MAKROEKONOMIA II - Uniwersytet...

K A T A R Z Y N A Ś L E D Z I E W S K A

MAKROEKONOMIA II

WYKŁAD IV PIENIĄDZ

• Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej

• Pieniądz i polityka pieniężna

WYKŁAD IV PIENIĄDZ

• Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej

• Pieniądz i polityka pieniężna

RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I USŁUGW GOSPODARCE OTWARTEJ

• S = I + CA = I + NX

• Metoda alternatywna:• Y = Cd + Id + G + NX

• NX = Y – (Cd + Id + G)

RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I USŁUGW GOSPODARCE OTWARTEJ

• Mała otwarta gospodarka: kraj zbyt mały, aby mieć wpływ na światową realną stopę procentową

• Światowa realna stopa procentowa (rw)• realna stopa procentowa w międzynarodowym rynku

kapitałowym

• Kluczowe założenie• Mieszkańcy małej otwartej gospodarce mogą pożyczać po

oczekiwanej światowej realnej stopie procentowej

RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I USŁUGW GOSPODARCE OTWARTEJ

S

I

Świa

tow

a re

aln

a s

top

a p

roc

en

tow

a

pożądane inwestycjepożądane oszczędności

Mała otwarta gospodarka, która pożycza za granicą

RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I USŁUGW GOSPODARCE OTWARTEJ

S

I

Świa

tow

a re

aln

a s

top

a p

roc

en

tow

a

pożądane inwestycjepożądane oszczędności

Mała otwarta gospodarka, która pożycza od zagranicy

RÓWNOWAGA NA RYNKU DÓBR I USŁUGW GOSPODARCE OTWARTEJ

• Rezultat: rw → Sd > Id, Sd = Id, lub Sd < Id

• Sd > Id, NX > 0

• Sd = Id, NX = 0

• Sd < Id, NX < 0

Eksport netto = zagraniczne pożyczki netto = bilans obrotów bieżących

SKUTKI SZOKÓW GOSPODARCZYCH W MAŁEJ OTWARTEJ GOSPODARCE

• Przejściowy ↓ dochodów • ↓ oszczędności

• ↓ zagranicznych pożyczek netto

S

I

Świa

tow

a re

aln

a s

top

a p

roc

en

tow

a

pożądane inwestycjepożądane oszczędności

S’

SKUTKI SZOKÓW GOSPODARCZYCH W MAŁEJ OTWARTEJ GOSPODARCE

NX spada

SKUTKI SZOKÓW GOSPODARCZYCH W MAŁEJ OTWARTEJ GOSPODARCE

• Przejściowy ↓ dochodów • ↓ oszczędności

• ↓ zagranicznych pożyczek netto

• ↓ MPK

S

I

Świa

tow

a re

aln

a s

top

a p

roc

en

tow

a

pożądane inwestycjepożądane oszczędności

I’

SKUTKI SZOKÓW GOSPODARCZYCH W MAŁEJ OTWARTEJ GOSPODARCE

NX wzrasta

SKUTKI SZOKÓW GOSPODARCZYCH W MAŁEJ OTWARTEJ GOSPODARCE

• Przejściowy ↓ dochodów • ↓ oszczędności

• ↓ zagranicznych pożyczek netto

• ↓ MPK• ↓ inwestycji

• ↑ zagranicznych pożyczek netto

S

I

Świa

tow

a re

aln

a s

top

a p

roc

en

tow

a

pożądane inwestycjepożądane oszczędności

S’

POLITYKA FISKALNA W MAŁEJ OTWARTEJ GOSPODARCE

1. G ↑

2. CA ↓

• Czy faktycznie jest silny związek między deficytem obrotów bieżących i deficytem budżetowym?

