Trendonderzoek mobiele technologie | SURFnet

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN

Trendonderzoek mobiele technologie

© TNS augustus 2013 G5759

Trendonderzoek mobiele technologie Trends gebruik mobiele technologie binnen het hoger onderwijs en onderzoek

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Inhoudsopgave

2

1 Onderzoeksverantwoording kwalitatief onderzoek

8

2 Resultaten kwalitatief onderzoek 10

3 Generieke behoeften ten aanzien van mobiele technologie in het hoger onderwijs en onderzoek

13

4 Een kijkje in de belevingswereld van de eindgebruikers in het hoger onderwijs en onderzoek

21

5 UMC-medewerkers kunnen niet langer wachten

33

6 Onderzoeksverantwoording kwantitatief onderzoek

41

7 Gebruik en bezit van mobiele technologie 43

8 Toepassing in het hoger onderwijs en onderzoek

47

9 Attitude ten opzichte van de huidige situatie

54

10 Toekomstwensen en verwachtingen 63

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Inhoudsopgave

3

11 Bijlage 71

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Inleiding

Binnen het hoger onderwijs en onderzoek is mobiele technologie inmiddels onmisbaar. De ontwikkeling hierin gaat snel en breidt zich verder uit in de dagelijkse praktijk van hoger onderwijs en onderzoek.

SURFnet ziet hierin een belangrijke rol voor zichzelf weggelegd. Zoals SURFnet het zelf omschrijft:

SURFnet zorgt dat onderzoekers, docenten en studenten eenvoudig en krachtig samen kunnen werken met behulp van ICT. SURFnet richt zich daarvoor op het stimuleren, ontwikkelen en exploiteren van een vertrouwde en verbindende ICT infrastructuur, waarmee de mogelijkheden die ICT biedt, optimaal kunnen worden benut. SURFnet is daarmee de ICT-motor voor innovatie in het hoger onderwijs en onderzoek in Nederland (website SURFnet.nl)

SURFnet wil dus bron van kennis zijn, die trends herkent. Dit trendonderzoek is daarvan een onderdeel. Aan de hand van de resultaten kan SURFnet de rol van mobiele technologie in hoger onderwijs en onderzoek beter leren kennen.

Het volledige onderzoekstraject bestond uit een kwalitatieve fase in februari en maart 2013, gevolgd door een kwantitatieve fase in mei 2013. De inzichten uit het kwalitatieve deel zijn gebruikt voor het ontwikkelen van de vragenlijst voor het kwantitatieve deel.

Op de volgende pagina is de centrale probleemstelling met bijbehorende onderzoeksvragen te vinden, die we met dit onderzoek willen beantwoorden. De belangrijkste conclusies volgen vooraan in dit rapport, gevolgd door de volledige kwalitatieve en kwantitatieve rapportages.

4

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wat zijn de trends bij het gebruik van mobiele technologie in het hoger onderwijs en onderzoek?

1 2 3 4

Hoe ziet het huidige gebruik

eruit?

Wat zijn triggers en barrières?

Waar is behoefte aan?

Van centrale vraag naar onderzoeksvragen

- Verschillen mbo-, hbo- en wo-studenten en docenten, onderzoekers en medewerkers van elkaar qua gebruik, attitude en wensen rondom mobiele technologie?

- Welke mobiele technologie (zoals mobiele telefoons, tablets, computers, 3G-databundels etc) bezitten en gebruiken eindgebruikers?

- Hoe frequent en intensief wordt mobiele technologie toegepast in het hoger onderwijs en onderzoek?

- Welke apps gebruikt men voornamelijk?

- Hoe beoordeelt men het Wi-Fi- en 3G-netwerk op de kennisinstelling?

- Hoe gaat men om met de onbeperkte mogelijkheid om online te zijn?

- Wat is het gevolg van de mogelijkheid om altijd online te zijn?

- Op welke momenten is de mobiele technologie een stoorfactor of juist een verrijking?

- Van welke toekomstbeelden wordt men enthousiast of juist niet?

- In hoeverre denkt men dat deze toekomstbeelden werkelijkheid (kunnen) worden?

- Welke overige wensen zijn er met betrekking tot mobiele technologie?

Wie zijn de eindgebruikers?

5

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Algemene conclusies

Op basis van het kwalitatieve en kwantitatieve onderzoek kunnen we de volgende algemene conclusies trekken:

• Allereerst: dé mobiele, online eindgebruiker bestaat niet; er zijn grote verschillen in behoeften, barrières en triggers tussen de verschillende hoger onderwijs- en onderzoeks-doelgroepen die door SURFnet worden bediend.

• Desondanks kunnen we wel stellen dat de SURFnet-doelgroepen gemiddeld genomen voorlopen op de Nederlandse bevolking als het gaat om bezit van mobiele technologie.

• Alle doelgroepen hebben hoge verwachtingen van de impact die mobiele technologie in de komende jaren zal hebben op hoger onderwijs en onderzoek.

• De behoeften van docenten en studenten liggen vaak niet op één lijn

• Studenten maken nog maar beperkt gebruik van tablets, ze werken veel meer met laptops.

Op de volgende slide beschrijven we de conclusies per doelgroep.

6

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Conclusies per doelgroep

Per doelgroep is het beeld rondom het gebruik van mobiele technologie in het hoger onderwijs/onderzoek als volgt:

• Wo-studenten gebruiken het vaakst mobiele technologie voor hun studie in vergelijking met de andere doelgroepen, maar juist onder deze groep ontstaat inmiddels ook een wat conservatievere ‘tegenbeweging’. Deze studenten vinden de extra inzet van mobiele technologie in de lessen (zoals het vervangen van boeken door digitaal leermateriaal of handige apps) geen goed idee.

• Hbo-studenten bezitten en gebruiken vaker tablets (m.n. iPads) vergeleken met de andere doelgroepen.

• Mbo-studenten zijn misschien het meest van allen online, maar gebruiken mobiele technologie nog veel minder voor hun studie.

• Wo-docenten zijn enthousiaster dan hun studenten over het inzetten van mobiele technologie in de les (voor leerdoeleinden), maar kunnen zich tegelijk wel storen aan het alomtegenwoordige privé-gebruik daarvan.

• Hbo-docenten bezitten en gebruiken vaker tablets (m.n. iPads) in vergelijking met de andere doelgroepen.

• Mbo-docenten zijn op veel punten minder ervaren met mobiele technologie dan hun collega’s op het hbo en wo, maar dat komt volgens hen vaak door de gebrekkige infrastructuur op de instelling. Dit frustreert, net als het privé-gebruik van mobiel internet tijdens de les door hun leerlingen.

• Onderzoekers zien een belangrijke rol weggelegd voor mobiele technologie om hen te helpen bij hun onderzoek.

• Medewerkers* gebruiken minder vaak mobiele technologie vergeleken met docenten en studenten. Ook hun houding ten opzicht van mobiele technologie is minder open vergeleken met de andere doelgroepen. Medewerkers zien vooral weinig heil in ‘bring your own device’. Wel zouden ze graag meer informatie met collega’s willen delen via online communities.

7

*Onderwijsmedewerkers

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



2 Resultaten kwalitatief onderzoek

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Onderzoeksverantwoording kwalitatief onderzoek

mbo

studenten 6 deelnemers

UMC (medisch)

AIO, artsen en

stafmedewerkers 7 deelnemers

hbo/wo (1)


Groep 1

Groep 2 Groep 3

hbo/wo (2)


Groep 4 Groep 5

Groep 6 Groep 7

mbo/hbo/wo

docenten 5 deelnemers

mbo/hbo/wo

onderwijs-

medewerkers 5 deelnemers

hbo/wo

onderzoekers 3 deelnemers

Dit gedeelte van de rapportage bevat de belangrijkste bevindingen van het kwalitatieve onderzoek dat TNS NIPO heeft uitgevoerd in februari en maart 2013. Kwalitatief onderzoek … … heeft als doel motivaties, triggers en barrières te achterhalen. Doordat we intensief met respondenten in gesprek gaan, krijgen we een rijk beeld per respondent. De resultaten zijn door de kleine n echter niet te generaliseren Aanpak Zeven groepsdiscussies met studenten, docenten/ professoren, medewerkers, onderzoekers en UMC-medewerkers die in meer of mindere mate gebruik maken van mobiele technologie bij hun studie/werk. Veldwerk De groepsdiscussies van ongeveer 2 uur vonden plaats van 14 februari tot en met 12 maart 2013 in Den Bosch en in Amsterdam.

9

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Context

Dé mobiele, online eindgebruiker bestaat niet; er zijn grote verschillen in behoeften, barrières en triggers tussen de verschillende stakeholders binnen het hoger onderwijs, onderzoek en UMC;

Binnen de doelgroepen (studenten, docenten/professoren, medewerkers, onderzoekers en UMC-medewerkers) zijn eveneens grote verschillen die tot uiting komen door:

Het aantal devices (mobiele telefoon, tablet, laptop/notebook, e-reader) verschilt per persoon;

Breed scala aan merken devices; van Nokia, Huawei tot Samsung en iPhone;

Het gebruik voor studie/werk wisselt sterk vanwege de verwachtingen van de instelling of docent, maar ook vanwege de eigen normen en waarden;

Het aantal hoger onderwijsgerelateerde apps hangt samen met de studierichting;

Het budget.

De ervaren Wi-Fi-kwaliteit laat vaak nog te wensen over binnen de onderzochte mbo-instellingen en het UMC.

