ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙН ЧИГ ХАНДЛАГА, БОДЛОГЫН ШИНЭЧЛЭЛ

27.11.2014 Leipzig„WIRTSCHAFTS-UND KOOPERATIONSFORUM MONGOLEI“

Монгол улс нийслэл Улаанбаатар хот 21 аймаг 330 сумтай, 1564115,75 kм2 газар нутагтай

• Монгол улс

Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогын хүрээ /одоогийн /

3

Эдийн засгийн идэвхитэй хүн ам/1176,0 мян, 62%/

15 ба түүнээс дээш хөдөлмөрийн насны хүн

ам /1894,5 мян,100%/

Эдийн засгийн идэвхигүй хүн ам /718,5 мян, 38%/

Ажиллагсад /1086,5 мян/

92,4%

Ажилгүй иргэд /89,5 мян/

7,6%

Суралцагчид/215,9 мян/

30,1%

Тэтгэвэрт, өндөр настан

/199,9 мян/27,8%

Хүүхэд асарсан /76,5 мян/

10,6%

Гэрийн ажилтай /67,7 мян/

9,4%

Хөгжлийн бэрхшээлтэй

/62,9 мян/8,8%

Цалин хөлстэй ажиллагч/514,0 мян/

47,3%

Мал аж ахуй

эрхлэгч /325.3 мян/

29.9%

Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч

/203,3 мян/18,7%

Өрхийн үйлдвэрлэл үйлчилгээ эрхлэгч /25,5 мян/

2,3%

Ажил олгогч /14,2 мян/

1,3%

-Хөдөлмөр эрхлэлтийн нийтлэг үйлчилгээ /ХЭДС/-Зээл /ХЭДС/-Санхүүгийн дэмжлэг /ХЭДС/-Хөдөлмөр эрхлэлтийн сургалт /ХЭДС/-МБС-ын үйлчилгээ

-МБС-ын үйлчилгээ-Хөдөлмөр эрхлэлтийн нийтлэг үйлчилгээ /ХЭДС/-Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих төсөл, хөтөлбөр /ХЭДС/

-Мэргэжлийн боловсрол сургалтын бодлого/Чадамжид суурилсан сургалтын тогтолцоо, ҮМАБХ/-Залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр /ХЭДС/

-40 ба түүнээс дээш насны иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр /ХЭДС/-Хөдөлмөр эрхлэлтийн нийтлэг үйлчилгээ /ХЭДС/

-Хөдөлмөр эрхлэлтийн нийтлэг үйлчилгээ /ХЭДС/-Зээл /ХЭДС/-Санхүүгийн дэмжлэг /ХЭДС/-Хөдөлмөр эрхлэлтийн сургалт /ХЭДС/МБС-ын үйлчилгээ

-Хөдөлмөр эрхлэлтийн нийтлэг үйлчилгээ /ХЭДС/-Зээл /ХЭДС/-Санхүүгийн дэмжлэг /ХЭДС/-Ажил олгогчийг дэмжих /ХЭДС/-МБС-ын үйлчилгээ

-Хөдөлмөрийн үндсэн хэм хэмжээ /Хөдөлмөрийн хууль/-Цалин хөлс /ХХДХ, цалинг инфляцийн түвшинтэй уялдуулах/-ХАБЭА /ХАБЭА тухай хууль, 130 стандарт, сургалт/-Нийгмийн хамгаалал /НД, ЭМД, ҮОМШӨД, АДСангуудын үйл ажиллагаа-Нийгмийн түншлэл /Хөдөлмөр-нийгмийн зөвшлийн 3 талт хамтын гэрээ/

-Зээл /ХЭДС/-Санхүүгийн дэмжлэг /ХЭДС/

-Сургалт /БИТ, БХТ, БИ/-Зээл /ЖДҮДС, СХС, ХЭДС/-Зээлийн хүүгийн хөнгөлөлт /ХЭДС/-Санхүүгийн дэмжлэг /ХЭДС/-Бизнес инкубаци /ХЭДС/

Санхүүгийн дэмжлэг /ХЭДС/

-Зээл /ХЭДС/-Санхүүгийн дэмжлэг /ХЭДС/

Тулгамдсан асуудал

Хөдөлмөрийн нөөцийг зохистой ашиглах болон

насжилтыг угтсан хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлого шаардлагатай

байна. Ажилгүй иргэдийн ур чадвар доогуур,

залуучуудын ажилгүйдэл их

байна.

Эдийн засгийн салбаруудад ажиллах

хүчний шингээлт, цалин хөлсний түвшин,

хөдөлмөрийн нөхцөл жигд биш, бүс, орон

нутагт хөдөлмөр эрхлэлт, ажилгүйдэл

харилцан адилгүй байна.

