Eli Lillebø Magdy El-Salhy Medisinsk klinikk, Stord Sjukehusƒƒ ¸lsom... · •Linda er...

FFøølsam tarmlsam tarmEli LillebEli Lillebøø

Magdy ElMagdy El--SalhySalhyMedisinsk klinikk, Stord SjukehusMedisinsk klinikk, Stord Sjukehus

••Linda er ei 36Linda er ei 36--åårig kvinne, ikke rrig kvinne, ikke røøker, gift og ker, gift og har 3 barn. Ho arbeider som kontorsjef phar 3 barn. Ho arbeider som kontorsjef påå likningskontoret. likningskontoret. ••Ho har i mange Ho har i mange åår hatt periodar med diarr hatt periodar med diarèè vekslande med forstopping. Ogsvekslande med forstopping. Ogsåå buksmerter buksmerter lokalisert rundt navlen. lokalisert rundt navlen. •• Har oppsHar oppsøøkt mange legar og blitt underskt mange legar og blitt undersøøkt kt fleire gonger med gastroskopi og coloskopi. fleire gonger med gastroskopi og coloskopi. GjennomgGjennomgåått kolecystoektomi ptt kolecystoektomi påå svake svake indikasjon og laparaskopert.indikasjon og laparaskopert.••Hennar symptom har pHennar symptom har pååverka drastisk verka drastisk hennar livskvalitet. hennar livskvalitet.

08-09-2006

Kva kan det vera ?

•Klinisk bilde

•Manny-kriteriene

•Rom II-kriteriene

Diagnose

Klinikisk: Buksmerter

Klinisk: Diarè eller forstopping

Klinisk: Oppblåst

ManningkriterieneManningkriteriene

1.1. Smerte som vert lindra ved tarmtSmerte som vert lindra ved tarmtøømmingmming2.2. AvfAvføøringsfrekvensen aukar nringsfrekvensen aukar nåår smertene r smertene

begynnerbegynner3.3. AvfAvføøringkonsistensen blir lausare nringkonsistensen blir lausare nåår r

smertene begynnersmertene begynner4.4. Magen er oppblMagen er oppblååstst5.5. Slim i avfSlim i avføøringring6.6. Kjensle av ufullstendig tarmtKjensle av ufullstendig tarmtøømmingmming

For For diagnosen IBS vert det ,dersom det ikkje er tap diagnosen IBS vert det ,dersom det ikkje er tap av vekt, nedsett allmenntilstand, infeksjonsteikn/ av vekt, nedsett allmenntilstand, infeksjonsteikn/ inflammasjon og eller blodige dearinflammasjon og eller blodige dearèè krevt:krevt:

Rom IIRom II--kriteriene:kriteriene:

Minst 12 veker, som ikkje treng vera Minst 12 veker, som ikkje treng vera samenhengande dei siste 12 msamenhengande dei siste 12 måånader, bukubehag nader, bukubehag eller buksmerter, som har to av tre kjenneteikn:eller buksmerter, som har to av tre kjenneteikn:••lettar etter tarmtlettar etter tarmtöömming og/ellermming og/eller••endring i avfendring i avføøringsfrekvens og/ellerringsfrekvens og/eller••endring i avfendring i avføøringsform/konsistensringsform/konsistens

PrevalensPrevalens

•• ca 15ca 15--25% av befolkingen25% av befolkingen

•• 2 kvinner: 1 mann2 kvinner: 1 mann

Prevalens pPrevalens påå StordStord

7 500- 12 500 pasienter

3000 pasienter som søker hjelp

Utredning:Utredning:

Klinisk undersøkning

Gastroskopi og koloskopi

Tynntarmsrøntgen

Ultralyd abdomen

Blodprøvar

Patogenes ?Patogenes ?Etiologi ?Etiologi ?

The The neuroendocrineneuroendocrine system of the gutsystem of the gut

Myentric ganglion i tunntarm väggen mellan longitudinella (upp) och cirkuläramuskel (ner). Brunt färgatneuron innehåller NO and små prick är nerver innehållande samma ämne.Magdy El-Salhy, Gastroenterologi, IMK

E n d o k r i n c e l l ( b r u n a ) i m u k o s a a v t u n n t a r m e n . S e k r e t o r i s k a g r a n u l e ä r b a s e r a då t c e l l b a e s n o c h f r i s ä t t s t i l l b l o d k ä r l i s u b - m u k o s a n .M a g d y E l - S a l h y . G a s t r o e n t e r o l o g i , I M K .

S e r o t o n i n c e l l ( b r u n a ) i k r y p t e r a vt j o c k t a r m e n .M a g d y E l - S a l h y . G a s t r o e n t e r o l o g i ,I M K .

BehandlingBehandling

• God kontakt

• Diett

Steg 1

• Skifte tarmflora

• Medisinsk behandling mot tarmluft

• Gå turer eller jogge

BehandlingBehandling

Medikamentell:• Symtomatisk: Imodium (loperamid), Toilax

(bisakodyl), movicol, vatten enema, Laxoberal (natriumbiscosulfat)

• Serotonin: tryptozol, Tegesrod• Motilin agonist: erytromycin• Ghrelin?