10

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



3 Generieke behoeften ten aanzien van mobiele technologie in het hoger onderwijs en onderzoek

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Anno 2013: belangrijkste generieke mobiele online behoeften

1 CONTROLE Altijd en overal online, maar niet altijd beschikbaar

2

GEMAK Altijd en overal snel en stabiel draadloos netwerk (is een randvoorwaarde)

3 VRIJHEID Zelf bepalen hoe, waar en wanneer je leert of werkt

4

EXPRESSIE Devices zijn een verlengstuk van jezelf, erbij horen of juist anders zijn 5

VERTROUWD Veilig en vertrouwd gebruik maken van alle studie- en werktoepassingen 6

SOCIAAL Goede balans tussen het gebruik van mobiele apparatuur en de docent

12

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Altijd en overal online, maar niet altijd beschikbaar

Studenten en docenten zijn net mensen en zijn steeds vaker 24/7 (‘t liefst gratis) online. Studenten hebben zelfs het gevoel dat ze ‘iets’ missen zodra ze niet online zijn. Studenten kunnen ook 24/7 via Email contact opnemen met de docent en tijdens colleges worden applicaties gebruikt die voorheen voor privégebruik bedoeld waren, maar nu ook binnen het hoger onderwijs worden gebruikt. Studenten sparren over de docent en stof via WhatsApp en docenten maken Facebookgroepen aan om snel en effectief een groep studenten aan te spreken of kennis te delen. Door het gebruik van mobiele technologie verdwijnen de tijd en fysieke grenzen voor studie/werk en privé. Dit frustreert. Studenten en vooral docenten en medewerkers zijn wel altijd online, maar willen niet altijd beschikbaar zijn, terwijl anderen dit wel verwachten. Ze hebben behoefte aan heldere offline momenten. Studenten hebben behoefte aan meer focus en minder afleiding, docenten willen meer rustmomenten. Even geen werk, maar tijd voor privézaken.

Letterlijke antwoorden “Ik heb meteen het gevoel dat ik achterloop als ik even buiten bereik ben geweest.” Student mbo “Begrijp jij de leraar? Weet jij het antwoord?” Student mbo “In welk lokaal moet ik zijn?” Student/docent mbo “Als ik met collega’s iets wil overleggen gebruik ik ook whatsapp.” Medewerker mbo “Het mooiste is nog dat als je de tijd gaat checken op je mobiel. Dan pak je hem kijk je en heb je daarna geen idee hoe laat het is en heb je alleen al je meldingen gezien.” Student hbo “Hotmail zie ik sowieso tien keer per dag. Maar mijn schooladres dus niet. Ik zou hem iedere dag moeten checken maar dat vind ik te veel moeite.” Student wo “Het is belangrijk dat je je eigen grenzen bewaakt. Niet continu bereikbaar zijn en dat ook accepteert van anderen.” Docent hbo “Ik heb meer last van de verwachting dat studenten meteen reactie/antwoord willen. Onder collega’s is dat veel minder.” Docent wo

1

13

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Goede balans tussen het gebruik van mobiele apparatuur en de docent

Mobiele technologie in het hoger onderwijs maakt het makkelijker om via Email te communiceren, online kennis te delen, samen te werken in een online omgeving, presentaties op video te laten zien en online de hoorcolleges, ook van andere of zelfs buitenlandse universiteiten, (opnieuw) te volgen. Alle doelgroepen geven aan dat dit waardevol is, echter dat dit niet moet doorslaan. De online leeromgeving mag niet ten koste gaan van het persoonlijke contact. Het directe contact met de docent maakt het makkelijker om vragen te stellen en de stof écht te begrijpen. Online technologie kan de bezieling van de docent nooit vervangen.

Letterlijke antwoorden “Het is makkelijker om contact te leggen, maar moeilijker om te onderhouden. Als je echt iets nodig hebt is het makkelijker, want je kan de docent op ieder moment bereiken per Email, maar daarna zijn ze je naam weer vergeten. Ze hebben er geen gezicht bij.” Student wo “Via een Email kun je niet altijd laten zien wat je niet begrijpt. Dan heb je iemand nodig in real life die het even uitlegt.” Student wo “Ik begrijp het soms niet na een hoorcollege van een uur lang. En als je het dan thuis naleest en dingen gaat opzoeken… dat je juist dan het ineens wel begrijpt. Omdat je het dan op een andere manier bekijkt en het nog een keer kunt opzoeken.” Student wo “Hoorcolleges kun je ook een paar jaar laten zien. Het kan ook niet meer allemaal persoonlijk. Je mist wel de interactie.” Student wo

2

14

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Zelf bepalen hoe, waar en wanneer je leert of werkt

De belangrijkste driver om mobiel online te werken of te studeren is het gevoel van vrijheid dat het studenten, docenten, medewerkers en onderzoekers geeft. Studenten zien vooral het voordeel in een rooster dat ruimte geeft om andere dingen te doen, zoals feesten of werken. Docenten zien mogelijkheden om administratieve klussen onderweg of tussendoor te doen. medewerkers werken vaak nog achter hun desktop, maar verwachten dat mobiele technologie de dagelijkse ‘sleur’ zal doorbreken. Onderzoekers laten de grenzen tussen werk en privé (nog) meer varen. Vooral Email checken wordt altijd en overal gedaan, en ervaren als de voornaamste verandering. De toegevoegde waarde voor mobiele devices/toepassingen bij het doen van onderzoek zelf zit nog in de beginfase.

Letterlijke antwoorden “Meer vrijheid in het zelf inplannen van je rooster. Nu heb ik 5 dagen les. Kan je niet meer werken, maar ik zit niet hele dagen op school. Ik wil 2 dagen studie, 3 dagen werk.” Student hbo “Leraren krijgen echt duizenden mailtjes per dag.” Student hbo “In het hoger onderwijs zijn er zo veel dingen waar een leuke app voor gemaakt kan worden. Een blackboard-app zou ook heel fijn zijn. Omdat het allemaal te maken heeft met administratieve werkzaamheden die je typisch zou kunnen doen als je in de trein zit.” Docent wo

3

15

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Altijd en overal snel en stabiel draadloos netwerk = hygiënefactor

De kwaliteit van het (draadloze) netwerk lijkt sterk te verschillen per kennisinstelling en varieert van geen Wi-Fi (vaker mbo) tot overal in het gebouw en er redelijk buiten, een supersnelle en stabiele verbinding (vaker universiteit). Dit heeft uiteraard effect op het gebruik van mobiele technologie. Een zorgeloze draadloze verbinding leidt uiteraard ook tot meer mogelijkheden en meer gebruik van de tablet of smartphone. ICT-afdelingen kunnen vaak de problemen met inloggen of de verbinding niet tijdens de collegetijden/lestijden oplossen. Als docent moet je flexibel om kunnen gaan met het lesverloop.

Letterlijke antwoorden “Kwaliteit van Wi-Fi is slecht, sloom. Het schijnt moeilijk om met zijn allen op het zelfde netwerk te zitten.” Student mbo ”Ik kies nog niet voor mobiele opdrachten omdat bij ons de internetverbinding te vaak uitvalt, en er zijn ook nog altijd inlogproblemen. Ik weet niet of dat over twee jaar weg is, ik hoop het wel.” Docent mbo

4

16

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Devices zijn een verlengstuk van jezelf, erbij horen of juist anders zijn

Bring your own device is nu nog een discussiepunt, maar lijkt een onvermijdelijke ontwikkeling. Studenten zien de minste belemmeringen. Ze hebben allemaal al een eigen laptop. En een smartphone is iets dat hoort bij je imago en het nemen van eigen verantwoordelijkheid ten aanzien van je studie. Je moet meegaan met de tijd en je kunt niet meer zonder als je met andere studenten in contact wilt blijven. Voor een tablet geldt hetzelfde, echter werkt een laptop beter voor studenten en wordt de tablet dan ook meer gezien als luxe en extra. Wanneer het budget het niet toelaat, valt de tablet dan ook al snel af. Het is de docent die zich zorgen maakt over de tweedeling die hierdoor ontstaat tussen de meer en minder welgestelde studenten. Docenten en medewerkers vinden het zelf bepalen van wat prettig werkt een belangrijk voordeel van het meebrengen van een eigen apparaat. Werk en privé lopen echter al steeds vaker door elkaar en het gevoel is wel dat het gebruik van eigen apparatuur dit alleen nog maar versterkt. Ook verwacht men minder problemen met eigen spullen.

Letterlijke antwoorden “Dat ligt eraan of je abonnement of prepaid hebt.” Student mbo “Als ik in de trein mijn Email zit te doen, dan is dat mijn eigen keuze.” Docent hbo “Als ik in een vergadering zit en ik voel me heel dom dat ik iets niet weet dan google ik even wat.” Medewerker mbo

“Je stopt met die negatieve houding van dat k*tding van school. Die laptop die het nooit doet. Dat gevoel haal je weg. Het is je eigen verantwoordelijkheid. En wij zorgen dat alle diensten werken. Dat bevordert het welbevinden tijdens je werk. Je hebt je eigen lekkere laptop. Of dat nou je Acer is of je Dell. Je hebt zelf gekozen wat je fijn vindt.” Medewerker mbo “Bij ons slopen ze die computers, nieuwe leerlingen moeten verplicht een laptop meenemen. Eigen spullen. Ik vind dat goed, zo leren ze tenminste met andermans spullen omgaan. In de mediatheek waren 100 computers en nog maar 6 deden het.” Student mbo

5

17

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Veilig en vertrouwd gebruik maken van alle studie- en werktoepassingen

Veiligheid is een belangrijk issue voor eindgebruikers, maar ook erg ongrijpbaar omdat digitale veiligheid niet tastbaar is. Inlogcodes zijn er om de veiligheid te bewaken, maar uiteindelijk heerst het gevoel dat alles kan worden gekraakt. Een voor velen herkenbaar voorbeeld is de fraude met cijfers. Studenten voelen zich wat meer vertrouwd met mobiele technologie dan docenten en medewerkers. Voor studenten is veiligheid ‘niets kwijtraken’. De maatregelen die ze hiervoor treffen verschilt sterk. de ene student zet nog alles op een USB-stick, een ander stuurt alles ook via Email en een enkeling loopt voorop en maakt al back-ups in een cloud. Docenten, medewerkers en onderzoekers maken zich aanzienlijk meer zorgen over de bescherming van de privacy. Dit zorgt ervoor dat ze zorgvuldig zijn in de keuze om wel of niet gebruik te maken van de cloud. Ook betekent werken in de cloud voor hun eerder het risico dat iemand anders bewust of onbewust met deze gegevens gaan knoeien. Er is sterke behoefte aan internet opslag in eigen beheer.

