İŞ KAZALARI

1

İŞ KAZALARI

2

Kaza ve İş Kazası: Tanım

Kaza; tasarlanamayan, öngörülemeyen, beklenmedik anda meydana gelen ve çevresine hemen ya da sonradan zarar verme nitelikleri bulunan olaydır.

3

İş Kazası tanımı(5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Saglik Sigortasi Kanununun 13. Maddesine göre)

a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,

b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına

bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,

c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere

gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,

d) Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan

zamanlarda,

e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında,

meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özüre uğratan

olaydır.

Bir Olayın İş Kazası Olabilmesi İçin:

1- İş ile ilgili olması,

2- İşyerinde veya Yasada sıralanan yerlerin birinde meydana gelmesi,

3-Kişiyi hemen veya sonradan bedenen veya ruhsal olarak hasara uğratması

gerekmektedir.

4

İş Kazası tanımı(ILO ve WHO tanımları)

ILO (Uluslarası çalışma örgütü) İş kazası: Belirli bir zarara ya da yaralanmaya

neden olan, beklenmeyen ve öngörülmemiş bir olaydır.

WHO (Dünya Sağlık Örgütü) İş kazası: Önceden planlanmamış, çoğu kez

kişisel yaralanmalara, makinelerin araç ve gereçlerin zarara uğramasına, üretimin bir süre durmasına yol açan olaydır.  

5

Kaza çeşitleri

1. Ucuz atlatılan kaza Sonucunda ölümle, maluliyet ya da sürekli

veya geçici iş görememezlikle sonuçlanmayan kazalardır.

2. İlk yardımla sonuçlanan kazalar İlk yardımla geçiştirilen küçük kazalar

3. Kayıp günle sonuçlanan iş kazaları ILO ölçütlerine göre 3 iş gününden fazla iş

kaybına neden olan kazalardır.

6

Kazaları doğuran nedenler 1/3

Güvensiz ve yanlış hareketler (insan) Uyarılara uymadan sorumsuz çalışma Yanlış alet kullanımı Güvensiz yükleme Güvenliği önemsememek Kişisel koruyucu kullanmamak

Güvensiz koşullar (Ortam) Koruyucusuz ortam Yetersiz aydınlatma Yetersiz havalandırma Düzensiz ve bakımsız ortam Ergonomik olmayan makine

7

Kazaları doğuran nedenler 2/3

İnsan Kaynaklı Güvensiz Davranışlar

Çalışma şartlarındaki risklerden haberdar olmamak ve bu nedenle tehlikeye kayıtsız kalmak

Kişisel koruyucuların kullanımı ve önemi yönünde bilgi sahibi olmamak

Makine koruyucuları yönünde bilgi sahibi olmamak Mesleki deneyime sahip olmamak Heyecanlı veya aceleci olmak Sağlık yönünden yetersiz olmak Alışkanlık veya bağımlılık Fizyolojik veya kronik yorgunluk vb.

8

Kazaları doğuran nedenler 3/3

Çevre ve Makine-Ekipmanların temsil ettiği

güvensiz koşullar

Kesme, bukme gibi işlemler gerektiren ve bıçak, testere gibi keskin aletlerle yapılan işler,

Presleme veya sıkıştırma gibi işlemleri gerektiren ve genellikle pres, mengene gibi biçimlendirme aletleriyle gerçekleştirilen işler,

Potansiyel enerjinin kinetik enerjiye dönüştüğü durumlar (örneğin, herhangi bir şeyin işçiye çarpması ya da işçi üzerine düşmesi),

Sıcak ve soğuk, elektrik akımı, ses, ışık, radyasyon ve vibrasyon, Toksik ve korozif maddeler, Ağır yük kaldırma gibi işlemler nedeniyle vücudu yoğun stres altına sokan

işler, Şiddete maruz kalma korkusu gibi psikolojik stresler vb. olarak sıralayabiliriz.

