View
291
Download
17
Category
Preview:
Citation preview
1
STOK YÖNETİMİ
Prof.Dr. Mehmet TANYAŞMaltepe Üniversitesi
Uluslararası Ticaret ve Lojistik Yönetimi
Bölüm Başkanı,
Lojistik Derneği (LODER) Başkan Yardımcısı
Kocaeli, 27.03.2015
2
SUNUM PLANI
Stok ve Envanter Kavramları
Stok ve Depo Yönetimi
Stok ve Müşteri Hizmet Düzeyi Kavramları
Tedarik Zinciri Yönetimi
İtme ve Çekme Sistemleri
Malzeme Çeşitleri
Stok Maliyeti Düşürmede 6 Adım
Tedarik Zinciri Yönetimi
Stok Devir Hızı
Stokları Azaltmada Temel Yaklaşımlar
3
İLK STOK KAYDI
Mısır'daki Abu Sir'de 19.yy'da
yapılan kazılarda bulunan
papirüs1, dünyadaki ilk yazılı
"stok" kayıtları" ve "envanter
yönetimi" bilgilerini
göstermektedir. Bu papirüs, MÖ
2500’lerde malzemelerin ve
kutsal parçaların kim tarafından
tutulduğunu, kime verildiğini,
parçalar hakkında bilgiler
(sağlam, kırık, adet, malzemesi
vs.) gibi bilgilerin kaydını
göstermektedir.
4
STOK ve ENVANTER KAVRAMLARI
STOK DEMİRBAŞ
ENVANTER
STOK-DEPO GEÇİŞİ
5
A Ürünü
Yaz Sarfiyatı= 40 adet/gün
Kış Sarfiyatı= 20 adet/gün
Paletteki adet= 50
30 gün20 gün
60 gün 10 gün
20 gün
10 gün KAÇ PALET GÖZÜ?
40 gün
12 gün
4 gün
6 gün
2 gün
B Ürünü
Yaz Sarfiyatı= 60 adet/gün
Kış Sarfiyatı=20 adet/gün
Paletteki adet= 40
C Ürünü
Yaz Sarfiyatı=10 adet/gün
Kış Sarfiyatı=30 adet/gün
Paletteki adet=40
D Ürünü
Yaz Sarfiyatı=20 adet/gün
Kış Sarfiyatı=30 adet/gün
Paletteki adet=15
20 gün
STOK ve KAYIP SATIŞ
Stok Seviyesini ve Müşteri Hizmet Düzeyini Artır!
MÜŞTERİ HİZMET DÜZEYİZamanında Teslimat (%): Tam ve Zamanında Teslim
Edilen Sipariş Sayısı/Toplam Sipariş Sayısı
ÜRÜN: ABC
SİPARİŞ: 600.000 TL
GERÇEKLEŞEN SEVKIYAT: 500.000 TL
SİPARİŞ KARŞILAMA ORANI=500.000/600.000
= % 83
ZAMANINDA GERÇEKLEŞEN SEVKIYAT: 400.000 TL
SİPARİŞ TAM KARŞILAMA ORANI=400.000/600.000
= % 67
GEÇ ve EKSİK GİTME ORANI = 200.000/600.000
= % 33
Müşteri Hizmet Düzeyi Düşüklüğü Nedenleri: Stok Yok, Planlama Hatası, Sipariş Hatası, Lojistik,…
MÜŞTERİ HİZMET DÜZEYİFirma SİPARİŞ TESLİMAT MÜŞTERİ HİZMET DÜZEYİ
ACA 52 46 88%
ADA 4 0 0%
ADS 253 37 15%
AKM 1 0 0%
ALC 10 10 100%
BİL 208 180 87%
BİM 20 0 0%
CAN 362 215 59%
CON 99 4 4%
ÇAĞ 2 0 0%
DER 104 27 26%
GIA 179 116 65%
HUS 125 25 20%
KİS 156 55 35%
NİK 383 26 7%
NUB 5 3 60%
ÖZS 16 9 56%
PUM 61 0 0%
SEB 1 1 100%
SUL 11 11 100%
TİG 20 20 100%
YIL 36 10 28%
ZEN 167 48 29%
2.631 960 36%
LOJİSTİK MALİYETLER
Stok Tutma % 20-30
Müşteri Hizmetleri ve
Sipariş Yönetimi % 5-8
Yönetim % 4-6
Taşımacılık % 40-60
Depolama %15-25
Lojistik Maliyetler/Ürün Satış Fiyatı : % 4-20
9
MÜŞTERİ HİZMET DÜZEYİ –
LOJİSTİK MALİYET İLİŞKİSİM
üşte
ri
Hiz
met
Düzeyi
Yüksek
Düşük
Düşük Yüksek
Pazar Sınırı
Lojistik Maliyetler10
Müşteri Hizmet Düzeyini Dengele
Stok Seviyesi ile
€ 0
€ 1.000.000
€ 2.000.000
€ 3.000.000
€ 4.000.000
€ 5.000.000
€ 6.000.000
€ 7.000.000
€ 8.000.000
€ 9.000.000
€ 10.000.000
2012 2.Hafta – 2013 3.Hafta
HERKES STOK YÖNETİCİSİDİR
ARZ ZİNCİRİ YÖNETİCİSİ
FİNANSMAN
"Stok maliyeti çok yüksek!"