Letterlijke antwoorden “Digitale veiligheid is slecht te controleren.” Student wo “Voor mijn studie is het veilig, je doet het met een inlogcode. Maar alles is te kraken.” Student mbo “Ik heb privacy een beetje opgegeven, en dus gaan alle foto’s en dergelijk gewoon op Google Drive.” Docent wo “Ik gebruik Icloud voor syllabi en cursusmateriaal. Maar niks privacygevoeligs.” Docent wo “Cloud. Het magische woord van 2012.” Medewerker hbo “Je moet veel stappen doorlopen om de dingen te doen. Pen en papier zijn in elk geval veilig, zodat je gegevens niet verloren gaan.” Onderzoeker “Voor ons betekent het dat wij een heel gesloten netwerk in een half jaar tijd moeten open gooien zodat het vanuit thuis bereikbaar is, of onderweg, of op je tablet. En het moet allemaal veilig zijn. De gegevens mogen niet op straat komen te liggen.” Medewerker mbo

6

18

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



4 Een kijkje in de belevingswereld van de eindgebruikers in het hoger onderwijs en onderzoek

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



De doelgroep Wie, wat, wanneer, waar en waarom? En waarom niet?

mbo hbo/wo

Student

mbo/hbo/wo

Docent

mbo/hbo/wo

Medewerker

wo

Onderzoeker

20

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wie? Wat typeert de mbo-student? - Wil altijd en overal online zijn

met vrienden (“3x per dag aan de lader”, “700 vrienden”);

- Voelt zich niet erg betrokken bij de eigen studie;

- Laptop is praktisch voor het maken van opdrachten; tablet (hebbedingetje) van de ouders. Thuiswonend.

Wat zijn de barrières? - Trage draadloze internetverbinding; “Filmpje laden

op Youtube duurt 5 minuten.” - Lage intrinsieke motivatie om leren makkelijker te

maken; - Lastige overstap naar digitaal vanwege de vaak

oudere docenten; - Uitzetten mobiel internet of in de tas verplicht; - Leerlingen zijn snel afgeleid en gaan dan vooral

Facebook checken en Twitteren;opdrachten via Facebook werken ook niet;

- Studenten zien hacken/verstoren nog als uitdaging; - Computers worden ‘gesloopt’ of gestolen; - Leermiddelen hebben geen prioriteit, kleding wel.

Hoe gebruikt hij/zij mobiele technologie? - Rooster checken; dit verandert regelmatig; - Les volgen via Skype tijdens ziek zijn; - Digitale agenda voor het noteren van toets of

opdracht inleveren, makkelijk maandoverzicht; - Groepsopdrachten maken nog vooral via Email; - Woordenboek/rekenmachine via mobiele telefoon; - Samen toetsen maken met WhatsApp; - Stageplaatsen zoeken via Google; - Presentaties, readers, oefenopdrachten op

Blackboard; - Digitaal board in de aula met je naam erop als je

nog moet inhalen. (“Echt erg is dat, schande.”)

Wat typeert de mobiele mbo-student? Wat vindt hij/zij belangrijk?

Wat motiveert de mbo’er? - Gunstige abonnementen uit het

verleden (“1000MB per maand”); - Visualisatie/videobeelden

(YouTube) in plaats van lezen; - Gemak bij inloggen en online

opslag; wachtwoorden en USB-sticks raak je makkelijk kwijt;

21

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



mbo-student “Overal een snelle internetverbinding en alles in één apparaat.”

- “Snel en goed internet. Geen boeken meer, alles op één apparaat/tablet. Soms vergeet ik boeken, en dan kom je niet in de les en sta je op afwezig. Skype aanzetten voor de leerlingen die er niet zijn. Nu zeuren ze dat je veel stof mist.”

- “Overal bereikbaarheid en snel internet. Bij ons op school is geen Wi-Fi. Samenwerken via internet. Het lijkt me makkelijk als je een app hebt of een knop dat je het gelijk naar je hele werkgroep kan sturen. Dat je alleen maar document of dingen die je hebt gemaakt, kan delen zonder gesprekken te voeren. Sommige vakken een eigen app. Ik doe iets met dieren, dat je voor het vak dier een aparte app hebt.”

- “Snelle verbinding, goede beveiliging, online lessen, goede communicatie. Met online lessen bedoel ik een website van de school waarop alles via de computer gebeurt, opdrachten die je kan doen, lessen worden opgenomen, instructies. Geen boeken, geen dingen, niks. Misschien ook een chat groep met leraren.”

- “Opdrachten via de website, en naar school voor uitleg.”

- “Snelle verbinding. Bijvoorbeeld in de trein. Ik haat de verbinding in de trein. Altijd propvol.”

- “Leerstof via internet, dat je niks mist. Dat je niet via andere mensen hoeft te horen wat er gebeurd is. En iPad op school. Voor mij is dat handig, omdat wij geen computers hebben. Ik vind papierwerk saai, dat ik het later nog een keer op mijn computer moet doen. Laat het ons in 1x op de computer doen.”

- “Verbinding moet snel zijn, op school en overal. Op straat en in de trein. Overal waar je gaat. Amsterdam moet een Wi-Fi paal krijgen. En alle leerstoffen moet op je iPad en telefoon beschikbaar zijn. En je kan de toetsen online maken. Ik moet alles sjouwen naar Utrecht. Ik moet zoveel boeken meenemen. Op je iPad heb je alles op één ding. En toetsen online maken. Dat je ziet wat voor fouten hebt. Je ziet gelijk je cijfer. Dat lijkt me makkelijker dan wanneer je moet wachten. En dat je presentaties thuis kan maken, dat je jezelf gewoon filmt (als reisleider in ander land) in plaats van alles opschrijven en dat naar de leraar sturen.”

Ideale leeromgeving

in de toekomst

22

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wie? Wat typeert de hbo-/wo-student? - Voelt zich zelfstandig en neemt

eigen verantwoordelijkheid voor het begrijpen van studiestof;

- Wil onafhankelijk zijn; - Proactief gebruik smartphone/

tablet voor studie; - Is geldbewust.

Wat zijn de barrières? - Vindbaarheid informatie - Betrouwbaarheid bronnen; - Gebruik inhoudelijk videomateriaal nu nog sterk

opleidingsafhankelijk; - Toegankelijkheid kennisclips (“Inloggen is

omslachtig, soms wel 6 stappen”); - Kosten smartphone, tablet of data (3G); - Kennis/vaardigheden van de docenten verschillen

sterk en dus ook het gebruik; - Beter leren door te luisteren en behoefte aan

persoonlijke uitleg van docent; - Geen mogelijkheden voor het delen van kennis

buiten de eigen universiteit (ook buitenland).

Hoe gebruikt hij/zij mobiele technologie? - ‘Last minute’ rooster bekijken/delen via WhatsApp; - Kennis/discussies verrijken door informatie zoeken

tijdens hoor-/werkcolleges; - Hoorcolleges thuis bekijken om deze beter te

begrijpen; - Samenvattingen delen/gezamenlijk werkopdrachten

maken en controleren bij elkaar (Dropbox/Google); - Aantekeningen via foto’s delen; - Onderweg lezen van gedownloade artikelen; - Specifieke apps die helpen bij de studie, zoals

formules uitrekenen; - Oefententamens op Blackboard.

Wat typeert de hbo-/wo-student? Wat vindt hij/zij belangrijk?

Wat motiveert de student? - Meer vrijheid om zelf studietijd en

werktijd in te delen; - Beter begrijpen van lesstof door

visualisaties/videobeelden; - Terugluisteren van hoorcolleges op mp3,

met terug-/doorspoelen en stoppen, voor onderweg; boek ernaast;

- Actief meedoen aan hoorcolleges door opzoeken informatie/discussie onderling.

23

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



hbo-/wo-student “Eigen tempo bepalen en meer gemak bij het zoeken naar informatie.”

- “In mijn ideale wereld heb ik een apparaat dat heel mijn rooster heeft. Die weet hoe laat ik op moet staan. Welke trein. Welk lokaal. Wat ik die dag moet gaan leren. Welk huiswerk. Die al je lesstof die je nodig hebt, automatisch download.”

- “Van mij mogen alle lessen, opdrachten, boeken, toetsen digitaal. En dan zijn er af en toe momenten met de docent. Als je iets niet snapt en voor je persoonlijke ontwikkeling. Voordeel is dat je in je eigen tempo kan studeren.”

- “Ik zie een specifiek zoekplatform voor me. Ik zie dat nu al opkomen. Ik denk dat het meer gaat worden. Niet meer alles op Google. Maar bijvoorbeeld een speciale Google voor Civiele Techniek, zodat mensen in het veld zelf daar ook kunnen kijken en kunnen controleren of de informatie correct is.”

- “Ideaal is als er meer colleges live zouden worden uitgezonden. En een soort programma als skype opzetten waarbij je in groepjes kan Skypen en dat je dat aan elkaar uit kan leggen.”

- “Alle boeken online of op een tablet. Maar dat het wel chill lezen is. Ik vind op een scherm niet zo fijn en ook niet als je alleen tekst moet lezen. Ik mis de plaatjes en zo…nu is in een boek nog alles veel mooier.”

- “Ik wil alle colleges online terugkijken maar ook van andere universiteiten en professoren. En dat je altijd en overal alles beschikbaar hebt. En als er een bepaald congres is, dat je dan gewoon mee kan kijken.”

