CVO VSPW-Kortrijk - Luc Descamps - Adolescentie

De adolescentCVO VSPW-KORTRIJK

Luc DESCAMPS

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

Puberteit◦ 12à13 tot 15à16 jaar ◦ Lichamelijke veranderingen + psychisch onevenwicht

Adolescentie◦ 15à16 tot 20à22 jaar

Jong-volwassenheid ◦ Interimstatus tussen adolescentie en volwassenheid◦ Genietend van rechten en vrijheden van de volwassene◦ Doch nog uitstellen van volledige deelname aan de

maatschappelijke verplichtingen en zorgen◦ Experimenteren, ‘andere’ levenswijze pogen te realiseren

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

Lichaam kind lichaam volwassene

Groeispurt Seksuele rijping Acceleratieverschijnsel Psychologische reacties op de

lichaamsveranderingenUitputtingZelfconceptHoge verwachtingen door anderenPromotie niet aanvaarden

◦ Begin: strekkingfaseBegin: strekkingfase Disharmonisch Lengtegroei ledematen (eerst handen en voeten en later

armen, benen) + groei bepaalde lichaamsextremiteiten (kin, neus)

◦ Naderhand: vullingfase Naderhand: vullingfase Vermindering van het onderhuids vetweefsel t.v.v. de

hoeveelheid spierweefsel Duidelijker bij jongens (verbreding schouders) dan bij

meisjes (verbreding bekken)

◦ Verloop:Verloop: Meisjes : start 10 ½ jaar – hoogtepunt 12 jaar – einde 17

jaar Jongens : start 13 jaar – hoogtepunt 14 jaar – einde 18 à

19 jaar

Seksuele rijpingsprocessenSeksuele rijpingsprocessen◦ Meisjes: Meisjes:

Tussen 9 en 14 jaar: beginnende borstontwikkeling 1 jaar later: start uitgroei uitwendige geslachtsorganen, groei

schaamhaar Nog 1 jaar later: okselbeharing Tussen 10 en 16 jaar: eerste menstruatie Ongeveer 15 jaar: voltooiing seksuele rijping

◦ Jongens:Jongens: Rond 12 à 13 jaar: uitwendige geslachtsorganen worden groter 1 jaar later : start groei schaamhaar Nog 1 jaar later: okselbeharing, begin baardgroei en

stembreking + eerste zaadlozing Rond 16 jaar: voltooiing seksuele rijping

Adolescent vandaag t.o.vroeger:Adolescent vandaag t.o.vroeger:

Groter

Eerder geslachtsrijp Door:

Betere gezondheidszorg Afschaffing kinderarbeid Doorbreken seksuele taboes …

SpierontwikkelingSpierontwikkeling

Uithoudingsvermogen Uithoudingsvermogen

Sporten = favoriete bezigheidSporten = favoriete bezigheid◦ Technieken verbeteren◦ Lichamelijke aantrekkelijkheid vergroten◦ Competitie◦ Just for fun

Lichamelijk aantrekkelijk = positief positief voor zelfbeeldvoor zelfbeeld

Negatieve gevoelens Negatieve gevoelens door: Vroege/late rijping ≠ lichamelijke/psychische ontwikkeling Ongelijk verloop van ontwikkelingen Afwijkingen vrouwelijk/mannelijk ideaalbeeld Jeugdpuistjes Menarche/spermarche: tegenstrijdige emotie

Rechtstreekse invloeden Rechtstreekse invloeden op het gedrag:

Groeispurt vergt veel energie uitputtingen Lichaamsbesef kan de snelle en disharmonische

veranderingen niet volgen : onhandigheid, stunteligheid Deuk voor zelfconcept en zelfwaardering

Onrechtstreekse invloeden Onrechtstreekse invloeden op het gedrag:

Volwassener lijken té hoge verwachtingen Mannelijk of vrouwelijk uiterlijk andere bejegening (is

nieuw, eventueel confronterend gegeven) Emotionele reacties (vb. in de war zijn, moeilijk

aanvaarden, negatieve reacties bij bepaalde ongemakken, …).

