View
500
Download
1
Category
Preview:
Citation preview
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
1/42
UGWALO OLUFUNDISA NGOKUQAKATHEKA KOKULUNGAKOMTHELO
Okumunyethweyo
1.0 Isiqokoqela sendaba IZIMCODD yini Iminyaka elitshumi eyokuthuthukisa umnotho olungileyo /okhululekileyo ezimbabwe
Ukuqala ukubhadala umthelo ngokusemthethweni Ukwethula ukulunga komthelo kuqamula amaketani okubayiziheheli lobugqili bezikwelede
!.0 Ukuzwisisa ukuthi kungani umthelo ulungile
Uku"hasisa umthelo lokuthi kungani umthelo ulungile
#ingazikhathazelani ngomthelo ezimbabwe$ %ungani umthelo uqakathekile
Izizwe zilahlekelwa n&ani yinzuzo yomthelo
'.0 Ukuthelisa( ingqubekela hambili lamalungelo oluntu
Ing"azelo
Ukuhlelwa kutsha kwentengo yezinto ezikhanya zizimbi kuzulu
lokukhuthaza ubuhle kuzulu
Ukuthelisa labaswelayo) indaba yobulili
1.0. ISINGENISO
Okumye!n n"e#IM$ODD
IZIMCODD yinhlanganiso eyasungulwa ngo*hlolan&a ngo!000 ilenhloso
yokukhuthaza amahlabezulu ukuthi ahatheke ekubun&weni
kwemithetho ebabusayo ukuze imithetho ibe ngeyabo. Inhlanganiso
yeZIMCODD ibona ubugqili obubangelwa yizikwelede ezinengi
ezibhekane lezwe leZimbabwe( ukungathengiselane okulingeneyo
okwenzakala hakathi kwamazwe omhlaba lokuswelakala kombuso
osekela amalungelo abantu n&engembangela yokungahlaliseki koluntu /
1
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
2/42
kwabantu kunye lomnotho we Zimbabwe( lomhlaba wonke &ikelele.
IZIMCODD iyethula inhlelo eziqondiswe)
+ku,undiseni amahlabezulu
Ukunikeza amathuba oku-o-isana kulabo abahathekayo
kunhlelo ezitshiyeneyo
Ukuhatheka ekubumbeni imithetho yenhlalo kanye lomnotho
wabantu( lombuso kusukela eziqintini( ezigabeni kanye lomhlaba
wonke &ikelele
Isigodlo seZIMCODD sise aae besokusiba lamanye amawosi
koulawayo leMutae ukuze abone ngokuqhutshwa komsebenzi
enhlangothini zombili zelizwe ezithi iningizimi lenyakatho. *gahansi
kwenhlelo zokuthuthukisa imilo yabantu emahandleni( iZIMCODDisebenza labalimi botshinda e2okwe leChe"he"he ukuze ban"edise
abalimi ukuthi balwisane lobuqili kwezokuthengiselana.
Um%ono wethu
3ikuletha intuthuko ebantwini( kunhlalo yabo( kwezomnotho( lombuso
oqondileyo kusetshenziswa inhlanganiso yabantu elokukhaliha
okukhulu.
I&'()o ðu
Ukunikeza abantu beZimbabwe ulwazi lamandla okuqeda inhluho
lobugqili bomnotho(ukuthengiselana okungalingananga lobugqili
kwezomthelo( lokubumba inhlelo kanye lokukhuthaza abantu ukuthi
bengabambeleli ezindleleni okwakuqhutshwa ngazo izinto kudala 4neo5
libeal.6
Inh!o)o yethu
Ukuhakamisa ulwazi lwamalunga +ZIMCODD mayelana
lokuhlaziya umnotho kanye lokukhuthaza ukuhatheka kwalabo
abakhangelelwa hansi.
2
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
3/42
Uku"ubungula kanye lokukhuthaza ukumela uzulu kwezolwazi
mayelana lezikwelede( ukuthengisa lentuthuko engaheliyo.
Ukubumba inhlelo kwezomnotho lokuhlalisana
ezingasetshenziswa.