9

İş Kazalarının Sınıflandırılması

1. Yaralanmaların Türüne göre:Kırık, çıkık, burkulma, uzuv kaybı, yanık, kas yırtılması, talaş kaçması v.b.

2. Nedenlerine göre:Düşme, çarpma, maruz kalma, sıkışma, zorlanma v.b.

3. Organlara göre iş kazaları:Baş, yüz, göz, kol, bacak v.b.

10

Heinrich Prensipleri – 1/3

1930’ların ABD’li iş güvenliği öncüsü olarak literatüre geçen Herbert W. Heinrich yaptığı çalışmalarla aşagıdaki 10 kurami belirlemistir.

1. ISG’nin asıl çalışma alanı “Tehlikeli durum” ve “Tehlikeli davranış’ın”

ortadan kaldırılmasına yönelik olmalıdır.

2. Kazalar ağırlıklı olarak %88 Tehlikeli davranışlardan %10 Tehlikeli durumlardan %2 Kaçınılmaz sebeplerden kaynaklanmaktadır.

3. Kaza sonucu meydana gelecek zararın büyüklüğü önceden

kestirilemez.

11

Heinrich Prensipleri – 2/3

4. Ağır yaralanma veya ölümle neticelenen her kazanın temelinde 29 Hafif yaralanma 300 Yaralanmasız olay vardır

5. Tehlikeli davranışların nedenleri: Şahsi kusurlar (Dikkatsizlik, laubalilik, umursamazlık gibi) Eğitim yetersizliği (Bilgi,ustalık, alışkanlık) Fiziki yetersizlik (Bünyenin yapılan işe uygun olmaması) Uygunsuz mekanik şartlar ve fiziki çevre

6. Kazalardan korunmak için: Mühendislik ve yenilestirme Eğitim Ergonomi kurallarından yararlanma, Teşvik tedbirleri (odul) uygulama Disiplin tedbirlerini uygulama çalışmalarının yapılması gerekir

12

Heinrich Prensipleri – 3/3

7. Kazalardan korunma yöntemleri ile üretim, maliyet, kalite kontrolü metotları benzerlik ve paralellik arz eder.

8. İş Güvenliği çalışmalarına işletmenin üst düzey yöneticiler de katılmalı ve sorumluluğa ortak olmalıdır.

9.İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği konusunda formen ve ustabaşı gibi ilk kademe yöneticileri çok önemlidir.

10. İş güvenliği çalışmalarına birinci derecede insani duygular yön vermelidir ancak iş güvenliği onlemlerinin:

1-Üretimin artması,

2-Masrafların azaltilması,

sonucu maliyetlerin düşmesine yardımcı olduğu unutulmamalıdır.

13

İş kazalarının etkileri ve maliyeti

İş gören açısından Yaralanmalar Geçici iş göremezlik Sürekli iş göremezlik (Maluliyet) Ölüm

İşveren açısından Makine, malzeme, ürün kaybı Verim kaybı Maliyet artışı Manevi acı

14

İş kazalarının etkileri

Kaynak : SSK İstatistik Yıllıkları

15

İş kazalarının Maliyeti – 1/3

Doğrudan Kayıplar Kaza anında yapılan ilk yardım masrafları, Kazalıya ödenen geçici ve sürekli iş göremezlik

ödenekleri, Gerekli dinlenme süreleri için ödenen ücretin üçte ikisi, Kazalıya ya da ailesine ödenen tazminatlar, Mahkeme giderleri, Ölümlü kazalarda uygulanacak cezai hükümlerin

bedelleri.

16

İş kazalarının Maliyeti – 2/3

Dolaylı Kayıplar İş Gücü Kaybı

Kazalının çalışamaması nedeniyle, Kazalıya yapılan ilk yardım nedeniyle, Kazalının işyeri arkadaşlarının verdikleri aralar nedeniyle, Usta ve yöneticilerin kazayı incelemek için kaybettikleri zaman

nedeniyle, Yaralı işçinin üzerindeki işi yeniden düzene koymasi nedeniyle, Yasal işlemler için kaybettikleri zaman nedeniyle.

Üretim Kaybı Kaza sırasında üretime ara verilmesi nedeniyle, Üretimin aksaması nedeniyle iş akım ve programındaki aksamalar, Makinelerin durması yada hasara uğraması nedeniyle, Malzeme ve hammaddenin zarara uğraması nedeniyle, Kazaya uğrayan işçinin işe dönmesi halinde verimdeki düşmeler

nedeniyle.