- “E-readers. Ik zou het fijn vinden dat als je twee schermen naast elkaar hebt. Dat je kunt klappen. Waar ik ook tegen aan loop is dat ik alleen de E-books online kan bekijken en niet kan downloaden. Dus dan op je e-reader zetten zodat je het mee kan nemen.”

- “Alle begrippen/artikelen zouden een bepaalde code moeten hebben. Beter zoekmachine voor betrouwbare informatie. Minder gebruik van steekwoorden. ”

Ideale leeromgeving

in de toekomst

24

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wat typeert de docent/professor? - Staat open voor gebruik

apparatuur in de collegezaal/klas; - Voelt zich onrustig door het altijd

(24/7) beschikbaar moeten zijn; - Overtuigd van het feit dat

apparatuur aandacht vermindert; - Wil een schakelaar aan/uit voor

internet.

Wat zijn de barrières? - De digitale gap tussen docenten en studenten.

“Ik vind dat studenten al snel iets ouderwets vinden.”

- Blackboard heeft geen toegang met Smartphone; - Open vragen zijn niet geschikt voor Blackboard; - Open karakter (onveilig) van iCloud; privacy - Weinig controle op Facebookgroepen; studenten

initiatief - ICT kan vaak niet binnen lestijd problemen

oplossen; - Switchtasken, multitasken bestaat niet want je

doet namelijk nooit twee dingen precies tegelijk, gaat ten kostte van studieresultaten;

Hoe gebruikt hij/zij mobiele technologie? - Meer gebruik van actualiteit; - Meer gebruik van (beeld)lesmateriaal; - Zelf snel iets op internet opzoeken/feit controleren; - Discussies in werkcolleges verlevendigen door gebruik

internet; - Bronnen checken; - Contact met studenten via Email onderhouden; een

enkeling ook via Facebookgroep; - Opdrachten meegeven voor op straat/buiten; - Opnemen van (gast)colleges en delen - Skypen van begeleidingsgesprek met (internationale)

studenten.

Wat typeert de docent/professor? Wat vindt men belangrijk?

Wat motiveert hem of haar? - Flexibeler werken; - Creatiever werken en studeren; - Een Blackboard-app; - Digitale ondersteuning bij

administratieve taken.

25

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Docent/professor “Je wilt een robot voor het stofzuigen, en niet om met de kinderen te spelen.”

- “Een duidelijke schakelaar. Ik ben alleen beschikbaar tijdens kantooruren en dat dat ook in de mentaliteit van mensen komt te zitten. Een brilletje waarbij studenten Facebook kunnen zien, maar ook tegelijkertijd extra informatie op kunnen zoeken. Maar ook dat studenten één device hebben. Ook dat alle studenten dezelfde mogelijkheden hebben en op de hoogte zijn van de goedkopere varianten. De universiteit blijft iets aanbieden, maar ook hun eigen middelen.”

- “Ik wil makkelijker contact met de ouders. De ouders zouden ook een iphone moeten hebben. Van moeilijke kinderen heb je ook de sociale omgeving nodig. Ik kan me voorstellen dat je daar een app voor ontwikkelt. Informatie van een leerling flexibel opgeslagen. Een leerlingvolgsysteem dat makkelijker toegankelijk is en beter te gebruiken. En ik wil alleen bereikbaar zijn op afgesproken tijden. Dit vereist wel overleg.”

- “Belangrijk dat het vrijheid creëert. Meer keuze in toets mogelijkheden. Onderhouden van contacten. Speelser hoger onderwijs. Tijdens hoorcolleges dingen laten twitteren. Ik hoop dat nieuwe systemen ook een soort verlichting geven, zodat je niet constant hetzelfde hoeft in te voeren als je een mailtje wil sturen naar de hele groep.”

- “Skype verruimt. In het hoger onderwijs zijn er zo veel dingen waar een leuke app voor gemaakt kan worden. Een blackboard-app zou ook heel fijn zijn. Omdat het allemaal te maken heeft met administratieve werkzaamheden die je typisch zou kunnen doen als je in de trein zit. Je wilt een robot voor het stofzuigen en niet om met de kinderen te spelen.”

Ideale leeromgeving

in de toekomst

26

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wat typeert de medewerker? - Voelt zich volledig in dienst van

de docent en student; - Vanuit de redelijk statische

werkplek op de kennisinstelling werkt men veel achter desktop, weinig mobiel. Thuiswerken liever niet;

- Weinig gebruik van apps die werkgerelateerd zijn.

Wat zijn de barrières? - Wi-Fi vaak overbelast (misbruik van leerlingen), werkt

niet prettig. - Geloof dat apps vaak niet compleet of niet relevant zijn

voor werk. - Angst om werk niet los te kunnen laten met BYOD: “Je

bent altijd aan het werk.” en weerstand vanwege het feit dat het bij secundaire voorwaarden zou moeten horen.

- Vanuit (vaste) werkplek (met vaste telefoon) weinig aanleiding om anders te gaan werken.

- Sceptisch vanuit zijn ervaring “Draadloze opslag (Cloud) is niet anders dan de H drive et cetera.”

Hoe gebruikt hij/zij mobiele technologie? - Synchroniseren Email en agenda van werk op

zelf gekochte smartphone; - Gebruiken soms Wi-Fi op het werk; - Onderhoudt contact telefonisch met interne klanten, key users van ICT en collega’s; - Een enkeling is actief in het zelf ontwikkelen van apps die het eigen werk eenvoudiger en efficiënter maken.

Wat typeert de (ICT-)medewerker? Wat vindt men belangrijk?

Wat motiveert hem of haar? - Zelf ontwikkelen van bruikbare

apps voor werk; - Specifieke doelgroep community

waarin men met elkaar kan discussiëren en delen, want alles gaat sneller als iedereen met elkaar verbonden is.

27

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



(ICT-)medewerker “Meer mogelijkheden mobiel die het werk minder afhankelijk van de desktop maken.” - “Ik wil zelf kiezen waar en wanneer ik werk, zonder dat ik iets mis en overal en altijd met precies dezelfde mogelijkheden.

In het park (bij mooi weer) of in de trein, thuis of in bed. Als ik nu thuis werk op mijn laptop dan kan ik minder dan dat ik op mijn werk zit.”

- “Iedereen altijd bereikbaar. Alle apps voor any device. En een goedkopere device.”

- “Een device die iets laat zien, zoals een beamer. En dat je dat in de lucht kan pakken. Een beetje futuristisch misschien.”

- “Ik zat te denken aan implantaten in je ogen. Dat je kan zien… ze moeten bij mijn pc’s demonteren en monteren en het zou makkelijk zijn als ze dat virtueel kunnen doen.”

- “Meer gebruik van handige apps en foto’s zoals bij ons meldingssysteem. Ik maak een foto en omschrijf de klacht en krijg meteen een melding met een nummer terug. Van daaruit krijg ik meteen een bericht terug. Dit is er aan de hand. Foto van de situatie. Hiervoor gebruiken we zelf ontwikkelde apps. Een schilletje die tegen de database aankijkt. Zo geven we het even snel weer en die ziet er heel karig uit voor ons maar die werkt perfect. Het is heel grafisch heel simpel.”

- “Een community waarin je met collega’s van andere kennisinstellingen maar uit hetzelfde werkveld kan overleggen, ideeën uitwisselen, en software delen.”

Ideale leeromgeving

in de toekomst

28

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wat typeert de wetenschappelijk onderzoeker? - Onafhankelijk en op zichzelf; - Onderzoek is zijn passie; - Tijd is schaars; - Mobiele telefoon vooral

functioneel om contact te onderhouden.

Wat zijn de barrières? - Onderzoek is traditioneel en gaat langzaam,

draadloos werken is nergens voor nodig; desktop heeft een groot scherm;

- Pen en papier zijn veilig, er gaan geen gegevens verloren;

- Beperkte toegang tot wetenschappelijke artikelen, alleen op universiteit;

- Veel slecht geschreven apps; zelf schrijven kost veel tijd en moeite;

- Geen goede telecom conference-oplossing; - Betaalbare draadloze verbinding 3G/4G. - Eduroam installeren op je mobiel is lastig en

tijdrovend, ook hebben niet alle hogescholen en universiteiten het.

Hoe gebruikt hij/zij mobiele technologie? - Smartphone om Email te checken; - Ontwikkelen van eigen mobiele apps; - Skypen met collega’s in het buitenland,

uitwisselen van bestanden; - Wi-Fi voor documenten downloaden en Google

maps; - Gps, Compass, hellingshoek, magnetische/licht-

en geluidsensoren op afstand uitlezen; - Camera, filmpjes maken in het veld; - Eduroam voor laptop en mobiel; - Twitter als onderzoeksmethode.

Wat typeert de wetenschappelijk onderzoeker? Wat vindt men belangrijk?

Wat motiveert? - 4G; skypen wordt makkelijker en

applicaties kun je in de Cloud draaien in plaats van lokaal;

- Goedwerkende apps op maat; - Eigen Cloud van de universiteit om data

te delen tussen universiteiten.

29

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wetenschappelijk onderzoeker “Userinterface die helpt schakelen tussen programma’s.”

- “Ik droom van een omgeving waar ik alle informatie bij elkaar heb. Dat ik de gegevens kan visualiseren, grafisch maken. Klaar maken voor de volgende stap. Nu zijn het allemaal informatie blokjes, je moet ze allemaal formatteren, je bent dus alleen bezig met het omzetten van je data zonder dat je verder komt met je onderzoek. De eerste stap is de userinterface, dus hoe je die data kan benaderen. Een userinterface die je toegang geeft tot alle gegevens. Je kunt dan patronen vinden. In de fysica doen ze dit al, dat lijkt van buitenaf zo. Ze hebben een hele grote database, in hoeverre dat geautomatiseerd is weet ik niet. Het is moeilijk om te leren om met zoveel data om te kunnen gaan en te analyseren en annoteren, dat is nu te veel werk. Daar loop ik dagelijks tegenaan.”

