islamska arhitektura

ARHITEKTURA I GRAD SREDNJEG VEKAISLAMSKA ARHITEKTURA

• VELIKA TERITORIJA• DUGOGODIŠNJI RAZVOJ• RELIGIJA, DRŽAVNO I DRUŠTVENO

UREDJENJE• HRONOLOŠKA PODELA• LOKALNE TRADICIJE I STRANI

UTICAJI• STILSKE ŠKOLE• MATERIJALI, TEHNIKE GRAĐENJA,

KONSTRUKCIJSKI SISTEMI

ISLAMSKA ARHITEKTURA

• ISLAMSKA CIVILIZACIJA NASTAJE U VII VEKU NA ARAPSKOM POLUOSTRVU I NAGLO SE ŠIRI NA ZAPAD, DO ATLANTSKOG OKEANA, NA ISTOK, DO KINE, NA JUG, DO MADAGASKARA I NA SEVER, DO URALA.

• RAZVIJA SE OD VII VEKA DO DANAS (NAJVIŠE I ORIGINALNE UMETNIČKE VREDNOSTI DOSEGNUTE SU DO XVIII-XIX STOLEĆA)

• RAZVIJA SE U RAZNIM UPRAVNIM DRŽAVAMA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

EKSPANZIJA ARAPA OD 622. DO 740. GODINE

ISLAMSKA ARHITEKTURA

• ISLAM JE MONOTEISTIČKA RELIGIJA• OSNIVAČ JE MUHAMED (~570-632)• UČENJE SE NADOVEZUJE NA STARI ZAVET

I HRIŠĆANSTVO• ISPOVEDANJE JEDINSTVENE BOŽANSKE

ISTINE KOJU JEDINI BOG (ALAH) U RAZNIM PERIODIMA OBJAVLJUJE SVOJIM PODANICIMA PREKO SVOJIH POSLANIKA (MOJSIJA, ISUSA HRISTA I NAJVAŽNIJEG MUHAMEDA)

• ALAH JE ČISTI DUH I NE MOŽE SE POIMATI NITI PREDSTAVITI BILO KAKVOM CRTOM ŽIVOG BIĆA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

• SVE PERIODE RAZVOJA ISLAMSKE ARHITEKTURE ZAJEDNIČKI KARAKTERIŠE:

1. RAZVOJ POD UTICAJEM LOKALNIH TRADICIJA I STRANIH STILSKIH OBLIKAArapi razvijaju visoku materijalnu i duhovnu kulturu, bazirajući je:- na tekovinama propale Rimske civilizacije.(U domenu arhitekture to se odražava opstankom antičkih graditeljskih principa u znatno izvornijem obliku nego što se taj nastavak osećao u arhitekturi Zapadne Evrope)

ISLAMSKA ARHITEKTURA

- drugi uticaj potiče iz oblasti Mesopotamije i Persije(nasleđene su neke tehnike građenja i građevinske forme, koje su ostale nezavisne od rimske, zatim vizantijske civilizacije)

- treći uticaj je vizantijske i arhitekture zapadne Evrope, naročito u poznijim periodima, ali je taj uticaj obostran jer i islamska arhitektura utiče na njih

2. UPOTREBA VODE, KOJA JE SINONIM ŽIVOTNOG OBILJA U SUVIM KRAJEVIMA, GDE JE IZVORIŠTE ISLAMA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

• ISLAM KAO VERA PROŽIMA SVE OBLIKE ŽIVOTA, PA I ARHITEKTURU(zabrana likovnog predstavljanja Alaha daje islamskoj umetnosti čisto dekorativnu funkciju)

Muhamedovo ime kaligrafski ispisano

ISLAMSKA ARHITEKTURA

• GLAVNI PERIODI RAZVOJA VEZANI SU ZA ZNAČAJNE POLITIČKE PROMENE

1. POLOVINA VII – KRAJ IX VEKAperiod stvaranja i trajanja jedinstvene islamske države, osvojene su Sirija, Mesopotamija, Persija, sve zemlje uz Sredozemno more, s istoka, juga i zapada.Glavni gradovi su sukcesivno: Medina, Damask, Bagdad

ISLAMSKA ARHITEKTURA

2. X – XV VEKraspad jedinstvene islamske države i stvaranje tri kalifata sa prestonicama u Bagdadu, Kairu i Kordobi

3. OD KRAJA XIV / POČETKA XV VEKA DO DANASprvo državne promene koje se stabilizuju stvaranjem Safavidske dinastije u Iranu, Mogula u Indiji i Otomanske na području Male Azije i Balkana; u poznijim periodima stvaranje velikog broja islamskih država