17

İş kazalarının Maliyeti – 3/3

Diğer dolaylı kayıplar: Siparişlerin Zamanında Karşılanamamasından Doğan

Kayıplar Firmanın şöhret kaybı, Geç teslim nedeniyle ödenen para cezaları, Erken teslim halinde alınabilecek primden kayıplar.

Üst Makam ve Hükümetçe Yapılan Soruşturma Masrafları

18

Ulusal ekonomiye etkisi

Kaynak : ILO İstatistik Yıllığı

19

ARA

15 DAKİKA MOLA

20

İş kazaları ve meslek hastalıkları ile ilgili istatistikler

Artan ihtiyaçlar ve büyüyen ekonomilerin faturası insanlığa; iş kazaları, meslek hastalıkları ve çevre kirliliği olarak fatura edilmektedir.

Yaşama hakkı en temel insan hakkıdır. ILO kaynaklarına göre her yıl 2 Milyon insan iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle hayatını kaybetmektedir.

Her yıl 250 Milyon insan iş kazaları, 160 milyon insan meslek hastalıkları sonucu ortaya çıkan zararlara maruz kalmaktadır.

21

Türkiye’de durum

SSK istatistiklerine göre 2006 yılında 79,027 iş kazası, 574 Meslek hastalığı vakası gerçekleşmiş ve bunların 1601’i ölümle sonuçlanmıştır.

Aynı yıl kaybedilen iş günü sayısı: 1,895,235 dir. Ülkemizde iyimser yaklaşımla İş kazaları ve

meslek hastalıklarının toplam maliyeti 4 milyar TL. olacağı tahmin edilmektedir.

22

2006 Yılı SSK İstatistiklerine Göre İş Kazalarının Kaza Tiplerine Göre Dağılımı

Vücudun doğal boşluklarına yabancı

bir cisim kaçması %1.5

Vücudun zorlanmasından ileri

gelen incinmeler %3.2 Normal sınırlar dışındaki ısılara

maruz kalmak veya temas etmek %2.3

Diğer nedenler %5.6

Taşıt kazaları % 3.9

Düşmeler %11.3

Makinelerin sebep ol. Kaza %12.1

Bir veya birden fazla cismin sıkıştırması,

ezmesi, batması, kesmesi % 36

Düşen cisimlerin çarpıp devirmesi

%21.1

23

2006 Yılı SSK İstatistiklerine Göre İş Kazalarının Sektörlere Göre Dağılımı

Metale Dayalı Esas End.

7%Nakil Araçları

İmali 7%

Taş, Toprak, Kil Kum vs.

İmali 6.7%

Makine İm. Ve Tamiratı

6.7%

Nakliyat 5.6%

Gıda Maddeleri 3%

Toptan ve Par. Tic.3.3% Şahsi Hizmetler

2.8%

Kömür Madenciliği

8.5%Dokuma Sanayii

6.5%

Metalden Eşya İmali 14%

İnşaat 9%

24

2006 SSK istatistiklerine göre iş kazasısonucu ölümlerin sektörlere göre dağılımı

4%

2%2%

2%2%

2%2%

2%1%2%10%

2% Kömür Madenciliği

10% Nakliyat

32% Bilinmeyen

25% İnşaat

İnşaat NakliyatKömür madenciliği Bilinmeyen Toptan ve Parakende Tic. Taş, Toprak, Kil Kum vs. İmali Gıda Maddeleri San. Şahsi HizmetlerDokuma San. Metalden Eşya İm.Makine İm. Ve Tam. Hukuk, Tic. Ve TeknikNakil Araçları İm. Taş, Kil ve Kum Ocakları20 den az ölümlü iş kazası olan sektörler

25

2006 SSK istatistiklerine göre iş kazası sonucu sürekli iş göremezliklerin sektörlere göre dağılımı

22%

10%

7%

6%5%

50%

İnşaat Metalden Eşya İm.(Mak. Hariç)

Nakliyat Dokuma San.