Ukubumba ukumanyana kwesizwe lokukhokhela ekusungulweni
kwenhlanganiso ezenhlalakahle lokubuswa kwelizwe.
IZIMCODD ililunga le7ubilee #outh 2lobal netwok( #outhen 8,i"a
9eole #olidaity *etwok le8:;OD8D kulezinsuku isebenzelana
lenhlanganiso yeZimbabwe #o"ial :oum 4Z#:6.
1.1. IMIN*AKA ELITSHUMI E*OKUTHUTHUKISA UMNOTHO
OLUNGILE*O + OKHULULEKILE*O E#IM,A,WE%usukisela ekubun&weni kwayo iZIMCODD isisebenze lamalunga ayo
kwezokuletha umnotho okhululekileyo okuyinsika yalinhlanganiso
ngahansi kohlelo lweC9+D 4the Ci
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
4/42
kwenhlanganiso ehilayo ekhangela ngenhlalo lomnotho olungile
sokwethulwa ngeminyaka edlulileyo kugoqela okulandelayo kodwa
ayisikho konke lokhu)
*gomnyaka ka!00' iZIMCODD yethula amagwaliba amathathu
amayelana ngoku,undisa lokuqeqetshisa izizalwane ngokuzwisisa
izikwelede kusukela kwabaswelayo labakhangelelwa hansi. =okhu
kwakuhlanganisela)
4i6 Ukuzwisisa isikwelede.4ii6 Ukuthi isikwelede silethani enhlalweni yabantu.4iii6 Ukusungula inhlanganiso emela amalungelo abantu
kwezomnotho.
Inkulungwane ezimbalwa zaqeqetsha ngesikhathi sonaleso labantu
basebenanzelela ukuthi isikwelede selizwe yiso esikhokhelayo ukuba
babeyizigqili( yikho bakhalela amalungelo abo kwezomnotho
lokusungulwa kwemithetho esekela abantu abahansi kulokuthi
kukhangelwe indaba ezibanzi ezomnotho welizwe lonke( ikakhulu
okwenziwayo okokug-ila kwezonombolo kulokukhangela indaba
yokuthuthukiswa kwabantu.
*gomnyaka ka!010 iZIMCODD yethula igwaliba lesibile olumayelana
ngokun"edisa abantu ukubana bazwisise isikwelede selizwe
okuhlanganisela intuthuko yelizwe lomhlaba wonke &ikelele
kwezomnotho. Imikiswano mayelana loku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
5/42
ezilethwa zing"itshi ezoku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
6/42
kung-o-o ezimayelana lomnotho welizwe yabuya yaha ezinye indlela
ezokukhangela uhluho olubangelwa yikukhangeli umnotho 4obanzi >
ilizwe lonke6okungelani lokuthuthikisa abantu. IZIMCODD ikulethe
sobala ukubana ukuba yizigqili ngokweyama en"edweni kulethwa
ezweni kuleziboho ezingalungelanga ilizwe okutshiya abantu
sebe"wile kakhulu hakathi kodubo.
Umhathintambo wogatsha lwezemali lenotho yelizwe waletha imibono
emine eyokwehlisa izikwelede.Indlela zakhona zigoqela ezilandelayo.
4i6 Umnotho owenziwa elizweni.4ii6 Ukuguqula izikwelede zomnotho.4iii6 Ukulandela izinqumo zokuguqula umnotho ezabun&wa e9ais.4i
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
7/42
yokuthuthukisa ilizwe( indlela le i
ikhohaethi ta-( lo ngumthetho obhadalwa ngamankamani( 9ay 8s
3ou +an 4983+6 okungumthethe obhadalwa yizisebenzi ezihola imali
ehezulu( kube lomthetho we+-"ise and Duty @a- > ongumthelo
obhadalwa ngabantu abathenga izinto ngahandle kwelizwe( kube le
9esumti umthelo obhadalwa ngosomabhizimusi
abasakhulayo. %ungalandelwa indlela lezi kuzayenza wonke umuntu
ahatheke ekubhadaleni imithelo leyo ikakhulu amakhamani
amakhulu atholakala emazweni amanengi abizwa ngokuthi
ngamaMultinational Comanies. =okhu kungahathisa ilizwe ukubana
likhululeke ebugqilini bokweyama kun"edo lwangahandle kwelizwe.