ISLAMSKA ARHITEKTURA

• ZBOG VELIKOG PROSTRANSTVA ISLAMSKE TERITORIJE I ZBOG RAZNIH ZATEČENIH UMETNIČKIH TRADICIJA U ARHITEKTURI SE UOČAVAJU I RAZLIKE. USVOJENA PODELA JE NA BAZI REGIONALNIH STILSKIH GRUPA:

1. SIRIJSKA, EGIPATSKA I MAGREBSKA (Severna Afrika, Španija i Sicilija) ŠKOLA

2. PERSIJSKA I INDIJSKA ŠKOLA 3. TURSKA ŠKOLA (od XV veka...) • PODELA PODLEŽE KRITICI, JER SU

MEĐUTICAJU VEOMA PROMENLJIVI

ISLAMSKA ARHITEKTURA

• ARHITEKTONSKI PROGRAM:1. VERSKI OBJEKTI (DŽAMIJE, MESDŽIDI)2. TEKIJE 3. TURBETA (Grobnice)4. MEDRESE, MEKTEBI 5. KARAVANSARAJI I HANOVI6. BEZISTANI I ARASTE7. HAMAMI8. SARAJI9. ČESME, ČASOVNICI...

ISLAMSKA ARHITEKTURA

VERSKE GRAĐEVINE• DVA TIPA DŽAMIJA- STARIJI SE RAZVIJA U PERIODU

JEDINSTVENE ISLAMSKE DRŽAVE- DŽAMIJA NASTAJE POVEZIVANJEM

ELEMENATA PRVE MUHAMEDOVE BOGOMOLJE U MEDINI (622), ODNOSNO KUĆE U KOJOJ JE STANOVAO I NEKIH PROSTORNIH I KONSTRUKCIJSKIH REŠENJA ZATEČENIH HRIŠĆANSKIH CRKAVA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

MUHAMEDOVA KUĆA U MEDINI

ISLAMSKA ARHITEKTURA

- SASTOJE SE OD DVORIŠTA (sân), OPASANOG SA SVE 4 STRANE TREMOM (livân), SA ČESMOM U SREDINI (šedrvan)

- DEO OKRENUT KA MEKI SE PRETVARA U NADKRIVENI PROSTOR ČIJU TAVANICU NOSI VELIKI BROJ STUBOVA (često sekundarno upotrebljenih)

- ZID KOJI JE ORIJENTISAN KA MEKI NAZIVA SE KIBLA- U TOM ZIDU SE FORMIRA NIŠA KOJA SE NAZIVA

MIHRAB- UZ MIHRAB SE POSTAVLJA MIMBER SA KOJEG SE

PETKOM ČITAJU VERSKI TEKSTOVI- NEŠTO KASNIJE DODAJE SE MINARET (munara) SA

KOJEG SE 5 PUTA DNEVNO POZIVA NA MOLITVU

ISLAMSKA ARHITEKTURAIBN-TULUNOVA DŽAMIJA U KAIRU

Turbe Ibn Tuluna

sân

minaret

livân

kibla

mimbermihrab

VELIKA DŽAMIJA U SAMARI

ISLAMSKA ARHITEKTURAVELIKA DŽAMIJA U KERUANU

ISLAMSKA ARHITEKTURAVELIKA DŽAMIJA U KORDOBI

1. MINARET 2. PATIO SA NARANČAMA3. ALJIBE – VODA4. KATEDRALA NASTALA

IZ DŽAMIJE5. HRIŠĆ. SVETILIŠTE 6. MIHRAB

ISLAMSKA ARHITEKTURAVELIKA DŽAMIJA U KORDOBI

PREPLETENI LUCI NA DŽAMIJI U KORDOBI INA ROMANSKOJ KATEDRALI U MONREALE

ISLAMSKA ARHITEKTURA

KUPOLA DŽAMIJE UKORDOBI, KUPOLACRKVE SAN LORENCO U TORINU, KUPOLA DŽAMIJE U RIMU

ISLAMSKA ARHITEKTURADŽUMA DŽAMIJA U ISFAHANU

ISLAMSKA ARHITEKTURA

• KUPOLNE DŽAMIJE SU MLAĐI TIP• RAZVIJAJU SE NAROČITO NA PODRUČJU KOJE SU

ZAPOSELI TURCI• GRAĐENE SU POD IZUZETNO SNAŽNIM UTICAJEM

CARIGRADSKE VIZANTIJSKE SAKRALNE ARHITEKTURE• PREUZIMANJE OBLIKA NAROČITO OD 1453. god., KADA

JE MEHMED II OSVAJAČ ZAUZEO CARIGRAD I CRKVU SVETE SOFIJE PRETVORIO U DŽAMIJU

• DŽAMIJE SE, PO PRAVILU, GRADE U KOMPLEKSU (KILIJE) SA TURBETOM, MEDRESOM, IMARETOM)

