View
149
Download
4
Category
Preview:
Citation preview
İdarəetmə uçotunda xərclər və onların təsnifatı
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 1
Satış qiymətinin müəyyən olunması
Səmərəliliyin (qənaət) qorunması və ona nəzarət
Maliyyə və digər Hesabatlarının hazırlanmasını asanlaşdırmaq
İş strategiyasını gözdən keçirmək (Planlama)
İş prosesinə nəzarət etmək
İdarəetmə sistemində xərclərin uçotunun məqsədi
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov
2
Qərar qəbulu Prosesi
Hər bir qərar ən azı iki alternativdən birini seçməklə verilir.Daha gəlirli və az xərc tutumu olan alternativ seçilir. Bütün digər alternativlərdən imtina olunur.
Davranış konsepsiyasına
Təsir istiqamətinə görə
İdarə olunmasına görə
Əhəmiyyətinə görə
Təyinatına görə
Xə lə i təs ifat konsepsiyalari
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov
3
Yaranma vaxtına görə
Yekcinslik dərəcə görə
Kakuliyasiya dərəcəsinə görə
Smeta hesablamarına görə
X 1
X 2
X 3
X 4
X 5
X 6
X 7
X 8
X 9
Sa it, də işə , a ışı ə lə
Bi aşa, dola ı ə lə
Az əza ət olu a , ço əza ət
Ge i a ıt a a , alte ativ, at ış ə lə
İstehsal te oloji və e i istehsal(kommesiya)
Ca i, gözlə ilə və gələ ək
Bi le e tli və ko pleks
Ma a də ə i ə aid ola və olmayan
Pla laşdı ıla və pla laşdı ıl a a
Dav a ış üz ə təs ifat X 1
Davranış konsepsiyası biznes fəaliyyətinin (istehsalın) artması ilə xərclərin dəyişməsi arasında əlaqəni ifadə edir.
İstehsal həcmi artıqca dəyişməyən xərclər daimi (sabit) xərclər adlanır. İstehsalın həcmindən asılı olaraq artıb- azalan xərclər dəyişən xərclər adlanır.
Hər iki xüsusiyyəti daşıyan xərclər qarışıq xərclər adlanır.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 4
İcarə
Xərc
. Xə
rc.
Sabit xərclər biznes fəaliyyətindən asılı olmayaraq dəyişmir.
Dəyişən xərclər fəaliyyətin dəyişməsi ilə əlaqədar dəyişir
material
Sa it və də işə ə lə
28.02.2016 İda əet ə uçotu 5
Azn
Miqdar
10000
2000
3000
4000
15000 20000
Də işə ə lə Fəhlə i ə ək ha ı
Sa it ə lə (amortizasiya)
28.02.2016 İda əet ə uçotu 6
Də işə xə lə
Sabit xə lə
Miqdar Miqdar
Sabit ə lə
Sabit ə lə
Miqdar
Də işə ə lə
Maya də ə i
Miqdar
Miqdar
1 vahid üz ə sa it ə lə
Şə ti -də işə xə lə Cə i ə lə
Miqdar
Sabit ə lə
Də işə ə lə
Yüksək və aşağı hədd etodu
Ü u i ə lə i tə ki i də də işə və sa it ə lə i eçə a ı a ola ?
28.02.2016 İda əet ə uçotu 7
1. High-low method
2. Graphic method
3. Reqression method
Aylar İstehsal hə i
Ümumi İstehsal ə lə azn
Yanvar 1800 36600
Fevral 2450 41150
Mart 2100 38700
Aprel 2000 38000
May 1750 36250
İyun 1950 37650
Cəmi 12050 228350
1. Maksimum və i i u göstə i ilə seçilir Max = Fevral Min = May
. Alı ış ə istehsal hə i ə ölü ə ək vahid əhsul üz ə
də işə ə hesa la ı
. Maksi u və i i u göstə i ilə a ası da fə üvafi ola a hesa la ı
2450-1750
41150-36250 = 4900/700 = 7 azn
Birbaşa xərclər İstehsalda
birbaşa iştirakına görə.