IZIMCODD yiyo ekhokhelayo eku,undiseni uzulu ngobubi bezikwelede
lemumela yobugqili lokumela ukubana izikwelede lezi zihlolisiswe
kakhulu. %odwa ukumela uku"itshwa kwezikwelede kutshengisele
ukuthi ayisiyo ndlela esemthethweni n&alo kunzima. IZIMCODD
izaqhubeka hambili ngemizamo yayo yokukhulumisana labantu
lokubumba imithetho mayelana ngokulunga komthelo okuletha
ingqubekela hambili kulokug-ila ezikweledeni okuletha ukuthi seyame
kakhulu kun"edo olu
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
8/42
-.0. UKU#WISISA UKUTHI KUNGANI UMTHELO ULUNGILE
-.1. Uku/h)') umthe!o !okuth' kun"n' umthe!o u!un"'!e
+zinye inhlanganiso zihlala zikhankasela indlela ezilungileyo
zokuqhutshwa komthelo( lokuqakatheka komthelo ekuletheni
ingqubekela hambili lenhlalakahle okuqakathekiswa loba yilabo
abazithi baying"itshi ngamalungelo abantu okugoqela abenyakatho
labeningizimu. %wabanengi indaba yomthelo yinsindabahenduli
okumele itshiyelwe izing"itshi. Indaba yomthelo ingakhanya inzima
kodwa yindaba eqakatheke kakhulu okungamelanga
ihongukhangelwa n&e.Indlela eziqondileyo n&alo ezi,aneleyo
ezokubutha imali yomthelo kumele zisetshenziswe ukuze isizwe
sin"edakale. 3isikhathi esiqakathekileyo esingasetshenziswa ukwabela
inotho kuzulu ukuze kuqondiswe ubuyanga lokungalingane
emhakathini. IZIMCODD ikubeka sobala ukubana ukuhatheka
kakhulu enhlangothini zonke( kungaba yizakhamizi( kwezemilakahle(
kwezem,undo loba ababona ngamalungelo ezisebenzi lababona
ngamalungelo abomama.
Im'/'o kokhokhe!yo
Uzulu ubona indaba ezimayelana ngomthelo zi,una ulwazi oluhezulu
okudala ukubana bangabi lendaba lawo ngakho kuqakathekile uku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
9/42
1. ?eza imi"abango ngokomthelo elizweni. 3ihi imihlobo yomthelo
oyaziyo( yihi oyibhadalayo wena siqu sakho$ ?eza imibono
yakho / nika ing"azelo yomthelo$!. Unga
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
10/42
I&e!u!eko kokhokhe! uh!e!o + ')'3un4o
7ulisa ingqondo labahathekayo ba
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
11/42
I&e!u!eko kokhokhe!yo
%hathesi abahathekayo sebelokwamukela okuthize ngokomthelo
lendingeko yokulunga komthelo ekuletheni intuthuko. a
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
12/42
ezibaliswe hezulu ngeyinye indlela yokuqondisa ubuyanga
lokungalingani kwamathuba n&engoba abayanga bezenelisa ukuyama
kuhela en"edweni olu
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
13/42
eqakathekileyo ehlanganisa ukwakhiwa kwelizwe lombuso kazulu
okhululikileyo. %ulokunye ukuhenywa okwenziwayo emazweni alikhulu
eliletshumi lantathu 411'6 kusukela ngomnyaka ka1B1 kusiya
koka1BB. Ukuhenya lokhu kwa
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
14/42
Uhulumende oyame emalini yomthelo udinga umnotho ohilileyo
ukuze abuthelele( lokhu kugoqela izizalwane lamankamani
athuthukileyo okuzabangela ukuthi uhulumende abelesiso
sokukhangela indingeko zabo.
