Sosyal beceri öğretimi

Sosyal beceriler Toplumsam Uyum becerileri kapsamında yer alır.

Sosyal beceri; çocuğun doğal çevresinde ; evde, okulda, sokakta başkalarıyla etkileşimde bulunabilme yeteneğidir.

Diğerlerine karşı uygun davranışları başlatmak ve sürdürmek

Evde ,okulda ve iletişim gerektiren diğer alanlarda akranlarına uyum gösterme ve sürdürme

Sosyal çevreye adapte olma ve başa çıkabilme

Sosyal beceriler; kelimeler, ses tonu, yüz ifadesi, hareketler, beden duruşu gibi sözel olan ve olmayan davranışları da içerir.

Sosyal beceri eğitimi, bireylere kişiler arası etkileşimlerde nasıl davranmaları ya da nasıl konuşmaları gerektiğini öğretme üzerinde odaklaşmaktadır.

Sosyal beceri eğitimi; bağımsızlığı arttırmak, kendini yönlendirmek, sorumlu davranmak, bireyin başkaları tarafından kabul görecek

becerileri kazanmasını ve davranışın uygun ortamlarda pekişmesini

sağlayan bir eğitim türüdür.

dikkat ederek dinleme konuşmayı başlatma, sürdürme, sonlandırma bir talepte bulunma ve bir talebi reddetme beğeni belirtme veya beğeniye tepki verme eleştirme veya eleştiriye tepki verme görüş belirtme kendinden söz etme

Uygulanan programların süresi uzun olmalısının ve günlük yaşam etkinlikleri ile desteklenmesinin, daha yararlı olduğu, görülmüştür.

Dinleme Becerisi tekli yönergeleri dinleme ve yapma bir hareket bir araç gerektiren yönergeleri

dinleme ve yapma iki yönergeleri dinleme ve yapma karmaşık yönergeleri dinleme resimli kartlarla (kendi ile ilgili) dinleme-

sıralama

başkasına ait resimli kartlarla (karşısındakinin) dinleme ve sıralama

5 dakika hikaye dinleme teypten aktarılan bir hikayeyi dinleme ve takip

etme hikaye / müzik dinleme

Konuşmayı başlatma Taklit edebilme (ayy, öff, pof, taşıt sesleri,

hayvan sesleri, melodik sesler) Yönergeleri taklit / emir cümleleri (aç, yak, kapa,

al, ver...) İki kelimelik yönergeleri taklit Ya da işaretle ifade etme

okuma bilenler için konuşma kartları Olay kartları Kuklalar

Konuşmayı sürdürme cümle tamamlama- tekrarlatma- taklit

etme-rol yapma- drama oyunları, Bir talepte bulunma / reddetme , Tercih kullanma , Mimiklerimizi kullanma

Çocuğun duygusunu isimlendirme; kendi gerçek yaşantısı yoluyla ,

kendisi ile ilgili fotolardan kendi duyguları

kendi yaşantıları ile ilgili aile bireylerinin duygu kartları

Sosyal Beceri Programında Yer Alacak Becerileri ve Öğrencileri Belirleme

Sosyal Beceri Performansını Belirleme Öncelikli Becerileri Belirleme Öğretim Sekline Karar Verme Öğretim Öncesi Hazırlıkları Tamamlama Öncelikli Beceriyi Öğretme Öğretimleri Değerlendirmek

Sınıf öğretmeni veya rehber öğretmen, her bir becerinin öğretiminden en çok yarar sağlayacak öğrencilerin kim veya kimler olduğunu ve öğretim programında hangi sosyal beceriye yer vereceklerini farklı ölçümlemeler kullanarak belirlemelidirler.

Bunlar arasında, sosyal becerilerin ölçüldüğü davranış dereceleme ölçekleri, kendini değerlendirme teknikleri, sosyometrik teknikler, görüşmeler ve doğal gözlemler yer almaktadır.