Finansman, envanteri işletme sermayesini emdiğini, nakit
akışlarını bozduğunu düşünür ve stokların azaltılması yönünde
baskı yapar.
Satış ve pazarlama, %100 müşteri tatmini için daha fazla stok
tutulması, müşteri hizmet düzeyinin yükseltilmesini ister.
Satınalma, envanteri optimum fiyatla alma fırsatı olarak görür ve
miktar iskontolarından yararlanmak isterler.
Üretim, envanteri büyük parti üretiminin birim üretim maliyetlerini
düşürdüğüne inanır.SATIŞ
“Servis seviyesi çok düşük!"
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİCİSİ
«Herkes Kendince Haklı»
13
ÖNEMLİ OLAN DİNAMİK DENGE
STOK (TL) CSL(%)
CSL(%): Müşteri Hizmet Düzeyi
DOĞRU ÜRÜN, DOĞRU YER, DOĞRU ZAMAN, DOĞRU
MİKTAR, DOĞRU ŞEKİL, DOĞRU MALİYET
14
TEDARİK ZİNCİRİ YÖNETİMİ
MALZEME DEPO ve İÇ LOJİSTİK
GENEL MÜDÜR
TEDARİK ZİNCİRİ STRATEJİK SATINALMA
MALİ VE İDARİ İŞLER
SATIŞ ve PAZARLAMA
TALEP ve ARZ PLANLAMA
SATIŞ SİPARİŞ
YÖNETİMİ
LOJİSTİK TEDARİK SİPARİŞ
YÖNETİMİ
DIŞ TİCARET OPERASYON
ÜRETİM PAKETLEME
TALEP ve S&OP PLANLAMA
ÜRETİM PLANLAMA
TEDARİK PLANLAMA
MAMUL DEPO ve SEVKIYAT
İTHALAT
İHRACAT
15
SENKRONİZE PLANLAMA
Eyl Ekim KasNis May Haz Tem Ağus Ara
Kış 2012
Depoya teslimatMağazaya teslimat
Satış
Çok
erkenÇok fazla
Eyl Ekim KasNis May Haz Tem Ağus Ara
Kış 2012
Depoya teslimat
Satış
Mağazaya teslimat
16
İTME (PUSH) SİSTEMİ : Arz Odaklılık
ÇEKME (PULL) SİSTEMİ : Talep Odaklılık
FORECAST
BUYCOMPONENTS
ANDMATERIALS
MANUFACTURER WAREHOUSE SELL DELIVERTAHMİN ÜRETİM DEPOLAMA SATIŞ SEVKİYATSATINALMA
BUYCOMPONENTS
ANDMATERIALS
MANUFACTURERSELL DELIVERSATIŞ SATINALMA ÜRETİM SEVKİYAT
İTME Mİ? ÇEKME Mİ?
İtme sisteminde malzeme stokları, daha önceden belirlenen yenidensipâriş verme noktası (ROL: ReOrder Level) düzeyine düştüğünde, yinedaha önceden belirlenen Ekonomik Sipâriş Miktarlarına (EOQ: EconomicOrder Quantity) göre sözkonusu malzemenin sipârişi verilir.
Çekme sisteminde ise sipâriş miktarları tümüyle tedârik zincirindekideğişimlere göre belirlenir. Çekme sisteminin tedârik mâliyetleri, itmesistemindeki istenilen en az stok düzeyi mâliyetlerinden daha önemlidir.