Ukuze kubuthelelwe imithelo okulengqubekela hambili(
ohulumende badinga indlela ezinhle ezi"a"ileyo ezilobukhokheli
obuqotho. %ungasenani( n-a uhulumende enga
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
15/42
9e:;'/'n"+ukuh!e!w kut)h kwenten"o ye&'nto e&'khny
&'&'m%' ku&u!u !okukhuth& u%uh!e ku&u!u
Imithelo ingasetshenziswa ukwenza kweneliseke ukubona ukuthi
intengo lenzuzo etholakala ngokulungiswa lokusetshenziswa kwezinye
izinto/imahla ku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
16/42
?eza sobala ukuthi inzuzo etholakala ekuqoqeni imithelo yehlisa
ukweyama kakhulu en"edweni olu
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
17/42
Izahluko ezidlulileyo zi
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
18/42
amakhamani lawa ayake a"atshe lokubhaldala imithelo. Ukunga"a"i
kwenzuzo ezitholwa ngamkhamani amakhulu kubangele ukuthi
amakhamani lawa kube lula ukubana bahle inzuzo yawo emazweni
asenyakatho.
Isigaba lesi sizahlola lokudonsela mu
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
19/42
umthelo. Olunye udubo ludalwa yikuthi abantu labosomabhizimuzi
aban"ane basebenzisa imali kulokuthi basebenzise amabhanga
ekubhadaleni( okubangela ukuthi kubenzima ukulandela imumela
yabo.
*gasikhathi sinye kumele abantu labosomabhizimusi abasakhulayo
bakhuthazwe ukuthi babhalise amakhamani abo( lokubhadala
umthelo. Okungabakhuthaza yikuthi banikwe isiqiniseko soku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
20/42
=okhu kudala ukubana uzulu angabi ledlabuzane lokubhadala umthelo
ngoba ebona abanothileyo bebalekela umlandu wokuhlawula imithelo.
Ukun"ene! kwe&om%u)o !o%u8'!' kun"t)h &oku%uthe!e!w
komthe!o
*&engezinye ingatsha ezinengi n&e( ugatsha olubona ngezemithelo lalo
luhlangana lendubo ezin&engokungenela kwababusayo( ubuqili
lokungahathwa kuhle komsebenzi( isiboneloK ezweni le Indonesia
esinye isihathamandla sezomthelo esasesileminyaka emithathu
kuhela emsebenzini satholakala silenqwabanqwaba zezimali ezidlula
; 100 billion 4G10 million6 yena ehola G00 ngenyanga.
#okuhlolisiswa i"ala leli isihathamandla lesi sa
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
21/42
angahandle ukuthi bathuthukise umnotho wabo ngokunikeza imithelo
ehansi n&engendlela yokukhuthaza amazwe lawo ukuthi asebenzele
emazweni abo( kwezinye izikhathi bethembisa ukug"ina imhlo
yenzuzo yabo 4nan"ial se"e"y6. Inhlanganiso ezigoqela iIM: Lold
ank( ;egional De
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
22/42
ngamaM*C# ngoba betshayanisa ohulumende amakhanda ukubana
bathole imithelo ehansi. 8bantukazana yibo abalahlekelwayo kakhulu
ngen-a yabohulumende abalahlekelwa yizimali zomthelo. =aho
okungqikilana khona inkunzi ezimbili utshani yibo obuthwala nzima.
In4wo e&'khethek'!eyo &oku8hu% m%h'&'mu)' =S:e/'!
E/onom'/ #one)?
Im'/'o kokhokhe!yo
uza abahethekayo umbuzo mayelana ngama+-ot 9o"essing
Zones. =okhu kuzayendlalela ukubana abahathekayo bazwisise
ubudlelwano obukhona hakathi kwezonmotho n&alo baqathanise
okwenzakala eZimbabwe lasemhlabeni wonke.
Ohulumende ba&ayele ukunika amakhe,u kwezomthelo 4ta- beaks6
ngoku,aka indawo ezikhethekileyo 4#+Zs6. Indawo lezi ziyabe
zilemithetho yemithelo enga,ani laleyo etholakala kwezinye indawo
elizweni.Igama leli 4#+Z6 liqukethe okunengi okugoqela ama,ee tade
zones( ama+-ot 9o"essing Zones( lama:ee Zones okwaziwa
ngokuthi ngamaMaquilas kumbe Maquiladoas.