Kömür Madenciliği 100 den az iş göremezlik olan sektörler

26

Kazalarla ilgili veri tabanı oluşturmak

16. Uluslararası istatistikçiler konferansında

aşağıdaki iş kazası göstergelerinin hesaplanması

karara bağlanmıştır.

1. Kaza sıklık Oranı (Accident Frequency Rate)

2. Kaza ağırlık oranı (Accident Severity Rate)

3. Kaza olabilirlik oranı (Accident Incidence Rate)

27

Kaza Sıklık Oranı (Accident Frequency Rate) Takvim yılı içerisindeki ölümlü ve/veya ölümlü olmayan

mesleki yaralanmaların toplam sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin çalışma saatlerinin toplamına bölünmesi ile elde edilen değerin 1.000.000 katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır.

KSO = (Toplam Kaza Sayısı /Toplam insan çalışma saati)* 1.000.000

28

Kaza Ağırlık Oranı (Accident Severity Rate) Takvim yılı içerisinde ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki

yaralanmalardan dolayı toplam kayıp gün sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin çalışma saatlerinin toplamına bölünmesiyle elde edilen değerin 1000 katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır. Bu durumda, kaza ağırlık oranları aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır.

KAO= (Kazalardan dolayı toplam kayıp gün sayısı / toplam insan saat çalışma sayısı) x 1000

NOT: Bu oranın hesaplanması sırasında eğer ölümlü iş kazası veya sürekli iş

göremezlik durumu mevcut ise, kazalardan dolayı toplam kayıp gün sayısına, her ölümlü ve/veya sürekli iş göremezlik olayı için ayrı ayrı 7500 gün eklenmesi gerekmektedir.

Geçici iş göremezlik olaylarında, tıbbi işlemlerin süresi 1 günden daha az sürmesi durumları dikkate alınmamaktadır.

29

Kaza Olabilirlik Oranı (Accident Insidence Rate) Takvim yılı içerisindeki ölümlü ve/veya ölümlü olmayan mesleki

yaralanmaların toplam sayısının, aynı yıl içerisinde referans grupta yer alan işçilerin toplam sayısına bölünmesiyle elde edilen değerin 100.000 katsayısı ile çarpılmasıyla hesaplanır.

KOO = (Mesleki yaralanmaların toplam sayısı / Referans gruptaki işçi sayısı) x 100.000

Bu oran, istatistik verilerinin elde edilmesi ve değerlendirilmesi açısından daha basit ve sade bir oranı temsil etmektedir. Oran tipleri çeşitli ülkelerde, istihdam edilen her 100.000 işçi, her 100.000 çalışan veya her 100.000 sigortalı işçi olarak dikkate alınmaktadır. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) istatistiklerinde, Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK) istatistikleri kaynaklı olarak alındığından dolayı, Türkiye için her 100.000 sigortalı işçi sayısına göre değerlendirme yapılmaktadır.

30

İşletmenizde İş Kazası İstatistikleri Oluşturma

31

32

33

34

İş Kazalarının Bölümlere Göre Dağılımı

0; 0% 9; 18%

9; 18%

11; 22%

16; 30%

5; 10%1; 2%0; 0%0; 0%0; 0%0; 0%

35

İş Kazalarının Kaza Bölgelerine Göre Dağılımı

Baş; 4; 8%

Yüz; 10; 20%

El; 12; 24%

Kol; 2; 4%

Ayak; 16; 30%

Bacak; 2; 4%

Gövde; 5; 10%

Baş Yüz El

Kol Ayak Bacak

Gövde

36

İş Kazalarının Kaza Türüne Göre Dağılımı

Hafif Yara.; 49; 96%

Uzuv Kaybı; 1; 2%

Ağır Yara.; 1; 2%

Ölüm; 0; 0%

Hafif Yara.

Ağır Yara.