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

Abstracte begrippenAbstracte begrippen◦ Woorden en symbolen◦ Uitdrukkingen en begrippen met dubbele betekenis

Interpropositioneel denkenInterpropositioneel denken◦ Beweringen o.b.v. formele eigenschappen

Denken over hypothesenDenken over hypothesen◦ Bestaande realiteit is slechts 1 van veel mogelijke realiteiten◦ Relativerend en kritisch kijken naar gewoonten

Hypothetisch-deductief denkenHypothetisch-deductief denken◦ Bij het oplossen van problemen, eerst mogelijke antwoorden

bedenken, die in gedachten toetsen, en hieruit de best passende oplossing halen

Experimenteel denkenExperimenteel denken◦ In gedachten de situatie een paar keer overdoen, met elke keer een

ander element of factor als vertrekpunt Combinatorisch denkenCombinatorisch denken

◦ In gedachten aftoetsen van mogelijke oplossingen of antwoorden, vertrekkend vanuit een factoranalyse geen mogelijkheid overslaan of vergeten

Aandacht en concentratie

◦ Selectieve aandacht

◦ Verdelen van aandacht

◦ Langdurige concentratie mogelijk

VolwassenentaalVolwassenentaalGesproken en geschreven taal = begrijpen en voortbrengen

MaarMaar volwassenen begrijpen niet altijd ‘taal van jongeren’taal van jongeren’◦ Bvb. sms’jes en chat-taal

of uitdrukkingen zoals ‘smoren’, ‘iemand binnendraaien’, etc.

TaalontwikkelingTaalontwikkeling stopt niet

Intellectuele vooruitgang, kwantitatief + kwalitatief

Vernieuwd egocentrisme

Onrealistisch zelfbeeld

Verlies van zekerheden

Overkritische ingesteldheid

Zie verder bij ‘PersoonlijkheidsontwikkelingZie verder bij ‘Persoonlijkheidsontwikkeling

◦Kritische houding

◦Zelfreflectie

◦Discussiëren

◦Idealisme

◦≠ Intelligenter

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

Volgens Erikson: identiteitscrisis(identiteitsverwarring vs. Identiteit)

Snelle dysharmonische groei Seksuele rijping Verandering verwachtingen Nieuwe cognitieve mogelijkheden

Verdwijnen zekerheden vervreemding van zichzelf identiteitsverwarring identiteitsverwarring

Taak: verschillende zelfbelevingen integreren tot een psychosociaal geheel = identiteit= identiteit

Psychosociaal moratorium of Psychosociaal moratorium of

laboratoriumlaboratorium

Tweede protestfase

Conformisme ten aanzien van leeftijdsgenoten

Dwepen met idolen

Projectieve vriendschappen en verliefdheden

Eigen territorium

Experimenteren, ervaringen opdoen

Problemen Problemen i.v.m. identiteitsvorming n.a.v.: Vorige fasen Leeftijdsgenoten Gezin Maatschappelijke context

Problematisch: Voortijdig afsluiten (foreclosureforeclosure) Ernstige identiteitsverwarring (identity confusionidentity confusion) Blindelings een identiteit aannemen (synthetic synthetic

identityidentity) Extreem verzet (negative identitynegative identity)

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

SeparatieSeparatie = loskomen van ouders

-Invloed: ouders , lftgenoten

-Beeld ouders: ouders = feilbaar

-Generatiekloof?

IndividuatieIndividuatie = autonome persoon worden

-Verschilt per gezin en cultuur

Rolveranderingen:Rolveranderingen:- - Intimiteit en seksualiteit- Relationeel binden- Beroep en studie- Moreel, politiek en levensbeschouwelijk

22dede separatie-individuatiefase (Mahler): separatie-individuatiefase (Mahler):

Tijdens de peutertijd beseft het kind dat het niet gelijk is aan de primaire zorgfiguur + dat deze primaire zorgfiguur niet steeds ter beschikking is

Tijdens de vroege adolescentie: 2de separatieindividuatiefase

- Autonomie : zelfstandig beslissingen nemen- Invulling geven aan de individualiteit Conflicten met ouders zijn basis van groei

2 dimensies2 dimensies1. Hoge versus lage verwachtingen2. Hoge versus lage responsiviteit

4 opvoedingsstijlen4 opvoedingsstijlen1. Autoritaire opvoedingsstijl2. Gezaghebbende opvoedingsstijl3. Toegeeflijke opvoedingsstijl4. Ongeïnteresseerde opvoedingsstijl

Autoritaire opvoedingsstijlAutoritaire opvoedingsstijl◦ Eisend en controlerend, weinig begrip voor gevoelens en

behoeften◦ afhankelijkheid, onzekerheid, afwachtend zijn, minder

tolerantie bezittend, …

Gezaghebbende opvoedingsstijlGezaghebbende opvoedingsstijl◦ Verantwoording & overleg, warme en hartelijke contacten◦ positief zelfbeeld, hoge sociale competenties, gemakkelijke

autonomie-ontwikkeling, …

Toegeeflijke opvoedingsstijlToegeeflijke opvoedingsstijl◦ Rekening houden met gevoelens en argumenten van het kind +

weinig grenzen en controle◦ afhankelijkheid, opvliegendheid, verwend, …

Ongeïnteresseerde opvoedingsstijlOngeïnteresseerde opvoedingsstijl◦ Verwaarlozend ◦ ongelukkig, delinquentie, …