Beceri var, uygun kullanılıyor. (+)

Beceri yok, uygun kullanılamıyor. (-)

1.Selamlaşma

2.Sorulan sorulara yanıt verme

3.Kurallara uyma

4.Sırasını bekleme

5.Yardım yada bilgi isteme

6.Eşyalarını paylaşma

7.Yardım etme

Beceri var, uygun kullanılıyor. (+)

Beceri yok, uygun kullanılamıyor. (-)

8. İşbirliği ile çalışma

9. Görevini yaparken sıraya oturma

10. Sözel yönergelere uyma

11. Sınıfta boş zamanını uygun kullanma

12.Dinleme

13.Dikkatini toplama

14.Devam eden bir etkinliğe katılma

sosyal beceri yetersizlikleri genel olarak iki şekilde ortaya çıkmaktadır.Bazı bireyler çeşitli sosyal becerileri öğrenememekte, bazıları da var olan becerilerini uygun ortam ve durumlarda kullanamamaktadırlar

1.Beceri yetersizliği: Sosyal beceri yetersizliği öğrenme eksikliğidir.Bireyin beceri yetersizliğini belirlemek için, daha önce kullanıp kullanılmadığına bakılması gerekir.Örneğin bir çocuk oyuna nasıl katılacağını bilmiyor yada arkadaşlarını oyuna davet etmiyorsa bu davranış çocuğun davranış repertuarında yoktur.

Bu durumda öğretim yöntemleri; model olmayı, davranışsal provayı ve performansa geri dönüt vermeyi kapsar ve öğretimler, küçük gruplarda uygulanır.

2.Performans yetersizliği: Bu tür bireyler bir becerinin nasıl yapılacağını bilir, bu beceri bireyin repertuarında vardır, ancak birey bu beceriyi yeterli sıklıkta ve uygun ortamlarda kullanamaz.

Performans yetersizliğini belirleyebilmek için bireyi gözlemlemek gerekir.

Eğer birey bir beceriyi bir ortamda sergiliyor diğer ortamda ise sergilemiyorsa, yada beceri önceden yapılmışsa performans yetersizliği kabul edilir.

Örneğin bireyin sadece ailesinden özür dilemesi akranlarından yada öğretmeninden özür dilememesi beceriyi her ortamda kullanmadığını gösterir. Bir öğrenci sınıfta konuşmak için el kaldırması gerektiğini anlamasına ve bunu gerçekleştirmesine rağmen, bazen elini kaldırmadan ağzından cümleleri kaçırabilir.

3. Akıcılık yetersizliği, uygun sosyal davranışlar sergilendikten sonra o davranışların yeterli pekiştirilmemesinden veya ustalaştırmaya yönelik tutarsız ve az oranda sunum yapmaktan kaynaklanmaktadır.

Örneğin, bir öğrenci zor bir davranışla karşılaştığında ne söylemesi ve ne yapması gerektiğini öğrenmiştir ancak, yanıtı yerince güçlü ya da yeterli olmayabilir.

Akıcılık yetersizliği sergileyen öğrencilerin, daha akıcı bir performans sergileyebilmelerini sağlamak için davranış provaları yapılmalı ve performansa geri dönüt verilmelidir.

4. Mücadeleci davranış ya da beceri eksikliğinde ise iç ve dış etmenler, bir çocuğun öğrenmiş olduğu beceriyi uygun biçimde sergilemesini engellemektedir.

Örneğin, depresyon, saldırganlık, kaygı,hiperaktivite ya da olumsuz motivasyon, öğrenilse bile sosyal becerilerin uygun bir biçimde sergilenmesini engellemektedir. Bu eksiklik durumunda, öğrenilen becerinin devamlılığı için davranışı destekleyici ödüllere yer verilmelidir

Sosyal becerilerin belirlenmesinden sonra öğrencinin birden fazla sosyal beceriye gereksinim duyduğu ortaya çıkarsa, öğretmen öğretime hangi sosyal beceriden başlayacağını belirlemelidir.

