Een vestiging van de hotelketenMercure in Johannesburg. Het isniet meteen wat je je voorstelt bij

een fairtrade-accommodatie. Toch wasMercure Bedfordview het eerste stadsho-tel van Zuid-Afrika met een fairtradecer-tificaat. Het lijkt een gewoon hotel,maar als je beter kijkt, vallen er ineenskleine dingen op. Condoomautomatenin het toilet. Fairtradeproducten bij hetontbijt. Verder: biologische groenten enfruit op tafel en in de tuin lokale plan-ten.Gebruikte meubels van Mercure gaan

bij een renovatie naar opvanghuizenvoor hiv-wezen (alleen al in Soweto zijner daarvan een stuk of dertig) en het ho-tel is extra alert op kindermisbruik. Ac-cor, eigenaar van de Mercure-keten, wasde eerste hotelgroep die echt actie on-dernam tegen kindersekstoerisme. Vande schoonmakers tot de bewakers, ieder-een houdt een oogje in het zeil en als eriets niet in de haak is trekken ze aan debel.Toekenning van het fairtradekeur-

merk voor toerisme zit nog in de pio-nierfase. Toerisme bestaat voor eengroot deel uit ‘hardware’ – restaurants,hotels – maar wat er verkocht wordt isuiteindelijk vooral een service. Het lijkthaast onmogelijk hier een keurmerkaan te verbinden. Maar aangezien toeris-me met 240 miljoen medewerkers ’s we-relds grootste industrie is, zou een om-slag naar fairtrade flink wat zoden aande dijk kunnen zetten.In Zuid-Afrika is het eerste certifice-

ringprogramma voor fairtradetoerismebegonnen. Initiatiefnemer was de non-profit organisatie Fair Trade in TourismSouth Africa (FTTSA). Bij de beoordelingof een bedrijf het keurmerk waard is,wordt onder meer gekeken naar eerlijkelonen, goede arbeidsomstandigheden,een eerlijke inkoop en respect voor

mensenrechten (zoals toezicht op hetverbod op kindersekstoerisme), cultuuren het milieu.Op de website van de FTTSA is een do-

cument te vinden met alle eisen die ge-steld worden, onderverdeeld in zestienthema’s. Volgens Kathy Bergs, directeurvan de FTTSA, bieden de criteria bedrij-ven houvast. “Ze zijn al jaren bezig omhun werkwijze te verbeteren en willenweten of ze op de juiste weg zijn.”De regels zijn soms vaag. Zo moeten

mannen en vrouwen gelijke rechtenhebben op de werkvloer maar wat eenacceptabele verdeling is, staat er niet bij.Toch is het certificaat niet zomaar eenstempeltje, een reclamepraatje om toe-risten te trekken, beweren de leden. Eencontrole laten uitvoeren om in aanmer-king te kunnen komen voor het keur-merk is kostbaar en diepgravend; bedrij-ven gaan met de billen bloot. Bergs heeft

dat zelf ook ondervonden. Voor ze bij deFTTSA ging werken heeft ze als managervan een lodge de fairtradecertificeringbinnengehaald. Alleen al uitzoeken aanwelke eisen de accommodatie moet vol-doen kostte een jaar, zegt Bergs.Voor reizigers werkt het keurmerk als

geruststelling dat hun uitgaven ten goe-de komen aan de lokale gemeenschapen dat de bedrijven sociaal en milieu-vriendelijk opereren. Dat proberen ookMarcelle Bosch en Aart van Soest, de Ne-derlandse eigenaren van Madi a ThavaMountain Lodge, bij de stad Louis Tri-chardt in Limpopo. Zij hebben naast hunhotel een naaiatelier, een eigen galerieen een documentatiecentrum over dekunst van de lokale stammen Venda enTsonga. Limpopo is een cultureel rijkeregio dus kunst en handwerk staan hiercentraal, maar de medewerkers vanBosch en Van Soest worden ook ge-

schoold in het opzetten van een eigenbedrijf en voorgelicht over hiv en aids.Een andere fairtradelodge is Motswari,

