Nutrizioa

Zer da nutrizioa?

• Atal nagusia hodi luze bat da , ahoan hasten da eta uzkian amaitzen du.Urdaila eta hestea gei beste batzuk prozezuko zatiak dira.

• Elikagaiak eta mantenugaiak ez dira berdina, elikagaietatik hartzen dugu mantenugaiak.

• Mantenugairik gabe ezingo genuke bizi.

• Mantenugai naguziak hauek dira : gantzak , ura , bitamina eta mineralak , proteinak , karbohidratoak eta zuntza.

• Hemen ipiniko dizuet jan behar duguna

• Zergatik behar dugu nutrizioa…………. Horain ikusiko duzue!!!!!!

• Nutrizioa behar dugu pentsatseko , taupaka egiteko bihotza , arnasa hartzeko ……

• Energiaz gain gorputza behar du beste gauza bat deitzen direla eraikuntza-materialak, erabilitzen dugu hazteko nerabezaroan eta beste kalte txikitarako.

• Nutrizio funtzioaren barruan daude bizitzeko behar ditugun eraikuntza-materialak eta energia lortzeko prozesu guztiak.

• Elikagai hartzea da nutrizio funtzioaren lehenengo urratsa.

• Elikagaiak hartzen duzunean bertako mantenugaiak lortzea behar-beharrezkoa da.

• Mntenugaitik energia lortzeko erreakzio kimiko bat sortzen da eta oxigeno (O2) asko behar da.

• Beste leku batean sartuta oxigenoa eta mantenugaiak banatu behar dira behar duten lekuetara.

• Gero generatutako hondakin-substantziak kamporatzen dira

• Lau dira, eta laurak oso importanteak.

• Digestio-prozesua:

Digestio-prozesua da elikagaietatik mantenugai hartzea eta gorputzari energia lortzea.

Arnasketa prozesua:

Arnasketa prozesua da gu arnastea oxigenoa

• Iraizketa prozesua:

• Iraizketa prozesua gorputza sortzen duen hondakin-substantziak kamporatzea da

• Zirkulazio prozesua

• Gorputz osoan mantenugaiak eta beste gausak garraiatxea da zurkilazio prozesuak

• Jaten ditugun gauzak elikagaiak dira

• Bi mota daude , animali-jatorrikoak eta landare-jatorrikoak

• Elikagai batek mantenugaiak ditu , baina hondakin-substantziak ere ditu.

• Elikagaiak garraiotzen dira behar duten lekuetara eta hondakin substantziak kamporatzen dira

• Mantenugaiak talde batzuetan sailkatzen dira:

• Karbohidratoak

• Gantzak

• Proteinak

• Ura

• Bitamina eta mineralak

• Karbohidratoek energia ematen digute

• Azukre daukadan janarietatik dago

• Patatan , lekaletan , zerealetan adibidez

• Zerealetatik etorritako janarian ere badago

• Ogian , galletetan , pastan… besteak beste

• Gantzak energia ematen digute

• Batzuk animali-jatorrikoak dira , adibidez gurina.

• Beste batzuk landare-jatorrikoak olioa adibidez

• Haragia ere gantzak dauka.

• Haragi gorria gantz gehiago dauzka hegazti-haragia baino

• Proteinak beharrezkoak dira hazteko eta gorputza kompontzeko

• Haragia , arrainak , arrautzek , lekaleek ……… proteinak daukate.

• Ura edarietatik hartzen dugu

• Gure gorputzaren 70% ura da

• Ura oso mantenugai importantea da

• Bitaminak eta gatz mineralak laguntzen digute osasuntsu egoten

• Fruituek eta barazkiak dira gehien bitamina eta gatz mineral duen elikagaia

• Arrainetan eta haragian ere badaude

• Beste elikagai batzuk ere badaukate zuntza.• Landare-jatorrikoak dira zuntza daukaten

elikagaiak• Zerealak eta bere familia ere badaukate zuntza• Zuntza ez da mantenugai bat ez duelako

energiarik edo beste gauzak baina beharrezkoa da digestio-aparatua ondo funtzionatzeko

• Dieta da jaten duguna , osasuntsu egoteko jan behar da dieta orekatu bat.

• Mantenugai guztiak jan behar dira eta mantenugai batetik behar adina

• Pasatzen bazara mantenugaiekin gaixotasunak izan ahal duzu adibidez osteoporosisa eta obesitatea.

• Oso mantenugai gutxi jaten baduzu ere gaixotasun batzuk hartu ahal duzu , adibidez anorexia eta bolumia

• Digestio-aparatua 2 parte dauka

• Digestio hodia

• Erantsitako guruinei

• Organo huts batzuek osatzen dute

• Gustiak batera hodi bat egiten dute

• Hauek dira organoak:

• Faringea , ahoa , hestegorria , urdaila , heste meaharra eta heste lodia

• Likido batzuk formatzen dute , eta deitzen da digestio-urinak

• Digestio hodira isurtzen dituzte urinak hauek dira:

• Gibela , listu-guruinak eta pankrea

• Elikagaiak deskompostazea eta beste gauza batzuk dira digestioa

• Listu-gurinak ahoan elikagaiak isurtzen dute. Mezkla hori elikadura-boloa deritzo

• Elikadura-boloa joaten da faringetik eta hestegorritik eta ailegatzen da urdailara

• Urdailan urdail-uruinak sortzen dira eta elikadura-boloarekin nahasten dira.

• Mezkla horiei Kimoa deritzo

• Klimoa heste meharrera joaten da, bertan heste urina sortzen da, gaineraz pankrea sortutako pankrea-urina eta gibelean sortutako behazunare nahasten dira Klimorekin.

• Uri horen bidez Kimoa kilon bihurtzen da

• Kiloa da (hondakin substantziak eta mantenugaiak aparte)

• Mantenugaiak funtzionatzeko, odol hodia xurgatzen ditu heste meaharran

• Heste meharrak tolestura asko dauka.Baina heste-biloak luzakin mehe asko dauka eta barruan odol-kapilar asko daude.

• Mantenugaiak ailegatzen direnean odol-kapilarretara xurgaketa egiten da

• Xurgaketa ondoren heste meharreko beste gauza guztiak joaten dira heste lodira.

• Heste lodian gorozkietan bihurtzen dira eta uzkietatik kamporatzen dira.