MALZEME ÇEŞİTLERİ1. Hammadde Stokları: Hammaddeler dışarıdan alınıp üretimde
doğrudan kullanılarak son ürünü elde etmede yararlanılan, ürüniçinde yer alan ana malzemelerdir. Hammadde ile ifâde edilengenelde metaller, boya, özel çelikler, kimyasal maddeler vb.’dir.
2. Yardımcı Madde Stokları: Yardımcı maddeler dışarıdan alınıpüretimde doğrudan kullanılarak son ürünü elde etmedeyararlanılan, ürün içinde az miktarlarda yer alan katkımalzemeleridir. Yardımcı madde için örnek olarak ekmekiçindeki su ve tuz verilebilir.
3. Sarf (İşletme) Malzemeleri: Üretimde doğrudan kullanılmayan,ancak işletme için gerekli olan malzemelerdir. Örnek olarakyakıt, yağ, temizlik malzemeleri ve kırtasiye malzemeleriverilebilir.
4. Parçalar: Motorlar, özel devreler, silindirler gibi organizasyondışından alınan satınalma parçalarıdır.
17
MALZEME ÇEŞİTLERİ
5. Yarı Ürünler (WIP: Work In Process): Üretimdeki stok,fabrikanın sistemi içerisinde işlem gören veya işlem görmeyibekleyen her çeşit malzeme, parça veya montaj parçasındanoluşmaktadır.
6. Ürün Stokları: Burada kastedilen, tüm üretim aşamalarındangeçerek tamamlanmış ürünlerdir. Bu ürünler; toptancı,parekendeci veya diğer satış noktalarına gönderilmek üzeredepoda bekletilirler.
7. Ambalaj/Paketleme Malzemeleri: Ürünleri koruma, taşıma vepazarlama amacıyla kullanılan ve ürünün içine girmeyenmalzemelerdir.
8. Yedek Parçalar: Bakım-Onarım amacıyla kullanılan teknikmalzemelerdir.
18
STOK MALİYETİ DÜŞÜRMEDE
6 ADIM
19
Satılmayan ürünlerin çıkarılması
Maliyet ve risklerin analizi
Stok türüne göre dağılımın belirlenmesi
ABC- XYZ analizi ileöncelik belirlenmesi
Her ürün için optimum stokseviyesinin belirlenmesi
Lojistik maliyetlerinin optimizasyonu
ÜRÜN STOKLARI
PORTFÖY ANALİZİ
20
Toplam Skor 51-100 Tut
Toplam Skor 6-50 Tut ve geliştir
Toplam Skor 0-5 Çıkar
Kriter Ağırlık En İyi Değer Değer Oran Skor
Yıllık Ciro 10 1.000.000 200.000 0,2 2
Kar Marjı 8 0,30 0,15 0,5 4
Müşteri Sayısı 6 100 80 0,8 4,8
Sipariş Sayısı 4 1.200 900 0,75 3
İkame Ürün 5 1 1 1 5
Toplam Skor 18,8
ÜRÜN YAŞAM EĞRİSİ
(SERMAYE RİSKLERİ)
21
Stok için
üretim
Sipariş
üzerine
üretim
Planlama
Yeni Aktif/Olgun Demode/Ölü
Yaşam
Eğrisi
Aşamaları
RİSK
ÜRÜN YAŞAM EĞRİSİ
(SERMAYE RİSKLERİ)
22
Stok için
üretim
Sipariş
üzerine
üretim
Yeni Olgun Demode
6 seviye
geçiş
modeli
10% – 30% 2% – 10% 30% – 80%
100% 100% 100%
Eğer onaylanmış satış siparişleri yoksa!
STOK TÜRLERİİşleve göre de bir stok sınıflandırması aşağıda yapılmıştır:
Parti (Cycle) Stoğu: Ürünler ve malzemeler, partiler hâlinde sipâriş
edilirler. Dolayısıyla tüketim sürerken bir kısım stokta bekler. Bir
satınalma veya üretim partisine karşılık gelen ve her parti için ikmâl
edilen stok miktarı, parti(çevrim) stoku olarak düşünülür.
Tampon Stok (Buffer) veya Ara Stok: Üretim akışını düzenlemek
için iş merkezleri arasında tutulan stoktur. Tampon stok aynı zamanda
arıza, fire,vd. sorunlarına karşı güvenlik stoğu miktarını da içerebilir.