Uzuv Kaybı

Ölüm

37

İş Kazalarının Aylara Göre Dağılımı

0 01

0

9

65

3

14

6

1

6

02468

10121416

Ocak

Şubat

Mar

t

Nisan

May

ıs

Haziran

Temm

uz

Ağusto

sEylü

lEkim

Kasım

Aralık

Aylar

Kaz

a S

ayıs

ı

38

İş Kazaları Sonucu Aylara Göre İşgücü Kayıpları

97

18 24

76

51 56

1

30

0

20

40

60

80

100

120

Ocak

Şubat

Mar

t

Nisan

May

ıs

Haziran

Temm

uz

Ağusto

sEylü

lEkim

Kasım

Aralık

Aylar

Kay

ıp İ

şgü

nü

39

İş Kazalarının Çalışan Sayılarına Göre Dağılımı

0

0

1

0

9

6

5

3

14

6

1

6

121

123

126

129

131

134

139

145

158

178

214

232

Ocak

Şubat

Mart

Nisan

Mayıs

Haziran

Temmuz

Ağustos

Eylül

Ekim

Kasım

Aralık

Çalışan Sayısı

Kaza Sayısı

40

0,0

0

0,0

0 38

,16

0,0

0

33

0,3

0

21

5,2

7

17

2,9

4

99

,47

42

6,0

0

16

2,0

6

22

,47

12

4,3

4

0,00

50,00

100,00

150,00

200,00

250,00

300,00

350,00

400,00

450,00

İş Kazası Oranları

Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık

Aylık İş Kazası Sıklık Oranları Dağılımı

41

0,0

0

0,0

0

0,0

0

0,0

0

35

59

,89

64

5,8

1

83

0,1

1

25

19

,89

15

51

,85

15

12

,53

22

,47

62

1,6

8

0,00

500,00

1000,00

1500,00

2000,00

2500,00

3000,00

3500,00

4000,00

İş Kazası Ağırlık Oranları

Ocak Mart Mayıs Temmuz Eylül Kasım

Aylar

Aylara Göre İş Kazası Ağırlık Oranları

42

İş Kazalarının Haftanın Günlerine Göre Dağılımı

12

89 9 9

4

00

2

4

6

8

10

12

14

Pazartesi Salı Çarşamba Perşembe Cuma Cumartesi Pazar

Aylar

Kaz

a S

ayıs

ı

43

İş Kazalarının Çalışma Saatlerine Göre Dağılımı

11

9

6 65

7

3

01

01

2

0

2

4

6

8

10

12

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12

Aylar

Kaz

a S

ayıs

ı

44

İş Kazalarının Öğrenim Durumuna Göre Dağılımı

0

22

19

10

00

5

10

15

20

25

Okumamış İlkokul Ortaokul Lise Üniversite

Aylar

Kaz

a S

ayıs

ı

45

İş Kazalarının Yaş Gruplarına Göre Dağılımı

4

1415

14

4

0 00

2

4

6

8

10

12

14

16

16-19 19-25 25-30 30-35 35-40 40-45 45 ve üzeri

Aylar

Kaz

a S

ayıs

ı

46

ARA

15 DAKİKA MOLA

47

Kaza inceleme

Kaza incelemesinde amaç kusurlu bulmak değil, kazanın gerçek nedenini ortaya çıkarmak olmalıdır.

Her yıl binlerce iş kazası olmaktadır. Bunların büyük çoğunluğu kazalardan gerekli dersi almamaktan kaynaklanır.

Prof.Dr.Alp Esin

48

Kaza inceleme – Amaç

Kaza incelemelerinin 2 temel amacı vardır:

A) Kaza nedenini ortaya çıkarmak:

Kaza incelemelerinde kaza nedenleri belirlendiği gibi, ilgili işyerinin risk durumu hakkında bilgi sağlanır. Bu çalışmada elde edilebilecek bilgiler aşağıda sıralanmıştır:

Kaza nedeninin belirlenmesi Kazanın meydana geldiği ortamdaki özel çalışma koşullarının belirlenmesi Kaza öncesinde söz konusu riskin ne kadar farkında olunduğunun ortaya çıkarılması Riskin önlenmesi için hangi önlemlerin alınması gerektiğinin belirlenmesi Riskin teknik ve örgütsel güvenlik önlemleriyle ne ölçüde azaltılabileceğinin belirlenmesi Çalışanın bu önlemlere uyması için nasıl motive edileceğinin belirlenmesi

B) Elde edilen verileri benzer kazaları anlamak için kaza/neden veri tabanı oluşturabilmek:

Münferit kaza incelemeleri sonucunda elde edilen veriler, benzer işletmelerde oluşan benzer kazaların incelenmesinde ve önleyici faliyet geliştirmede kullanılırlar.

