Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun 1 Þróun hugmynda barna um...

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

1

Þróun hugmynda barna um líkamann

Áhrif námsefnis og kennsluaðferða

Gunnhildur Óskarsdóttir

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

2

Doktorsverkefni

• Leiðbeinendur: Jón Torfi Jónasson HÍ og Michael Reiss IOE. Allyson Macdonald KHÍ einnig í doktorsnefnd.

• Styrkt af Rannsóknarnámssjóði Rannís og Rannsóknarsjóði KHÍ.

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

3

Aðdragandi

• Grunnskólakennari og lektor í kennslufræði við KHÍ

• Aðalnámskrá grunnskóla

• Námsefnishöfundur

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

4

Hugmyndir barna um líffærin

• Verkefni nemenda við KHÍ

• Erlendar rannsóknir m.a.

-SPACE (Science Processes and Concepts Exploration)

-Reiss og Tunnicliffe

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

5

Hugmyndafræðilegur grunnur: hugsmíðahyggja

• Nemandi byggir upp þekkingu þannig að hann mátar nýjar hugmyndir við fyrri hugmyndir og þekkingu.

• Áður en börn hefja skólagöngu sína hafa þau byggt upp sitt eigið hugmynda- og hugtakanet .

• Með nýrri reynslu og þekkingu verður til æ stærra og flóknara hugtakanet í huga nemandans eftir því sem ný þekking aðlagast þeirri sem fyrir er.

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

6

Rætur hugsmíðahyggju

• Rætur hugsmíðahyggju má m.a. rekja til kenninga Piaget og Vygotsky’s um vitsmunaþroska einstaklingsins og hvernig hann byggir upp þekkingu sína.

• Áhersla á forhugmyndir nemenda og að taka mið af þeim við undirbúning náms og kennslu.

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

7

Taka mið af forhugmyndum og nemandanum þar sem hann er staddur

(Selley 1999:12)

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

8

Hlutverk kennarans

• Kennarinn verður að vita hvar nemandinn er staddur til að geta vísað honum til vegar.

(Selley 1999: 4))

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

9

Rannsóknarspurningar

• Hvaða hugmyndir hafa börn í 1. bekk grunnskóla um líkamann áður en kennsla um líkamann hefst? (Útlit, staðsetning, hlutverk)

• Hvernig þróast/breytast hugmyndirnar á einu ári (í 1. og 2. bekk)? (Útlit, staðsetning, hlutverk)

• Hvað hefur helst áhrif á þróun hugmynda? Kennsluaðferðirnar, kennsluumhverfið, námsefnið, samskiptin í bekknum, eitthvað annað?´

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

10

Námsefnið

Komdu og skoðaðu líkamann

Höfundar: Gunnhildur Óskarsdóttir og Ragnheiður HermannsdóttirMyndir: Sigrún Eldjárn. Útg. Námsgagnastofnun, 2001.

• Stór kennarabók (kjöltubók) með ítarlegum texta og stórum myndum.

• Nemendabók með einfaldari texta (sömu myndum)

• Kennsluleiðbeiningar, ítarefni og kennsluhugmyndir á vef Námsgagnastofnunar www.nams.is

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

11

Þátttakendur

Einn grunnskóli í Reykjavík:

Einn kennari en auk þess þrír samkennarar sem vinna í sama árgangi.

19 nemendur (20 fyrra árið)

Foreldrar barnanna (foreldrar 6 barna)

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

12

Rannsóknaraðferðir

– Þátttökuathuganir, myndbandsupptökur

– Teikningar

– Einstaklingsviðtöl

– Greinandi verkefni (diagnostic tasks)

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

13

Kennsluaðferðirnar sem notaðar voru:

Tveir flokkarKanna hugmyndir nemenda Bæta við

hugmyndirnar-umræðu og spurnaraðferðir -kynningar (fræðsla)

-athuganir/tilraunir -upplýsingaöflun

-sýnikennsla-leikræn tjáning

*teikningar*greinandi verkefni

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

14

Barn verður til

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

15

Teikningar barna

• Notaðar til að skoða og meta upphafshugmyndir (forhugmyndir) áður en formleg kennsla um líkamann hófst.

• Notaðar til að skoða þróun hugmynda barnanna á meðan á kennslu um líkamann stóð, í 1. og 2. bekk.

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

16

Teikningar

• Kennari og rannsakandi skrifuðu útskýringar barnanna við teikningarnar.

• Teikningum hvers barns var safnað saman til skoðunar og greiningar.

• Notaður var sérstakur 7 stiga skali þróaður af Reiss og Tunnicliffe (1999) til að greina teikningar barnanna.