Güvenlik (Safety) Stoğu: Çevrim stokunun dışında belirsiz talep ve
belirsiz temin süresine karşılık olarak tutulur. Zorunlu kalmadıkça
kullanılmamaya çalışılır.
Mevsimsel (Seasonal) Stok: Mevsimsel stok, bir mevsim başlamadan
önce mevsim boyunca oluşacak tüketimi karşılamak üzere tutulan
stoktur. Örneğin kırtasiye sektöründe okul öncesi dönemde daha fazla
stok bulundurulur.23
STOK TÜRLERİ
Stratejik Stok: Oluşabilecek fiyat değişimlerine karşı avantaj
sağlayabilmek, bir pazara giriş için tutulan stoktur.
Promosyon Stoğu: Pazarlama kapsamında yapılan promosyon
(indirimli satış, hediyeli satış vb.) durumlarında oluşabilecek fazla
satışlar için bulundurulan stoktur.
Yoldaki(Transit) Stokları: Transit deyişi, ürünlerin bir yerden başka
bir yere nakli sırasında kullanılır. Çevrim stoklarının bir parçası olarak
da düşünülebilir. Yoldaki (sipâriş edilmiş) stok olarak da adlandırılır.
Çünkü kullanıma ve satışa hazır değildir.
Konsinye (Consignment) Stok: Malzeme teslim alındığında değil,
kullanıldığında ödemesi yapılan stoklardır. fiilen müşteride dururlar,
ödemesi yapılana dek tedârikçiye aittir, müşteri tarafından
kullanılmayan kısım iade olur.
Kanal (Pipeline) Stoğu: Dağıtım kanallarında bulunan stoktur. 24
STOK ÇEŞİTLERİ Raf Stoku: Perakende rafında bulunan stoktur.
Âtıl Stok: Belirli bir süre boyunca hareket görmeyen malzemelerdir.
Ölü Stok: Herhangibir şekilde artık kullanılamayacak(hurda) durumda olan
malzemelerdir. Satılarak gelir elde edilebilir
Demir Stok: Bulundurulmak zorunda olunan stok(örnek: üretim yedekleri)
25
STOK DAĞILIMI
26
22.500 950.000
50.000
Sipariş
üzerine
STOK DAĞILIMI
PARTİ – GÜVENLİK STOKU
ÖNCELİKLENDİRME
“Sermayenin %80’i
Nüfusun %20’sine aittir”
Vilfredo Pareto, 1906
30
ABC analizi için örnek bir tablo
ABC-XYZ ANALİZİ
A B C
A X X Y
B X Y Z
C Y Z Z
XYZ ANALİZİ
. 0 - 3 3 - 7 7 - 15 15 - 30 > 30
X € 84.000 € 575.000 € 100.000 € 50.000 € 30.000
Y € 20.000 € 75.000 € 270.000 € 35.000 € 50.000
Z € 5.000 € 15.000 € 10.000 € 20.000 € 100.000
S T O C K O U T O K DEMODE
TEDARİKÇİ ANALİZİ
Satınalma
Tutarı
Mevcut Stok
Miktarı
(hafta)
Tedarikçiler(%)
Mevcut Stok Miktarı
(hafta)
Sipariş
Sayısı (SKU)Satınalma
Tutarı
OPTİMUM STOK
OPTİMUM STOK
36
İdeal Stok Düzeyi: Elde Bulundurma ve Elde Bulundurmama
Maliyetleri Toplamını en azlayan stok miktarıdır:
Yıllık Satış/Üretim Miktarı : 500.000 adet
Satış Fiyatı: 1,1 TL/adet Yıllık Satış Tutarı: 550.000 TL
Birim Maliyet: 1 TL/adet Karlılık/Duruş Maliyeti Oranı: %10
Elde Bulundurma Maliyet Oranı: %15
Müşteri Hizmet Düzeyi: Talebin Karşılanma Oranı
OPTİMAL STOK DÜZEYİ
Ortalama
Stok Miktarı
(TL/yıl)
Elde
Bulundurma
Maliyeti
(TL/yıl)
Müşteri
Hizmet
Düzeyi (%)
Elde
Bulundurmama
Maliyeti (TL/yıl)
Toplam
Maliyet
(TL/yıl)
100.000 15.000 90 5.500 20.500
110.000 16.500 95 2.750 19.250
120.000 18.000 99 550 18.550
130.000 19.500 99,9 55 19.555
Stok Planlamasında Sıkça Sorulan
Sorular
Ne kadar sipariş
vermeliyim?
