View
216
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Dr Anna Rachwał
2012/2013
PRAWO UPADŁOŚCIOWE
I NAPRAWCZE
1. Przesłanki ogłoszenia upadłości
i . Zdolność upadłościowa
i i . Niewypłacalność
i i i . Ubóstwo masy
PRAWO UPADŁOŚCIOWE
I NAPRAWCZE
Jan jest wspólnikiem spółki jawnej prowadzącej sklep z częściami do samochodów marki Skoda. Niestety od dwóch lat interesy nie szły najlepiej i sklep prawie nie przynosi zysku, w związku z czym wspólnicy podjęli uchwałę o l ikwidacji spółki i przystąpili do spłacania jej zobowiązań (przy czym nie ma pewności, że uda się zaspokoić wszystkie). W toku likwidacji Jan stwierdził, że ze względu na brak dochodów nie jest już w stanie spłacać kredytu zaciągniętego w banku B (w kwocie 600.000 zł) na zakup dużego domu z ogrodem i przez ostatnie 4 miesiące nie spłaca jego rat. Konsekwentnie zaprzestał także spłacania niewielkich pożyczek konsumpcyjnych, które zaciągnął w innych bankach i firmach pożyczkowych . Firma pożyczkowa B złożył wniosek o ogłoszenie upadłości Jana.
Czy sąd może wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości Jana?
Jeżeli tak, to w jakim trybie będzie toczyło się postępowanie (ogólnym/ konsumenckim)?
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB
FIZYCZNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Przedsiębiorcy: art. 5 PUiN
Osoby prowadzące działalność gospodarczą lub zawodową
w rozumieniu KC (ust. 1) nawet wówczas, gdy nie zostali ujawnieni
w Ewidencji Działalności Gospodarczej (art. 9 PUiN); w tym
wspólnik spółki cywilnej (brak zdolności upadłościowej samej
spółki)
Wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący
nieograniczoną odpowiedzialność za zobowiązania spółki:
wspólnicy spółki jawnej, komplementariusze w spółce
komandytowej i komandytowo-akcyjnej, partnerzy spółki
partnerskiej (ust.2)
o ile są w stosunku do nich spełnione pozostałe przesłanki ogłoszenia
upadłości; ogłoszenia ich upadłości nie uzasadnia samo tylko ogłoszenie
upadłości spółki, a brak ogłoszenia upadłości spółki nie stanowi przeszkody
dla upadłości wspólnika
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB
FIZYCZNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
„Byli przedsiębiorcy”: przez okres 1 roku od dnia przedsiębiorcy
wykreślenia z EDZ oraz przez okres 1 roku od dnia utraty
kwalifikacji wspólnika spółki osobowej (art. 8 PUiN)
Osoby nieprowadzące działalności gospodarczej (upadłość
„konsumencka”): art. 4912 ust. 2 PUiN: wniosek o ogłoszenie
upadłości może złożyć wyłącznie dłużnik
[szczególne postępowanie upadłościowe może zostać wszczęte także
przez okres 1 roku po śmierci dłużnika, art. 7 PUiN]
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB
FIZYCZNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Wniosek o ogłoszenie upadłości Jana złożył wierzyciel (bank B) –
gdyby chodziło o upadłość „konsumencką” wniosek podlegałby
oddaleniu już ze względu na brak legitymacji wnioskodawcy;
Jan jest wspólnikiem spółki jawnej: posiada zatem zdolność
upadłościową bez względu na to, czy prowadzi również inną,
samodzielną działalność gospodarczą na podstawie art. 5 ust. 2
pkt 2 PUiN;
Spółka jawna znajduje się wprawdzie w fazie likwidacji, ale do
czasu jej wykreślenia z KRS istnieje i Jan jest jej wspólnikiem w
rozumieniu art. 5 ust. 2 pkt 2 PUiN; jego zdolność upadłościowa
będzie trwała jeszcze przez 1 rok od dnia wykreślenia spółki
tak samo byłoby w razie zbycia przez Jana „udziału” [ogółu praw i
obowiązków] w spółce, por. art. 10 KSH
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB
FIZYCZNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Niewykonane zobowiązania Jana nie wynikają z jego aktywności w spółce ; wierzyciele spółki w likwidacji nie domagają się jeszcze od niego spełnienia zobowiązań spółki ; może się okazać, że egzekucja z majątku spółki nie będzie bezskuteczna (art. 22 § 2 w zw. z art. 31 KSH) i jego odpowiedzialność nigdy się nie zaktualizuje; zobowiązania mają charakter „konsumencki”