49

Kaza incelemedeki en önemli engel

Nitelikli kaza incelemedeki en önemli engel, inceleme sonucunda kusurun işyerine yükleneceği kaygısıdır.

Yapılacak incelemenin kusur veya disiplin soruşturması gibi ele alınmaması gerekir. Asıl amacın kazanın nedenlerini ortaya çıkartarak işletmedeki iş güvenliğini arttırmak olduğu unutulmamalıdır.

50

İnceleme tekniği (5 N – Ne/Neden/Ne zaman/Nasıl/Nerede)

Bir işin risk değerlendirmesi doğru yapılmış ve gerekli önlemler önceden alınmışsa bir kazanın olabilmesi için, olağanın dışına çıkılmış olması gerekir. Bu durumda:

Kazadan önceki olağan çalışma ortamı ve durumu ne idi?

C:Açık kalıpla çalışırken çift el kumandası kullanılıyordu. Olağan dışına neden çıkıldı?

C:Siparişi yetiştirmek için ayak kumandasına geçildi. Olağanın dışına ne zaman çıkılıyor?

C:Gecikmeler olduğunda Olağanın dışına nasıl çıkılıyor?

C: İş durumuna göre ayak kumandasına geçilmesine göz yumuluyor Olağanın dışına nerede çıkılıyor?

C: Preste

51

İnceleme aşamaları

Doğru kaza inceleme, dört aşamadan oluşur:

1- Bilgi toplama ve olguları belirleme

2- Kazaya katkısı olan etmenleri ayırma

3- Düzeltici eylemleri saptama

4- Düzeltici eylemleri uygulama

52

Bilgi toplama ve olguları belirleme

İnceleme, gerekli önlem ve müdahaleden sonra mümkünse sıcağı sıcağına yapılmalıdır.

Kazanın görgü tanıkları ile kaza ortamında görüşülmelidir Tanıkların beyanları, kendi görüşleri kullandıkları dil ve

terimlerle kayda alınmalıdır. Belirgin olmayan ifadelerin açıklanması istenmelidir. İncelemede sorulacak sorular 4N tekniğine uygun

olmalıdır. Kaza yeri teknik incelemesi her şey olduğu gibiyken

gerçekleştirilmelidir. (Kroki/Fotoğraf vb. kayıtlarla desteklenmelidir)

Kazanın kök nedenleri mutlaka sorgulanmalıdır.

53

Kazaya katkısı olan etmenleri ayırma 1/3

Görünür nedenlerin belirlenmesi İşi yapmadan riskler/tehlikeler belirlenmiş mi? Güvenlik kurallarına uyulmamasına göz yumulmuş mu? Tasarım kaynaklı güvenlik kusuru var mı? Ortamdaki güvenlik sistemleri doğru çalışıyor mu? Talimatlara uygun çalışılmış mı?

Alt etmenlerin belirlenmesi Kazalının eğitimi İşin yapılış biçimi ve iş talimatının yeterliliği Çevresel etmenlerin katkısı (Hava koşulları, gürültü) Çalışanın dikkatini etkileyen diğer unsurlar (Fazla mesai, stres

vb.)

54

Kazaya katkısı olan etmenleri ayırma 2/3

Aynı sonuca 1’den çok etmen Neden olabiliyor

Cevaplar ardışık Neden Sorularıyla açılıyor

55

Örnek

0. Seviye

Olay: Vincin halatı kopar ve yüke sapan vurmakla görevli işçilerden biri yaralanır

Görünür neden: Vincin halatının kopması

1. Seviye

Neden halat koptu? Halat düzgün aralıklarla kontrol edilmiyor mu? Halatın belirli süre kullanımdan sonra değiştirilmesine yönelik kurallar yok mu?

Cevaplar hayır: Halat ömrü sınırlı olduğunda, bir işyerinde halatın kontrolü, bakımı ve değiştirilmesine ilişkin usul ve kurallar yoksa kazanın nedeni yönetim yetmezliğidir.

