Harreman funtzioa

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

1

HARREMAN-FUNTZIOA. 3. GAIA

Harreman-funtzioari esker, ingurunean gertatzen diren aldaketei

erantzuten diegu. Harreman funtzioan, atal hauek hartzen dute

parte: zentzumen-organoek, nerbio-sistemak eta

lokomozio-aparatuak.

LOKOMOMOZIO-APARATUA

1.Eskeleto-sistema:

Eskeleto: gorputzeko hezur eta Kartilago guztien multzoa da.

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

2

2.- Artikulazioak:

Artikulazioak hezurren arteko loturak dira.

Hiru mota daude:

o Artikulazio finkoak: burezurrekoak

o Artikulazio mugikorrak: belaunak, ukondoak.

o Artikulazio erdimugikorrak: ornoak.

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

3

3.- Gihar-sistema:

Luzera aldatzeko gaitasuna duten organoak dira giharrak.

Gihar-sistemak gorputzaren mugimenduetan parte hartzen du.

Giharreak hezurretara tendoien bidez lotuta daude..

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

4

4.- Lokomozio-aparatua:

Bi elementu osatzen dute lokomozio-aparatua: eskeleto-sistemak

eta gihar-sistemak.

Mugimenduak artikulazio mugikorren inguruan sortzen dira.

Gihar pare batek parte hartzen du mugimendu bakoitzean.

Antagonistak deitzen dira : gihar bat uzkurtzean eta bestea

erlaxatu egiten denean.

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

5

NERBIO-SISTEMA

1.- Nerbio-sistemaren funtzioa :

Nerbio sistemak harreman-funtzioa zuzentzen du.

o Zetzumen-organoek inguruari buruzko informazioa ematen

diote eta organismoak nola erantzun behar duen

planifikatzen du.

o Barne-organoen eta sistemen funtzionamendua

koordinatzen du.

2.- Nerbio-sistemaren atalak:

Bi atal ditu:

o Nerbio-sistema zentrala: informazioa jaso, interpretatu

eta erantzun egiten du. Enzefaloak eta bizkarrezur-muinak

osatzen dute.

Nerbio-sistema zentrala.

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

6

o Nerbio-sistema periferikoa: Nerbioz osatuta dago.

Zentzumen-organoetan jasotako informazioa nerbio-

sistema zentralera eramaten du eta handik beste organo

batzuetara.

3.- Neuronak

Neuronak nerbio-sistemako zelula nagusiak dira.

Neuronaren atalak: o Gorputza: Nukleoa eta organuloak daude.

o Dendritak: luzakin lodiak: zentzumen organoek neuronei bidalitako

informazioa jasotzen dute.

o Axola: Luzakin bakarra.

4.- Mugimendu erreflexuak eta borondatezko mugimenduak:

Mugimenduaren bidez, gure inguruan gertatzen denari erantzuten diogu.

Bi motatako mugimenduak bereizten ditugu:

o Mugimendu erreflexuak : azkar eta nahi gabe sortzen dira.

o Borondatezko mugimenduak : gure nahiaren baitan daude eta

jakinaren gainean egiten ditugu : jatea, idaztea…

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

7

BARNE-KOORDINAZIOA :

1.- Gorputzaren barne-funtzionamendua

Gure gorputzaren barruan, prozesu asko gauzatzen dira

etengabe, gu konturatu gabe.

Nerbio-sistemak gorputzaren barne-funtzionamendua

kontrolatzen du, ez borondatezko giharren eta sistema

endokrinoaren bidez.

2.- Ez-borondatzeko giharrak

Ez-borondatzeko giharrak gure nahia zein-nahi delarik ere eta gu

horretaz ohartu ere egin gabe funtzionatzen dutenak dira.

Adibidez: bihotzeko giharrak, digestio-aparatuko giharrak.

3.- Sistema endokrinoa:

Sistema endokrinok hazkuntza eta ugalketa zuzentzen ditu.

Odolera hormonak isurtzen dituzten guruinek (glandulek) osatzen

dute sistema endokrinoa.

4.- Sistema endokrinoaren guruin nagusiak:

o Tiroide guruina.

o Pankrea. Insulina sortzen du. Digestio.sistemaren parte da.

o Obarioak emakumeetan eta barrabilak gizonetan. Sexu-

hormonak sorzten dituzte.

o Hipofisa. Hazkundearen hormona ere sortzen du.

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

8

Sistema endokrinoa

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

9

JARDUERAK

1.- Osatu esaldiak:

o nerbio sistema zentrala eta nerbio sistema periferikoa o eskeleto-sistemak eta muskulu sistemak o ez borondateko giharren eta sistema sistema

endokrinoaren... o guruin endokrinoek, hormonak

a.- Lokomozio-aparatua bi sistemak osatzen dute: ............................

.............. eta ...................................................................................................

b.- Nerbio-sistema bi hauek osatzen dute: nerbio-sistema..............

................................................ eta .................................................................

c.- Sistema endokrinoa ...................................................... osatzen

dute ........................................................ sortzen dute haiek.

d.- Nerbio-sistemak gorputzaren barne-funtzionamendua

zuzentzen du ......................................................... giharren eta

sistema ......................................................... bidez.

2.- Kopiatu liburutik neuronaren marrazkia eta idatzi izen haueK:

gorputza - nukleoa - luzakinak

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

10

3.- Lotu:

Iban zain dago espaloian.

Zirkulazio-argia oinezkoentzako

berde jartzean, bidea

zeharkatzen hasi da.

Mugimendu erreflexua

Leire oinez doa, eta sorbaldan

ukitu du norbaitek. Berréala,

lepoa bihurtu du, nor den

ikusteko.

Borondatzeko mugimendua

4.- Santiago Ramon y Cajalen biografia idatziko dugu:

o Non jaio zen:

o Noiz jaio zen:

o Noiz hil zen:

o Non ikasi zuen:

o Non bizi izan zen:

o Non egin zuen lan:

o Zer aurkitu zuen bere lanean:

o Beste datu batzuk:

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

11

KALIGRAFIA

Harreman funtzioa. Harreman-funtzioaren bidez, kanpo-ingurunean eta barne-ingurunean gertatzen diren aldaketei erantzuten diegu. Kanpo-ingurunean gertatzen diren aldaketei erantzuteko, zentzumen-organoak, nerbio-sistema erta lokomozio-aparatua erabiltzen ditugu. Nerbio-sistema Nerbio-sistemak bi zati hauek ditu: nerbio-sistema zentrala eta nerbio-sistema periferikoa. Nerbio-sistema zsentralak bi osagai hauek ditu: entzefaloa eta bizkarrezur-muina. Nerbio-sistema periferikoa nerbioz osatuta dago.

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

12

Barne-koordinazioa Barne-koordinazioan, nerbio-sistemak, ez-borondatezko giharrek eta sistema endokrinoak esku hartzen dute. Sistema endokrinoa guruin endokrinoz osatuta dago. Guruin endokrinoek hormonak sortzen dituzte.

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

13

6, maila, Altza Herri Ikastetxea

Laguntza eta Hipi Gela

14