Dla możliwości ogłoszenia upadłości znaczenie ma wyłącznie kwalifikacja jako przedsiębiorca/ nie-przedsiębiorca , bez względu na charakter (istniejących/ niewykonanych) zobowiązań ; PUiN nie przewiduje odrębnych trybów postępowania z wierzytelnościami „handlowymi” i „konsumenckimi”
Skoro nie jest to upadłość „konsumencka”, jest możliwe ogłoszenie upadłości na wniosek wierzyciela – o ile są spełnione pozostałe przesłanki (niewypłacalność, wystarczający majątek) - postępowanie będzie toczyć się w trybie ogólnym
Por. uchw. SN z 5.8.2004, III CZP 41/04, OSNC 2005/7-8
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB
FIZYCZNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Paweł prowadzi gospodarstwo rolne. Ze względu na bardzo długo trwającą zimę oraz częste podtopienia wiosną plony w tym roku były fatalnie niskie, a warzywa tak niskiej jakości, ze mimo wyższych cen, jego dochód był o ponad połowę mniejszy niż rok wcześniej . Pozwoliło mu to wprawdzie na zaspokojenie bieżących potrzeb, ale musiał zaprzestać spłacania kredytów zaciągniętych w bankach – zarówno na powiększenie i modernizację gospodarstwa jak i na prywatne potrzeby (samochód, remont domu). Złe prognozy na kolejny rok doprowadziły Pawła do wniosku, że nigdy nie uda mu się zwrócić pieniędzy i złożył wniosek o ogłoszenie swojej upadłości wraz z wnioskiem o zwolnienie z niespłaconych w dalszym postępowaniu długów.
Czy sąd może wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości Pawła?
Jeżeli tak, to w jakim trybie będzie toczyło się postępowanie (ogólnym/ konsumenckim)?
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB
FIZYCZNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Wniosek złożył sam dłużnik ; nie da się na tej podstawie
wykluczyć upadłości „konsumenckiej”
Art. 6 PUiN przewiduje, że nie można ogłosić upadłości osób
fizycznych prowadzących gospodarstwo rolne (pkt 5)
Wykluczona jest z pewnością możliwość prowadzenia
postępowania w trybie ogólnym
Tytuł V PUiN nosi nazwę „ Postępowanie upadłościowe wobec
osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej” ; art.
4911 PUiN określa jednak, że stosuje się go do osób fizycznych,
wobec których nie mają zastosowania przepisy działu II tytułu I
(zawierające art. 6 pkt 5)
W świetle art. 4911 PUiN Paweł ma zdolność upadłościową
nie ma jej jednak w świetle tytułu tytułu – taka interpretacja
została wskazana przez Ministerstwo Rolnictwa
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB
FIZYCZNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Tadeusz hydraulik prowadził własną działalność gospodarczą . W związku z chorobą zgłosił zawieszenie działalności gospodarczej na okres 1 roku (por. art. 14a ustawy o swobodzie działalności gospodarczej) . Stan jego zdrowia cały czas ulegał pogorszeniu i, jeszcze w okresie zawieszenia działalności, uzyskał orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy i przyznano mu rentę . Tadeusz stwierdził, że wysokość renty nie wystarczy na spłatę jego starych zobowiązań (zarówno „handlowych” jak i „konsumenckich”), trudno jest mu także stwierdzić jednoznacznie czy po kilku miesiącach rehabilitacji będzie zdolny świadczyć usługi hydrauliczne. Zaprzestał spłacania kredytu i złożył wniosek o ogłoszenie swojej upadłości wraz z wnioskiem o umorzenie niezaspokojonych w postępowaniu zobowiązań .
Czy sąd może wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości Tadeusza?
Jeżeli tak, to w jakim trybie będzie toczyło się postępowanie (ogólnym/ konsumenckim)?
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB
FIZYCZNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
W budynku przy ul. Internetu 5 w W. jest 20 mieszkań . Budynek jest
zabytkowy, a ponadto – ze względu na prestiżową lokalizację –
właściciele lokali chcieli znacznie podnieść jego standard.
