Tasarım Unsurları: Ölçü ve Yön

TASARIM UNSURLARI

ÖLÇÜ & YON

Veysel ÖzdemirKocaeli Üniversitesi İletişim Tasarımı ve Bilişim Teknolojileri Yüksek Lisans

145256011

Tasarım Unsurları ve İlkeleri

Bir sanat eseri oluşturmak için kullanılan yapı taşları:

1. Tasarım Unsurları (Vize öncesi sunumlar)

2. Tasarım İlkeleri (Final öncesi sunumlar)

Tasarım unsurları bir resim, çizim veya tasarımı oluşturan şeyler olarak düşünülebilir.

Tasarım Unsurları

Tasarım unsuru tabirini somutlaştıracak olursak:

• Bir yemek tarifinin içindekiler bölümüdür,

• Bir makinenin parçalarıdır,

• Bir müzikteki notalardır,

diyebiliriz.

Tasarım Unsurları

İyi ya da kötü bütün resimler, çizimler, tasarımlar, sanat eserleri tasarım unsurlarının hepsini olmasa da çoğu unsuru içerecektir.

Tasarım Unsurları Nelerdir?

Renk

Tonlama

Çizgi

Biçim

Değer

Doku

Ölçü (Boyut)

Yön

ÖLÇÜ(BOYUT)

Ölçü(Boyut) Nedir?

• Bir nesnenin bir başkasına göre karşılaştırılıp büyüklüğünün algılanmasıdır.

• Nesneler büyüklüğe göre zihinde algılanır ve buna göre gruplanır.

• Buna göre ölçü; iki büyüklük arasındaki birimsel ilişkidir diyebiliriz.

Tasarımda önemli olan ölçülerin

amaca uygun olarak uyumlu, dengeli ve

estetik düzeni ortaya koyabilmesidir.


Her tasarım ögesinin boyutu:

– İşlevsel açıdan,

– Malzeme açısından,

– Biçimsel açıdan,

– Çevreyle olan ilişkisi ve ögenin kendi geometrisi ile ya da strüktürü (Bir nesneyi ya da yapıyı ayakta tutan taşıyıcı sistem) ile belirlenir.

Ölçü(Boyut)

Tasarım boyutlamasında insan boyutu ön şarttır. Yani boyutlandırmada insan “modül” olur.

Ölçü ve oran, görsel sanatlarda çok kullanılan bir kavramdır. İnsan genel olarak her şeyi kendisine göre ölçülendirir. Bu yüzden ölçü kendi boyutumuza göre görecelidir.


• İnsan psikolojisi boyut zıtlıklarına büyük bir yatkınlık ve uyumluluk gösterir. Bir düzenlemede bütünlük, ayrıcalık, etkili – etkisiz, uyumluluk-uyumsuzluk, derinlik olarak önde-arkada gibi psikolojik etkileri boyut zıtlıklarıyla elde edilir.

Ölçü(Boyut)

Ögelerin çoğu yaklaşık aynı ölçüde ve biri oldukça büyük ise bu öge görsel olarak önem kazanır.

Ölçü(Boyut)

Bir grafik tasarım (sanat) ürünü, farklı ölçülerdeki unsurların bir araya gelmesiyle oluşur.

Ölçüler büyüdükçe

1. Algılama düzeyi artar,

2. Etkileyicilik artar.

Ölçü(Boyut)

Boyut, tek başına, bir sanat eserinin (nesnenin, objenin) anlamını değiştirebilir.

1. Anıtsal ölçek

2. İnsan ölçeği

3. Küçük ölçek

Anıtsal Ölçek

Abartılı büyüklük dikkati ve algıyı çeker ve de bir gizem oluşturur.

Anıtsal Ölçek

Çoğu anıtsal sanat eserlerinin etkisi Rushmoredağında olduğu gibi eserin ölçüsüyle/büyüklüğüyle alakalıdır. Heykellerin her birinin yüksekliği 18-20 metre olup çok uzaktan görülebilmektedirler.

İnsan Ölçeği

Bilinen bir ölçüyle yaklaşık değerlerle başka nesnelerin ölçüleri algılanabilir.

Çalışma masası olarak alacağınız bir mobilyanın büyüklüğünü bu resimde kısmen de olsa kestirebilirsiniz.

Küçük Ölçek

Boyutu küçük bir İncil. Dünyanın en küçük kitaplarından bir tanesi.

Küçük Ölçek Örnekleri

Ölçü(Boyut)

Buradaki 3 öge yaklaşık aynı büyüklükte değil mi?