in het natuurreservaat Timbavati, datgrenst aan het Kruger National Park. Hetwild loopt vrij heen en weer tussen detwee parken en over het terrein van delodge. Met een beetje geluk kun vanuithet zwembad olifanten bekijken diezich staan te wassen aan de overkantvan de rivier.“We hebben duidelijke ideeën over on-

ze natuurlijke omgeving”, vertelt de ma-nager van Motswari lodge David King.“We zijn afgestapt van de aangelegde ga-zonnen, want dat kostte enorm veel wa-ter. Het past ook niet bij deze omgeving,hier horen lokale planten. Maar voorons is vooral het sociale element vanfairtrade heel belangrijk. Iedere werkne-mer van de lodge onderhoudt ongeveertien anderen en daarom is een redelijkloon van belang.”Fairtrade past niet alleen bij accommo-

daties in de natuur, maar ook bij hotelsin de stad zoals de praktijk bij Mercurelaat zien. The Peech Hotel in Melrose,ook in Johannesburg, is een hotel dat ophet eerste gezicht vooral heel luxe aan-doet. Maar ook hier vind je boilers opzonne-energie, het drinkwater wordt terplekke gefilterd en het bad- endouchewater wordt gerecycled in deweelderige tuin. Het hotel steunt het lo-kale Little Eden Home voor geestelijk ge-handicapten – met geld, maar ook metafgeschreven spullen als beddegoed enservies. Gasten kunnen via de site eenlijst bekijken met zaken die het tehuisnodig heeft, zoals kinderschoenen enspeelgoed.

Deze reis werd mede mogelijk gemaakt doorSouth African Tourism, FTTSA (Fair Trade inTourism South Africa en reisorganisatieAbang Travel & Trust).

Zuid-Afrika is het eerste land met een fairtradecertificering voortoerisme. Het gewilde stempeltje wordt niet alleen toegekend aannatuuraccommodaties maar ook aan luxehotels in de stad.

Luieren in luxehotel,nu ook goedgekeurd

De FTTSA kent ook certificaten aan acti-viteiten toe. Zoals aan een fietstocht doorSoweto, de beroemdste township van Jo-hannesburg, met de lokale ondernemingSoweto Bicycle Tours. De tocht leidt on-der meer langs het plein waar een scho-lierenopstand in 1976 bloedig werd neer-geslagen. In het gedeelte waar je de echtesloppenwijk vindt, fietst er een begelei-der voor en eentje achter de groep. “Hetis wel eens gebeurd dat toeristen na eendagje Soweto niet terugkeren in hun ho-tel”, lacht gids Leklela. “Dan blijven zehier in het hostel slapen of bij mensenthuis.”Eignaar van het fietsbedrijf is Lebo Male-

pa, van het hostel Lebo’s Soweto Back-packers. Hij helpt lokale jongeren graagaan een baantje: “Ik ben nu een rolmodelvoor de jongens hier, terwijl ik mezelfdestijds ook aan een voorbeeld heb opge-trokken. Ik vind het mooi iets terug tekunnen geven.”www.sowetobicycletours.com/

Zelf fairtrade op reis door Zuid-Afrika?Meer informatie is te vinden op:www.mijnzuidafrika.nl,www.southafrica.netwww.fairtourismsa.org.zawww.abangafrica.comwww.travelunique.nl

fairtradeTrouw zaterdag 27 oktober 2012

Linda KorstenJohannesburg

Zuid/Afrika

Verantwoord vakantie vieren in Zuid-Afrika

B O T S W A N A

SWAZILAND

MO

ZA

MB

IQ

UE

Z I M B A B W E

Pretoria

SowetoJohannesburg

L I M P O P O

Mmabatho

Thohoyandu

MbabaneMaputo

Louis Trichardt

KRUGERNATIONAAL

PARK

TIMBAVATINATUURRESERVAAT

Limpopo

Molopolo

B O TO T SS WW A N AA N A

L

Kaapstad

Johannesburg

DurbanZUID -AFR IKA

14&15