Indawo lezi ezibikwe hezulu zilembali embi enhlanganisela
ukuhathwa kubi kwezisebenzi lokususwa kwabantu emhlabathini
wabo. *&engomzamo wezizalwane ukuqondisa ukungalingani lokhu(
izizalwane zi"ina zikhankasela ukulunga komthelo endabeni zazo.
Amkhe3u+ ukun"%h4!w komthe!o enh!n"oth'n' !okwem%
+sinye isigaba laho amazwe enyakatho alahlekelwa khona kakhulu
kusenhlangothini lokwemba lakwezemigodi.Ukwemba kwaziwa kakhulu
ngokuletha ukubhidlizwa kwendawo lendawo ehlala abantu( n&alo
amakhamani okwemba lawa aziwa kakhulu ngokwehluleka ukudala
ubudlelwano hakathi kwalaho abasebenzela khona lokuthuthukisa
22
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
23/42
umnotho welizwe okungakhuthaza ukukhula kwamakhamani
azimeleyo lokuletha ingqubekela hambili.%anye lokuletha imisebenzi
emitsha. =okhu kubangelwa yikuthi amakhamani ahandle abuya
lemitshina( imali( ing"itshi kanye lobukhokheli.*gem
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
24/42
Imali etholakala emithelweni leyi yi 1/' yemali etholwa nguhulumende
kwamanye amazwe iyabe ihezulu kakhulu.
Uma kukhangelwe eminyakeni edlulileyo ngen-a yezi-wayiso lezimiso
ezibekwe yiLold ank leIM: amazwe amanengi ayehlise imithelo
yawo osokudale ukubana bathole inzuzo en"ane kakhulu emalini
ezitholakala ngokuthelisa. *amhlan&e izi
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
25/42
Inhlanganiso yeIM: lamanye amaqembu kuzi
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
26/42
ukuze aqile ekubhadalweni komthelo. Izimiso zokuthengiselana
emhlabeni zidinga ukubana amakhamani a,ake intengo ezintweni
abazilungisayo leminye imisebenzi yabo kungani akulabudlelwano
hakathi kwawo( n&alo ku,ane lalokho okwenzakalayo n-a
bethengiselana n&e( kodwa kunzima ukubeka intengo emahleni ethile.
*gen-a yalokhu ikhamani ingenelisa ukuthengisa ezinye izinto
ezenziwa ngenye ikhamana yayo hakathi kwamaM*C
ngokusebenzisa intengo ezihezulu kumbe hansi kakhulu.
8makhamani lawa anikeza inzuzo kwezinye ingatsha zawo ngenhloso
yokuthi ebhadale umthelo ohansi.
*-a lokhu kungenzakala abakhankasela ukulunga komthelo bakubiza
bethi yi@ans,e misi"ing. *&alo ngoku,anayo uma kusenziwa
ngamakhamana atshiyeneyo kubizwa kuthiwe yi,alse in
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
27/42
Uku!h!eke!w okun"%n"e!w y'T;4e M'):;'/'n"
Inhlanganiso yeChistian 8id i"abangela ukulahlekelwa kwamazwe
asenyakatho ngen-a ye@ade misi"ing kuka kuG1H0 billion amadola
eMelika. Izibonelo ezilandelayo zi
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
28/42
Uku%'k kwe&we !'nye n"!'nye
%uqakathekile ukubana amakhamani asebenzele eg"ekeni kuwonke
amazwe laho asebenzela khona. Ukubika kwezwe linye ngalinye
yisikhali esingasetshenziswa ukubana amaM*C asebenzele eg"ekeni
n&engoba si
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
29/42
In4wo e&'(h!ke!eyo =E&'%'&w kuth'w n"m T H@en)?