Zaciągnęli w związku z tym wysoki kredyt na remont budynku w
banku B. Kiedy jednak trzeba było znaleźć środki na zwrot kredytu,
nie udało się przegłosować uchwały o podwyższeniu opłat na
utrzymanie nieruchomości wspólnej i fundusz remontowy. Ponieważ
konto wspólnoty wykazało bilans 0,00 zł zarząd wspólnoty przez
kilka kolejnych miesięcy nie spłacał kredytu i nie płacił za media za
dostarczane do części wspólnych budynku, a jedynie przekazywał na
konto zakładu energetycznego i wodociągowego kwoty uiszczane
przez mieszkańców za zużywane przez nich media. Zirytowany bank
B złożył wniosek o ogłoszenie upadłości wspólnoty mieszkaniowej
przy ul. Internetu 5 w W.
Czy sąd może wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości
wspólnoty?
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB PRAWNYCH
I INNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Podmioty posiadające zdolność upadłościową:
Spółka z o.o. i spółka akcyjna, nawet jeśli nie prowadzą
działalności gospodarczej
Inne osoby prawne oraz jednostki organizacyjne
wyposażone w zdolność prawną, o ile są
przedsiębiorcami w rozumieniu KC (art. 5 ust. 1 PUiN)
Osobowe spółki handlowe (jawna, komandytowa,
partnerska, komandytowo-akcyjna), również wówczas, gdy
przedmiotem ich działalności jest np. działalność rolnicza
lub prowadzenie szkoły językowej
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB PRAWNYCH
I INNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Brak zdolności upadłościowej: Osoby prawne i jednostki organizacyjne wyposażone
w zdolność prawną niebędące przedsiębiorcami
(np. wspólnota mieszkaniowa – zarządzanie nieruchomością wspólną nie jest prowadzeniem działalności gospodarczej; zdolność upadłościową może mieć np. spółka z o.o. będąca zarządcą)
Podmioty prawa publicznego: Skarb Państwa, jednostki samorządu terytorialnego
Publiczne samodzielne zakłady opieki zdrowotnej
Instytucje utworzone w drodze ustawy (np. uniwersytety)
Instytucje utworzone w wykonaniu obowiązku nałożonego ustawą (grupa PKP)
Uczelnie (prywatne)
ZDOLNOŚĆ UPADŁOŚCIOWA OSÓB PRAWNYCH
I INNYCH JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Spółka z o.o. Alfa wszczęła przeciwko spółce z o.o. Beta postępowanie o zapłatę odszkodowania wynikającego z nienależytego wykonania zobowiązania przez spółkę Beta. Spór – toczący się zgodnie z umową stron przed sądem polubownym – jest skomplikowany prawnie i postępowanie trwa już ponad 6 miesięcy. Spółka Alfa wystąpiła do sądu o ogłoszenie upadłości spółki Beta, wskazując, że spółka Beta jest pozwaną w kilku procesach o zapłatę toczących się przed różnymi sądami . Spółka Beta wskazuje, że kwestionuje wysokość spornych wierzytelności . Sąd stwierdził, że bilans spółki Beta wykazuje stratę . Sąd ustalił również, że spółka pozostaje w zwłoce z zakończeniem kilku budów.
Czy sąd może wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości spółki z o.o. Beta?
NIEWYPŁACALNOŚĆ
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Niewykonywanie wymagalnych zobowiązań pieniężnych (przesłanka ogólna)
Co do zasady bez względu na przyczynę tego stanu, niekoniecznie brak majątku lub płynnych środków na ich zaspokojenie
Zarówno o charakterze prywatno- jak i publicznoprawnych (wszystkie wierzytelności, które podlegają zaspokojeniu w postępowaniu upadłościowym, por. art. 189 PUiN)
Niewykonywaniem zobowiązań jest również ich zaspokajanie w toku postępowania egzekucyjnego
chyba, że wszystkie niewykonane zobowiązania są sporne (por. post. SN z 3.3.2004, III CK 360/02, niepubl)
Niewykonywanie przez spółkę Beta zobowiązań spornych nie uzasadnia ogłoszenia jej upadłości; sąd nie będzie też brał pod uwagę niedokończonych budów (zobowiązania niepieniężne)
NIEWYPŁACALNOŚĆ
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Osoby prawne i ułomne osoby prawne:
zobowiązania przekraczają wartość majątku („przesłanka
bilansowa”)
Nie uwzględnia się kapitału zakładowego i innych
funduszy spółki
Uwzględnia się rzeczywistą, a nie księgową wartość
majątku
Sama strata w bilansie spółki Beta nie tworzy jeszcze
stanu niewypłacalności, konieczna jest ocena struktury
majątku.
