2009 Yavuz Çelik Sayfa - 06.04.2010- 1...

FELSEFE VE METAFİZİK A-METAFİZİK(Fizikötesi)Felsefenin ilk neden asıl varlık vb sorularını sorar B-METAFİZİĞİN TEMEL PROBLEMLERİ 1-Ontolojik Problemler(Varlıkla ilgili problemler) -İdealizm -Materyalizm 2-Kozmolojik Problemler(Evrenin yaradılışı ile ilgili problemler) -Mekanist Görüş:Tüm evren nedensellik ilkesi ile mekanik olarak oluşur -Teleolojik Görüş:Tüm evren bir amaca yönelik olarak meydana gelmiştir -Teolojik Görüş:Evren ve olaylar Tanrı’ya dayanır 3-Ruhun Varlığı İle İlgili Problemler -Ruh nedir?-Ruh var mıdır?-Ruh Beden ilişkisi vb sorularla ilgilenir BİLGİ FELSEFESİ(EPİSTEMOLOJİ) BİLGİ FELSEFESİ İKİ ANA KONUYLA UĞRAŞIR 1-Bilme 2-Bilgi BİLGİ FELSEFESİNİN 4 SORUNU VARDIR 1-Bilme Etkinliği 2-Bilginin Ortaya Çıkışı 3-Doğrulama –Yanlışlama 4-Bilginin Doğrulanması-yanlışlanması BİLGİ FELSEFESİNİN TEMEL KAVRAMLARI 1-Suje-Obje 2-Doğruluk 3-Gerçeklik 4-Temellendirme BİLGİ SUJE OBJE İLİŞKİSİNİN ÜRÜNÜDÜRSUJE ,İLİŞKİ,OBJEDEN HER HANGİ BİRİ OLMAZ İSE BİLME GERÇEKLEŞMEZ VE BİLGİ ORTAYA ÇIKMAZ DOĞRU YANLIŞ BİLGİ YARGILARIDIRBİLGİ YOK İSE DOĞRU YA DA YANLIŞ DENEMEZ BU DURUMDA DOĞRU VE YA YANLIŞ DEMEK İÇİN YANİ BİR ÖNERMENİN DOĞRULUK DEĞERİNİ SÖYLEYEBİLMEK İÇİN BİLGİ ,BİLGİNİN OLUŞMASI İÇİN BİLME,BİLMENİN ORTAYA ÇIKMASI İÇİN SUJENİN OBJE İLE İLİŞKİ KURMASI ZORUNLULUKTUR

SORU-‘Şu an ki Fransa kralı keldir’ önermesinin doğruluğunu epistemolojik açıdan değerlendiriniz CEVAP-Şu an da Fransa da krallık yokturDolayısıyla ilişki kurulabilecek bir obje yokturbu yüzden bilme gerçekleşmez dolayısıyla doğru ya da yanlış denemez -‘Uçan at diye bir şey yoktur’ önermesinin doğrulunu epistemolojik açıdan değerlendiriniz -Sınıfın kapısı beyazdır önermesinin doğruluğunu epistemolojik açıdan değerlendiriniz BİLGİ FELSEFESİNİN TEMEL SORULARI A-Bilginin değeri ile ilgili sorular B-Doğru bilginin ölçütü ile ilgili sorular -Uygunluk -Tutarlılık -Apaçıklık -Tümel Uzlaşım -Yarar C-Bilginin kaynağı ile ilgili sorular -Doğru bilginin kaynağı nedir? BİLGİ FELSEFESİNİN TEMEL PROBLEMİ DOĞRU BİLGİ MÜMKÜN MÜ? a-Doğru bilgi imkansızdır(Sofistler,Septikler) b-Doğru bilgi mümkündürO HALDE KAYNAĞI NEDİR? -Rasyonalizm(Akılcılık)Doğru bilginin kaynağı akıldır -Emprizm(Deneycilik)Doğru bilginin kaynağı deneydir -Kritisizm(Eleştiricilik)Doğru bilginin kaynağı eleştiridir-akıl+deney -Pozitivizm(Olguculuk)Doğru bilginin kaynağı olgulardır -Mantıkçı Pozitivizm(Analitik Felsefe) -Pragmatizm(Faydacılık)Doğru bilginin kaynağı faydadır -Entüisyonizm(Sezgicilik)Doğru bilginin kaynağı sezgilerdir -Fenomenoloji(Görüngübilim)Doğru bilginin kaynağı fenomenlerdir DOĞRU BİLGİNİN İMKANSIZLIĞI A-SOFİSTLER: -Doğru bilginin olamayacağını savunurlar -İnsan felsefesi yaparlar -Tabulara karşı çıkarlar -Bilgi duyu organları ile alınır -Dolayısıyla kişiden kişiye