Öğretimler, okula dayalı, sınıfa dayalı, gruba dayalı ya da bireysel olarak düzenlenebilir.

sosyal beceri öğretiminde önemli olan nokta, becerilerin mümkün olduğunca doğal ortamlarında öğretilmesidir.

Doğal ortamda öğretmek mümkün olmadığında ise, fiziksel çevrenin doğal ortama benzemesi için düzenlenmesi gerekmektedir.

Öğretim öncesi hazırlıklar; a) öğretim ortamı ve zamanı

belirlenerek, b) öğretimde kullanılacak ödüller ve c) materyaller hazırlanarak yapılmalıdır.

Sosyal becerilerin öğretiminde, pek çok öğretim yöntemlerinden yararlanılmaktadır. Bu yöntemler arasında;

a) doğrudan öğretim yöntemi b) bilişsel süreç yaklaşımı ve c) akran öğretimi en çok

kullanılanlardandır.

Doğrudan öğretim yöntemi

Sosyal beceriler, doğrudan öğretim yöntemi kullanılarak öğretilebilmektedir. Bu yaklaşımda, öncelikli olarak beceri analizi yapılır daha sonra sırasıyla; beceri için gereksinim sağlanır, beceriye model olunur, rol oynanır ya da davranış prova edilir ve öğrenci performansına geri bildirim verilerek doğru yapılan davranışlar pekiştirilir.

Beceri analizi yapılırken bireylerin gelişim özellikleri ve kültürel özellikleri dikkate alınmalıdır.

Gereksinim oluşturma, öğrenciye öğretilmesi hedeflenen becerinin üzerinde neden çalışıldığının açıklanmasıdır. Öğretimde, öğrencilere başlangıçta öğretilecek hedef beceri hakkında bilgi verilir.

Model olmada, kişilerin bir sosyal etkileşim ile nasıl başa çıkabileceklerini gözlemlemeleri sağlanır.

Sembolik model Gerçek model

Davranışsal prova/ rol oynama tekniği

Geri bildirim verme: bireyin ortaya koyduğu becerinin başkası tarafından değerlendirilmesi

Genelleme

Özür dileme becerisinin öğretimine başlamadan önce öğrenci belirli ön koşul becerilere sahip olmalıdır.

Bunlar : iki yada üç kelimelik yönergeleri yerine getirebilmeli, ortalama 20-25 dk boyunca herhangi bir etkinlikle uğraşabilmeli, gösterilen bir resimli karta yönelik sorulan sorulara cevap verebilmeli ve bir gününü basit olarak anlatabilmelidir.

AMAÇLAR Uzun Dönemli Amaç Öğrenci; arkadaşının eşyasına zarar

verdiğinde, arkadaşının eşyasını izinsiz aldığında, arkadaşına fiziksel olarak zarar verdiğinde, arkadaşından özür diler.

Kısa dönemli amaçlar 1-Öğrenci, arkadaşının eşyasına zarar

verdiğinde, her defasında özür diler. 2- Öğrenci, arkadaşının eşyasını izinsiz

aldığında, her defasında özür diler. 3-Öğrenci, arkadaşına fiziksel olarak

zarar verdiğinde, her defasında özür diler.

Öğretim, kurumun grup eğitimi için olan sınıfında yapılmıştır. Öğretmen öğrencilerin kendisini rahatlıkla görebileceği şekilde bir oturma düzeni oluşturmuştur.

Gereksinim oluşturma kısmı için hikaye Model olma aşamasında kullanılacak

kuklalar Rehberli uygulamalarda ipucunu

verildiği ve ipucunun geri çekildiği aşamada kullanılacak hikâye.

1. Alt Amaç İçin Öğretim Ünitesi Derse Giriş Bugün sizinle özür dileme becerisi

üzerinde çalışacağız. Bu çalışma esnasında kuklalarımızı kullanacağız ve ben size bazı hikâyeler anlatacağım. Ders boyunca yerinde oturur, söylediklerimi dinlerseniz ders sonunda, göstereceğim kuklalar sizin olacak.