Cevaplar Evet: İş yerinde söz konusu kurallar var ve usuller tanımlı.

56

Yük

57

Örnek - devam

2. Seviye

Neden bunlara uyulmamış? Sorumlulara bu kurallar ve usuller anlatılmış ve bunlara uyulmasının öneminin anlaşılması sağlanmış mı? Kontrol elemanları gerekli bilgi ve deneyime sahipler mi?

Cevaplar hayır: Eksik ve yetersiz eğitim nedeni ile güvenli ortam sağlanamamıştır. Bu da yönetim yetmezliğidir.

Cevaplar Evet: Bu sonuca dayanarak kusurun görevlilerde olduğu sonucuna varılabilirse de, günümüzün anlayışında bu sonuçla yetinilmez. Çünkü işveren işçisini eğitmekle, sorumlulukların tümünden kurtulmuş sayılmaz. Yetki ve sorumlulukların ne ölçüde kullanıldığını izlemekte işverenin sorumluluğundadır.

58

Düzeltici eylemlerin saptanması

Düzeltici eylemlerin saptanmasında neden-sonuç kuramlarını anlamakta fayda vardır.

Bunlar; Heinrich’in Domino Kuramı Çoklu neden kuramı Sırf şansa bağlılık kuramı Kazaya çanak tutulması kuramı Enerjinin boşalması kuramı İnsan etmenleri kuramı

59

Heinrich’in Domino Kuramı

1931 yılında Heinrich tarafından ortaya atılmış olan

bu kurama göre; Heinrich, kötü olaya götüren

adımları beş etmene dayandırmaktadır;

1. Kötü alışkanlıklar ve görenekler

2. İşçini kusuru,

3. Güvenliği tehlikeye atan davranıs ve/veya tehlikenin varlığı

4. Kaza

5. Kötü olay

Heinrich, yukarıdaki beş etmeni dizili dominolara benzetmekte ve aradan

biri eksiltildiğinde, diğerlerinin devrilmeyeceği benzetmesini yapmaktadır.

En kritik olan 3 numaralı domino taşıdır. Bu kuram günümüz anlayışının

temelini oluşturmaktadır.

60

Diğer bazı kuramlar

Çoklu neden kuramı: Kaza incelenirken daha ince ayrıntıların üzerinde durulmasını ve etmenlerin arasındaki bağıntı ve bağlantının araştırılmasını vurgulamaktadır.

Sırf Şansa bağlılık kuramı: Herşeyi şansa bağlayan bir yaklaşımdır. Günümüzde itibar edilmemektedir.

Kazaya çanak tutulması kuramı: Kazaya çanak tutan çalışan grubunu kazaların temel sebebi olarak görür. Çalışmalar bu grubun varlığının, kazaların ana nedeni olamayacağında birleşmektedir.

61

Diğer bazı kuramlar - Devam

Enerjinin boşalması kuramı: Kötü olayın ortaya çıkması için enerjinin boşalması gerekmektedir. Enerjinin boşalımı için;

Bir kaynağın, Akacağı bir yolun, Varacağı noktada bir alıcının olması koşulu,

gerekmektedir. Yer çekimi de, kaynaklar arasında sayılmaktadır. Bu kuram görünür nedenler açısından geçerlidir.

İnsan etmenleri kuramı: Kazaların, sonuçta, insan kusurundan ortaya çıktığı ileri sürülerek, kusurlu davranışa yol açan etmenler incelenir. Bu etmenler 3 grup altında toplanır;

Aşırı yük, Uygun olmayan tepkime – Tehlikelerin yanlış belirlenmesi, güvenliğe özen

göstermeme, Uygun olmayan eylemler – Eğitimsiz bir şekilde iş yapılması. Riski

değerlendirememe.

62

Genel değerlendirme

İş güvenliği temelde bir yönetim sorunudur. Yönetsel yetmezliğin ana göstergeleri aşağıdaki gibidir; Örgütsel yapının ve planlamanın iyi olmaması, Çalışanların kişisel yetersizlikleri, İşyerindeki düzensizlik, Planlama ve Örgutlenme zayıflığı, Denetim boşluğu, Yetki belirsizliği, Sorumluluk almadan kaçınma.