Misal: material və əmək haqqı
Dolayı xərcləər İstehsalda dolayı
iştirakına görə. Misal: kommunal
xərclər
Təsi isti a ət üz ə təs ifat X 2
İda əet ə uçotu T.N.Poluxov
8
Bölüşdü ülə Şə ti
ölüşdü ülə
Bi aşa və dola ı ə lə
28.02.2016 İda əet ə uçotu 9
Birbaşa ə lə Mate ial, fəhlə i ə ək
ha ı , daşı a ə lə i və s.
Dola ı ə lə
I a ə ha ı, əh ə li i ə ək ha ı,
a o tizasi a, siğo ta və s.
Xə o e kti
Məhsul La ihə Xid ət və s. Bölgü azası
Şirkətə nəzarətin dərəcəsi idarəetmənin səviyyəsindən asılıdır.
Daha az nəzarət
İda əolu ası a gö ə təs ifat X 3
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 10
qayıtmaya xərclər
keçmişdə çəkilə xərcləri yenidən bərpa etmək və
onları ləğv etmək mümkü .
İtirilən xərclər qayıtmır.
əvvəalmısınız —lıq maşın öz dəyərini
iki il ərzində kifayət qədər işlədib
z və buna görə də $15,000 dəyəri bərpa edə bilməzsiniz.
X4
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 11
Əhə i əti ə gö ə təs ifat
Geri a ıt a a
ə lə
Alternativ
ə lə Bat ış ə lə
keçmişdə çəkilən bütün xərcləri yenidən bərpa etmək və ya onları ləğv etmək mümkün oladığındangeri qayıtmayan xərclərdir. Misal: Siz 2 il bundan əvvəl 15000 aznə avtomabil almısınız. Artiq 15000 manatlıq maşın öz dəyərini itirib. Çünki siz onu bu iki il ərzində kifayət qədər işlədib sürmüsüz, istismar etmisiniz və buna görə də itirdiyiniz 15000 azn dəyəri bərpa edə bilməzsiniz.
Potensial faydalı olacaq işlərə sərf olunan xərclər Gəlir yaradan alternativlərdən birinin seçilməsi zamanı digərindən imtina olunur. İmtina olunan alternativlərdən əldə olunacaq gəlirdən də imtina olunduğundan bu alternativ xərc kimi tanınır Misal: Əgər siz dörd il təhsil almağa vaxt sərf etməyib hər hansı peşə fəaliyyətilə məşğul olsaydınız 10 000 AZN əldə edərdiniz. Demək sizin alternativ xərciniz 10 000 AZN- dir.
Batmış xərclər artıq baş vermiş və bərpa olunması mümkün olmayan itkilərdir Bu tip xərclər qərarların qəbulu prosesindən asılıdır.
Misal: Siz bir il bundan əvvəl dəyəri 2000 AZN olan qiymətli əşyanızı itirmisiniz. Bu artıq sizin üçün batmış xərcdir.
Məhsul
Birbaşa əmək haqqı
Birbaşa material
Qarışıq
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 12
Tə i atı a gö ə təs ifat
İstehsal ə i Qeyri - istehsal ə i
İstehsala aid
olmayan
Inzibati xərclər Satış
xərcləri
X 5
28.02.2016 İda əet ə uçotu 13
Qa ışı İstehsal Xə lə i
Qarışıq istehsal xərclərinə birbaşa məhsul vahidinə şamil oluna bilməyən xərclər
aiddir. Misal: Dolayı əmək və dolayı material xərcləri
İstehsal prosesinə birbaşa cəlb olunmayan işçilərin
əmək ödənişləri. Misal: sanitariya, mühafizə
və nəzarətçi işçilər.