Steg 2

BehandlingBehandling

• Hypnotisk behandling

• Biofeed-back behandling

Steg 3

Team arbeid ved poliklinikkenTeam arbeid ved poliklinikken

•• 1 lege1 lege

•• 3 3 sjukepleiararsjukepleiarar

•• 1 1 dietistdietist ??

LegekontaktLegekontakt

•• 08.09.2006: diagnostikk, samtale og 08.09.2006: diagnostikk, samtale og informationinformation

•• 30.10.2006: grundig legeunders30.10.2006: grundig legeundersøøkelse, kelse, blodprblodprøøvarvar

•• 04.12.2006: gjennomgang av diett og 04.12.2006: gjennomgang av diett og dagbokadagboka

SjukepleiekontaktSjukepleiekontakt

•• 12.01.2007: 12.01.2007: •• GGåått gjennom dagboka.tt gjennom dagboka.•• JamfJamføørt smerte/ubehag/luftplager med rt smerte/ubehag/luftplager med

matinntak dagen fmatinntak dagen føør.r.•• Diskutert overgang til SpeltmjDiskutert overgang til Speltmjøøl.l.•• Anbefalt blAnbefalt blåå IdoformIdoform som kur. (som kur. (TailandturTailandtur i i

febr.)febr.)•• Ta og med Ta og med MinifomMinifom..•• BrBrøødoppskrift.doppskrift.•• Variere kosten for Variere kosten for ikkjeikkje åå bli matlei.bli matlei.

LukkelegLukkeleg SluttSlutt

Etter 5 Etter 5 mmåånadernader: : 3 legebes3 legebesøøk og k og

1 sjukepleiebes1 sjukepleiebesøøk k helt frisk.helt frisk.

Behandling av fBehandling av føølsam tarmlsam tarm

•• Steg 1Steg 1

•• a. dietta. diett•• b. skifte tarmflorab. skifte tarmflora•• c. medisinsk behandling for luftplagerc. medisinsk behandling for luftplager

Skifte tarmflora:Skifte tarmflora:

•• 1gl.Biola eller 1gl.Biola eller CulturaCultura daglegdagleg. . •• IdoformIdoform 1tbl.dagleg. 1tbl.dagleg. •• RakfiskRakfisk•• SurstrSurstrøømmingmming

Medisinsk behandling for tarmluftMedisinsk behandling for tarmluft

•• MinifomMinifom kapslarkapslar 200mg200mg

•• MinifomMinifom liniment 100mg/mlliniment 100mg/ml

AktivitetAktivitet

•• GGåå•• JoggeJogge

DiettDiett

•• MeirMeir komplisert og individuelt.komplisert og individuelt.

•• 1.prinsipp1.prinsipp------llåågfiberdiettgfiberdiett•• DeiDei fleste toler: fleste toler: kjkjøøtt, fisk, kylling, sm, fisk, kylling, smøør, r,

olje, speltmjolje, speltmjøøl, gulrot, tomat, eple og l, gulrot, tomat, eple og ppæære (skrelt), sitrusfrukt, (mjre (skrelt), sitrusfrukt, (mjøølk), lk), kaffikaffi, te, , te, sjokolade, chips, alkohol (mengde?)sjokolade, chips, alkohol (mengde?)

•• Toler ogsToler ogsåå litt: andre grlitt: andre grøønsaker.nsaker.

DiettDiett

•• Toler Toler ddåårlegrleg::•• KveitemjKveitemjøøl, l, bakevarerbakevarer med med mykjemykje gjgjæær, r,

pasta, lpasta, løøk, kvitlk, kvitløøk, paprika, kk, paprika, kåål, kl, kåålrot, lrot, druer, banan, bdruer, banan, bøønner, nner, kolsyrehaldigkolsyrehaldig drikke, lett mat (drikke, lett mat (matmat med kunstig smed kunstig søøtstoff)tstoff)

Byte ut kveitemjByte ut kveitemjøøl med speltl med spelt

•• Spelt er Spelt er eiteit urgamalt kornslag.urgamalt kornslag.60006000--5000 f.Kr. Kaukasus5000 f.Kr. Kaukasus

•• 40004000--3000 f.Kr. 3000 f.Kr. MoldaviaMoldavia•• Industriell Industriell jordbruksrevulusjonjordbruksrevulusjon ca.1800 kom ca.1800 kom

kveiten.kveiten.•• Spelt er Spelt er nnøøysamysam, treng , treng ikkjeikkje gjgjøødsel, enkelt dsel, enkelt åå

dyrke dyrke øøkologisk, men kologisk, men gjergjer berre 30berre 30--50% av 50% av kveiteavling.kveiteavling.

•• Brukt som Brukt som llæækjandekjande mat i mat i uminnelegeuminnelege tider.tider.

DagbokDagbok

Skal Skal innehaldainnehalda daglegedaglege fføøringarringar av alt av alt einein puttarputtar i munnen gjennom minst 14 i munnen gjennom minst 14 dagardagar..