© 2009 Yavuz Çelik - 06.04.2010- Sayfa 1 / 2

© 2009 Yavuz Çelik - 06.04.2010- Sayfa 2 / 2

değişir(RELETİVİZM-GÖRECELİLİK) Protagoras:İnsan her şeyin ölçüsüdür Gorgias:Hiç bir şey yoktur Olsa bile bilinemezdi Bilinseydi bile başkalarına aktarılamazdı Sofistlere göre bilgi duyu organları ile alınırDuyu organları ile alınan bilginin herkes için aynı olması mutlak olamaz çünkü aynı sınıfta bir öğrenci üşürken diğeri sınıfa sıcak diyebilir bu yüzden duyularla alınan bilgi kişiden kişiye değişir(relativizm)Bu Durumda herkes için geçerli doğru bilgi olması imkansızdırDoru bilgi olmadığına göre önemli olan Yararlı bilgiyi vermektir Beş duyu organı ile alınan bilgi ancak tek duyu organı ile aktarılabiliyorKanaryayı nasıl anlatırız? Sofistler niçin yararlı bilgiyi vermeye çalışır? Sözcükler herkes için aynı şeyimi ifade eder? Sofistlerde dağınık olan şüphecilik Septisizmle bir sisteme kavuşur B-SEPTİSİZM(ŞÜPHECİLİK): Şüpheyi sistem olarak ortaya koyan ilk filozof PyrrhondurAmaç şüphe etmektirFelsefi gerçeklerden ve ilkelerden şüphe vardırİnkar yoktur,çünkü inkar yargı vermek olur Eski Şüphecilik Savunucularıyrrhon,Timon her yargının bir çelişiği vardırdolayısı ile yargı verilemez şüphe edilir Akademi Şüpheciliği Savunucuları:Arkesilaos,Karneades Gerçek değil gerçeğe benzer şeyler vardır Platon’un Akademiasının öğretmenleridir 17-18yy Şüpheciliği Descartes,Hume Şüphe bir yöntemdirAmaç değil araçtır Septisizm ile sofist şüpheciliği farkı nedir? DOĞRU BİLGİ MÜMKÜNDÜR(DOGMATİZM) Dogma: Din yada otoritelerce ileri sürülen bilgilerin kanıt aranmaksızın doğru bilgi sayılması A-RASYONALİZM(AKILCILIK) Doğru bilgi mümkündür ve kaynağı akıldırDoğru bilgi akla dayanır 1-SOKRATES:

-İnsan felsefesi yapar -Tabulara karşı çıkar -Bilgi doğuştan gelir -Herkes için doğru tektir ve değişmez -Yöntemleri ironi ve maiotiktir -Amacı toplumların ötesinde ahlak yaratmaktır --İnsan felsefesi yapar --tabulara karşı çıkar 2-PLATON: Sokrates’in ölümü Geometri bilmeyen giremez--akademia Görünümler İdealar Değişir değişmez Yansıma asıl Kesin değil Sofistleri onaylar -Varlığın özü idealar dünyasındadır -doğru bilgi varlığın özünün bilgisidir -Doğru bilgi idealar dünyasındadır -İdealar tümel kavramlardır Binlerce çeşit ağaç var ama o güne kadar hiç görmediğimiz bir ağaç türününde ağaç olduğunu biliriz -bilgi doğuştan -öğrenme yok hatırlama var -Platon’a göre insan özgür müdür?Niçin? 3-ARİSTOTELES Varlığın özü tek tek varlıkların içindedir -Doğru bilgi tek tek varlıkların içindedir YÖNTEM=TÜMDENGELİM-KIYAS Akıl: Edilgin akıluyularla alır Etkin akıl:Asıl kaynak –bunu işler Edilgin akıl Etkin akıl Duyularla alır Edilgin akıl verilerini işler tümel önermeler oluşturur Tümdengelim yapar tek tek doğrulara ulaşır Doğru bilgi tek teklerin bilgisidir-------(Öz) Akıl duyularla gelen verileri oluşturma ve tümel kavramlara ulaşma yeteneğine sahiptir

ARİSTOTELESSinem Aydın

Filozof ve Bilim Adamı• İ.Ö. 384-322 / Makedonya• Babası meşhur bir doktor ve bilim adamı• En çok ilgilendiği konu:

--YAŞAYAN DOĞA--

Platon: mutlak biçimler ya da “fikirler”Aristoteles: değişimler ya da “doğal süreçler”

Platon mantığını kullanmaAristoteles duyularını kullanma

Platon şair ve destan yazarıAristoteles ansiklopedi gibi kuru ve detaylıyazılar

Doğuştan varolan fikirler yoktur.

• AT “fikri” ona göre insanların pek çok at gördükten sonra oluşturdukları bir kavramdır.

• At fikri ya da biçimi kendiliğinden varolamaz.

• Atın Biçimi: tüm atlarda ortak olan özellikler

• “biçimler” şeylerin içindedir. (idealar dünyasında değil)

• Platon: “Tavuk fikri tavuktan önce vardı.”

• Aristoteles: “Tavuk fikriyle tavuk ayrı düşünülemez.”

Tavuğun biçimi Tavuğun yumurtlayabilen bir hayvan olması

• Tavuk biçimiyle özdeşleşmiştir bunlar birbirinden ayrılamaz. (ruhla beden gibi)

• Düşünce yönteminde önemli bir değişim:

Platon Gerçeklik aklımızla düşündüğümüz bir şeydir.

Etrafımızda gördüklerimiz, insan ruhunda varolan şeylerin yansımasıdır.

Aristoteles Gerçeklik duyularımızla algıladığımız bir şeydir.

İnsan ruhunda varolan şeyler, doğadaki şeylerin yansımasıdır.

• Her türlü fikir bilincimize, görüp işittiklerimiz yoluyla yerleşmiştir.

• Doğuştan gelme aklımız var.

• Böylece duyularımızla algıladıklarımızı “bitki”, “hayvan”, “eşya” gibi gruplara ayırabiliyoruz.

• Aristoteles: “Duyularımız olmadan aklımız boş kalır.”

• Doğuştan gelme “fikir” YOK!

Biçimler Şeylerin Özellikleridir.

• Gerçeklik: “biçim” ve “özdek”in birliğinden oluşur.

• özdek: bir şeyi oluşturan madde• biçim: şeylerin kendine özgü nitelikleri

• TAVUK:Biçim kanat çırpmak, gıdaklamak, yumurtlamak

Tavuk ölürse, “biçim”i yok olur, geriye kalan şey “özdek”tir.

Özdek tek başına bir tavuk oluşturamaz.

• Özdekte her zaman bir biçim olabilme olanağı vardır.

• Doğadaki her türlü değişim, özdeğin “olanaklılık”tan“gerçekliğe” dönüşmesidir.

• Aristoteles’e göre, doğadaki tüm şeyler belli bir biçimi gerçekleştirme ya da oluşturma olanağına sahiptirler.

• Tavuk yumurtası, tavuğa dönüşme olanağını içinde taşır. Ancak bu mutlaka tavuğa dönüşeceği anlamına gelmez.

