Inalcik, Seriat ve kanun , din ve devlet.pdf

isl2miyitdergisinden

gok gaklndaFuad Sezgin, Bub1fi'nin Kaytaklan

Mu.sa Canrllah, Ildttirtlbn Sinl, Risaleler (qev. A. AqrkgenE-M.H. Krrbagoplu)

Firibi, RLsaleler (gev. I-la.san gahin)Sagki. /nram rsd.fi'f'ttitt Projesi Neydi? (lraz. lr{. I-Iayri Krrbago!lu)

Ignaz Goldziher, |I[akaleler II iicla1,c1 $. Ttrksal, Kadrrt KarStu Soylemin Islarn Gelene{indeki lzclnslimlei

Adil Qiftqi, Islarni Yenilenme: Fazlttr Rabman Orneli

UaktndaI lasan I lancfi, It4uharlnrccl Abicl el-cabiri, Mulrammed Arkoun, Na.sr Ebu

Zcyd, Ali ljarb, Mahnrud 'laha vb. qagclag l.slam cltigrinrirlerindcn;Ign:rz Goldzihe r, J'hcodor Noldeke, Johann Fiick, Rudi Paret, E.D. Hir.sch,

l'ranz llo.scntlrall, vael I). I-lallaq, 1v. canwell snrith vb. e.ski ve yeni oryan-talistlerden ceviriler

UEMehmed S. Hatibo$lu'nun

kitabiyatdrzisine

Bi.itiin Eserleri

$eriat ve Kanuo, Din ve Devlet'

HaI"II, INALCIKpRoF.DR., nlxevr tt. ranlH nOlUrrru

f.slanr'r incelerken temel olarak iki farkh yakla5rm gerqeklegtirilmigtir. Dinin .srkrIyo.r.,nru, yalnrz Kur'an ve Stinnet'te ortaya konan lslam'rn cle[i5mez ve elrccli il-kelerine dayanan bir yorum onermektedir. Bu temel kaynaklardan getirilen delil-lerle, "hakinriyetin Allah'a ait oldusr; a.shnda kiinatrn llir olan Allah'rn mtilkti ol-dugu ve bu ytizden hukukun bir tek kaynagr l>ulundugu" belirtilnrigtir. Runa gGre, Allah'rn emirleri, in.san topluluklan ve devlct cle dahil, btittin cihanr yr)netir.

Baglangrqta belirrmeliyiz ki, lrtr srkr stinni yonrmr l.slanr'rn birligi ve devamh-hfr bakrmrndan lslam tarihi boyunca qok onernli bir rol oynanrqtrr. lslarn, z.arnar)ve mekan iqerisinde birlik ve brittinltistin{i s:rdece, $afii, Milik ve lbn Teymiyyegil-ri btiyiik fakih inramlar .sayesincle konrmr.rqtur. Kaynaklara sachk gerqek l.s-lanr'rn tanrmrnr yaparak onlar, l.slam'r, farkh tarihi.stireqlerincle karEllagtrBr yrkrcr.saldrrrlardan konrmuqlarclrr. gtiphe yok ki, lslan'r benzer.siz bir inanq .si.sterni ola-rak devamlrh$rnr ve .saglamlr$rnr, bu gizgiyi canla bagla takib eden bu ki5ilereborgludtrr. Kanun yapan, koycltrBu kanunun lslarn $eriatr'na uygun olcltr$trnclanenrin olmak iqin her zaman kendini, dini otoritenin fikrini alnraya zomnlu his-.setmiqtir. Btr dtiqrince okulu, biiytik imamlann birincil kaynaklara dayanarak ge-tirclisi yorumun drgrncla herhangi bir yenili$e, bicl'ata izin verilmeyeceSinc inan-nl$ttr, M. Birgivi ve Kadr-zideliler, dinde taas.subu beninr.semi5ler ve O.snranlrtopltrmtrnda te.spit ettikleri yirmihir bid'ata kargr carnilerdc vaazlanyla savag a(-mrglarch. Bir l.slam devleti olarak O.smanh devleti, esa.s itibariyle $eriat'rn tistun-ItiSri ilke.sini izlemiqtir. Me.seli, llir f{ristiyan devlete kapittilasyon verilirken ve-ya bir madde deligtirilirken nnrtlaka geyhiilislimrn fetvast altntrch.

Oyle goninmektedir ki, ilk O.snranlr sultanlan htrkuki kumllar koyarken, hirt-ta onentli politik kararlar alrrken fakilrlere clanrSnrrqlar; claha .sonra aynr arnaq

' Ilrr yrzrnrn ash, Pnrf. lgtiyrk lt(i.seyin Kureshi anrsma diizenlenen bir konferanlar serisintle K:rnrc-Iri Univer.sitesirrde okunmug, daha sonr:r iu esenJe ylyrnlanmr;lr Shad'a, Untma, Kltlldla, e

l.t6 Ls0trril;r'lt I (1998), su)', 4

i(.i1 ,Scl,hillislalllrk nral

1.3r1 lsldtttil,dl I (1998), sd14 4

ritcnin rnirtlak ba$unsrzlr$r konulannda qok duyarh idiler ve kamu yonetiminiclainra kcndi devlet ve hukuk anlayrglarr do$rultu.sunda orgtitleme hakktna .sa-hi;'r olcluklurt kant.stnr taqtyorlarch. $ekil hakrnrrndan ya.salar, pratik alanlar

t40 BMmi.ylit I ( 1998). su)', 1t

'l'rrrsrrl lley rlevantla, "iki.sindcrr ltcrhangi lririnin gcrqeklc'snre.si ke.sinlil

111 tsldmiydt I (1998), sayt 4

cl.l