Ажиллах хүчний гадаад, дотоод, эдийн засгийн салбар, ажил,

мэргэжил хооронд шилжих хөдөлгөөн

нэмэгдэж байна.

Эдийн засгийн идэвхигүй хүн амыг хөдөлмөр

эрхлэх боломжоор хангах явдал дутмаг байна

Эдийн засгийн өсөлтийн хөдөлмөр

эрхлэлтэд үзүүлэх нөлөө бага байгаа

нь цалин хөлс, бүтээмж багатай

хөдөлмөр эрхлэлт зонхилоход хүргэж

байна

Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогын тулгамдсан асуудлууд

Эдийн засгийн хөдөлмөр эрхлэлтэд үзүүлэх нөлөөлөл

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

0

20

40

60

80

100

120

Хөрөнгө оруулалт /тэрбум.төг/ Ажиллагчдын тоо /мян.хүн/ ДНБ /тэрбум.төг/

Ажилгүйдлийн түвшин % Хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин %

6

АЖЛЫН ШИНЭ БАЙРНЫ ТОО / 2008-2013 /

2008 он 2009 он 2010 он 2011 он 2012 он 2013 он0

10000

20000

30000

40000

50000

60000

70000

80000

Эдийн засгийн томоохон салбарууд дахь

ажиллагчдын тооны бүтэц ( % )

2008

2009

2010

2011

2012

2013

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Хөдөө аж ахуй ойн аж ахуй загас барилт ан агнуур

Уул уурхай олборлолт

Боловсруулах үйлдвэрлэл

Барилга

Бөөний болон жижиглэн худалдаа машин мотоциклийн засвар үйлчилгээ

Тээвэр ба агуулахын үйл ажиллагаа

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа албан журмын нийгмийн хамгаалал

Боловсрол

Эдийн засгийн салбаруудаарх ажил

эрхлэлтийн таамаглал / ХСИ /

Хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй, загас барилт, ан агнуур

Боловсруулах үйлдвэрлэл

Усан хангамж, бохир ус хог хаягдлын менежмент, цэвэрлэх үйл ажиллагаа

Бөөний болон жижиглэн худалдаа, машин мотоциклийн засвар үйлчилгээ

Байр сууц хоол хүнсээр үйлчлэх үйл ажиллагаа

Санхүүгийн болон даатгалын үйл ажиллагаа

Мэргэжлийн шинжлэх ухаан болон техникийн үйл ажиллагаа

Төрийн удирдлага ба батлан хамгаалах үйл ажиллагаа албан журмын нийгмийн хамгаалал

Хүний эрүүл мэнд ба нийгмийн үйл ажиллагаа

Үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа

2022 он 2012 он

9

Хөдөлмөрийн насны хүн амын өөрчлөлт

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

-200,000 -150,000 -100,000 -50,000 0 50,000 100,000 150,000 200,000

2016 он

Эрэгтэй Эмэгтэй

15-19

25-29

35-39

45-49

55-59

-200,000 -150,000 -100,000 -50,000 0 50,000 100,000 150,000 200,000

2020 он

Эрэгтэй Эмэгтэй

15-19

20-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

-200,000 -150,000 -100,000 -50,000 0 50,000 100,000 150,000 200,000

2024 он

Эрэгтэй Эмэгтэй

Хөдөлмөрийн бүтээмж ба дундаж цалингийн өсөлт

2008 2009 2010 2011 2012 2013

4066.93714.4 3867.1

4567.5

5100.25539.2

2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012

81.5 93.1 101.2127.7

173.0

274.2300.5

341.5

424.2

557.6

Бодлогын зорилтууд

3.1. Хөдөлмөр эрхлэлтийг хөгжлийн

бодлогын төвд байлгах

3.2. Хөдөлмөрийн зах зээлийн бодлогыг

боловсронгуй болгох

3.3. Хөдөлмөрийн хэм хэмжээг олон улсын жишигт нийцүүлэх,

зохистой ХЭД

3.4. Үндэсний ажиллах хүчнийг тасралтгүй хөгжүүлж, ХЗЗ-ийн

нийлүүлэлтийг чанаржуулах

3.5. Хувийн хэвшлийн хөгжил, үйлдвэржилтээр

ХЗЗ-ийн эрэлтийг дэмжих

ХӨДӨЛМӨР ЭРХЛЭЛТИЙГ ДЭМЖИХ ХӨТӨЛБӨР, ТӨСЛҮҮД

АЖИЛ ОЛГОГЧИЙГ ДЭМЖИХ АРГА ХЭМЖЭЭ /2014/

04/14/2023 13

6.1. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих үйл ажиллагаа дараах төрөлтэй байна:

6.1.1. Хөдөлмөр эрхлэлтийн нийтлэг үйлчилгээ- ажил, мэргэжлийн чиг баримжаа олгох, зөвлөгөө өгөх, мэдээлээр хангах- ажилд зуучлах- ажилгүйдлийн тэтгэмж олгох- нэгдсэн бүртгэл мэдээллийн үйлчилгээнд хамруулах- бусад үйлчилгээ

6.1.2. Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих арга хэмжээ- Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр, төсөл

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хууль

14

Хөдөлмөр эрхлэлтийн үндэсний зөвлөлийн 2014 оны 01 дүгээр 13-ны өдрийн 05 тоот тогтоолоор батлагдсан.

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр, төсөл

1. Хөдөлмөрт бэлтгэх хөтөлбөр2. 40-өөс дээш насны иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр3. Малчдын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр4. Аж ахуй эрхлэлтийг хөгжүүлэх хөтөлбөр5. “Эзэнтэй Монгол” хөтөлбөр6. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн ажлын байрыг дэмжих хөтөлбөр7. Залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр8. Ахмад мэргэжилтний зөвлөх үйлчилгээний төсөл9. Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөр10. Оюутны хөдөлмөр эрхлэлт ба цагийн ажил хөтөлбөр

15

Хөдөлмөрт бэлтгэх хөтөлбөр – Ажил олгогчийг дэмжих арга хэмжээ

Ажил олоход хүндрэлтэй иргэнийг ажиллуулахтай холбоотой гарсан зардлыг ажил олгогчид бүрэн болон хэсэгчлэн нөхөн төлөх, ажил олгогчийн бий болгосон ажлын байранд тухайн иргэнийг тогтвортой ажиллахыг урамшуулах зорилго бүхий санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх арга хэмжээг “Ажил олгогчийг дэмжих” гэж ойлгоно.

Ажил олгогчид үзүүлэх санхүүгийн дэмжлэг нь дараах төрөлтэй байна. Үүнд:

– Урамшуулал; – Сургалтын зардал нөхөн олгох;– Цалингийн дэмжлэг үзүүлэх.

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр, төсөл

16

Хөдөлмөрт бэлтгэх хөтөлбөр – Ажил олгогчийг дэмжих арга хэмжээ

Урамшуулал - Хөдөлмөр эрхлэлтийн байгууллагад бүртгүүлэн, ажил идэвхитэй хайж байгаа боловч 6 сараас дээш хугацаагаар ажил олж чадахгүй байгаа иргэн болон энэхүү хөтөлбөрийн 3 дугаар зүйлд заасан арга хэмжээнд хамрагдсан иргэнийг ажилд авч, 12 сараас доошгүй хугацаагаар ажлын байраар хангасан ажил олгогчид хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 12 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцэх хэмжээний урамшууллыг ажлын байраар хангагдсан иргэний тоогоор нэг удаа олгоно.

Сургалтын зардал нөхөн олгох - Хөдөлмөрийн насанд хүрээд асрамжийн газраас гарсан болон хорих ангиас суллагдсан иргэнийг үйлдвэрлэл дээрээ дадлагажуулан үндсэн ажилтнаар нэг жилээс доошгүй хугацаагаар үргэлжлүүлэн ажиллуулж байгаа ажил олгогчид 3 сар хүртэлх хугацааны дадлагын сургалтын зардлыг дадлагажих хугацааны тэмдэглэл, дадлагажуулагчийн тушаал, цалингийн баримтыг үндэслэн нөхөн олгоно. Асрамжийн газраас гарснаас хойш 3 хүртэл жилийн дотор хамрагдана.

Цалингийн дэмжлэг - Хөдөлмөрийн насанд хүрээд асрамжийн газраас гарсан болон хорих ангиас суллагдсан иргэнийг үндсэн ажилтнаар 12 сараас дээш хугацаагаар үргэлжлүүлэн ажиллуулж байвал нэг жилийн цалин хөлстэй тэнцэх хэмжээний санхүүгийн дэмжлэгийг ажилтан, ажил олгогч тус бүрт нэг удаа олгоно.

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр, төсөл

17

Үндэсний мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх хөтөлбөр

Шинэ ажилтныг ажлын байранд дадлагажуулах сургалтанд хамруулсан ажил олгогчид ажлын байраар хангасан суралцагчийн тоогоор /1 суралцагчийн 65000/ төгрөгөөр тооцон 3 сар санхүүжүүлнэ.

Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих хөтөлбөр, төсөл

АНХААРАЛ ХАНДУУЛСАНДБАЯРЛАЛАА.