• hipoteza podwójnego deficytu

• Greenspan (2005) i Ferguson (2004) • nieistotne dla bilansu obrotów bieżących są zmiany w budżetach

państw

POLITYKA FISKALNA W MAŁEJ OTWARTEJ GOSPODARCE

BILANS OBROTÓW BIEŻĄCYCH DO PKB, ŚREDNIA 2008-2011

Eurostat

UDZIAŁ DEFICYTU (-) I NADWYŻKI (+) BUDŻETOWEJ W PKB, 2011

Eurostat

TWIN DEFICITS

• Jeśli ↑ deficytu budżetowego –różne polityki

I. wzrost wydatków rządowych (Baxter 1995, FRBSF2005)

• → ↑ oszczędności

• 2 sposoby : 1. ↓ wydatków

2. ↑ godzin pracy & dochodu → ↑ wydajności kapitału & ↑inwestycji

II. ↓ podatków → ludzie chętniej pracują; produkcja i produktywność ↑ → ↑ inwestycji

TWIN DEFICITS

Dyskusja

↑ pożyczek rządowych → ↑ stopy procentowej → ↓ inwestycji (Kim i Roubini 2004)

• wzrost oszczędności prywatnych i spadek inwestycji krajowych - wystarczające, aby zrekompensować spadek rządowych oszczędności

→ ↑CA.

WSKAŹNIK OBCIĄŻENIA DEMOGRAFICZNEGO

• % osób powyżej 64 roku życia do pracującej populacji

• % osób poniżej 15 roku życia do pracującej populacji

• Wysoki udział osób „na utrzymaniu” → ↓ oszczędności, ↓ CA

• (IMF, 2006).

• Mierzony wskaźnikiem obciążenia demograficznego • (Ca’ Zorzi a M., ChudikA, Dieppe A. 2012)

WSKAŹNIK OBCIĄŻENIA DEMOGRAFICZNEGO, OSOBY STARSZE

WYKŁAD IV PIENIĄDZ

• Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej

• Pieniądz i polityka pieniężna• Czym jest pieniądz?

• Podaż pieniądza

• Popyt na pieniądz

• Prowadzenie polityki pieniężnej

WYKŁAD IV PIENIĄDZ

• Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej

• Pieniądz i polityka pieniężna• Czym jest pieniądz?

• Podaż pieniądza • Agregaty pieniężne

• System rezerwy ułamkowej i podaż pieniądza

• Instrumenty polityki pieniężnej

CZYM JEST PIENIĄDZ?

• Pieniądze• aktywa, które są powszechnie stosowane i akceptowane

jako środek płatniczy

• Funkcje pieniądza• środek wymiany,

• środek oszczędzania (jednostka rozliczeniowa),

• miernik wartości

CZYM JEST PIENIĄDZ?

• Pieniądz towarowy

• Pieniądz papierowy

• Pieniądz symboliczny

• Opowieść o papierosach w obozie wojennym

CZYM JEST PIENIĄDZ?

• Podaż pieniądza= zasób pieniądza = kwota dostępna w gospodarce

• W jaki sposób bank centralny kraju, zwiększa podaż pieniądza?• Operacje otwartego rynku

• ↑ podaż pieniądza → używa nowo wydrukowanego pieniądza na zakup aktywów finansowych

• ↓ podaż pieniądza → sprzedaż aktywów finansowych

• Może też kupić nowo wyemitowane obligacje bezpośrednio od rządu• ten sam efekt: rząd finansuje swoje wydatki bezpośrednio

drukując pieniądze• zdarza się to często w niektórych krajach

WYKŁAD IV PIENIĄDZ

• Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej

• Pieniądz i polityka pieniężna• Czym jest pieniądz?

• Podaż pieniądza • Agregaty pieniężne

• Banki

• System rezerwy ułamkowej i podaż pieniądza

• Instrumenty polityki pieniężnej

• Rozróżnienie co jest pieniądzem od tego co nie jest czasem trudne

• Nie ma jednej najlepszej miary pieniądza

• W USA w końcu 2002 r. rozróżniano cztery rodzaje podaży pieniądza

• M1

• M2

• M3

• L

AGREGATY PIENIĘŻNE

AGREGATY PIENIĘŻNE

• Wielkość pieniądza rezerwowego banku centralnego M0

• Wąski pieniądz M1• gotówka w obiegu + bankowe wkłady a vista

• środek wymiany

• najwyższa płynność

• wszystkie komponenty M1 są używane w dokonywaniu płatności → M1 jest najbliższym agregatem do teoretycznego opisu pieniędzy