Meer omgangMeer omgang, ook buiten school

Informele ontmoetingenInformele ontmoetingen, ook met andere sekse

Grote en kleine groepen groepen

BelangBelang?? Zelfwaardering, want onzekere periode Sociale vaardigheden Experimenteren met nieuwe rollen Integratie volwassenenwereld voorbereiden Sociale vergelijking

De jeugdcultuurDe jeugdcultuur◦ Ado’s hebben een eigen cultuur, met eigen

opvattingen en gedragingen

Verschillende subculturenVerschillende subculturen◦ = Basis voor ‘imago’◦ Geen groep van vrienden, hoewel die er wel

kunnen uit voortkomen◦ ‘Conformisme’Bvb. skaters, emo’s,

jumpers, tecktonik fans, …

Vriendschap tss ‘boezemvriend(inn)en’Vriendschap tss ‘boezemvriend(inn)en’

◦ Speciale band: intimiteit, gelijkwaardigheid en wederkerigheid

◦ Invulling: wederzijds vertrouwen, steun en zorg, gesprekken over alledaagse en intieme zaken

◦ Nadruk: Jongens: vaak samen dingen doen Meisjes: vertrouwensfiguur

◦ Tegenwicht voor gevoelens van eenzaamheid

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

OntdekkingOntdekking eigen/ander lichaam Seksuele omgang Seksuele omgang met eigen/ander lichaam

Genitale fase Genitale fase (Freud)◦ Geslachtscontact = centraal◦ Volwassen seksualiteit, gericht op seksuele

omgang met persoon buiten het gezin

Grote openheidopenheid versus taboesfeertaboesfeer

Seksuele thema’sSeksuele thema’s1. Zelfbevrediging1. Zelfbevrediging◦ Verwondering, ongemak, schuld◦ Zelfs bij kleine kinderen◦ Jongens > meisjes

2. ‘De eerste keer’2. ‘De eerste keer’◦ Van vasthouden, via tongzoenen, aanrakingen lichaam en

geslachtsdelen tot ‘de eerste keer’◦ Opleidingsniveau: hoe lager, hoe vroeger; en viceversa◦ Motieven: nieuwsgierigheid, affectie, status volwassene◦ Gemengde emoties: jongens positiever dan meisjes

3. Anticonceptie en veilig vrijen3. Anticonceptie en veilig vrijen

◦ Waarom condoom? Meisjes: zwangerschap voorkomen Jongens: geslachtsziekten voorkomen Hoe jonger, hoe minder anticonceptiegebruik Hoe meer seksuele ervaring, hoe meer

anticonceptiegebruik

◦ Tienerzwangerschap Belang van externe factoren: steun familie, steun

partner, economische en culturele factoren

4. Homoseksueel gedrag4. Homoseksueel gedrag

◦ Drie reacties op ontdekking: Verzet en maskeren Acceptatie en dubbelleven Volledige aanvaarding en openheid

◦ Spanningen en angsten Zelfmoord > gemiddelde

◦ Reacties omgeving meestal positief

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

Egocentrisme Egocentrisme = ‘anderen zijn ook met mij bezig, omdat ik met mezelf bezig ben’ = Imaginair publiekImaginair publiek: wanneer een adolescent (kritisch of bewonderend) over zichzelf denkt, denkt hij dat de anderen dit ook doen op dezelfde manier (zoals een publiek).

EgocentrismeEgocentrisme = Persoonlijke fabelPersoonlijke fabel‘Ik ben uniek, er is geen tweede zoals ik. Ik heb unieke gedachten en gevoelens.’ Ze voelen zich onkwetsbaar enhebben vaak het gevoel dat niemand hen begrijpt.