• PRESVOĐAVANE SU PRVO DRVETOM, A ZATIM SE FORMIRAJU KAMENE KUPOLE

ISLAMSKA ARHITEKTURAZELENA (JESIL) DŽAMIJA U BRUSI

TIP DVOKUPOLNEDŽAMIJE U MALOJAZIJI PRE OSVAJANJACARIGRADA

ISLAMSKA ARHITEKTURAZELENA DŽAMIJA U BRUSI

ISLAMSKA ARHITEKTURA

UNUTRAŠNJOST SVETE (AJA) SOFIJE

ISLAMSKA ARHITEKTURA

DŽAMIJA SULTANA SELIMA(SELIMIJA) U JEDRENU – XVIVEK, AUTOR KODŽA MIMAR SINAN (turski Mikelanđelo)

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

OSNOVA KOMPLEKSA (kilije) SA DŽAMIJOMSULTANA SULEJMANA VELIČANSTVENOG

SULEJMANIJA U ISTANBULU

MimarSinan

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ISLAMSKA ARHITEKTURADŽAMIJA I MEDRESA MEHMED-PAŠE SOKOLOVIĆA U

ISTANBULU

Mimar Sinan

ISLAMSKA ARHITEKTURA

VEZIROV MOST U VIŠEGRADU NA DRINI (Mehmed-paša Sokolović)

KODŽA MIMAR SINAN

ISLAMSKA ARHITEKTURA

CRKVA SVETE SOFIJE I PLAVA DŽAMIJA SULTANA AHMETAISHODIŠTE I ZAVRŠNI RAZVOJ OBLIKA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

CRKVA SVETE SOFIJE I PLAVA DŽAMIJA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ŠARENA DŽAMIJA U TETOVU

DŽAMIJA U TURSKOMROKOKO STILU U ISTANBULU

ISLAMSKA ARHITEKTURA

KUPOLA NA STENI U JERUSALIMU

ISLAMSKA ARHITEKTURA

RAZLIČITI TIPOVI MINARETA

EL-AZHAR U KAIRU

LA ĐIRALDAU SEVILJI

MALVIJA U SAMARI

MINARETU BAUITU

TURSKI VALJKASTI MINARETI SA ŠEREFETIMA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

TURBE (GROBNICA) MIMARA SINANA

HIBNI PAJKOVO TURBE U SKOPLJU

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ARABATI BABA TEKIJA U TETOVU(derviški “manastir“)

ISLAMSKA ARHITEKTURA

DERSHANA

MEDRESA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

KARAVAN-SARAJ R4USTEM-PAŠETIPIČNA OSNOVA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

KUŠUMLI HAN U SKOPLJU

ISLAMSKA ARHITEKTURADAUT-PAŠIN (ĆIFTE) HAMAM U SKOPLJU

PROSTORIJA ZA GREJANJE VODE

HALVATMEJDANKAPALUK

ŠEDRVAN

ISLAMSKA ARHITEKTURADAUT-PAŠIN (ĆIFTE) HAMAM U SKOPLJU

HAMAM U JORDANU HAMAM U BUDIMU

PROSTORIJA ZA ZNOJENJE

ISLAMSKA ARHITEKTURA

BEZISTAN UJEDRENU

BRUSABEZISTANU SARAJEVU

ISLAMSKA ARHITEKTURA

OSNOVA I IZGLEDALHAMBRE U GRANADI

Renesansna palataKralja Karla

LUKSUZNI STAMBENI KOMPLEKSISARAJI

ISLAMSKA ARHITEKTURA

DVORIŠTE LAVOVA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

DVORIŠTE MIRTI

ISLAMSKA ARHITEKTURA

TOPKAPI SARAJU ISTANBULU

DEO HAREMA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

SAVET VEZIRA

ISLAMSKA ARHITEKTURA

SALA ZA AUDIJENCIJE SA DIVANOM

ISLAMSKA ARHITEKTURA

BIBLIOTEKA U TOPKAPI SARAJU

OBLOGA U ENTERIJERUPLOČICE IZ IZNIKA

ISLAMSKA ARHITEKTURADEKORATIVNI ELEMENTI

VISULJCI (MUKARNE) U SALI DVE SESTREU ALHAMBRI

ISLAMSKA ARHITEKTURAMIHRAB I MIMBER

POLIHROMNA DEKORACIJA (tehnika zidanja; kombinacija materijala)

ISLAMSKA ARHITEKTURA

ISLAMSKA ARHITEKTURAUTICAJI

NORMANSKA PALATALA ZIZA NA SICILIJI

ISLAMSKA ARHITEKTURAUTICAJI

CRKVA U MONREALENA SICILIJI

CRKVE MARTORANA I SAN KATALDO U PALERMU