Sa furriada frantzesa 1789 In su 1700 nascit sa cuntierra intra de: Burghesus: chi si pensànt chi...

Preview:

Citation preview

Sa furriada frantzesa 1789

In su 1700 nascit sa cuntierra intra de:

Burghesus: chi si pensànt chi s'arrichesa depiat essi su minescimentu

de su traballu

Nòbilis: chi si pensànt chi s'arrichesa fiat una chistioni de “sànghini e de

famìllia”

Custas duas posturas no podiant cuncordai

In Fràntzia bincit sa burghesia alliada cun su pòpulu e fundat un'arrepùblica illuminista.

Il governo, conoscendo la felice situazione dell’Isola per la fertilità del suolo, la ricchezza

delle miniere e la moltitudine dei porti; informato dell’estremo malcontento degli

abitanti contro il governo piemontese, considerato che la Repubblica

impadronendosi dell’Isola garantirebbe asili sicuri ai suoi vascelli, che ne priverebbe allo stesso tempo i suoi nemici e che ciò sarebbe

della più grande importanza per il suo commercio e il suo approvigionamento,

decreta…

… de cunchistai sa Sardìnnia.

Nais frantzesas arribendi. 1793

In su gennàrgiu de su 1793 is Frantzesus

arribant a Carloforte, ndi sciùsciant sa stàtua de

Carlo Emanuele III e pesant s’Arrepùbrica de

Carloforte.

Nais frantzesas spetzonendi

Is frantzesus mirant a Casteddu chi spetzonant cun 12.000

bombas e apustis calant de is nais in sa praja de Cuartu e si ponint in mesu de is montis de

arena de su Poetu.

Frantzesus in Santu Fratzòriu

Sa milìtzia sarda dda cumandànt: Gironi Pitzolo, unu nòbili de

Casteddu, e Pissenti Sulis, unu notàriu de

Casteddu ma de aredeu de pòpulu.

Militzianus sardus in su Poetu

Militzianus sardus

Sa Batalla de is Axrolas (Cuartu)

Is franzesus iant pèrdiu sa gherra cun is sardus in su cabu de giossu e in s’interis iant pèrdiu finsas in

s’arcipèlagu de Maddalena e in su mesi de maju is Spanniolus nci ant bogau is Frantzesus de Carloforte

puru.

S'urrei Vittorio Amedeo III po torrai gràtzias a is sardus detzidit:

aministia a is bandius chi iant pigau parti a sa batalla po nci bogai is

Frantzesus10 bussas de stùdiu po giòvunus sardus

po studiai in Sardìnnia o in Piemonti24 arrobas de 60 scudus donniuna po bagadias chi fiant acanta de si cojai

1000 scudus a s’annu po su Spidali de Casteddu

Insandus su Stamentu sardu, chi no ddu pinnigànt de su 1698, iat mandau

un’ambasceria a Torino (nci fiat Pitzolo puru) po presentai a s’urrei, Vittorio Amedeo III,

cincu domandas, chi fiant:

a pinnigai su Stamentu dònnia 10 annus

a no bogai is leis spanniolas de profetu po is predis e po is nòbilis

a donai is incàrrigus militaris e tzivilis totus a is Sardus (bogau su visurrei)

a fai in Torino unu Ministero per gli Affari di Sardegna

a fai in Casteddu unu Consiglio di Stato, po castiai e agiudai su traballu de su visurrei

S'urrei narat ca nou e insandus is sardus

aparìciant sa furriada.

1794. S’avolotu de Casteddu (28 de abrili)

In su mesi de abrili de su 1794 su visurrei, Vincenzo Balbiano, si ndi

acatat chi est movendi-sì cosa in Casteddu e su 28 de su mesi fait

impresonai duus casteddajus, Cabras s’abogau e Bennardu Pintor,

incurpendi-ddus de essi de is cabus de s’avolotu chi fiant aparicendi.

Is casteddajus, infogaus puru de is duus presoneris, si nci fùrriant, pinnigant e incortint totu is Piemontesus e su 30

ddus torrant a Piemonti.

2011. Palàtziu de su Visurrei

Giuanni

Maria

Angioy

Po sa primu borta apustis de 400 annus is Sardus si depint guvernai a solus.

Nascint duus partidus:

partidu cunservadori (chi su cabu fiat Pitzolo)

partidu de cambiamentu mannu (cabu Giuanni Maria Angioy)

Visurrei Vivalda, 1794 -1799

Su Visurrei Filippo Vivalda fiat a naturali dèbili e no fiat bonu a pigai detzididuras, fiat diacòrdiu cun is fortzas progressistas de s'ìsula, ma custu iat fatu dannu a is cunservadoris marchesu de

Planàrgia e a Pitzolo. Su primu boliat chi is milìtzias furriadoras fessint sculadas e Pitzolo boliat fai sciri a totus is furriadoris de su 28 de abrili. Su partidu de is arreformadoris e su club

de is giacobinus ant frimau custas tentas, cun sa propaganda insoru. Sa manera de fai de Pitzolo

e de su marchesu de Planàrgia fiant faendi arrennegai su pòpulu, e una furriada noa fiat nascendi, candu Torino iat impostu giugis. Su 6 de mesi de argiolas de su 1795 su pòpulu fait giustìtzia bocendi a unu e a

s'àteru.

Is pòburus de Cabu de Susu, sighendi s'essempru casteddaju, pigant alientu e si fùrriant su 28 de mesi de idas de su

1795, faendi un’avolotu mannu in Tàtari.

Su visurrei Vivalda cumprendit ca ddus podit firmai sceti unu chi siat de sa

parti insoru issu etotu.

Po custu mandat a Giuanni Maria Angioy.

1796. Intrada in Tàtari

Aparìciat un’armada chi, bolit alliberai totu Sardìnnia.

Ma in Casteddu, su partidu democràticu fiat bessiu dèbili e su partidu cunservadori si fiat torrau a strantaxai e fiat bessiu su prus forti,

in prus s’urrei in s’interis iat agradèssiu is cincu domandas, de manera de isulai is chi

fiant cun Angioy.

Po cussu, de Casteddu aparìciant un'àtera armada forti meda po ddu firmai e in

làmpadas de su 1796 in Aristanis ddu bincint.

Vengàntzia contras a is angioinus e po finas contras de sa bidda sua, Bono.

Medas cundennas chena processus e genti meda morta.

Giuanni Maria Angioy si ndi depit fuiri a Fràntzia, anca morit in su 22 de

martzu de su 1808.

Monumentu

in Bono

(Tàtari)

Murali in Orgòsolo (Nùgoro)

Recommended