OplossingOplossing ◦ Imaginair publiekImaginair publiek: Contact met leeftijdsgenoten ◦ Persoonlijke fabelPersoonlijke fabel: Realisatie van

vriendschappen

ConformismeConformisme

◦ In zoektocht naar eigen persoonlijkheid◦ Met jeugdcultuur, subcultuur, vriendengroep

Bvb. kleding, muziekkeuze, taalgebruik◦ Met volwassenen

Bvb. oplossen van problemen, kiezen van een beroep

Einde adolescentieEinde adolescentie

◦ Conformisme

IdentificatieIdentificatie

◦ Zelfontdekking van ‘buiten naar binnen’Zelfontdekking van ‘buiten naar binnen’ Lichamelijke aantrekkelijkheid = belangrijk! Persoonlijkheidseigenschappen en vaardigheden

◦ ModellenModellen Personen waaraan adolescent gedrag wil oriënteren

Bvb. verre, nabije, abstracte modellen

◦ IdealenIdealen Waardeopvattingen, ontwerpen voor toekomst

Experimenteren met sociale rollen

◦ Bvb. vakantiejob, animator in jeugdwerk, lid van muziekband, partner/lief, roken/drinken, brommerrijden, etc.

◦ Toetsen van gedrag aan rolverwachtingen

ZelfbeeldZelfbeeld

◦ Hoe zie ik mezelf?

Voor wie houdt men mij?

◦ Differentiatie zelfbeeld +

zelfwaardegevoel

◦ Genderverschillen

meisjes < jongens

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

Universele menselijke waardenUniversele menselijke waarden

Spelen vervangen door ◦ Sport/hobby’sSport/hobby’s◦ SamenSamen optrekken, rondhangen, praten, …

Sociale element!Sociale element!

Kritische houding tov eigen Kritische houding tov eigen tekentalententekentalenten

Stoppen

Toevlucht in:

Kalmerend tekenen

Karikaturen

Herbeginnen

Aftekenen

Tekentechnieken verfijnen (= enkelingen)

Sociaal emotionele ontwikkelin

g

Seksuele ontwikkeling

Persoonlijkheids-ontwikkeling

Lichamelijke ontwikkeling

Morele, spel- & tekenontwikkelin

g

Dynamisch affectieve

ontwikkeling

Indien de ontwikkeling anders loopt

Cognitieve ontwikkelin

g

Adolescentie = gevoelige periodegevoelige periode

Meestal zonder ernstige problemen

Indien wel problemenproblemen:◦ Verschil in omgang met stress en emotie

Externaliserend: Externaliserend: reactie naar buiten gericht (bv agressie, ongehoorzaamheid, overactief gedrag)

Internaliserend: Internaliserend: reactie naar binnen gericht (sociale teruggetrokkenheid, angst, depressie, psychosomatiek)

◦ Verschil in gradaties

JeugdcriminaliteitJeugdcriminaliteit◦ Meestal lichte vormen

Bvb. fietsen zonder verlichting, protesteren in betoging, niet teruggeven van te veel ontvangen wisselgeld

◦ Hoogtepunt: 17-18 jaar◦ Oorzaak: wensen goedkeuring leeftijdsgenoten◦ Gesocialiseerd versus ondergesocialiseerd

Stoppen criminaliteit Gaan er mee door

Middelengebruik en –verslavingMiddelengebruik en –verslaving◦ Biologische en psychische afhankelijkheid

◦ Alcohol, roken, andere (illegale) drugs

◦ Waarom? Spanningen wegnemen, plezierige emotioneletoestand,…

◦ Problemen?Identificatie met drugcultuur, fysieke achteruitgang, schoolprestaties , gedragsveranderingen

DepressiviteitDepressiviteit◦ Sombere stemming, minder plezier beleven,

eetlust of , verstoord slaappatroon, concentratie , …

◦ Stijgt in adolescentie◦ Oorzaak: genetisch of omgeving

SuïcideSuïcide◦ Oorzaak: depressie, stress, perfectionisme,

conflicten, …

EetproblemenEetproblemen◦ Obesitas

Gevolgen voor psyche en gezondheid

EetstoornisEetstoornis◦Anorexia nervosa

Onderdrukte eetlust, slank willen zijn, ontkenning van vermagering, buitengewone invloed van gewicht op zelfbeeld

◦Boulimia nervosa Vreetbuien owv eetdrang versus slank willen zijn (braken,

dieethouden, …), gewicht blijft normaal, buitengewone invloed van gewicht op zelfbeeld

◦Oorzaak: biologisch, psychisch, sociaal, cultureel

Overgang kind – volwassene

Tweede strekking – seksuele rijpingsprocessen

Waarnemen van meerdere dingen tegelijk

Formeel operationeel denken

Jongerentaal

Separatie en individuatie

Belang leeftijdgenoten , ook andere sekse

Jeugd- en subcultuur, vrienschappen

Genitale fase: geslachtscontact = centraal

Egocentrisme, conformisme, identiteitsvinding

Richt zich naar universele menselijke waarden,

met afwegingen

Sport/hobby’s/samen zijn ipv spel

Kritisch tov tekentalent

Externaliserende en internaliserende problemen