• Bir şeyin biçimi hem ondaki olanakları hem de sınırlamaları belirler.

Ereksel Neden

• Doğada dört çeşit neden vardır:- özdeksel neden- etken neden- biçimsel neden- ereksel neden

• Yağmur neden yağar?

• Özdeksel neden: bulutların tam hava soğuduğunda orada bulunmaları

• Etken neden: su buharının soğuması

• Biçimsel neden: yağmurun biçiminin ya da doğasının damla damla yere düşmek olması

• Ereksel neden: canlıların yağmura ihtiyaç duyması

- Yağmura amaç yüklemek..

Mantık

• Tüm yaşayan varlıklar ölümlüdür.• X kişisi yaşayan bir varlıktır.Öyleyse;• X kişisi bir ölümlüdür.

- Fareler de köpekler, inekler gibi annelerinin memesinden süt emer mi?

Doğanın Merdiveni• Doğadaki her şey iki ana gruba ayrılabilir.‐ cansız şeyler  değişme olanağı taşımazlar‐ canlı şeyler   değişme olanağı taşırlar

• Canlı şeyler de iki gruba ayrılırlar.‐ yaşayan bitkiler‐ yaşayan varlıklar: hayvanlar ve insanlar

‐ yapabildikleri ya da yaptıkları şeylerden yola çıkıyor.

• Doğada bir merdiven kurulmuştur.• En üst basamakta “insan” vardır.• Aristoteles’e göre insan doğanın tüm yaşamını yaşamaktadır.

• Diğerlerinin yapabildikleri   +    mantıklı düşünme

• Tanrı ise doğadaki tüm devinimleri başlatan “ilk neden”dir.

Etik

• Üç tür mutluluk vardır:- arzu ve isteklerin olduğu bir hayat- özgür ve sorumlu bir vatandaş olarak

varolunan hayat- araştırmacı ve filozof olunan hayat

Mutlu olmak için bu üç koşulun bir arada bulunması gerekir.

• Aristoteles: “Ne korkak ne çılgınca atılgan, sadece cesur

olacağız. Ne cimri ne savurgan, sadece bonkör olacağız.”

- yalnızca dengeli ve ölçülü olarak mutlu ya da uyumlu insan olunur.

Politika• İnsan politik bir varlıktır.• Toplum olmadan gerçek anlamda insan olunmaz.• İnsanların birlikteliğinin en gelişmiş biçimi devlette

ifadesini bulur.

• Üç iyi devlet türü vardır:- monarşi- aristokrasi- demokrasi

Kadınlar Konusundaki Görüşleri• Kadın “eksik bir erkek”tir.

• Üreme olayında erkek etkin ve verici iken kadın edilgen ve alıcıdır.

• Çocuk erkeğin özelliklerini alır.

- “Biçim”i veren erkek,“özdek”le katkıda bulunan kadındır.

TEŞEKKÜRLER!!!

HEGEL

Meltem Cılız

Sein Leben

Ein Kind der RomantikParallele Entwicklung1770 Stuttgart18 Jahre alt: TheologieGlaenzende Periode der RomantikHeidelberg: das Zentrum der deutschen Romantik1818 Berlin1831 CholeraHegelianerGedanken der Romantiker

Sein Leben

Sensibilitaet für die NaturIndividualismBetonung des GefühlsSynthese von Philosophie, Religion und Kunstdie Grenzen mit Hilfe der Ironie aufhebenVergangenheıt und Zukunft, Realitaet und Traum miteinander verwerbenNationales Bildprogramm gegen französische Einflüsse und gegen die AufklärungDie Grundlage der Existenz ist Weltgeist

Romantik

Die Menschen haben keine Fähigkeit die

definitive Wahrheit zu finden, aber es gibt ein solches unerreichbares

Wahrheit.

Die Wahrheit ist subjektiv. Keine Wahrheit oder

Information ist über dem Verstand des

Menschen.