- “Ik wil ook die userinterface, all-in-one. Ik wil niet hoeven schakelen tussen programma’s. Ik wil één keer kunnen inloggen en dan overal toegang. Ik wil overal betrouwbare bandbreedte hebben. 4G is op dit moment aantrekkelijk genoeg. Ik wil een device, heel klein, heel licht en op een scherm kan laten afspelen. Dit duurt denk ik 2 tot 3 jaar voor het betaalbaar en bruikbaar is. Kortom, een day-made-of-glass. Omdat ik veel onderweg ben is directe toegang en een klein device handig.”

- “Taken en routines zijn leidend i.p.v. technologie. Overal zelfde data en applicaties, geen versnippering meer. Aantekeningen en gegevens die zich vanzelf ordenen zodat ik niet meer hoef te copy-pasten. Makkelijk omgaan met grote datasets die zich zelf aggregeren en combineren. Misschien kan het al wel, maar weet niet precies hoe het moet. Ik zou makkelijker willen kunnen samenwerken met andere collega-onderzoekers.”

Ideale leeromgeving

in de toekomst

30

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



5 UMC-medewerkers kunnen niet langer wachten

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Top 3 generieke behoeften in het UMC

1 Overal in het ziekenhuis even snel Wi-Fi en/of 4G

Op meerdere apparaten overal dezelfde toegang en mogelijkheden 2

Veilige internetopslag in eigen beheer 3

32

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Overal in het ziekenhuis even snel Wi-Fi en/of 4G. Meer snelheid betekent efficiënter en productiever kunnen werken.

UMC-medewerkers werken in een omgeving waarin Wi-Fi nog niet tot de basis behoort. Men werkt met vaste netwerkverbindingen, met de laptop onder de arm, vaak in- en uitpluggen met de netwerkkabel. Met de digitalisering gaat een wereld open voor de UMC-medewerker: het EPD, gebruik van video/fotografie om ziektebeelden uit te leggen, digitale grafieken waarmee je trends en ontwikkelingen kunt zien over de afgelopen jaren. Een enorme vooruitgang in het sneller, efficiënter en productiever werken. Maar dan moet het netwerk ook snel werken. Helaas zijn slecht bereik, niet werkend Wi-Fi en lang wachten geen uitzonderingen. Terwijl snel in kunnen loggen, de snelheid waarmee je kunt werken vaak minder geïrriteerd én productiever maakt. Je kunt zo als medewerker sneller dingen opzoeken en sneller diagnoses stellen.

Letterlijke antwoorden “Je moet gewoon overal Wi-Fi hebben.” “Je kan bij alle mail en dat soort dingen. Maar op het moment dat ik met de iPad in het EPD wil, dan is het klaar. Dan duurt het een half uur voordat het is geladen.” “Eerst duurde het een jaar voordat je bepaalde uitslagen had. Nu heb je het binnen een paar maanden. Het gaat veel sneller en beter.” “Wat ook geweldig is, is dat je allerlei grafieken kunt zien. Vroeger moest je in het lab kijken, wat voor labwaarden. En dan hang je soms aan een waarde. Je kunt nu trends aan- en uitzetten. Grafieken, prachtige foto’s. Kun je allemaal in het dossier stoppen. Zie je meteen hoe het zich verhoudt tot 5 jaar geleden.” “Of je moest malletjes maken. Tot hoe ver reikt die wond, hoe groot is het. Nu maak je gewoon een foto en het is duidelijk.”

1

33

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Op meerdere apparaten overal dezelfde toegang en

mogelijkheden

Binnen de ziekenhuizen zorgen maatregelen op het gebied van veiligheid dat er in sommige gevallen weinig mogelijk is qua toegankelijkheid van systemen en toepassingen. Omdat men veel op pad is binnen het gebouw en op verschillende plaatsen in het pand in gesprek is met collega’s en patiënten, leeft de behoefte om gemakkelijk overal toegang te hebben tot met name documenten. Een belangrijke ontwikkeling daarin is dat iemand benoemt nu overal in het pand documenten te kunnen printen, in plaats van alleen op de eigen kamer/afdeling. Door middel van een integratie van de badges van medewerkers met de printers hebben medewerkers op meer plekken toegang dan voorheen. Daarnaast wil men ook op de telefoon of op de tablet kunnen werken. Bijvoorbeeld bij het communiceren met patiënten ter plekke een apparaat erbij kunnen pakken om zaken te bespreken. Nu heeft men vaak geen toegang op zulke apparaten.

Letterlijke antwoorden “Ik heb daarom altijd mijn laptop bij me. Er zitten gewoon restricties op de werk pc. Ik kan niet alles wat ik zou moeten.” “Als je nu een printje stuurt van een willekeurige computer, kan je dat printje op elke printer printen. Soms moet ik van mijn afdeling naar de kinderoncologie. En een printje? Dan haal ik hem daar eruit. Dat vind ik wel ideaal. Met je badge, dan houd je dat ervoor.” “Ik denk dat het ook heel handig is als je een ziektebeeld aan de patiënt wil uitleggen. Plaatjes en filmpjes. Voor operaties, of maag of darm onderzoek dat je een filmpje laat zien hoe het werkt.”

2

34

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Veilige internetopslag in eigen beheer. Werken met de cloud en Dropbox is handig, maar niet altijd mogelijk.

Medewerkers UMC werken ook veel offline, het alvast downloaden van documenten om onderweg (in de trein) te lezen. En dat downloaden gebeurt vanuit de Cloud of online opslag. Qua veiligheid wordt de Cloud of de online-opslag niet overal geaccepteerd, wat voor problemen kan zorgen, zoals het niet kunnen openen van documenten die via de online-opslag verstuurd worden. Het gebruik van cloud-diensten is ideaal als de informatie vrij voor iedere betrokkene toegankelijk kan zijn, deze informatie betrouwbaar is (klopt) en het op een veilige manier aangeboden kan worden. En deze zekerheid voelt niet iedereen.

Letterlijke antwoorden “Tot voor kort hadden wij meters, stapels dossiers, dat was niet normaal. Als je dat mee moet zeulen… nu staat het allemaal op de iPad. Dat staat op, ik weet niet hoe dat precies heet, een cloud. Ik download het wel. Want als ik ergens ben waar geen internet is dan heb ik een probleem. Dan zet ik het in een map en kan ik het overal lezen.” “Het ene ziekenhuis mag Dropbox gebruiken, wij niet. Laatst kreeg ik iets via Dropbox opgestuurd. Mocht ik het niet downloaden.” “Cloud storage is er ook niet. Jij gebruikt Dropbox, maar dat is eigenlijk een Amerikaans bedrijf waarvan jij niet weet wat ze met je bestanden doen. Ik zou willen dat het van het ziekenhuis zelf is. Dat ik weet dat het veilig is en dat de ontvanger weet dat het echt van mij afkomstig is. Een certificaat en zo.”

3

35

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wat typeert de UMC-werknemer? - Veel onderweg binnen de

ziekenhuisomgeving; - Begaan met patiënten; - Mobiele telefoon vaak van

zichzelf, met Email van werk gesynchroniseerd;

- Werk en privé moet wel zo veel mogelijk gescheiden zijn.

Wat zijn de barrières? - Trage Wi-Fi-verbinding; - Afhankelijkheid van PC en verschillende versies

Microsoft Office frustreert; - Onnodig vaak en ingewikkeld inloggen; - Discussie over privacy/elektronische

patiëntendossiers; - Gebruik tablet op de werkvloer is beperkt; werkt te

traag of heeft geen mogelijkheid tot EPD (elektronisch patiëntendossier)

- Tijd

Hoe gebruikt hij/zij mobiele technologie? - Werkmail checken op eigen telefoon; - Dossiers op de tablet, opgeslagen in de cloud,

vooraf downloaden voor offline werken. Dit geldt ook voor artikelen lezen onderweg;

- Congresapp; - De hele dag door: nieuws, Email, WhatsApp,

Facebook, Google (dus ook privézaken);

- Elektronisch patiëntendossier; - Op meerdere schermen werken; - Foto’s i.p.v ouderwetse mallen.

Wat typeert de UMC-werknemer? Wat vindt hij/zij belangrijk?

Wat motiveert hem of haar? - Gevoel van vrijheid en zo min

mogelijk technische belemmeringen;

- 4G; snellere verbindingen; - Spraakgestuurde apparatuur; - Digitalisering maakt het

mogelijk om snel zaken in te zien.

36

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



UMC - 2014

Ideale leeromgeving

in de toekomst

- “Ik wil snelle informatievoorziening die specialiseert op de rollen die ik vervul gedurende dag. Altijd aan. Real time. Veilig en privé. Een soort PA. Met een vrouwenstem. Ha ha. Ik wil dat het zich aan past aan de rol (werk/privé) die ik heb.”

- “Eenvoudig, overzichtelijk en snel informatie vinden die je nodig hebt en deze informatie uitwisselen met collega’s over de hele wereld. En ook dynamisch werken. En dat je kan praten. Ik wil een presentatie. Ik heb heel veel ppt presentaties. Dat je kan zeggen maak een PowerPoint over dit onderwerp op grond van de dia’s die ik al heb. Dat je gesproken zoekopdrachten kan geven. Hoeveel patiënten heb ik gezien met dat ziektebeeld? In grafieken. PowerPoint.”

- “Ik doe heel veel onderzoek en ik schrijf veel artikelen en ik denk wel eens soms heb je een bepaalde zin uit een artikel die je kopieert als een bepaald geheugensteuntje. Dat je dan die zin kan aanklikken en dat de bron automatisch wordt gevonden. Dat je alles met spraak kunt doen. Makkelijk tekst selecteren, in je andere bestand, bron ernaast. En vroeger met bluetooth data kan uitwisselen dat je met een slide dingen kan verplaatsen van je telefoon naar pc en andersom. En een intelligente zoekmachine. Die goede data zoekt. Zowel in patiënten bestanden als wetenschappelijke bestanden. En qua patiënten dossier. Meer vrijheid in meldingen. Ik moet nu al mijn patiënten zelf gaan nakijken. Dat je actief gewaarschuwd wordt. Bijvoorbeeld als iemand allergisch is. dat je niet eerst in het allergie vak moet gaan kijken. Een interactief systeem.”