63

Yönetsel yetmezliğin ana noktaları

Sistemin zayıf yönlerini gidermeme Hayata geçirmede savsama

Güvenlik politikası veya kurallarının olmayisi veya yetersizligi

Güvenlik politikası veya kurallarının uygulanmasında çaba gösterilmiyor

Tehlikeler belirlenmemiş Tehlikelerin gerektirdiği önlemler alınmamis.

Risk degerlendirmesi yapilmamis Risklerin ortadan kaldırılmasına çalışılmıyor.

Talimatlar yetersiz veya uygun degil. Kontrol ve denetleme yetersiz veya etkisiz.

İsin yapilis biçimi güvenli degil Kaza incelemesi yapılmıyor veya olaylarla raporlar arasında neden açisindan ilinti yok.

Egitim programları yok veya yetersiz Egitimler gerektigi gibi verilmiyor.

64

Kazanın niteliği

Kazalara genel açıdan bakıldığında, her etmenin 3 temel niteliği vardır:

1. Ne ölçüde beklenmedik olduğu

2. Ne ölçüde önlenebilir olduğu

3. Ne ölçüde kasıt unsuru olduğu

Yukarıdaki nitelikler, önceki yansıda tanımlanan

yönetsel yetmezliklere uygulanabilir.

65

Kazalarda işçi ve amirlerin kusurları

İşçiler Amirler

Kurallara uymama Güvensiz davranislara göz yumma

Kisisel güvenligine özen göstermeme Eğitim görevini yerine getirmeme

Kolayına kaçma Denetim görevini yerine getirmeme

Tehlikeli biçimde şakalaşma Yanlislari, kötü aliskanlıkları düzeltmeme

Yaralanma, vb. amirlerine iletmeme İşin temposunu ayarlayamama

Tehlikeli durumları amirlerine bildirmeme

İşçilerin yorulmasına aldırmama

66

Rapor ve ötesi

Bir kaza raporundan beklentiler, özetle şunlardır: Öz biçimde kazanın meydana gelişi Kazaya yol açmış olan nedenlerin açıklanması Alınması gereken önlemler Önlem alınmasındaki öncelikler ve Yönetimin harekete geçmesine yardımcı olacak

bilgiler.

67

Rapor – hazırlama tekniği

Raporu hazırlayanlar, başkalarının aynı bilgilere sahip olmadığını unutmamalıdırlar.

Aşırı duygusallığa kaçmadan, tüm olgular rapora dökülmelidir.

Ayrıntılar doğal olarak kazanın sonuçları ile göreceli olmalıdır.

Bir raporu değerli kılan neyi anlattığı değil, gelecekte neyi önlediğidir.

68

Raporun bölümleri

Bölüm 1 – Genel BilgilerKayıtsal bilgiler burada tanımlanır. (Kaza tarihi, yeri, kazaya uğrayanlar,

İncelemeyi yapanlar gibi.)

Bölüm 2 – Kazanın anlatılmasıİnceleme sonucu elde edilen veriler ve bunlardan ortaya çıkan olgular ele alınır.

Bölüm 3 – BulgularBu bölümde, kazanın görünür ve kök sebeplerinin aynı sıra ile üzerinde durulur.

Kusurun kimde olduğunun araştırılmadığı unutulmamalıdır.

69

Raporun bölümleri - Devam

Bölüm 4 – ÖnerilerEn önemli bölümdür. İncelemeyi yapan kişi tarafından düzenlenmek zorunda

değildir. Öneriler, incelenen kazanın görünür ve kök nedenlerinin ortadan

kalkmasına yönelik olmalıdır.

Bölüm 5 – ÖzetKazalara artık risk anlayışı ile yaklaşıldığından, bunun doğal sonucu olarak,

maliyet-yarar analizi yapılması olağan beklentiler arasına girmiştir. Doğrudan ve

dolaylı maliyetler bu bölümde anlatılır. Elde edilecek maliyet ile riskleri önleme

veya azaltmaya yönelik çabaların maliyeti karşılaştırılarak, her bir risk için,

maliyet-yarar analizi yapılır.

70

TEŞEKKÜRLER