1

KAZALARI VE

KORUNMA YOLLARI

Prof.Dr. Tun Demirbilek

Dokuz Eyll niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi

alma Ekonomisi ve Endstri likileri Blm t.demirbilek@deu.edu.tr

2

SUNUM PLANI

1. Giri

2. Kazas Nedenleri

3. Trkiyede Kazalarn Etkileyen Faktrler

4. Trkiyede Yaplan Baz Aratrmalar

3

GR

sal ve gvenliine ile davranna ynelik

ilgi art

kazalar risk davranlarndan kaynaklanr. kazalarnn eitli nedenleri olmakla beraber, yaplan aratrmalarn tm i kazalarnn;

beklenmedik olaylardan, bireylerden, makinelerden ve evre koullarndan kaynaklandn ortaya koymutur.

4

GVENL N PARADGMA DNM

Geleneksel Yntemler: Mhendislik

Eitim

Uygulatma

Gncel Yntemler: Glendirme

Ergonomi

Deerlendirme

5

1. Dorudan nedenler

(enerji ve/veya tehlikeli materyallerin planlanmam ekilde ortaya k)

2. Dolayl nedenler

(gvenli olmayan davranlar ve koullar)

3. Temel (kk) nedenler

(ynetimin gvenlik politikalar ve kararlar ile bireysel faktrler)

KAZASI NEDENLER

6

KAZASI NEDENLER

7

8

TRKYEDE KAZALARININ OLUUMUNDA ETKL OLAN FAKTRLERN STATSTKSEL

ANALZ Veriler, 19802004 yllar SSK statistik

Yllklarndan derlenmitir. kazalar; iyeri bykl dikkate alndnda:

9 ve altnda sigortal altran iyerlerinde-daha ok kk iletmelerde

mesai saatleri dikkate alndnda: 1. i saatinde

kdem dikkate alndnda: 3 ay-1 yl kdem. Deneme sresini takiben ilk yllarda

ya dikkate alndnda: 2529 ve 3034 ya aralnda

9

Ekonometrik Model: Johansen Metodolojisi

yerindeki gnlk alma sresi % 10 artnca i kazalarnn % 6.3 orannda azald grlmektedir.

Bireylerin medyan kdemi % 10 artnca, i kazalarnn % 26,3 artmas beklenmektedir.

10

Dier Bulgular

5 yl ve zeri kdeme sahip olan sigortallar, dierlerine gre daha dk i kazas ortalamasna sahiptir.

1. i saati ile ayn dzeyde olmamakla birlikte 8. saat ile 4. saatte de i kazas vakalarnda art grlmektedir.

yerinde alan sigortal says asndan ise, 501-1000 ile 1001 ve daha fazla alann olduu iletmelerde i kazas en az dzeydedir.

11

TRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvensiz alma Ortam

ve Gvenli Olmayan Davranlar

Aybek, Gvercin ve Huritolu (2003) baz kamu kurumlarnda alan toplam 217 teknik personel zerinde yapm olduklar almalarnda, i kazasna urayan 13 kii bunun nedeni olarak

% 44,4 gvensiz alma ortamyla ve

% 55,6s gvenli olmayan davranla ilgili faktrleri belirtmilerdir.

12

TRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvensiz alma Ortam

ve Gvenli Olmayan Davranlar

Demirbilek (2005) tekstil sektrnde faaliyette bulunan bir firmada 250 ii zerinde i gvenlii kltr aratrmas gerekletirmitir.

ilerin i kazasna en fazla neyin neden olduuna ilikin dncelerinin dalm ise u ekildedir:

% 61i gvenli olmayan davran,

% 39u gvensiz alma ortamn

i kazas nedeni olarak grmektedir.

Demirbilek ve akr (2008) tekstil alanlar zerinde yapm olduklar almalarnda da, i kazalarnn nedeniyle ilgili soruya katlmclarn

%45,3 iinin gvenli olmayan davran ve %53,5i i gvenlii olmayan alma ortam olarak cevap

vermilerdir.

13

TRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvenlii Kltr

Demirbilek (2005): Gvenlii Kltr Aratrmas

gvenlii kltr deikenleri arasnda en yksek korelasyon

alann gvenlik alglar ile ynetimin gvenlik alglar ve

gvenlik ncelii ve ynetimin ball deikenleri arasndadr,

Erkeklerin gvenlik katlm ortalamas kadnlardan yksek bulunmu,

alma yaamnda i kazasna urama: Gvenlik ncelii, gvenlik eitimi ve kiisel kontrol boyutlarnda anlaml farkllklar gzlemlenmi.

