmakta, ancak gerek kalnt amaçla kullanlmakta, ancak gerek kalnt sorunu gerekse eker katkl hileli bal olma sorunu gerekse eker katkl hileli bal olma endiesinden dolay tüketiciler tarafndan endiesinden dolay tüketiciler tarafndan alnrken market yerine dorudan alnrken market yerine dorudan üreticiden alma yönünde çaba sarf üreticiden alma yönünde çaba sarf edilmekte ve marketten yaplan almlarda edilmekte ve marketten yaplan almlarda baln kalitesine büyük bir güvensizlik baln kalitesine büyük bir güvensizlik duyulmaktadr (Kumova ve Korkmaz, duyulmaktadr (Kumova ve Korkmaz, 2000).2000).
Kalntdan Korunma YollarKalntdan Korunma Yollar
Organik bal üretimini gelitirmekOrganik bal üretimini gelitirmek
Bitki yetitiricilerinin bilinçlendirilmesiBitki yetitiricilerinin bilinçlendirilmesi
Ruhsatl ilaç kullanlmasRuhsatl ilaç kullanlmas
Tüketicinin bilinçlendirilmesi ve Tüketicinin bilinçlendirilmesi ve örgütlenmesiörgütlenmesi
Arclarn bilinçlendirilmesi ve örgütlenmesiArclarn bilinçlendirilmesi ve örgütlenmesi
Kalntdan Korunma Kalntdan Korunma ÖrnekleriÖrnekleri
Organik bal üretimine katk salamak amacyla ilaç Organik bal üretimine katk salamak amacyla ilaç kullanmna örnek olarak mum güvesine kar naftalin kullanmna örnek olarak mum güvesine kar naftalin yerine sofra tuzu kullanm (Kumova ve Korkmaz, yerine sofra tuzu kullanm (Kumova ve Korkmaz, 2000),2000),
Balda doal olarak bulunan bir organik asit olmas, Balda doal olarak bulunan bir organik asit olmas, verilen dozun balda kalnt brakmamas ve verilen dozun balda kalnt brakmamas ve uygulamadan ksa bir süre sonra doal snrlara uygulamadan ksa bir süre sonra doal snrlara inmesi nedeniyle insan saln olumsuz düzeyde inmesi nedeniyle insan saln olumsuz düzeyde etkilemediinden Formik Asit varroa ve kirece kar etkilemediinden Formik Asit varroa ve kirece kar önerilmektedir (Kaftanolu ve ark, 1992).önerilmektedir (Kaftanolu ve ark, 1992).
Modern arclk alet ve ekipmannn kullanlmamas
ve finansman
Sorun 16
MM OO DD EE RR NN EE KK PP MM AA NN
Ana ar zgaras ve ar Ana ar zgaras ve ar kaçrankaçran
ÇerçeveÇerçeve telleme telleme
Modern EkstraktörlerModern Ekstraktörler
Otomatik sr alma Otomatik sr alma (2)(2)
Kattan çerçeve Kattan çerçeve çkarmaçkarma
Plastik petekPlastik petek
Ana Ar Yakalama AletiAna Ar Yakalama Aleti
Polen TuzaPolen Tuza
urup Tankeriurup Tankeri
Polen KurutucuPolen Kurutucu
Polen TemizleyiciPolen Temizleyici
Paket ArPaket Ar
tantlmamas, pazarlanamamas
Sorun 17
Anzer Yaylas
Anzer Yaylas
Anzer Yaylas
Okaliptus Bal vs
Ar ürünlerinde markalama ve ambalajlama konusunda çalmalarn yetersiz oluu
Sorun 18
Etiketli Ballar
yetersiz olmas
Sorun 19
Türkiye Ball Bitkiler Flora Haritas
FLORA HARTASI KULLANIMI Harita üzerinde dört ayr renk bulunmaktadr. Bu renkler; -Sar:Flora durumu zayf olan köyleri (Koloni bana 0-12 kg) -Mavi:Flora durumu orta seviyede olan köyleri (Koloni bana 13-25 kg) -Yeil :Flora durumu iyi olan köyleri (Koloni Bana 26-35 kg) -Krmz:Flora durumu çok iyi olan köyleri (Koloni bana 35 kg ve üstü) Erken ilkbaharda arlar için uygun yörelerde ise; Bulunulan corafyada çiçeklenmenin dier yörelere göre daha erken balad yerleri ifade eder. Harita ile ilgili saysal deerler ise; lçe ad, Köy ad, Çiçeklenmenin balangç tarihi,çiçeklenmenin biti tarihi, köydeki mevcut kovan says, köyün mevcut mera kapasitesi, kovan olarak, yerli arclarn ortalama bal verimi, Köyde mevcut ball bitkilerin isimleri bulunmaktadr.
Ar Yetitiricileri Birliklerinin çalmalarnn
Sorun 20
olmak üzere eitim ve yaym çalmalarnn yetersiz olmas
Sorun 21