- “Alles wat je import dat het wordt gekoppeld naar een database. En ook als je iets invult dat je gelijk naar een zoekmachine kan. dan hoef je dat niet op te zoeken in een programma. Of dingen dat ie zegt denk daar nog even aan. En differentiaal zoeken. Naar andere diagnosen die het eventueel ook kunnen zijn.

- “Ik weet niet hoe het heet maar er is een site en daar kun je symptomen aanklikken en dan komt ie met een lijstje. Geen vertragingen voor langzame computers. En dat er een landelijk centraal EPD is. dat zou zoveel makkelijker zijn. Als er een zieke patiënt binnenkomt. En dat je dan niet eerst de handtekening van de patiënt nodig hebt. En dat het veilig is en blijft.”

- “Ik wil een goede snelle verbinding overal waar je bent. Ook in de trein bij Amsterdam. En makkelijker in contact komen, ik werk dan met datamanagers in andere academische ziekenhuizen, als je wat wil vragen moet je bellen. Dat je op een soort forum idee dingen kan uitwisselen. Of bijvoorbeeld binnen het ziekenhuis. Allerlei mensen die tegen hetzelfde monitor probleem aanlopen. Dat iedereen dan meteen weet wat de goede oplossing is. En dingen voor alle ziekenhuizen gelijk maken. Het ene ziekenhuis mag Dropbox gebruiken, wij niet. laatst kreeg ik iets via dropbox opgestuurd. Mocht ik het niet downloaden.”

37

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



UMC - 2025

Ideale leeromgeving

in de toekomst

- “KIT. Voor degene die vroeger Knight Rider hebben gekeken. Een spraak gestuurde mobiele telefoon/tablet overal online, onbeperkte capaciteit, volstrekt veilig reageert alleen op mijn stem en bij onduidelijkheid vraagt het systeem om uitleg.”

- “Open, ik houd ervan als informatie vrij beschikbaar is. dat zou echt ideaal zijn. Ook bijvoorbeeld… ik wil niet zeggen database met specifieke patiënten gegevens. Maar gewoon een database waar informatie uitgehaald kan worden. Ook voor onderzoek. Het moet veilig zijn. Zou mooi zijn als we de zaken kunnen delen. Werkomgeving zou fijn zijn als het heel vernieuwend is en je door kan groeien en nieuwe ontwikkelingen mee kan maken en misschien wel meehelpen daarin. Om dat te implementeren. Het voor artsen makkelijker maken. Eenvoud vind ik ook heel belangrijk. Is nog niet altijd zo. Zou heel mooi zijn als het allemaal wat eenvoudiger wordt. In de zin van dat het makkelijker bepaalde zaken te vinden zijn. Dat is iets wat je vaak terug ziet en hoort ook wat jij al noemde de oudere garde, die overdaad aan informatie, als je dat via een Google functie makkelijk beschikbaar kan maken en eenvoudiger. En overal beschikbaar. Gewoon overal waar je bent. Dat je toegang hebt tot je eigen persoonlijke data en mocht het nodig zijn je werk data. Je hebt straks misschien… er is een mooi filmpje op internet "A Day Made of Glass“heet dat. Waarbij je alles op glas ziet. Ik kan me voorstellen dat je in het ziekenhuis loopt en je legt je telefoon neer en op de muur wordt een scherm geprojecteerd. Dat je echt vrij bent. Dat soort dingen. Echt vrij om te gaan en staan waar je wil. En een tablet is al een stuk beter denk ik.”

38

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



6 Resultaten kwantitatief onderzoek

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Onderzoeksverantwoording kwantitatief onderzoek

Dit gedeelte van de rapportage bevat de belangrijkste bevindingen van het kwantitatieve onderzoek dat TNS NIPO heeft uitgevoerd van 13 mei t/m 20 mei 2013. Gemiddeld deden de respondenten er 16 minuten over om de online vragenlijst in te vullen. In totaal hebben 133 mbo-studenten, 150 hbo-studenten, 206 wo-studenten, 49 onderzoekers, 58 mbo-docenten, 60 hbo-docenten, 47 wo-docenten en 175 ondersteunende hoger onderwijsmedewerkers (waaronder ICT-medewerkers) de vragenlijst volledig ingevuld. hbo- en wo-docenten die aangaven dat zij naast onderwijstaken ook onderzoek verrichten, zijn zowel als docent als onderzoeker in de resultaten opgenomen, hun antwoorden zijn dus twee keer meegenomen. Alle doelgroepen samengenomen zijn er 1020 respondenten ondervraagd. Deze respondenten zijn geworven in TNS NIPObase, het eigen online access panel van TNS NIPO met ruim 150.000 potentiële respondenten. De steekproef per doelgroep is getrokken op basis van bij ons bekende achtergrondgegevens met betrekking tot werk of studie. Voor de steekproeven van de drie groepen studenten is daarbij een representatieve steekproef (hbo en wo: sekse en leeftijd, mbo: daarnaast ook het type hoger onderwijs (bol/bbl) en opleidingsniveau) getrokken op basis van gegevens uit het Jaarboek Onderwijs in Cijfers 2012 van het CBS. Vervolgens is in de vragenlijst nogmaals gecontroleerd of de respondenten tot de doelgroep behoorden. Voor het samenstellen van de vragenlijst voor het kwantitatieve onderzoek is gebruik gemaakt van inzichten uit het kwalitatieve onderzoek en van de bestaande vragenlijst voor het wereldwijde TNS-onderzoek Mobile Life 2013. Vragen met betrekking tot specifieke apparaten zijn alleen voorgelegd aan gebruikers van die apparaten. In sommige gevallen betekent dat dat in een bepaalde doelgroep slechts een klein aantal respondenten een bepaalde vraag heeft beantwoord. In zo’n geval is die doelgroep buiten beschouwing gelaten bij de data-analyse en rapportage. Omdat de aantallen respondenten per doelgroep in dit onderzoek niet overeen komen met de verhouding tussen de doelgroepen in werkelijkheid, kunnen op basis van de data van dit onderzoek geen algemene uitspraken over ‘alle docenten’ of ‘alle studenten’ worden gedaan.

40

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



7 Gebruik en bezit van mobiele technologie

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Apparaten: persoonlijk bezit en gebruiksfrequentie Circa 90% van de hbo- en wo-studenten bezitten een smartphone en laptop

Vrijwel alle Nederlanders bezitten tegenwoordig een mobiele telefoon. Dat is voor de doelgroepen van SURFnet niet anders. Zoals verwacht ligt het smartphone-bezit onder studenten wel hoger dan onder docenten, hoewel die ook al voorlopen op de gemiddelde Nederlander. De verschuiving van desktop-computers naar laptops zien we als we studenten en docenten bekijken: een derde tot de helft van de studenten heeft een desktop, terwijl dat bij docenten tussen de 60% en 80% ligt. Studenten hebben daarentegen weer vaker laptops (hbo- en wo-studenten zelfs 90%), dat ligt onder docenten iets lager. Tablet-bezit is onder studenten echter weer relatief laag: 20% à 30%, terwijl docenten voorlopen op de rest van Nederland: Ruim de helft van hen heeft een tablet, tegen een derde van de Nederlanders. Datzelfde beeld zien we ook bij e-readers.

apparaat Bench-mark NL

Student mbo

Student hbo

Student wo

Docent mbo

Docent hbo

Docent wo

Onder-zoeker

Mede-werker

Mobiele telefoon

99% 99% 100% 99% 100% 98% 96% 94% 95%

Smartphone 61% 89% 93% 83% 78% 72% 74% 65% 66%

Desktop computer

62% 46% 37% 33% 81% 68% 60% 57% 66%

Laptop 75% 77% 90% 90% 76% 82% 81% 76% 69%

Tablet 33% 29% 26% 20% 57% 63% 47% 51% 56%

e-reader 13% 5% 7% 12% 28% 22% 21% 16% 22%

Geen bezit, wél gebruik Studenten die zelf geen desktop pc of tablet hebben, gebruiken die apparaten vaak wel regelmatig (bijv. op school of van familie/vrienden). Voor e-readers geldt dat veel minder. Ongeveer de helft van de studenten heeft zelf geen tablet in bezit en maakt ook elders geen gebruik van een tablet.

42

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Besturingssystemen en providers Android is meest gebruikte besturingssysteem onder smartphone-gebruikers. SURFnet-doelgroepen hebben vaker databundel dan Nederlands gemiddelde.

Het populairste besturingssysteem op smartphones is Android. Ongeveer twee derde van de respondenten gebruikt dat besturingssysteem en er zijn daarbij geen opvallende verschillen tussen de verschillende doelgroepen. iOS van Apple neemt de tweede plaats in met een marktaandeel van iets minder dan een derde. Deze verhouding is ongeveer gelijk aan het Nederlands publiek (Android: 62%, iOS 21%), alleen scoren de kleinere besturingssystemen (Blackberry, Windows Phone, Symbian) slechter onder de doelgroepen van SURFnet. Bij tablets zijn de verschillen kleiner. iOS is daar de grootste met ruim de helft, maar Android blijft met ongeveer vier op de tien niet ver achter. Onder mbo- en hbo-studenten scoren beide tablet-besturingssystemen zelfs even hoog. Wat betreft providers voor mobiele abonnementen zijn er ook geen opvallende verschillen tussen de doelgroepen. KPN heeft ongeveer een derde van de markt in handen met de merken KPN, Hi en Telfort. Vodafone en T-Mobile zitten allebei op ongeveer een kwart. Ongeveer vier op de vijf respondenten hebben bij hun mobiele telefoon en/of tablet een databundel, in vergelijking met slechts 57% van de Nederlanders. Dit geldt voor alle doelgroepen, dus zowel studenten als docenten/medewerkers lopen hierin voor op de gemiddelde Nederlander. In de meeste gevallen bedraagt de databundel tussen de 200 en 1000MB per maand. Ongeveer een kwart van de ondervraagden gaat wel eens over die databundel heen. Ook hier zien we geen opvallende verschillen tussen de doelgroepen.