İstehsal prosesinə yardım edən material xərcləri.
Misal: avtomobil zavodunda istifadə olunan sürtkü yağı
və digər təmizləyici vasitələr. 28.02.2016
İda əet ə uçotu T.N.Poluxov
14
2/7/2015
Birbaşa material və birbaşa əm/h-dan başqa bütün istehsal xərcləri
Qarışıq xərclər məhsul istehsalına birbaşa təsir etmir
Misallar: Dolayı əmək haqqı – təmir və bərpa işi Dolayı material – təmizlik üzrə təchizat
Zavod kommunal xərcləri Nəzarət-təhlükəsizlik xərcləri
28.02.2016 İda əet ə uçotu T.N.Poluxov
15
Qarışıq (Ümumtəs.) xərclər
Birbaşa Material
Birbaşa Əm/h
Qarışıq xərclər
Birbaşa (əsas) xərclər
Çevrilmə (köməkçi) xərclər
İstehsal xərclərinin qarşılıqlı əlaqəsi
Çevrilmə xərcləri birbaşa materialı hazır məhsula çevirməyə sərf olunan
xərclərdir. 28.02.2016
İda əet ə uçotu T.N.Poluxov
16
Qeyri-istehsal Xə lə i
Marketinq və ya satış xərcləri
Məhsulun satılması və sifarişlərin qəbulu ilə
bağlı olan bütün xərclər
Administrativ Xərclər
Bütün inzibati, təşkilati və idarəetməylə
bağlı xərclər
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 17
İstehsal Xə i və Döv ü Xə lə
İstehsal xərcinə birbaşa material, birbaşa əmək
və qarışıq istehsal xərcləri aiddir.
Ehtiyyat Satılmış malın m.d
Balans Hesabatı
Mənfəət və Zərər
Satış
Dövrü xərclərə bütün marketinq (satış) və inzibati xərclər aiddir.
Xərclər
Mənfəət və Zərər
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 18
Quick Check 1
İstehsal müəssisəsi üçün bu xərclərdən hansılar dövrü xərc hesab oluna bilər?
A.İstehsal avadanlığının amortizasiyası. B. Əmlak vergisi.
C. Birbaşa material xərcləri. D.İstehsal prosesini işıqlandırmağa sərf
olunan elektrik enerji xərci. E. Satış kommisiyonu.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 19
Quick Check 1
İstehsal müəssisəsi üçün bu xərclərdən hansılar dövrü xərc hesab oluna bilər?
A.İstehsal avadanlığının amortizasiyası. B. Əmlak vergisi.
C. Birbaşa material xərcləri. D.İstehsal prosesini işıqlandırmağa sərf
olunan elektrik xərci. E. Satış kommisiyonu.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 20
İstehsal və Ticarət Fəaliyyətlərinin
Müqayisəsi Ticarətçilər . . .
Hazır məhsul alıb. Hazır məhsul satırlar.
İstehsalçılar . . . Xammal alıb. Hazır məhsul istehsal
edib.
Hazır məhsul satırlar
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 21
Balans Hesa atı
Ticarət Cari aktivlər Kassa
Debitor borclar Əvvəlcədən
ödənilmiş xərclər Ehtiyyatlar
(ticarət)
İstehsal Cari aktivlər Kassa
Debitor borclar
Əvvəlcədn ödənilmiş xərclər
Ehtiyyatlar
Xammal
Yarımfabrikat Hazır Məhsul
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 22
28.02.2016 İda əet ə uçotu 23
Ehti atla ı Hə əkəti Başlanğıc
balans $$
Əlavələr $$$ +
Mövcud olan $$$$$ =
Son balans
$$ =
Çıxarışlar $$$
_ Mövcud olan $$$$$
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 24
Quick Check 2
Dövrün əvvəlində sizin ehtiyyat $1,000 olmuşdur, ay ərzində $100 alış və $300 satış olmuşdur, ayın sonuna balansı müəyyən edin?