AGREGATY PIENIĘŻNE, M1, MLD EURO

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

strefa euro

Wielka Brytania

Źródło: Eurostat

0

20

40

60

80

100

120

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bułgaria

Rumunia

Węgry

Rep. Czeska

Dania

Polska

AGREGATY PIENIĘŻNE, M1, MLD EURO

Źródło: Eurostat

• W 2012 roku → M1: 3300 USD za osobę• badania pokazują, ludzie posiadają jedynie o 100 dolarów

• niektóre są w posiadaniu przedsiębiorstw

• większość jest w posiadaniu zagranicy• cudzoziemcy trzymają dolary → inflacja w walucie lokalnej i

destabilizacja polityczna

AGREGATY PIENIĘŻNE

AGREGATY PIENIĘŻNE

• Miara pośrednia M2• dodatkowo aktywa o różnym stopniu płynności

M2 = M1 + bankowe wkłady terminowe o nieograniczonej dostępności

• mogą być przekształcone w komponenty wąskiego pieniądza • po upływie pewnego czasu i/lub poniesieniu kosztu

AGREGATY PIENIĘŻNE, M2, MLD EURO

0

1000

2000

3000

4000

5000

6000

7000

8000

9000

10000

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

strefa euro

Wielka Brytania

Źródło: Eurostat

AGREGATY PIENIĘŻNE, M2, MLD EURO

0

50

100

150

200

250

2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bułgaria

Wegry

Rumunia

Rep. Czeska

Dania

Polska

Źródło: Eurostat

AGREGATY PIENIĘŻNE, M2/M1

Źródło: Eurostat

AGREGATY PIENIĘŻNE

• Szeroki pieniądz M3• Wysoka płynność oraz przewidywalność ceny włączonych

aktywów → substytuty pieniądza.

• Mniej narażony na wahania wynikające z substytucji aktywów wchodzących w jego skład.

AGREGATY PIENIĘŻNE, M3, MLD EURO

0

2000

4000

6000

8000

10000

12000

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

strefa euro

Wielka Brytania

Źródło: Eurostat

AGREGATY PIENIĘŻNE, M3, MLD EURO

0

50

100

150

200

250

2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Bułgaria

Rumunia

Wegry

Rep. Czeska

Dania

Polska

Źródło: Eurostat

AGREGATY PIENIĘŻNE, M3/M2

Źródło: Eurostat

AGREGATY PIENIĘŻNE

Definicje agregatów w strefie euro (i Polsce) M1 M2 M3

Gotówka w obiegu � � �

Depozyty bieżące � � �

Depozyty z terminem pierwotnym do 2 lat � �

Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesięcy włącznie � �

Operacje z przyrzeczeniem odkupu �

Jednostki uczestnictwa w funduszach rynku pieniężnego �

Dłużne papiery wartościowe z terminem pierwotnym do 2 lat �

Źródło: http://www.nbp.pl

MIA

RY

PIE

NIĄ

DZ

A (W

ML

D P

LN

) W P

OL

SCE

0.0

100.0

200.0

300.0

400.0

500.0

600.0

700.0

800.0

900.0

1 000.0gru 96lip 97lut 98

wrz 98kwi 99

lis 99cze 00sty 01sie 01

mar 02paź 02maj 03gru 03lip 04lut 05

wrz 05kwi 06

lis 06cze 07sty 08sie 08

mar 09paz 09maj 10gru 10lip 11lut 12

wrz 12kwi 13

M0

M1

M2

M3

M2/PKB W %

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

strefa euro

UE

Polska

Źródło: WDI

WYKŁAD IV PIENIĄDZ

• Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej

• Pieniądz i polityka pieniężna• Czym jest pieniądz?