Ölçü(Boyut)

Biçimler farklı boyutlarda kullanılırsa, farklı etkiler elde edildiğinden, ölçü bir tasar unsuru olarak daima önemli bir rol oynar.

Yakınlık-Uzaklık İlişkisi

Küçük ölçüler, görsel algıda uzaklık etkisi yaratır. Büyük ölçüler ise yakınlığı ifade eder.

Hangisi daha uzak?

Renk/Ton Derecesi ile İlişkisi

Renk ve ton derecesi boyut algısını etkiler

Ölçü (Boyut)

Bu fotoğrafta ne görüyorsunuz?

Ölçü (Boyut)

Balmumu heykel - Ron Mueck

Cisim diğer cisimler ile birlikte kullanıldığında boyut açısından bir anlam ifade eder.

Ölçü - Ölçü İlişkisi

Objelerin büyüklüğünün doğru olarak algılanabilmesi için tanıdık başka bir obje ile ölçeklendirilmesi gerekir.

Balmumu heykel - Ron Mueck

Ölçü (Boyut)

Çocuk mu yetişkin mi?

Boyut, bazen görecelidir.

Ölçü (Boyut)

Ölçü ve oranlarda abartılı değişiklikler yapılırsa sürrealist ve fantastik çalışmalar ortaya çıkar.

Ölçü (Boyut) ile Zıtlık İlişkisi

İlgi topladığı, canlılık yarattığı veya denge oluşturduğu için zıtlıklar tasarımlarda, sanat eserlerinde önemlidir.

Zıtlık oluşturabilmek birkaç yöntem vardır. Bunlar renk zıtlığı, doku zıtlığı, biçim zıtlıkları vd olarak sıralanabilir. Ama en önemlilerinden birisi ölçü zıtlığıdır.


Doğadaki tüm nesneler titiz bir boyut ilişkisi içindedirler. Doğada var olan nesnelliğin kendine özgü bir boyutlanması varsa, tasarım ögelerinin ve değerlerinin de bir boyutlandırılması vardır.


Ölçü (Boyut) ile Uygunluk İlişkisi

Nesnelerin ölçülerinin birbirine uygun olması durumu:

İki ya da üç boyutlu cisimler arasında yakın benzerlikler varsa ölçü uygunluğu söz konusudur.

Altın Oran

Uygunluktan bahsedip de «Altın Oran»dan bahsetmeden olmaz. Altın oran, doğada sayısız canlı veya cansız varlıkların şekillerinde veya yapısında bulunan özel bir değerdir.

Doğada bir bütünün parçaları arasında gözlemlenen, yüzyıllarca sanat ve mimaride uygulanmış, uyum açısından en yetkin boyutları verdiği sanılan geometrik ve sayısal bir oran bağıntısıdır. Doğada en belirgin örneklerine insan vücudunda, deniz kabuklarında ve ağaç dallarında rastlanır.

Altın Oran

Fibonacci sayıları olarak da adlandırılan bu sayıların özelliği, dizideki sayılardan her birinin, kendisinden önce gelen iki sayının toplamından oluşmasıdır.

Fibonacci Sayıları: 0, 1, 1, 2, 3, 5, 8, 13, 21, 34, 55, 89, 144… Fibonacci sayılarının ilginç bir özelliği vardır. Dizideki bir sayıyı kendinden önceki sayıya böldüğünüzde birbirine çok yakın sayılar elde edersiniz. Hatta serideki 13. sırada yer alan sayıdan sonra bu sayı sabitlenir. İşte bu sayı "altın oran" olarak adlandırılır. ALTIN ORAN = 1,618

Altın Oran

Altın oranı bir dikdörtgenin boyunun enine olan "en estetik" oranı olarak tanımlayanlar da vardır. Eski Mısırlılar ve Yunanlılar tarafından keşfedilmiş, mimaride ve sanatta kullanılmıştır.

Altın Oran, uzun kenarın kısa kenara olan 1.618 değerindeki orandır.

İnsan Bedeninde Altın Oran

İnsan bedeninde altın oran örnekleri

• Parmak ucu-dirsek arası / El bileği-dirsek arası,

• Göbek-baş ucu arası mesafe / Omuz hizasından baş ucuna olan mesafe,

• Göbek-diz arası / Diz-ayak ucu arası.

Mimaride Altın Oran

Mısır Piramitleri:

Her bir piramitintabanının yüksekliğine oranı yine altın oranı veriyor.