A. $1,000. B. $ 800.
C. $1,200.
D. $ 200.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 25
Quick Check 2
Dövrün əvvəlində sizin ehtiyyat $1,000 olmuşdur, ay ərzində $100 alış və $300 satış olmuşdur, ayın sonuna balansı müəyyən edin?
A. $1,000. B. $ 800.
C. $1,200.
D. $ 200.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 26
$1,000 + $100 = $1,100 $1,100 - $300 = $800
İstehsal Xə lə i i Fo alaş ası
Xammal İstehsal Xərcləri Yarımfabrikat
Birbaşa material
+ Birbaşa əmək
+ qarışıq ist. xərcləri = Tam istehsal
xərcləri
Başlanğıc material
ehtiyyatı + Alınmış
xammal
= İstehsalda istifadə olunacaq
xammal
– son xammal
ehtiyyatı = İstehsalda istifadə
olunmuş xammal
Çevrilmə xərcləri birbaşa materialı
hazır məhsula çevirməyə sərf
olunan xərclərdir.
İstehsal Xə lə i i Fo alaş ası
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 28
Xammal İstehsal Xərcləri Yarımfabrikatlar
Birbaşa material
+ Birbaşa əmək
+ qarışıq ist. Xərci
Başlanğıc
material ehtiyyatları + Alınmış material
ehtiyyatları
Başlanğıc yarımfabrikatlar
+ Tam İstehsal xərci = Tam İstehsal
xərci = Cəmi yarımfabrikatlar = İstehsalda istifadə oluna bilən ehtiyyatlar
– Son xammal
ehtiyyatı
= İstehsalda istifadə olunmuş xammal
İstehsal Xə lə i i Fo alaş ası
Dövr ərzində baş verən bütün xərclər yarımfabrikatların başlanğıc
balansına çevrilir.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 29
Xammal İstehsal Xərcləri Yarımfabrikatlar
oluna bilən xammal
cəmi yarımfabrikat ehtiyyatı
– dövrün sonunda
yarımfabrikat ehtiyyatı = İstehsal olunmuş malın
maya dəyəri
Başlanğıc
ehtiyyatı + Alınmış xammal
+
+
Birbaşa material
Birbaşa əmək Qarıçıq ist xərcləri
+
Başlanğıc yarımfabrikat ehtiyyatı Cəmi İstehsal
ehtiyyatı = Cəmi İstehsal xərci = İstehsalda istifadə xərcləri = dövr ərzidə
İstehsal Xə lə i i Fo alaş ası
Dövr ərzində tamamlanan məhsullar hazır məhsul ehtiyyatına ötürülür.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 30
Yar ımfabr ika t la r
B a ş l a n ğ ı c y a r ı m f a b r i k a t
e h t i yya t ı
+ D ö v r ə r z i n d ə
c ə m i i s tehsa l x ə r c l ə r i
= C ə m i y a r ı m f a b r i k a t e h t i yya t ı
– D ö v r ü n s o n u n d a
y a r ı m f a b r i k a t e h t i yya t ı
= İ s tehsa l o l u n m u ş
m a l ı n m a y a d ə yə r i
H a z ı r M ə h s u l
B a ş l a n ğ ı c h a z ı r m ə h s u l e h t i yya t ı
+ İ s teh sa l o l u n m u ş m a l ı n m a y a d ə yə r i
= S a t ı ş ü ç ü n y a r a r l ı m a l ı n d ə yə r i
- S o n h a z ı r m ə h s u l e h t i yya t ı
S a t ı l m ı ş m a l ı n
m a y a d ə yə r i
İstehsal Xə lə i i Fo alaş ası
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 31
İstehsal Xə lə i i Fo alaş ası
Hazır məhsul
Satılmış malın maya
dəyəri
Satış və inzibati xərclər
Dövri xərclər Satış və inzibati xərclər
Qarışıq istehsal xərcləri
Yarımfabri- katlar
Birbaşa əmək
Xərclər Balans Hesabatı
Ehtiyyatlar
Mənfəət və Zərər Xərclər
Material alışı Xammal
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 32
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 33
Quick Check 3
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 34
Başlanğıc xammal $ 32,000
+ Alınmış
xammal 276,000
= İstehsala yararlı xammal ehtiyyatı $ 308,000
– son xammal
ehtiyyatı 28,000
= İstehsalda istifadə
olunmuş xammal $ 280,000
Quick Check 3
Quick Check 4
İstehsalda istifadə olunmuş xammal $280,000 -dır. Birbaşa əmək $375,000 və qarışıq istehsal xərci $180,000 olmuşdur. Ay ərzində ümumi istehsal xərci nə qədər olmuşdur?