43

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Gebruik van draadloze netwerken Wi-Fi op kennisinstellingen door overgrote deel gebruikt

Er zijn verschillende draadloze manieren om verbinding te maken met internet. Op de vorige slide lazen we al dat een groot deel van de doelgroep beschikt over een databundel, maar dat die over het algemeen wel een limiet heeft. Een andere mogelijkheid om draadloos verbinding te maken met internet, zonder tegen die datalimiet aan te lopen, is het gebruik van Wi-Fi (gratis of betaald). Daarom is geïnventariseerd waar en hoe vaak de respondenten gebruik maken van mobiel internet via Wi-Fi en mobiel internet niet via Wi-Fi. Voor de leesbaarheid noemen we die laatste optie verder ‘via 3G’, hoewel dat niet helemaal volledig is. Uit die inventarisatie blijkt dat ruim negen op de tien studenten en docenten/medewerkers thuis beschikken over Wi-Fi. Ruim de helft maakt dan ook nooit thuis gebruik van mobiel internet via 3G. Op de kennisinstelling maken zeven à acht op de tien gebruik van Wi-Fi. Hbo-studenten doen dat het vaakst ‘altijd’ (55%, tegen 40% voor de andere studenten). 3G wordt op de kennisinstelling minder gebruikt, maar door ongeveer de helft van de mensen wel minimaal ‘soms’. Uit het kwalitatief onderzoek weten we dat een goede Wi-Fi-verbinding op de kennisinstelling een hygiënefactor is – die moet er gewoon zijn en goed werken. In hoofdstuk 3 komen we daar op terug. Ongeveer zes op de tien respondenten maken wel eens gebruik van gratis Wi-Fi-hotspots, maar dergelijke hotspots zijn voor weinig mensen een standaardplek om verbinding te maken. Voor betaalde Wi-Fi-hotspots ligt het percentage nog beduidend lager, slechts 5 a 10% maakt daar wel eens gebruik van. Meer dan de helft van de mensen (behalve mbo-docenten en medewerkers) maakt wel eens gebruik van Wi-Fi in het openbaar vervoer. Vooral onder uitwonende studenten ligt dit percentage hoog (74%). 3G-gebruik in het openbaar vervoer ligt echter bij de meeste doelgroepen nog net iets hoger dan Wi-Fi-gebruik. In de bibliotheek gebruik maken van Wi-Fi of 3G zien we het meest bij wo-studenten (Wi-Fi: 43%, 3G: 48%), bij alle andere doelgroepen ligt dat veel lager.

44

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



8 Toepassing in het hoger onderwijs en onderzoek

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Apparaten: gebruiksfrequentie voor studie/ werk Medewerkers gebruiken weinig mobiele technologie op het werk

Het is voor de meeste respondenten dagelijkse praktijk om mobiele technologie te gebruiken voor hun studie of werk. Drie kwart van de respondenten gebruikt laptop en mobiele telefoon minimaal af en toe voor studie/werk en zeker bij de laptop is dat relatief vaak zelfs dagelijks. De laptop is het populairst op het hbo (studenten 49%, docenten 42% dagelijks gebruik voor studie/werk) en het wo (studenten 56%, docenten 45% dagelijks gebruik voor studie/werk). Voor tablets geldt dat minder sterk – ongeveer een derde van de studenten, ruim vier op de tien docenten en 52% van de onderzoekers gebruikt wel eens een tablet voor studie of werk. Medewerkers blijven achter - zoals we eerder zagen bezitten zij relatief minder vaak een laptop en degenen die wel een laptop bezitten, gebruiken die relatief minder vaak voor hun werk. Datzelfde geldt ook voor de andere apparaten: medewerkers geven vaker dan de andere doelgroepen aan die apparaten nooit voor hun werk te gebruiken. Dagelijks gebruik voor studie/werk per apparaat naar doelgroep apparaat Student

mbo Student hbo

Student wo

Docent mbo

Docent hbo

Docent wo

Onder-zoekers

Mede-werkers

Laptop 29% 49% 56% 34% 42% 45% 39% 20%

Mobiele telefoon

32% 30% 33% 31% 35% 17% 22% 34%

Tablet 8% 9% 6% 12% 15% 11% 10% 14%

E-reader 2% 1% 1% 0% 2% 0% 0% 2%

46

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Toepassing apparaten voor studie/ werk (1) Mobiele technologie in het hoger onderwijs wordt voornamelijk gebruikt om te Emailen en om rooster/ agenda te bekijken

Smartphone: de smartphone wordt uitgebreid ingezet om Email te lezen en/of schrijven (meer dan drie kwart) en om het rooster of de agenda te bekijken (twee derde). Alle andere activiteiten worden veel minder vaak gedaan. Ongeveer zes op de tien hbo- en wo-studenten bekijkt studieresultaten via de smartphone en vooral wo-studenten gebruiken hun smartphone voor meer verschillende studiegerelateerde zaken dan de andere doelgroepen. Mbo-docenten en medewerkers geven het vaakst (~20%) aan geen enkele werkgerelateerde activiteit uit te voeren op de smartphone. Tablet: het beeld bij de tablet is vergelijkbaar met de smartphone, ook hier zijn Emailen en rooster bekijken de meest gebruikte activiteiten en blijf de rest ver achter en ook hier valt op dat wo-studenten met een tablet die voor relatief veel studiegerelateerde activiteiten gebruiken in vergelijking met de andere doelgroepen. Tot slot blijven ook hier de mbo-docenten en medewerkers achter op de andere groepen. Laptop: de laptop wordt veel breder ingezet dan smartphone en tablet. Emailen en rooster/agenda bekijken zijn weliswaar ook op dit apparaat de populairste bezigheden, maar op de voet gevolgd door studieresultaten bekijken of invoeren (vooral bij studenten), individuele opdrachten maken (weer vooral bij studenten) en informatie opzoeken via zoekmachines (vooral bij studenten hbo en wo). Wel zien we ook bij de laptop weer dat wo-studenten bij veel activiteiten voorlopen op de andere doelgroepen en dat medewerkers achterlopen op de andere groepen.

Voor smartphone, tablet, laptop, desktop computer en e-reader hebben we de respondenten (die aangeven die apparaten regelmatig te gebruiken) gevraagd welke studie- of werkgerelateerde activiteiten ze er mee uitvoeren.

47

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Toepassing apparaten voor studie/ werk (2) Wo-studenten zijn voorlopers in studie- en werkgerelateerde toepassingen van mobiele technologie in het hoger onderwijs

Bij de meeste apparaten zien we dus een soortgelijk patroon. Het opvallendst daarbij zijn de wo-studenten, die gemiddeld veel meer verschillende studiegerelateerde activiteiten uitvoeren op de apparaten die ze beschikken. Enkele opvallende resultaten van de wo-studenten: 1. Wo-studenten gebruiken veel vaker dan andere groepen studiegerelateerde apps op smartphone (19%) en

tablet (31%). Onder hbo-studenten liggen die percentages bijvoorbeeld op respectievelijk 6 en 10%.

2. Wo-studenten bekijken op alle apparaten (behalve de e-reader) relatief vaak hoorcolleges achteraf terug: smartphone 8%, tablet 17%, laptop 40% en desktop computer 43%. Hoorcolleges live bekijken doen de tablet-gebruikers onder de wo-studenten relatief vaak (17%), op de andere apparaten is dat percentage lager.

3. 75% Van de wo-studenten leest digitale studieboeken, readers of artikelen op de laptop, tegen 53% van de hbo-studenten en 31% van de mbo-studenten.

Desktop computer: we zagen eerder al dat de desktop relatief minder populair was bij studenten dan bij docenten. Dat geldt ook voor het gebruik door respondenten die wel een desktop gebruiken: docenten gebruiken de desktop intensiever dan studenten. Emailen en rooster/agenda bekijken voeren ook hier de lijst aan, net als bij de laptop gevolgd door informatie opzoeken via een zoekmachine, studieresultaten bekijken/invoeren en individuele opdrachten maken. Ook lopen wo-studenten weer voor en medewerkers achter op de andere groepen. E-reader: de e-reader, tot slot, wordt meestal niet voor studie- of werkgerelateerde zaken gebruikt. Als dat wel zo is, dan gaat het bijna uitsluitend om het lezen van digitale studieboeken, readers of artikelen.

48

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Apps voor studie/ werk 54% van de wo-studenten heeft minimaal één studie-app gedownload

Zoals we op de vorige slides zagen, gebruiken wo-studenten vaker hoger onderwijsgerelateerde apps op hun smartphone of tablet dan de andere doelgroepen. Gevraagd hoeveel apps men speciaal voor studie of werk gedownload heeft, blijkt dat opnieuw: 52% van de wo-studenten heeft minimaal één app gedownload. Mbo-studenten (31%) en medewerkers (29%) blijven achter. De word cloud hieronder laat zien welke woorden het meest genoemd worden als men gevraagd wordt naar welke apps dat dan zijn. Hoewel het niet uit deze word cloud blijkt, weten we uit het kwalitatieve onderzoek dat studenten ook Whatsapp vaak gebruiken voor hun studie, bijvoorbeeld voor overleg tijdens colleges.