Mimaride Altın Oran

Parthenon

Tapınağı,

Yunanistan

Rönesans’ta Altın Oran

Rönesans sanatçıları Altın Oran'ı tablolarında ve heykellerinde denge ve güzelliği elde etmek amacıyla sıklıkla kullanmışlardır. Örneğin Leonardo da Vinci, Son Yemek adlı tablosunda, İsa'nın ve havarilerin oturduğu masanın boyutlarından, arkadaki duvar ve pencerelere kadar Altın Oran'ı uygulamıştır.



Mona Lisa (Leonardo da Vinci): Bu tablonun boyunun enine oranı altın oranı verir.


Aziz Jerome (Leonardo da Vinci): Yine tablonun boyunun enine oranı bize altın oranı verir.


Picasso da Leonardo da Vinci gibi resimlerinde bu oranı kullanmıştır.

YON

Yön

Yön sanat eserindeki sanal yoldur. Gözün takip ettiği sanal bir çizgidir de diyebiliriz.

Yön

Yön bir çizgi halinde ilerleyen hattı temsil eder.

Bir tasarım üzerindeki çizgiler ve noktalar, değişik noktalara yönelerek bir hareket oluştururlar. Tasarımcı, vereceği mesaj doğrultusunda bu hareketi yönlendirmekle yükümlüdür.

Yön

Birçok yönde hareket eden öğeler kompozisyonunda aynı yöne doğru eğilim gösteren biçimler bütün olarak algılanırlar.

Yön

Görsel tasarım sürecinde yön, tasarım öğelerinin bütünsel ve ayrı ayrı oluşturduğu yatay, dikey, eğri ya da diyagonal algısal etkilerdir.

Yön

Bir tasarım yüzeyi üzerinde bulunan çizgisel, tipografik ve görsel unsurların yönü önemlidir. Örneğin bir gazete haberinde yer alan insan fotoğrafı, ilgili habere doğru bakmalıdır veya bir dergi ilanında kullanılan fotoğraf ürün metnine doğru bakmalıdır.

Yön

Yön

Tasarım yüzeyinde hareket eden unsurların önündeki boşluk arkasındaki boşluktan daha fazla olmalıdır.

Yön

Yön

Çizgiler veya üç boyutlu cisimler konumları ile bir takım yönler gösterir. Yatay ve dikey yönler arasında birçok ara konumda yön vardır.

Yönleri birbirini kesen ve dik durumda olan çizgi ve biçimler zıt ve aykırı sayılır. Birbirine yakın uygunluk ve paralelde olanlar ise uygun durumda kabul edilir.

Yön

Tüm çizgiler yatay, dikey veya eğik bir yön belirtir.

Yön

Nesnelerin yönlerinin birbirine uygun olması durumu

Yönlerin zıt olması durumu

Yön

Kompozisyon hazırlarken yönleri değiştirmek farklı

ve güzel görüntüler oluştururken aynı zamanda kompozisyona dinamizm ve hareket de

kazandırır.

Yön

Bu yönlerden birbirine paralel olanlarla zıt durumda olanlarının meydana getirdikleri etkiler başka başkadır.

Yön

Yön, daima kendi zıttıylavardır. Tasarımda yön, kuvvetlerin, içsel gerilimlerin dengesini sağlayan öğedir.

Yön

Aynı zamanda hem derinlik duygusunu, hem de algısını etkiler ve belirler. Derinlik, yön öğesiyle hem anlam, hem işlev kazanır.

Yön

İlgili yöne doğru eğiklik, hareketi ve eylemi belirtir. İlginin o yöne doğru kaymasını sağlar.

Yön

Yatay yön, dinginlik, istikrar ve huzur algısı oluşturur.

Yön

1943 Ruhu.

Resimdeki ticari, sinai, zirai, ekonomik yön ve insan figürünün belirli bir yöne doğru bakması/hareket etmesi, kalkınmaya, güçlenmeye bir atıfta bulunmuştur.

Yön

Anketler

Prototip Çalışması

KullanılabilirlikTesti

Araştırmalar

BAŞLA HEDEF

WireframingÇalışması

Kompozisyona detaylar bazında bakıldığında farklı yönler, bütünsel bakıldığında bambaşka bir yön algısı görülür. Sanat eserlerine genelde bütünsel bakıldığı için esas etkiyi bütünsel bakışta yakalarız.

Teşekkürler

Art & Photos

Tasarım Unsurları: Ölçü ve Yön