%ubikwa ukuthi kulendawo ezihlakeleyo ezingamatshumi amahlanu
kusiya kwezingamatshumi ayisikhombisa emhlabeni ezi
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
30/42
*&engokwenziwe kulesi sahluko umthetho ngokwezomthelo
ulemumela enkulu n&alo uqakathekile kakhulu kunhlelo zama C#Os
kusukela ekukhululeni imali eyenhlelo zenguquko kusiya ekun"ihiseni
ibanga elihakathi kwabanothileyo labayanga. +mazweni amanengi
indaba ezimayelana lokomthelo zihethwe ngosomabhizimusi lalabo
abanothileyo kuhela.Indingeko zabo zitshiyene kakhulu
lezomhakathi ikanti izinqumo ngokwezemali yizo eziqakatheke
kakhulu / yizo ezimqoka. %uqakathekile ukuthi uzulu ahe umbono
wakhe mayelana ngezomthelo ukuze kube lombono obanzi mayelana
ngomthelo( kumbe kulethe inkuthazo kumithelo leyi lemumela
engaba khona kuzulu wonke.
A/t'on :"e
Ikhasi leli linika okhokhelayo labahathekayo ithuba lokwabelana
ulwazi abalutholileyo ngesikhathi sokuqeqetshiswa n&alo bethule
okungenziwa ngalokho abakuhlolisise emu
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
31/42
%hankasela ukuthi izikwelede zimbi lokubana ukubuthelela
umnotho hakathi ezweni kuyindlela eqondileyo.
Lothini hatshi kubugwelegwele. 8basebenzela ugatsha lwe
ZIM;8 lokuqoqwa kwemithelo kumele ba
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
32/42
oluntu ikakhulu uma sikhangele ezenhlalakahle lomnotho kanye
lamalungelo ezem ithi yona ingqubekela hambili yikuhila imilo
ende elemilakahle( ukuba lolwazi( ukunyelela ukuthola izinto
ezi,unakalayo ekuhileni komuntu lokuhatheka ezintweni
ezenzakalayo esigabeni.
Indlela yesithathu eyokutshengisa intuthuko yabantu ithi yona abantu
bakhululwe ezintweni ezingumgoqo yokuthi bathuthukise imilo yabo
lezigaba abahlala kuzo. *gakhoke ingqubekela hambili yikunikeza
abantu amandla okutsho ukuthi benelise ukuzenzela bona ngokwabo
behumisela indingeko zabo lokuthola ama"ebo okuqeda indubo
ababhekane lazo.
Am!un"e!o kwe&omnotho !en4!o
8malungelo oluntu athathwa n&engem,anelo yawonke umuntu
ngesizatho sokuthi ungumuntu. 8malungelo oluntu ahiwe wonke
umuntu emhlabeni okutsho ukubana umuntu anga,aka uhulumende
lomhakathi umlandu. 8malungelo lawo ag-ile esimisweni sokuthi
bonke abantu bayalingana n&alo balelungelo abangeke balithathelwa
oku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
33/42
8malungelo agoqela ezomnotho( inhlalakahle lamalungelo abona
ngamasiko 4+#C;6 ag-ile ku 4UD;6 lawo. 8malungelo la a
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
34/42
welizwe kumele sidlule edale lehalamende( n&alo asingeke saba
ngumthetho welizwe ngahandle sesi,akwe saba ngumthetho
yihalamende. Udubo lolu solwengezelelwe yikwehulwa
kwamalungelo yizingatsha zikahulumende( ukuswelakala kwemali
lokuswelakala kwengwabingwabi kwababusayo.
Im'h!o%o ym!un"e!o o!untu
8malungelo oluntu a,akwe ezigabeni ezintathu ezibalisa isizukulwane
sakuqala( sesibili lesesithathu. 8malungelo esizukulwane sakuqala
agoqela amalungelo kwezombangazwe wona akhulula umuntu munye
ngamunye. In&ongo emqoka ngamalungelo ezombusaswe yiku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
35/42
zisa okulilungelo lazo ngalokho okusizungezileyo uma kukhangelwa
ezem
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
36/42
izinqumo ezihathelane lengqubekela hambili lelungelo lokuhambisa
emthethweni uma amalungelo abo enyathezelwe kumbe n-a
amalungelo abo engag"waliswanga n&engezizukulwane kumbe
n&engabantu ababhadala umthelo.Ingatsha ezi-egayo ezokuqoqa
umthelo( ukulahlekelwa yimali ngendlela ezingalunganga
zokuthengiselana( ukusebenza kwamakhamani ayembayo labantu
ababasekela ngemali kungaba lemumela enganqabela imumela
enhle endabeni yamalungelo abantu mayelana ngenhlalo lezomnotho
lamalungelo alokho okusizingezileyo kuqhubekelise hambili
ukungathuthuki kwelizwe.