Ne kadar sıklıkla
sipariş vermeliyim?
Tedarik zincirindeki
toplam maliyeti en
düşük seviyede nasıl
tutabilirim?
OPTİMUM STOK
Bir ürün için aşağıdaki özellikleri varsayalım:
Ortalama talep: 100 adet/ay Minimum sipariş miktarı: 20 adetTedarik süresi: 7 günMevcut stok: 150 adet
Soru:• Ne zaman ve ne kadar sipariş
vermek lazim?
OPTİMUM STOK
Ek bilgiler:
Dış faktörler
İç faktörler
Mevsimsel
Trend
Ortalama
Promosyon
Talep Analizi:
Ürün Yaşam Eğrisi
TALEP ve S&OP
Geçmiş
Satış
Verileri
Geçmiş
Promosyonlar
ve Etkileri
Ürün
Pazar
Payı
Ekonomik
Göstergeler
ve Olaylar
Sektörel
Göstergeler
ve Olaylar
Bekleyen
Sipârişler
Ham Talep
Tahmini
Tahmin Yöntemi
Talep
Plânlama
Olay
Takvimi
Öngörülen
Promosyonlar
Arz
PlânlamaKaynaklar Plânlama
Toplantısı
Talep ve Arz Plânı
Yeni Ürünler, Yenilikler
Satış Bütçesi, Hedefleri
Öngörülen
Lansmanlar
Aktif Ürün Kodları
Üretim/Stok
Politikaları
LA Planlama - Tedarik Zinciri Planlaması
Lumpy Slow Erratic
Fast Negative Trend
New Dying Obsolote
Trend
Hızlı38,1%
Değişken10,1%
Kararsız4,0%
Trend17,4%
Yavaş4,0%
Atıl8,1%Yeni
18,2%
Demand Types
Fast Erratic Lumpy Trend Slow Obsolete New
ÜRÜN TALEP YAPILARI
0
20
40
60
80
100
120
140
160
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Tale
p(a
det)
Dönemler
Variant 1 Variant 2 Variant 3 Generic
Faz 0 - Ürün Değerlendirme Toplantısı
Üretim dışına alınacak mevcut ürünler ile piyasaya
çıkarılması planlanan yeni ürünlerin değerlendirilmesi
yapılır. Rakip piyasa analizleri değerlendirilir.
1-3.
Günler
Aylık S&OP
Döngüsü
24-05.
Günler Faz 1 – Veri Toplama Süreci
Geçmiş veriyi kullanarak bir mevcut
durum raporu oluşturulur ve diğer fazlar
için gerekli veri sağlanır.
Faz 2 – Talep Planlama Toplantısı
Yıl sonuna kadar ki dönem için yeni
talep tahminleri bütçe ve kapasite
sınırsız hazırlanır.
Faz 3 –Üretim ve Tedarik Planlama
Toplantısı Talep planlaması ve
tahmininin, mevcut kapasite ve kısıtlar
ile karşılanıp karşılanamayacağının
tespiti yapılır ve tedarik planı
oluşturulur.
Faz 4 – Finansallaştırma Süreci
Detaylandırılmış olan talep ve tedarik planlarının
bütçe ile karşılaştırmalı tutarlandırılması yapılır.
Faz 6 – S&OP Toplantısı
Fikir birliğine varılmış ve finansal
olarak tutarlandırılmış yeni ürün
geliştirme, talep, tedarik ve üretim
planlarının onaylandığı; darboğazlar,
risk ve fırsatların belirlendiği son
toplantıdır.
Faz 5 – Ön S&OP Toplantısı
Yapılan tahminlerin miktar ve tutar
ile birlikte bakılabileceği,
önceliklerin belirlendiği ve kaynak
planının yapıldığı, kapasitenin kanal
bazında dağıtıldığı toplantıdır.
2. Hafta
Salı
3. Hafta
Salı
2. Salı - 3.
Çarşamba
Arası
3. Hafta
Cuma
4. Hafta
Salı
SATIŞ ve OPERASYON PLANLAMA SÜRECİ
43
Sipâriş verme sistemlerini başlıca iki ana grupta toplamak olanaklıdır:
1. Stok kontroluna dayalı sipâriş verme sistemleri (bağımsız talep
yapısı) (Şekil 1.6a.)
2. Üretim programına dayalı sipâriş verme sistemleri (bağımlı
talep yapısı) (Şekil 1.6b.)