A. $555,000 B. $835,000 C. $655,000 D. Müəyyən etmək mümkün deyil.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 35
Quick Check 5
İstehsalda istifadə olunmuş xammal $280,000 -dır. Birbaşa əmək $375,000 və qarışıq istehsal xərci $180,000 olmuşdur. Ay ərzində ümumi istehsal xərci nə qədər olmuşdur?
A. $555,000 B. $835,000 C. $655,000 D. Müəyyən etmək mümkün deyil.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 36
Quick Check 5
İstehsalda istifadə olunmuş xammal $280,000 -dır. və qarışıq isteh olmuşdur. qədər olmuşdu
A. $555,
Birbaşa əmək $375,000 sal xərci $180,000 mi istehsal xərci nə
r? 000
B. $835,000 C. $655,000 D. Müəyyən etmək mümkün deyil.
Birbaşa material $ 280,000
+ Birbaşa materia l 375,000
Ümu + Qarışıq İst. Xərcləri 180,000
= Ay ərzində baş vermiş
istehsal xərcləri $ 835,000
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov
Quick Check 6
Başlanğıc yarımfabrikat $125,000 olmuşdur. Ay ərzində baş vermiş istehsal xərcləri $835,000-dır. Ayın sonunda yarımfabrikat ehtiyytında $200,000-lıq tamamlanmamış məhsul qalıb. Ay ərzində istehsal olunmuş malın maya dəyərini tapın?
$1,160,000 $ 910,000 $ 760,000
A. B. C. D. Müəyyən etmək mümkün deyil.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 38
Quick Check 6
Başlanğıc yarımfabrikat $125,000 olmuşdur. Ay ərzində baş vermiş istehsal xərcləri $835,000-dır. Ayın sonunda yarımfabrikat ehtiyytında $200,000-lıq tamamlanmamış məhsul qalıb. Ay ərzində istehsal olunmuş malın maya dəyərini tapın?
$1,160,000 $ 910,000 $ 760,000
A. B. C. D. Müəyyən etmək mümkün deyil.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 39
Quick Check 7
Hazır məhsul ehtiyyatının başlanğıc balansı $130,000-dır. İstehsal olunmuş malın maya dəyəri $760,000-dır. Hazır məhsul ehtiyyatının son balansı $150,000-dır. Ay ərzində istehsal olunmuş malın maya dəyərini tapın? A. $ 20,000. B. $740,000. C. $780,000. D. $760,000.
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 40
Quick Check 7
Hazır məhsul ehtiyyatının başlanğıc balansı $130,000-dır. İstehsal olunmuş malın maya dəyəri $760,000-dır. Hazır məhsul ehtiyyatının son balansı $150,000-dır. Ay ərzində istehsal olunmuş malın maya dəyərini tapın? A. $ 20,000. B. $740,000. C. $780,000. D. $760,000.
$130,000 + $760,000 = $890,000 $890,000 - $150,000 = $740,000
28.02.2016 İda əet ə uçotu
T.N.Poluxov 41
Recommended