Vorherige Philosophen,

Denker, Lebensbedingungen

Heutige Gedanken

ABHAENGIG

Sklaverei war normal

Sklaverei ist gegen die

Rechte

Frühere GedankenEin Gedanke WiderspruchSPANNUNG

Drittes Gedanke

THESE ANTITHESE

SYNTHESE

Dialektische Entwinklung

Opposition

LINKS RECHTS

VOR DIE RECHTE DER

FRAUEN

GEGEN DIE RECHTE DER

FRAUEN

VOR 150 JAHREN

Frauen Männer These Antithese

UNSERE GEDANKEN ERGEBNISS

Richtig oder Falsch?

Nach vielen Jahren

EXISTENZ ABWESENHEIT

WERDEN

Arten von Richtigkeit

DAS LEBEN IST KURZ

DAS LEBEN

IST LANG

Ich möchte mich von der Gesellschaft

entfernen, so werde ich mich entdecken.

KOMISCH

Weltgeist

Individuelle: Subjektiver GeistFamilie, Gesellschaft, Staat: ObjektiverGeistKunst, Religion, Philosophie: AbsoluterGeist

Quellen

http://de.wikipedia.org/wiki/Georg_Wilhelm_Friedrich_Hegelhttp://www.hegel-system.de/Sofi’nin Dünyası, Jostein GaarderBüyük Filozoflar ve Felsefeleri, FrançoisDagognet

IMMANUEL KANT

YASAMI

Königsberg,1724Dögdügü yerden hic disari cikmamistir.Matematik,Fizik ve felsefeMetafizik pröfesörüFelsefi ögretinin insasi (Saf aklin elestirisi)Dakiklik,zamani iyi degerlendirme

„Darda kalsaydim,en son satacagim sey saatim olurdu.“Her gün ayni yoldaki bir saatlik yürüyüsü

Rousseau ´nun yeni kitabi

FelsefesiDünya duyularimizla algiladigimiz gibidir.

Dünya usumuza göründügü gibidir.

Seyin kendisi ile seyin görüneni arasindaki fark

Aklin basaramadiklarini bulmayi amaclar

Anlayis gücümüzün bicimlendirdigi seyleri bilebiliriz.

Dis dünyayi kendimize göre sekillendiririz

Bilgimiz görelidir

Insan usu sadece görüngüleri bilebilir

Kant`in Kopernik Devrimi

Kopenik`in yanilsamasi

Düsünce sisteminin degistirilmesi ve anlamin gerceklesmesi

Bilinenin konuya göre degisiklik göstermesi

Bilginin Öznelligi

Bilgimiz deneyden baslarInsan zihni tecrube ettigi bilgiye bir cerceve kazandirirInsan zihni kendi bilis tarzina gore aldigi nesnelere bir yargi katar

Etigin Temelleri

Sadece akilli varliklar icin gecerlidirOna gore hersey nasil bilimsel kurallar tarafindan yonetiliyorsa ahlakin da evrensel kurallari vardirBirisi icin dogru olan digeri icin yanlis olamaz„Ayni zamanda evrensel olmasini isteyecegin ilkelere gore davran“

Zaman ve Mekan

Mekan dissal nesnelerin bize gorunmesinin kosuludurMekansiz kavrama gerceklestirilemezMekan bizim algilama yetimizin urunudurZaman da ayni mekan gibi evrensellige sahiptir.Renk, koku gibi duyu verileri evrensel degildlir.

Bristol yakınlarında Wringtonda doğdu ( 29 Ağustos 1632 )

Daha sonra öne süreceği öğrenim kuramlarında püriten mezhebi taraftarı babasının etkileri sezilirOxford da tıp okuduktan sonra hem hekimlik yaptı hem de yazarlık ve siyaset adamlığı yaptı

Eserlerinde sık sık altını çizdiği gelenek ve otoritelerden kurtulma isteği İngiliz monarşisiyle yaşadığı sorunlrada bağlanabilir.( 6 yıl Hollanda da yaşamak zorunda kaldı.). Kitaplarını isimsiz yayınladı. Descartesden etkilenmesine rağmen bilginin oluşumu hakkında tamamen zıt bir anlayış sergiledi.