• Podaż pieniądza • Agregaty pieniężne

• Banki

• System rezerwy ułamkowej i podaż pieniądza

• Instrumenty polityki pieniężnej

BANK CENTRALNY

• Publiczna lub parapubliczna organizacja• Ma uprawnienia do kontrolowania obiegu pieniądza i

kredytu

• Bank banków

• Wytwarza 2 rodzaje pieniądza:• Emituje gotówkę (niekiedy Skarb Państwa)

• Tworzy rezerwy bankowe

• Wkłady trzymane przez banki komercyjne w banku centralnym

• Baza monetarna M0• Suma gotówki i rezerw banków komercyjnych

STOPY PROCENTOWE GŁÓWNYCH BANKÓW CENTRALNYCH

Źródło: Dane Bloomberg

BANKI KOMERCYJNE

• Pośrednicy finansowi• Tradycyjnie: gromadzą fundusze właścicieli wkładów i

wykorzystują w celu udzielania kredytów

• Zarządzanie portfelami aktywów w imieniu klientów

• Przekształcanie terminów płatności – przyjmowanie krótkoterminowych zobowiązań i wykorzystywanie ich w celu tworzenia długoterminowych aktywów• np. banki udzielają długoterminowych kredytów (aktywa) a

przyjmują wkłady krótkoterminowe (pasywa)

• Pewne ryzyko – run na bank

BILANS BANKU KOMERCYJNEGO

Gotówka w skarbcu i wkłady w banku

centralnym

Papiery wartościowe

Kredyty

Zobowiązania wobec banku centralnego

Wkłady klientów

Wartość netto

Aktywa Pasywa

WYKŁAD IV PIENIĄDZ

• Równowaga na rynku dóbr w gospodarce zamkniętej

• Pieniądz i polityka pieniężna• Czym jest pieniądz?

• Podaż pieniądza • Agregaty pieniężne

• Banki

• System rezerwy ułamkowej i podaż pieniądza

• Instrumenty polityki pieniężnej

SYSTEM REZERWY UŁAMKOWEJ I PODAŻ PIENIĄDZA

• Determinanty podaży pieniądza:

• Bank centralny dostarcza bazę pieniężną• gotówkę w obiegu poza kasami banków (CU)

• rezerwy banków komercyjnych (RES)���� � �� � ��

• Podaż pieniądza jest sumą gotówki (CU) i depozytów (DEP)

� � �� � ��

SYSTEM REZERWY UŁAMKOWEJ I PODAŻ PIENIĄDZA

Zależność między podażą pieniądza a bazą pieniężną

Baza pieniężna

Podaż pieniądza

Gotówka Rezerwy

Depozyty

Kreacja pieniądzaw systemiebankowym

SYSTEM REZERWY UŁAMKOWEJ I PODAŻ PIENIĄDZA

Kreacja pieniądza w sektorze banków komercyjnych

Bilans banku komercyjnego w systemie 100-procentowej –rezerwy

Spadek ilości gotówki o x →wzrost depozytów o x

• sektor banków komercyjnych nie wpływa na podaż pieniądza.

AKTYWA PASYWA

Rezerwy 1000 Depozyty 1000

SYSTEM REZERWY UŁAMKOWEJ I PODAŻ PIENIĄDZA

• Bilans sektora banków komercyjnych w systemie rezerwy ułamkowej

BANK AKTYWA PASYWA

A Rezerwy 200

Kredyty 800

Depozyty 1000

B Rezerwy 160

Kredyty 640

Depozyty 800

C Rezerwy 128

Kredyty 512

Depozyty 640

D Rezerwy 102,4

Kredyty 409,6

Depozyty 512

… … …

SYSTEM REZERWY UŁAMKOWEJ I PODAŻ PIENIĄDZA

• Proces kreacji pieniądza w sektorze bankowym może być kontynuowany bez końca• ilość generowanego pieniądza jest skończona

• Bank centralny kontroluje wielkość bazy pieniężnej• nie kontroluje bezpośrednio podaży pieniądza

�

������� � ��

�� � ���

�����

�� � �� � 1

��/�� � ��/��

�� � ��/��

re � ��/��

SYSTEM REZERWY UŁAMKOWEJ I PODAŻ PIENIĄDZA

• Podaż pieniądza jest wielokrotnością bazy pieniężnej

� ��� � 1

�� � ��∗ ����

Mnożnik pieniężny ↓ gdy • stopa gotówka-depozyty cu ↑• stopa rezerwy-depozyty re ↑