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

17

Skali Reiss og Tunnicliffe (1999) - Bein

• Level 1 No bones.• Level 2 Bones indicated by simple lines or circles.• Level 3 Bones indicated by ‘dog bone shape’ and at

random or throughout body.• Level 4 One type of bone in its appropriate position.• Level 5 At least two types of bone (e.g. backbone and

ribs) indicated in their appropriate position.• Level 6 Definite vertebrate skeletal organisation shown

(i.e. backbone, skull and limbs and/or ribs).• Level 7 Comprehensive skeleton (i.e. connections

between backbone, skull, limbs and ribs).

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

18

Beinagrindin

Fyrir - stig 2 Eftir - stig 4

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

19

Beinagrindin

Fyrir - stig 2 Eftir - stig 6

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

20

Beinagrindin

Fyrir - stig 6 Eftir - stig 6

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

21

Bein: fyrir og eftir kennslu

2 2

3

2

6

3 3

2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

4

3

4

6 6 6 6

5

6

4

6

4

5

4

5

2

5

4 4

6

4

0

1

2

3

4

5

6

7

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

before after

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

22

Bein og vöðvar

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

23

Bein og vöðvar

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

24

Skali – líffæri GÓByggt á Reiss og Tunnicliffe

• Level 1 No representation of internal structure.• Level 2 One internal organ (e.g. brain or heart) placed at random.• Level 3 One internal organ (e.g. brain or heart) in appropriate

position.• Level 4 Two internal organs (e.g. brain, heart or stomach) placed at

random.• Level 5 Two internal organs (e.g. brain, heart or stomach) in

appropriate positions but no extensive relationships indicated between them.

• Level 6 More than two internal organs in appropriate position but no extensive relationships indicated between them.

• Level 7 More than two internal organs in appropriate position and one organ system indicated (e.g. gut connecting head to anus or connections between heart and blood vessels).

• Level 8 Two or more major organ systems indicated out of digestive, circulatory, gaseous exchange and nervous systems.

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

25

Líffærin

Fyrir - stig 3 Eftir - stig 6

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

26

Líffærin

Fyrir- stig 5 Eftir - stig 6

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

27

Líffærin

Fyrir - stig 7 Eftir - stig 7

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

28

Líffærin: fyrir og eftir kennslu

5

3

5

6 6

3

5 5 5 5

3

5

6

5 5 5

7

2

7

2

6 6

5

6

7

6

7 7 7 7

6 6

5

6

7

6

7

6

0

1

2

3

4

5

6

7

8

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

before after

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

29

Matur í munni

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

30

Meltingin

• Fyrir Eftir

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

31

Meltingin

• Fyrir Eftir

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

32

Hjartað og blóðrásin

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

33

Blóðrásin

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

34

Heilinn

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

35

Heilinn

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

36

Þrír hópar nemenda

• Eftir virkni og þátttöku í umræðum:

1. Tekur þátt í umræðum (visible active children) 5

2. Tekur stundum þátt í umræðum (semi active children) 7

3. Tekur aldrei þátt í umræðum (quiet children). 7

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

37

Þöglu börnin - beininBones: quiet children

0

1

2

3

4

5

6

7

9 10 11 12 14 16 20

before

after

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

38

Þöglu börnin - líffæri

Organs:quiet children

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 14 16 20

before

after

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

39

Hvað segir þetta okkur?

• Um kennsluaðferðirnar, kennslugögn?

• Um námsefnið, teikningar og myndir í námsefni?

• Hvað þarf að hafa í huga?

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

40

Kennsluaðferðirnar

• Sýnikennsla og umræður

• Verklegar æfingar og umræður

• Leikræn tjáning og umræður

• Umræðurnar hafa líka áhrif á hugmyndir þöglu barnanna þó þau taki ekki þátt sjálf. Virkni felst líka í því að hlusta og horfa.

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

41

Námsefni

• Hnitmiðaður texti.

• Myndrænar líkingar.

• Myndir og teikningar í kennslubókum hafa mikil áhrif.

Gunnhildur Óskarsdóttir, Málþing um náttúrufræðimenntun

42

Hafa í huga

• Teikningar barna sem námsmatsaðferð eða rannsóknaraðferð gefa ekki alltaf rétta mynd af hugmyndum þeirra sbr. rautt og blátt V hjarta og heilar brauðsneiðar, gulrætur og jafnvel kjötlæri í maga. Þau muna eftir teikningunum í bókinni og teikna eins en teikningar þeirra endurspegla ekki alltaf hugmyndir þeirra. Geta gefið mikilvæga innsýn.

• Miklu máli skiptir því að nota fleiri aðferðir s.s. umræður, viðtöl og greinandi verkefni til að kanna hugmyndirnar til að hægt sé að skipuleggja kennslu sem tekur sem mest mið af hugmyndunum og vísar veginn áfram.