SİPÂRİŞ VERME SİSTEMLERİ
44
a) Bağımsız talep yapısı b) Bağımlı talep yapısı
Şekil Sipâriş verme sistemleri
SİPÂRİŞ VERME SİSTEMLERİ
MRP
16x
1x
1x
4x
4x
STOK MALİYETLERİ• STOK MALİYETTİR ÇÜNKÜ;
• PARA ÖDERSİNİZ; PARANIN MALİYETİ VARDIR; SERMAYE MALİYETİ
• DEPOLARSINIZ; DEPONUN MALİYETİ VARDIR
• BİRİLERİ SAYAR, TAŞIR, BEKLER;
• KAYBOLABİLİR
• BOZULABİLİR
• DEĞERİ DÜŞEBİLİR
• BULUNMAMASI DA MALİYET GETİREBİLİR
• DAHASI STOK PLANLAMA ÇALIŞMALARI DA MALİYETTİR
Para Stoğa Kolayca Döner Ya Stok Paraya
48
STOK MÂLİYETLERİ
Stok yönetimi sistemlerinin seçimi veya sipâriş verme politikalarının belirlenmesi amacıyla yapılacak değerlendirmelerde ve modellerde, sistemin çalışmasını belirleyecek değişkenlerin hesabı için kullanılan parametrelerdir.
Bu amaçla başlıca üç çeşit stok mâliyeti tanımlanır:
1. Stok Bulundurma (Elde Bulundurma, Stok Taşıma, Elde Tutma) Mâliyeti
2. Sipâriş ve Üretim Hazırlık Mâliyeti
3. Stok Bulundurmama (Elde Bulundurmama) Mâliyeti
49
Stok Bulundurma Mâliyeti: Ürün veya hammadde olarak
stoklarda bekleyen her çeşit malzemenin getireceği malî
külfeti ölçmek amacıyla kullanılır.
Beş çeşit bileşeni vardır:
1. Sermâye Mâliyeti (Finansman getiri oranı)
2. Depolama ve Elleçleme Mâliyeti
3. Stok Riski (Yıpranma, raf ömrü dolma, kayıp ve
demode olma) Mâliyeti
4. Stok Hizmet (Sigorta, bakım, özel hizmet-soğuk ortam,
malzeme karıştırma vb.) Mâliyeti
5. Vergi
STOK MÂLİYETLERİ
Stok bulundurma maliyeti
Envanterdeki sermaye maliyeti
Alan ihtiyacıServis
İdari
Değer düşmesi
Yan
gereksinimler
Envanter tutmada dolaylı
maliyetler
Demode
ve dahası…
Bozulma
Sipariş Maliyeti
Ekonomik Sipariş Miktarı (EOQ)
€ 0
€ 500
€ 1.000
€ 1.500
€ 2.000
€ 2.500
€ 3.000
0 200 400 600 800Sipariş miktarı
Toplam
maliyet
Satınalma fiyatı
Sipariş maliyeti
EOQ
Stok maliyeti
EOQ =
Stok ve sipariş maliyeti karşılaştırma
Slimstock Pazar Araştırması (n=60)
Sektor Stok maliyeti % Sipariş maliyeti €
Toptancı 22% € 53
Perakende 20% € 20
Üretim 14% € 30
Yedek parça 32% € 75
Ortalama 22% € 45
Her bir sipariş
54Normal dağılımlı talep karşısında güvenlik stokunun
olmadığı (a) ve olduğu durum (b)
Belirsiz Talep, Sabit Tedârik Süresi
Durumunda Güvenlik Stoku
Şekil (a)’da % 50 olasılıkla stok bulundurmama durumu söz konusu
olduğundan, (b)’de % 50’den fazla hizmet düzeyi için güvenlik stoku
belirlenmelidir.
Güvenlik Stoku (s) = z Değeri * Talebin Standart Sapması (σ) * √L
55
Belirsiz Talep, Sabit Tedârik Süresi
Durumunda Güvenlik Stoku
Bu formülde z değeri, istenen hizmet düzeyi için belirlenir. Örneğin, %
95 hizmet düzeyinde, % 5 olasılıkla yeniden sipâriş düzeyinin güvenlik
stokundan fazla olma olasılığı vardır. Böylece, z değeri normal dağılım
tablosunda 0,05 olasılığa karşılık gelen değerdir. (σ * √L ) değeri ise
sabit tedârik süresi varsayımı altında hesaplanan yeniden sipâriş
düzeyinin standart sapmasıdır.