TABULA RASA

Doğuştan bilgi yok! Her bilgi, fikir, düşünce,deneyimler(deneyler) ve his algıları yüzünden oluşuyor.( “Beyaz sayfayı hisler ve deneyimler boyuyor”) ( “Anti-rasyonalizm”)

İnsan ve insan düşüncesi özgür olduğu anlayışı. ( Dini hoşgörü ve liberal ekonomi.)

İnsan bilgisinin deney dayandırılması

1- İngiliz, Fransız, ve Amerikan devrimlerinin temelini oluşturan fikirleri ve görüşleri ortaya atmıştır

2- Avrupada sınıf farklarının kalkmasında büyük bir rol oynamıştır

3- Kapatilizme giden açtığı yolu açtığı söylenebilir (kesin olmasa bile)

PLATON

Meltem Cılız

Sorular

Bir fırıncı nasıl birbirinin aynı 50 çörek yapabilir?

Neden tüm atlar aynıdır?

İnsan ölümsüz bir ruha sahip midir?

Kadınlar ve erkekler aynı derecede akıl sahibi midir?

Sokrates’in Öğrencisi

Toplumda geçerli

olan değerler

Doğru ya da ideal değerler

Akademos – Akademia – akademiFelsefe, Matematik, Beden EğitimiKonuşma – Diyalog

Neyin doğru, neyin yanlış olduğu siteden

siteye ve kuşaktan kuşağa değişir. Doğru ve

yanlış ‘değişen’ şeylerdir.

Neyin doğru, neyin yanlış olduğunu

gösteren, tümüyle mutlak ve

zamandan bağımsız kurallar vardır.

Mantık !!!

Doğada mutlak ve değişmez olan

=Ahlak ve toplum yaşamı

konusunda değişmez olan

MUTLAK VE DEĞİŞMEZ

OLAN

Duyular Dünyası’nın

ardındaİdealar

DünyasıMutlak ve değişmez

‘örnek resimler’Platon’un İdea

Öğretisi

Kesin Bilgi

5x4=?

DUYULAR DÜNYASI

İDEALARDÜNYASI

Gerçeklik

DUYULAR

DEĞİŞKEN

AKIL

DEĞİŞMEZ

Ölümsüz Ruhun Özlemi -Eros

Mağara Benzetmesi

Güneş: En Yüksek İyi – Her şeyde doğru ve güzel olan ne varsa hepsinin sebebi odur.Yalancı duyarlıktan kurtulan kişi, sırf zindan arkadaşlarına yabancılaşmışlıklarını bildirmek için bile olsa geceye dönerse, dışarı atılmadan kalamaz orada.Yanılsamalar dünyasını terk etmekle, yanılgıdaki bireylere korkunç bağımlılıklarını bildirmek istediğimizde yeniden oraya girmek, aynı derecede güçtür.

BAŞ

Ütopik Devlet

MANTIK BİLGELİK YÖNETİCİLER

GÖĞÜS İSTEM CESARET BEKÇİLER

KARIN ARZU ÖLÇÜLÜLÜK TÜCCARLAR

Kadınlar erkeklerle aynı mantığa sahiplerYöneticiler AKIL ile yönetiyorÖyleyse kadınlar da yönetici olabilir, yeter ki gerekli eğitimi alsınlarÖzel mülkiyeti reddediyorÇocukların eğitimi o kadar önemli ki, teker teker kişilerin eline bırakılamazKadınlarını yetiştirmeyen bir devlet yalnız sağ kolunu çalıştırıp güçlendiren bir insana benzer

Devlet ve Kadınlar

Kaynakça

Sofi’nin Dünyası, Jostein GaarderBüyük Filozoflar ve Felsefeleri, FrançoisDagognet