14

GVENL KLTRNN TANIMI rgt kltr:

davransal normlar = i yapma biimi nedir? deerler = nemli olan nedir ? inanlar = nasl gerekleir ?

gvenlii kltr rgt kltrnn bir alt parasdr ve u ekilde tanmlanabilir: Biz kimiz ve neyiz, neyi nemli buluyoruz ve bu kapsamda

ileri nasl yapyoruz.

Uluslararas Atom Enerjisi Kurumu (IAEA )nun tanmna gre i gvenlii kltr,

rgtn i sal ve gvenlii programlarnn yeterliliine, tarzna ve uygulamadaki srekliliine karar veren birey ve gruplarn deer, alg, tutum, dnme alkanlklar, yetkinlik ve davran rntlerinin bir toplamdr.

15

TRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvenlii Kltr

Akalp ve Ayta (2005) otomotiv yan sanayinde uluslar aras alanda faaliyet gsteren orta lekli bir iletmede toplam 72 kii zerinde yapm olduklar almalarnda, Demirbilek (2005) tarafndan oluturulan gvenlik kltr anketini kullanmlardr. Gvenlik ncelii ile gvenlik iletiimi ve

alglama arasnda pozitif ynl anlaml ilikiler bulunmutur.

16

TRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvenlii Kltr

Demirbilek (2005) tarafndan oluturulan anketin kullanld bir dier almada, Ocaktan (2009) tarafndan otomotiv sektrnde 710 kii zerinde yaplmtr.

yerlerinde daha nce i kazas geiren alanlarn

ynetimin ball ve gvenlik eitimi boyutlarna ilikin puan ortalamalarnn

i kazas geirmeyen alanlara gre anlaml ekilde dk kmasdr.

17

TRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Kiisel Koruyucu Donanm Kullanm

Demirbilek ve akr (2008) almalarnda, kiisel koruyucu donanm kullanm (KKDK)ve gvenli davran etkileyen bireysel ve rgtsel deikenler ele alnmtr. Bir tekstil fabrikasnda alan toplam 170 alan zerinde gerekletirilen almada ulalan bulgulara gre, KKDK ile gvenlik etkinlii ve koruyucu kullanmn

ulalabilirlii arasnda olumlu bir iliki, KKDK ile gvenlik ihtiyac, gvenlik uygulamalar ve iyerinde

SGnin nemi arasnda olumlu bir iliki, KKDKy en ok etkileyen deiken, koruyucu donanmn

ulalabilirlii, gvenlik ihtiyac ve i kazasna uram olma durumunun olduu,

KKDK ile i yaamnda i kazasna urama ilikisi: yaam boyunca i kazasna uram olmann gvenli davran etkiledii saptanmtr.

18

TRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Kadercilik

Dursun (2011) otomotiv yan sanayinde biri yabanc ortakl, dieri aile irketi olmak zere orta lekli 2 firmada gvenlik kltrnn alanlarn gvenlik performans zerindeki etkisini incelemitir.

Eitim dzeyi: lkokul/ortaokul mezunu alanlar, lise mezunu alanlar ve niversite mezunu alanlara gre daha kaderci bir anlaya sahip olduklar sylenebilir. Dier bir ifadeyle, eitim dzeyi arttka alanlar daha az kaderci dnceye sahip olmaktadr. Kadercilik algs operatrde yksek, ynetici de

dk Kadercilik dncesindeki art;

gvenlie uyma davrann azaltmaktadr. gvenlik katlmn azaltmaktadr.

19

KAZALARI VE KORUNMA YOLLARI SUNUM PLANIGR GVENL N PARADGMA DNM KAZASI NEDENLER KAZASI NEDENLERSlayt Numaras 7TRKYEDE KAZALARININ OLUUMUNDA ETKL OLAN FAKTRLERN STATSTKSEL ANALZEkonometrik Model: Johansen Metodolojisi Dier BulgularTRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvensiz alma Ortam ve Gvenli Olmayan DavranlarTRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvensiz alma Ortam ve Gvenli Olmayan DavranlarTRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvenlii Kltr GVENL KLTRNN TANIMITRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvenlii KltrTRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Gvenlii KltrTRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: Kiisel Koruyucu Donanm KullanmTRKYEDE YAPILAN BAZI ARATIRMALAR: KadercilikSlayt Numaras 19