(sporadiske (sporadiske fføøringarringar er nyttelaust, er nyttelaust, bortkasta)bortkasta)

Beskriving av smerter:Beskriving av smerter:v/v/mykjemykje smerter skala frsmerter skala fråå 11--1010AvfAvf: kor mange og konsistens: kor mange og konsistens

SjukepleiekonsultasjonSjukepleiekonsultasjon

•• Samtale om smerter/luftplagerSamtale om smerter/luftplager•• GGåår gjennom dagbok. r gjennom dagbok. •• Finne Finne samanhengsamanheng mellom inntak og plagermellom inntak og plager•• Kalkulert riskKalkulert risk•• KorleisKorleis takla problem best rtakla problem best rååd er og likevel d er og likevel

leva godt (normalt)leva godt (normalt)

Treg mageTreg mage

•• GGåå, jogge, jogge•• Svisker, fersk mango, Svisker, fersk mango, annanasannanas (kvite (kvite

fibrarfibrar))•• v/v/alvorlegalvorleg opstipasjonopstipasjon::•• ToilaxToilax 5mg 25mg 2--3 3 tbltbl kvar 3.dag 3 gonger,kvar 3.dag 3 gonger,•• LaxoberalLaxoberal 1515--20dr. kvar 3.dag 3 gonger, 20dr. kvar 3.dag 3 gonger, •• MovicalMovical 1 dose kvar 3.dag 3 gonger.1 dose kvar 3.dag 3 gonger.

DearDearèè::

•• PrPrøøve feit mat, ve feit mat, evtevt proteinrik mat.proteinrik mat.•• PrPrøøve ut ve ut eiteit matslag om gongen.matslag om gongen.•• Individuelt Individuelt kvakva einein toler.toler.

Andre problem:Andre problem:

•• GGåår ned i vekt.r ned i vekt.•• TenkjeTenkje nnææringsinnhaldringsinnhald..•• Vitaminer.Vitaminer.•• Bake med lite gjBake med lite gjæær. 2r. 2--5g/3 store br5g/3 store brøødd•• Bake Bake utanutan gjgjæærr•• GlutenfrittGlutenfritt•• Gluten Gluten –– eiteit protein. Svprotein. Svæært tungt rt tungt åå fordfordøøye.ye.•• OstOst-- Kasein Kasein –– eiteit protein. Svprotein. Svæært tungt rt tungt åå fordfordøøye.ye.

Andre Andre alvorlegealvorlege problem.problem.

•• Psykiske plager, depresjonPsykiske plager, depresjon•• VanskelegVanskeleg ofte tofte tøøff heimesituasjon.ff heimesituasjon.•• AlvorlegeAlvorlege spiseforstyrrelsarspiseforstyrrelsar•• Sosiale Sosiale vanskarvanskar

DokumentasjonDokumentasjon

•• Sj.plSj.pl. Skriv notat i v. Skriv notat i våårt rt dokumentasjonssystem, for tida dokumentasjonssystem, for tida InformedixInformedix

•• Sender til godkjenning til Sender til godkjenning til ansvarlegansvarleg legelege•• Kopi til Kopi til fastlegefastlege etter godkjenningetter godkjenning

RefusjonRefusjon

•• Kode 58.0 m/Kode 58.0 m/dearedeare•• Kode 58.9 u/Kode 58.9 u/dearedeare•• A01 v/A01 v/hovuddiagnosehovuddiagnose innaninnan 6 mnd6 mnd•• A02 v/A02 v/hovuddiagnosehovuddiagnose over 6 mndover 6 mnd

•• Ingen eigendel v/Ingen eigendel v/sj.pl.konssj.pl.kons

Dokumentasjon Dokumentasjon

•• Kopi arkivert i perm for Kopi arkivert i perm for åå lett finne tilbake lett finne tilbake til pas og ha kontroll over kor mange som til pas og ha kontroll over kor mange som er i systemet.er i systemet.

•• Alle Alle tilbakeftilbakeføørestrest til til ansvarlegansvarleg lege : lege : Magdy El Magdy El SalhySalhy for for åå oppsumme og oppsumme og avslutte.avslutte.

Sjukepleie Sjukepleie konsultasjonarkonsultasjonar::

•• Ca 40 pas.Ca 40 pas.•• 11--4 4 konsultkonsult

•• Alder 10Alder 10--8080•• Mest damerMest damer

Bakgrunn for Bakgrunn for interessainteressa::

•• Mange Mange åår arbeidd med mageproblem som r arbeidd med mageproblem som einein ikkjeikkje har kunna har kunna ppååvisavisa åårsak til eller behandla.rsak til eller behandla.

•• Pas. Som var plaga med smerter, oppblPas. Som var plaga med smerter, oppblååst st mage, mage, lauslaus--tregtreg mage osv. mage osv.

•• Alt normalt, ingen ca., leva med problemet.Alt normalt, ingen ca., leva med problemet.•• KviforKvifor var dette interessant?var dette interessant?

•• Enkel behandling, Enkel behandling, ufarlegufarleg, , verkarverkar ppåå mange.mange.