Arkadaşlarımızın eşyasına zarar verdiğimizde özür dileriz. Ali Ayşe’nin beslenme kabını yere düşürüp kırmış Ayşe bu duruma çok üzülmüş. Burada Ali’nin sizce ne yapması gerekiyor?

Öğretmen iki kuklayı eline alır ve onları öğrencilere tanıtır. Bir kukla diğerinin şapkasını düşürür ve düşüren kukla diğerinden özür diler. Öğretmen hem durumu anlatır hem de hikayeyi tekrar eder. Öğretmen ‘bizde arkadaşımızın eşyasına zarar verdiğimizde ondan özür dilemeliyiz ‘ der.

Öğretmen “hikâyeyi çok güzel dinlediniz. Hadi şimdi gelin sizinle bir oyun oynayalım” der.

Öğretmen öğrencilerden ikisini sınıftaki askılığın yanına getirir ve birinin arkadaşının paltosunu düşürmesini ister. Öğretmen ‘bak, Arkadaşının paltosunu yere düşürdün bu yüzden ondan özür dilemelisin’ der.

öğrenci özür dilerim derse, öğretmen “aferin çok güzel özür diledin” diyerek öğrenciyi pekiştirir.

Canlandırılacak hikaye: Kantinde sıra beklerken Ayşe Zeynep’in

meyve suyunu eline çarparak yere döker. Öğretmen hikayeyi öğrencilerin canlandırmasını sağladıktan sonra ‘ şimdi ne söylemen gerekiyor’ diye sorar. Öğrenci özür dilerse pekiştirilir dilemezse özür dileriz diyerek ipucu verilir.

Bu yaklaşım ile, bireylerin olayları analiz etme ve sıraya koyma becerilerinin gelişmesi sağlanmaktadır.

Çocuk olabildiğince çok oyun ortamlarına götürülmeli ve diğer çocukları izlemesi için fırsatlar yaratılmalıdır.

Çocuğun dikkati diğer çocukların aktivitilerine çekilmeli, ancak katılması için zorlanmamalıdır.

Oyun Arkadaşının Seçimi * Tek bir çocuk olmasına, * Yaşının biraz büyük olmasına,• Sakin ve uyum gösterebilecek, olmasına dikkat

edilmeli

Kumdan kale yapma• Oyunu izlemeli• Evde kumdan kale yapılmalı• İsteklerini ifade etmesi için ipucu verilmeli,

model olunmalı• “Bana kürek ver”• “Bana yardım et”• “Hayır, istemiyorum”

Bu oyunu diğer çocukla oynaması için en uygun zaman seçilmeli

*Sakin bir oyun parkının, en sakin olduğu bir zaman seçilmeli

*Bu oyun için başlangıçta sadece 5 dakika ayrılmalı

HEDEFLENEN OYUN İLE İLGİLİ PROVA YAPILMASI

Oyuna katılacak çocuk sayısının, Araç sayısının, Oynanan sürenin, Oyun sayısının, ZAMANLA VE AŞAMALI olarak arttırılmasına

özen gösterilmelidir.

Çocuğun olabildiğince farklı sosyal ortamlarda bulunulmasına özen gösterilmelidir.

Arıca sosyal beceri öğretimine erken yaşta başlanmalıdır.

Değerlendirme, iki aşamada yapılmalıdır. Bunlardan birincisi,çocuğun beceriyi öğrenip öğrenmediğinin değerlendirilmesi, ikincisi de becerinin farklı ortamlarda kullanılıp kullanılmadığının değerlendirilmesidir

Öğretmenin öğrencilerin performansını değerlendirmesi sürecinde öğretmen, alt becerilerin ve öğrenci isimlerinin yazılı olduğu bir tabloyu kullanarak, her bir alt becerinin gerçekleşme düzeylerine 3 (bağımsız yapar), 2 (a-Yardımla yapar) ve 1(yapamaz) puanlarını vererek becerileri değerlendirebilir