NIEWYPŁACALNOŚĆ
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Bilans spółki z o.o. Gamma sporządzony na dzień 31 marca
wykazał majątek o wartości 5 000 000 zł oraz zobowiązania
o wysokości 6 500 000 zł, z czego aktualnie spółka pozostaje
w 2–miesięcznym opóźnieniu z zapłatą kilku wierzytelności
w łącznej wysokości 300 000 zł oraz miesięcznym opóźnieniu
w wykonaniu zobowiązania do wybudowania pawilonu
sklepowego (zgodnie z umową spółka ma po zakończeniu prac
otrzymać za niego wynagrodzenie w wysokości 400 000 zł;
uwzględnione w bilansie). Jeden z wierzycieli spółki złożył
wniosek o ogłoszenie jej upadłości . Spółka argumentuje, że
nie jest niewypłacalna, bo po zakończeniu robót przy pawilonie
otrzyma pieniądze na spłatę zobowiązań .
Czy sąd może wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości
spółki z o.o. Gamma?
NIEWYPŁACALNOŚĆ
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Art. 12: „przemijająca niewypłacalność”: możliwość oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości na podstawie uznania sądu (z uwzględnieniem trwałości stanu niewypłacalności oraz pokrzywdzenia wierzycieli)
Niewielkie opóźnienie – do 3 miesięcy – w wykonaniu zobowiązań +
Niewielkie zadłużenie: do 10% wartości bilansowej przedsiębiorstwa
pozwala na oddalenie niezasadnego wniosku opartego na przesłance ogólnej
(wątpliwości co do przesłanki bilansowej: art. 11 ust. 2 PUiN: wskazuje, jest ona spełniona „nawet gdy [podmiot] zobowiązania na bieżąco wykonuje”, a art. 12 PUiN mówi o niewykonanych zobowiązaniach);
Jako wzorzec wyceny wskazuje „wartość przedsiębiorstwa”: wątpliwości co do dopuszczalności stosowania do osób fizycznych; przy dopuszczeniu w miejsce wartości przedsiębiorstwa należy przyjąć wartość całego majątku (to samo dotyczy spółek, które co do zasady nie mają majątku poza wchodzącym w skład przedsiębiorstwa; zmiana treści tego przepisu została jednak odrzucona w toku prac parlamentarnych)
NIEWYPŁACALNOŚĆ
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Art. 12: „przemijająca niewypłacalność”: „niewykonane zobowiązania”:
1) wymagalne:
spółka Gamma zalega z zapłatą 300 000 zł – to mniej niż 10% wartości jej
majątku (5 000 000 zł) – sąd mógłby oddalić wniosek, ponieważ spełnione
są obie przesłanki. To rozwiązanie odpowiada założeniu, że art. 12 PUiN służy
korekcie przesłanki ogólnej w aktualnej sytuacji dłużnika;
2) istniejące:
różnica między wartością majątku spółki Gamma (5 000 000 zł)
a wysokością jej zobowiązań (6 500 000 zł) wynosi 1 500 000 zł –
przekracza zatem próg 10% i sąd musiałby ogłosić upadłość spółki. Taka
interpretacja pozwala jednak na korektę również przesłanki bilansowej,
ponieważ pozwala na ocenę stanu majątkowego, a nie tylko aktualnej
sytuacji dłużnika i może uzasadniać ogłoszenie upadłości opartej na
przesłance bilansowej nawet wówczas, gdy dłużnik na bieżąco wykonuje
swoje zobowiązania.
NIEWYPŁACALNOŚĆ
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Zobowiązania spółki z o.o. Delta wynoszą ponad 3 000 000 zł Na
rachunku bankowym spółki znajduje się kwota około 5.000 zł .