*&engoba kulom"abango o&wayekileyo ongaqondanga othi amalungelo
ombusazwe aqakatheke kakhulu ukwedlula amalungelo esizukulwane
sesibili.%uqakathekile ukuthi sinanzelele ukubana amalungelo
amayelana ngalokho okusizungezileyo( ezomnotho( inhlalakahle
lezamasiko amqoka ekuthuthukiseni( eku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
37/42
4emhakathini6 ngoba a&onge ukulungisela amaqembu lezigaba
elizweni. =okhu oku
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
38/42
indlela esetshenziswayo ukobona ukuthi amazwe ayahumelelisa
inhlelo zamalungelo oluntu.
*gesikhathi kukhuthazwa labo ababethe bazahathisa ngezimali ukuze
amaMD2s aqhubekele hambili ekhankasa kuqakathekile ukuthi
sinanzelele ukuthi ukuzuzakala kwamalungelo lawa lokuqhubekela
hambili enanzwa ku,una ukuthi aqoqe inotho ngokuthelisa.
+kuhlaziyeni okwenziwa yi@7* kusobala ukuthi kulobudlelwano
obukhulu hakathi kwemithelo eqoqiweyo lemumelelo uma
kukhangelwe amaMD2.
Imali ebuthelelwayo elizweni ingabumba Isihala semali
esizasetshenziswa kunhlelo zengqubekela hambili( esikhathini
esilandelayo. 8makhamani azimeleyo ezizalwane bengahathisa
ngokubhadala imithelo( kodwa ohulumende abanengi enyakatho yase
8,i"a okugoqela iZimbabwe bayekethisa kakhulu indlela le
yokubuthelela imithelo ag-ila ekubeni ngosikhangezile ngokweyama
kun"edo olu
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
39/42
Im'/'o kokhokhe!yo
Uhlangothi olubona ngezokwemba luke lwahlolisisa ezigabeni
ezidlulileyo kukhangelwa ukuthi amazwe alahlekelwa n&ani yizimali
zomthelo. %hathesi g"izelela ukubana ukungakhokhelwa kuhle
kwamakhamani amakhulu ngokuswelakala kwemithetho
kungaazamisa n&ani imizamo yengqubela hambili elizweni.
8bahathekayo ababelane lokho abahlangana lakho ezigabeni zabo
zelizwe laho okulamakhamani ayemba / emba khona.
Inengi labantu enyakatho yase8,i"a leyame kulokhu abakutholayo
em
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
40/42
Okumg"eke kungaba yikuthi umthelo o,anayo ungaba lemumela
enga,ananiyo ebantwini besi,azana labesilisa kudalwa yikutshiyana
kwezikhundla zabo emilweni kanye lemisebenzi abayenzayo
kwezomnotho.
I)'%one!o
Umthelo ohezulu kulabo abasebenza isikhathi esitshane
ulakho ukun"indezela abesi,azana kulabesilisa ngoba omama
yibo aba&ayele ukusebenza imisebenzi yesikhatshana kulabobaba
ngoba belomlandu wokukhulisa imuli. Inguquko emithelweni
yabantu abazisebenzayo 4esumti
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
41/42
zomthelo lokubuzisisa izindlela zokuqoqa umthelo ezehlukanisa abantu
ngobulili uma kukhangelwa ezokubhadalwa komthelo.
$)e )tu4y6 South A3;'/B) Women ,u4"et In't't'@e
Inh!o!')')o6 Uku:hthek Kw%omm %eSouth A3;'/ kunh!e!o
&oku)et)hen&')w kwem!'
I LI yaqalisa ukusebenza e#outh 8,i"a ngomnyaka ka1BBE ngem
7/25/2019 Ndebele Tax Justice Manual- edited.doc
42/42
*gezinye indlela iLI yaletha imumela enhle ekuhlaziyeni indaba
zomthelo.Isibonelo esihle sa
Recommended