Böylece güvenlik stoku bulundurulan durum için yeniden sipâriş düzeyi
şu şekilde hesaplanır:
R = L * D + s = L * D + z * σ * √L
Bu nedenle güvenlik stokunun hesaplanması için öncelikle talebin
sapmasına ve tedârik süresine gereksinim vardır.
Tabloda bir depodan yapılan Ocak ayı satışlarının standart sapması, 12
yıllık veri esas alınarak hesaplanmıştır. % 95 servis düzeyi için (z=1,645)
olarak verilmiştir. Bu bilgiler doğrultusunda yukarıdaki formülde geçen
verileri yerine koyarak son sütunda görülen ocak ayı güvenlik stoku
hesaplanmıştır.
56
Belirsiz Talep, Sabit Tedârik Süresi
Durumunda Güvenlik Stoku
Tablo Örnek 2.’ye ilişkin veriler ve güvenlik stoğu hesabı
s= z * σ * √L = 1,645 * 4.784 * √0,1 = 2.489 birim
Yıl 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Satış 11.786 13.010 16.674 19.119 22.159 14.229 13.006 11.788 15.456 22.164 23.382 24.602
Toplam
Satış
Ortalama
Satış (D)
Temin Süresi
(L) (Ay)
Standart
Sapma (σ)
z Değeri Güvenlik
Stoku (s)
207.375 17.281 0,1 4.784 1,645 2.489
57
STOK DEVİR HIZI• Stok Devir Hızı aşağıdaki şekillerde hesaplanabilmektedir:
Stok Devir Hızı = Satılan Malın Mâliyeti / Ortalama Stok Değeri
Stok Devir Hızı = Satılan Malın Mâliyeti / Dönem Sonu Stok Değeri
Stok Devir Hızı = Satışlar / Ortalama Stok Değeri
Bunlardan en doğru olan birincisidir.
Stok Devir Hızı hesaplamalarında kullanılan birimler, geçerli para birimidir.
Ortalama Stok Değeri (OSD), şu iki şekilde hesaplanabilir. 2. şekil daha hassas sonuç verir:
OSD = (Dönem Başı Stok + Dönem Sonu Stok) / 2
OSD = (1. Gün Stoğu + 2. Gün Stoğu + ... + n. Gün Stoğu) / n
Stok Gün Sayısı = Dönemdeki Gün Sayısı / Stok Devir Hızı, Örneğin, bir şirkette bir ürünün bir ayına ilişkin satılan malın mâliyeti 500 PB ve aynı ayın ortalama stok değeri 100 PB ise stok devir hızı (500/100=) 5, Stok Gün Sayısı= 30/5=6 gün olmaktadır.
58
– Gıda : 38,7
– Süt Ürünleri : 19,3
– Oto ve Ev Malzemeleri : 8,9
– Endüstriyel Kimya : 6,6
– Otomobil : 6,0
– Elektronik Parçalar : 5,7
– Bilgisayar Parçaları : 5,3
– Elektrikli Ev Aletleri : 5,0
– Mobilya : 4,8
– Giysi : 4,5
– Bilgisayar : 4,4
– Ayakkabı : 3,7
– Ev, Ses ve Video Donanımı : 3,4
– Mücevher : 2,6
– Kitaplar, Yayımcılık : 2,4
Bâzı parekende ürünlere ilişkin ideal yıllık stok devir hızları
aşağıda belirtilmiştir:
STOK DEVİR HIZI
Stokları Azaltmada Temel Yaklaşımlar
Parantez içinde geçen % değerleri, bu yaklaşımların kullanılma
yüzdelerini göstermektedir:
Stok yönetimi ile ilgili etkin yazılımlar (% 21,70)
Tedârik süresinin azaltılması / Tam Zamanında Tedarik (JIT)
uygulamaları (% 20,10)
Etkin tahmin teknikleri (% 14,33)
Tedarik Zinciri Yönetimi uygulamaları (% 12,86)
Stok Bütünleştirme (% 10,04)
Stok yönetimine verilen önem (% 8,84)
Stok Tutma Birimi (SKU: Stock Keeping Unit) sayısında azaltma (%
6,83)
Diğer yaklaşımlar(Sekronize Üretim,vd.) (% 5,30)
59
60
TEŞEKKÜRLER ...
Recommended