Majątek spółki jest wyceniany na ok. 4 000 000 zł ; w jego skład
wchodzi jedynie nieruchomość fabryczna (spółka zaprzestała już
produkcji i sprzedała większość maszyn), którą sama spółka
bezskutecznie usiłowała sprzedać przez ostatni rok. Ze względu
na brak gotówki spółka przestała płacić swoje zobowiązania .
Jeden z wierzycieli złożył w związku z tym wniosek o ogłoszenie
upadłości spółki Delta. Sąd ustalił, że przewidywane koszty
postępowania upadłościowego wynoszą 50.000 zł . Sama
nieruchomość fabryczna jest przy tym obciążona hipoteką na
rzecz jednego z banków, która została ustanowiona krótko przed
złożeniem przez wierzyciela wniosku o ogłoszenie upadłości .
Czy sąd może wydać postanowienie o ogłoszeniu upadłości spółki
z o.o. Delta?
MAJĄTEK WYSTARCZAJĄCY NA
ZASPOKOJENIE KOSZTÓW POSTĘPOWANIA
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Sąd obligatoryjnie oddala na podstawie art. 13 PUiN wniosek
o ogłoszenie upadłości jeżeli (ubóstwo masy):
majątek dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów
postępowania;
majątek dłużnika jest obciążony hipotekami lub zastawami tak,
że pozostała wartość nie wystarczy na zaspokojenie szacowanych
kosztów postępowania;
po zmianie stanu prawnego (art. 701 PUiN) należałoby ta listę
uzupełnić o przewłaszczenie i cesję na zabezpieczenie, które również
są zaspokajane na zasadzie prawa odrębności
Z sumy uzyskanej z likwidacji przedmiotu zabezpieczeń przeznacza się
jednak kwotę (nie więcej niż 10% wartości), wynikającą
z porównania wartości przedmiotu zabezpieczenia i całej wartości masy
upadłości na ogólne koszty postępowania upadłościowego (art. 345
ust. 1 PUiN)
MAJĄTEK WYSTARCZAJĄCY NA
ZASPOKOJENIE KOSZTÓW POSTĘPOWANIA
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
W obu wypadkach można jednak ogłosić upadłość, jeżeli istnieje
prawdopodobieństwo zwiększenia majątku lub zmniejszenia kwoty
wierzytelności, w tym zabezpieczonych rzeczowo, przez uznanie
czynności dłużnika za bezskuteczne w stosunku do masy upadłości
W przypadku ujawnienia się ubóstwa masy dopiero po ogłoszeniu
upadłości, postępowanie podlega umorzeniu (art. 361 PUiN)
Hipoteka na majątku spółki Delta została ustanowiona krótko przed
złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, więc można ją pominąć,
bo prawdopodobnie jest bezskuteczna (por. art. 127 ust. 3 PUiN)
MAJĄTEK WYSTARCZAJĄCY NA
ZASPOKOJENIE KOSZTÓW POSTĘPOWANIA
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Zakres kosztów postępowania określa art. 230 PUiN: m.in. koszty
sądowe, wynagrodzenie syndyka, zarządcy lub nadzorcy, należności
pracownicze przypadające za okres po ogłoszeniu upadłości
Przy badaniu wniosku o ogłoszenie upadłości sąd bada, czy majątek
wystarczy na zaspokojenie kosztów obu faz postępowania
(w przedmiocie ogłoszenia upadłości i postępowania właściwego)
Sąd bada nie tylko, czy w chwili orzekania dłużnik ma wystarczające
środki, ale także, czy uda się je uzyskać w toku postępowania
„niezbywalność” nieruchomości nie przesądza jeszcze, że syndykowi
nie uda się znaleźć nabywcy
Od wnioskodawcy niebędącego dłużnikiem sąd może żądać zaliczki na koszty
postępowania w przedmiocie ogłoszenia upadłości (art. 32 ust. 5 PUiN)
Po ogłoszeniu upadłości zgromadzenie wierzycieli może w drodze uchwały
zobowiązać do złożenia zaliczki na koszty dalszego postępowania wierzycieli
mających największe należności, których łączna wysokość wynosi co najmniej
30% ogólnej sumy wierzytelności (art. 232 PUiN)
MAJĄTEK WYSTARCZAJĄCY NA
ZASPOKOJENIE KOSZTÓW POSTĘPOWANIA
Prawo upadłościowe i naprawcze dr A. Rachwał 2012/13
Recommended