49

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Apps speciaal ontwikkeld voor studie/ werk Blackboard-app populairste speciaal ontwikkelde studie-app

Naast algemene apps, is ook gevraagd naar apps voor smartphone of tablet die door de eigen hoger onderwijs- of onderzoeksinstelling worden ontwikkeld of aangeboden. Ongeveer drie op de tien respondenten hebben wel eens zo’n app gedownload, opnieuw met wo-studenten als uitschieter (45%). Zoals de word cloud linksonder laat zien, wordt Blackboard daarbij verreweg het meeste genoemd. Als we de woorden ‘app’, ‘blackboard’, ‘blackbord’ en ‘rooster’ buiten beschouwing laten, krijgen we de word cloud rechtsonder. De woorden ‘Sin’ en ‘online’ komen meestal samen voor als Sin-online.

50

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Zoekmachines en elektronische leeromgevingen (ELO’s) In het wo wordt het meest gebruik gemaakt van zoekmachines en ELO’s

Circa 20% zou graag ELO op de mobiel willen gebruiken maar doet dit (nog) niet

Naast hoger onderwijsgerelateerde apps kan men ook gebruik maken van zoekmachines op internet die speciaal gericht zijn op hoger onderwijs en onderzoek. Die zoekmachines zijn het meest bekend in het wo (studenten: 73%, docenten: 64%). Voor het mbo zijn ze vaak minder relevant en dus ook minder bekend (studenten: 35%, docenten: 48%). Respondenten die dergelijke zoekmachines wel eens gebruiken, doen dat over het algemeen niet op een mobiele telefoon of tablet: slechts ongeveer een derde van hen heeft dat wel eens gedaan. Ook elektronische leeromgevingen (ELO’s) worden het meest gebruikt in het wo (studenten: 78%, docenten: 83%). Ook onderzoekers gebruiken vaak een ELO (82%). Op mbo’s wordt het volgens de respondenten in 35% van de gevallen niet aangeboden en daar bovenop weet 23% van de mbo-studenten ook eigenlijk niet of ze een ELO hebben. 63% Van de wo-studenten die een ELO gebruiken, doen dat ook wel eens mobiel. Onder hbo-studenten is dat 49% en bij mbo-studenten is dat 38%. Docenten blijven daar nog wat bij achter en geven vaker aan dat ook helemaal niet te willen. Eén op de vijf respondenten gebruikt het ELO niet mobiel, maar zou dat wel graag willen.

51

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



9 Attitude ten opzichte van de huidige situatie

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Leeswijzer

De een vindt smartphones in de hoger onderwijs- en onderzoekspraktijk een uitkomst, de ander ergert zich juist aan het gebruik tijdens lessen. Om te meten hoe het staat met de houding van de SURFnet-doelgroepen ten aanzien van dit soort onderwerpen, is hen een aantal stellingen voorgelegd. Op de volgende slides vind je deze stellingen, met daaronder vermeld welke doelgroep het er het minst mee eens is en welke doelgroep het er het meest mee eens is. Andere opvallende zaken per stelling worden in de bijbehorende tekst vermeld. In de bijlage is van iedere stelling een tabel opgenomen met de antwoorden van alle doelgroepen.

53

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Houding ten aanzien van mobiele technologie Meer behoefte aan online hoorcolleges in het wo dan in het mbo Veel studenten geven aan dat ze sneller worden afgeleid doordat ze altijd online zijn

Stelling: het gebruik van Wi-Fi is té onveilig voor het delen van privacygevoelige gegevens, zoals cijfers

Minst mee eens Meest mee eens

wo-studenten (54% oneens)

Medewerkers (35% eens)

Studenten zien de minste gevaren voor de privacy bij het gebruik van Wi-Fi, vooral wo-studenten zijn het hier in meerderheid mee oneens (54%). Mbo-studenten hebben hier vaak (45%) geen mening over. Docenten zijn iets kritischer en medewerkers het meest kritisch, hoewel ook bij hen de groep die het oneens is (30%) bijna net zo groot is als de groep die het eens is (35%).

Dat wo-studenten het vaker dan mbo-studenten eens zijn met deze stelling, wekt geen verbazing. Voor mbo-studenten (en in mindere mate hbo-studenten) is de stelling minder vaak van toepassing. We zagen eerder al dat een behoorlijk deel van de wo-studenten hoorcolleges achteraf terugkijkt. Uit deze stelling blijkt dat een kleine meerderheid dat graag ook live zou willen kunnen doen.

Stelling: als ik hoorcolleges online zou kunnen volgen, helpt dat om mijn tijd beter te plannen

(alleen gevraagd aan studenten)


Studenten mbo (28% eens) wo-studenten (54% eens)

Stelling: ik word sneller afgeleid tijdens de lessen/colleges, nu ik altijd en overal online ben

(alleen gevraagd aan studenten)


Studenten mbo (39% eens) wo-studenten (48% eens)

Ongeveer vier op de tien studenten zijn het eens met de stelling dat ze sneller afgeleid worden tijdens de les nu ze altijd en overal online zijn. Daarbij zijn er geen grote verschillen tussen de verschillende niveaus.

54

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Houding ten aanzien van mobiele technologie Bring your own device: medewerkers hebben hier de meeste moeite mee

Stelling: als ik mijn eigen smartphone voor mijn studie/werk zou moeten gebruiken,

zou ik daar geen probleem van maken


Medewerkers (34% eens) Onderzoekers (63% eens)

Veel medewerkers vinden het niet prettig als ze hun eigen apparaten moeten gebruiken voor studie of werk. Bij de smartphone-stelling is 42% van de smartphonebezitters het oneens (maar ook 34% is het er wel mee eens). Naast onderzoekers vinden wo-studenten en wo-docenten dit het vaakst geen probleem (resp. 61% en 60%). Op het hbo en mbo is minder dan de helft van de studenten en docenten het met de stelling eens.

Bij de stellingen over het gebruik van een eigen laptop of tablet zien we hetzelfde beeld. Medewerkers hebben hier het meeste moeite mee, wo-studenten het minste. Bij zowel laptop als tablet zijn het naast de wo-studenten echter vooral de hbo-studenten die hoog scoren. Daarnaast valt op dat mbo-docenten het relatief vaak oneens zijn met deze stellingen (laptop 41% en tablet 42%, tegen resp. 43% en 39% van de medewerkers). De groep die het eens is, is echter met 50% (laptop) en 45% (tablet) wel groter dan bij de medewerkers.

Stelling: als ik mijn eigen laptop/notebook voor mijn studie/werk zou moeten gebruiken,



Medewerkers (34% eens) wo-studenten (79% eens)

Stelling: als ik mijn eigen tablet/iPad voor mijn studie/werk zou moeten gebruiken,




Stelling: als er geen Wi-Fi beschikbaar is voor werk-/studiegerelateerde zaken, dan gebruik ik

mijn eigen databundel voor studie of werk



Met betrekking tot het gebruik van de eigen databundel voor werk- of studiegerelateerde zaken zien we opnieuw hetzelfde beeld. Mbo- en hbo-docenten staan ook overwegend negatief tegenover het gebruik van de eigen databundel, de andere doelgroepen staan er overwegend positief tegenover.

55

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Houding ten aanzien van mobiele technologie Wo-studenten het minst enthousiast over (nog) meer digitalisering in het hoger onderwijs

Bij het aanschaffen van digitaal lesmateriaal of handige apps in plaats van studieboeken lopen de meningen niet zo ver uiteen. Alle doelgroepen zijn hier overwegend positief over. Het enige dat opvalt is dat in vergelijking met de andere doelgroepen een relatief groot deel van de wo-studenten (29%) het niet met deze stelling eens is. Daar staat tegenover dat 50% van hen het wel eens is.

Stelling: ik zie het aanschaffen van digitaal lesmateriaal of handige apps

in plaats van studieboeken als een voordeel


Docenten hbo (40% eens) Docenten mbo (53% eens)

Stelling: docenten zouden vaker het gebruik van mobiele devices of toepassingen moeten en kunnen

integreren in de lesstof



Docenten mbo (5% oneens)

Alle doelgroepen zijn het in ongeveer even grote mate (~48%) eens met deze stelling. De enige verschillen zien we als we kijken hoe groot het aandeel is dat het hiermee oneens is. Daarbij vallen met name de wo-studenten op – 27% van hen vindt het niet nodig om het gebruik van mobiele devices of toepassingen vaker te integreren in de lesstof.

Stelling: mobiele technologie helpt mij of gaat mij helpen bij het onderhouden van contact met andere

collega’s of onderzoekers (niet voorgelegd aan studenten)


Docenten hbo en medewerkers (48% eens)

Docenten wo (70% eens)

Docenten en medewerkers zijn het er over het algemeen mee eens dat mobiele technologie hen helpt (of gaat helpen) bij het onderhouden van contact met andere collega’s of onderzoekers. Ongeveer 15% van de hbo- en mbo-docenten en medewerkers is het oneens met deze stelling.

56

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Houding ten aanzien van mobiele technologie 47% van de onderzoekers vindt mobiele technologie handig voor onderzoek

Slechts enkele respondenten zijn het eens met de stelling dat zij zelf mobiele applicaties ontwikkelen die bijdragen aan hun werk of onderzoek. Wo-docenten zijn het er het vaakst mee eens, maar de grootste groep (tussen de 36% en 62%) antwoordt hier ‘niet van toepassing’.

Stelling: ik ontwikkel zelf mobiele applicaties (apps) die bijdragen aan mijn werk of onderzoek

(niet voorgelegd aan studenten)


Docenten hbo en mbo (2% eens)

Docenten wo (9% eens)

Stelling: mobiele technologie helpt mij of gaat mij helpen bij mijn onderzoek

(alleen voorgelegd aan onderzoekers)


Onderzoekers (13% oneens)

Onderzoekers (47% eens)

Deze stelling is alleen voorgelegd aan onderzoekers, dus is die groep het er zowel het meest mee eens als het meest mee oneens. Onderzoekers zijn het over het algemeen eens met deze stelling (47%), hoewel ook 11% aangeeft dat de stelling niet op hen van toepassing is.

57

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Beoordeling draadloze internetverbinding op instelling Mbo-studenten en docenten minder positief over het Wi-Fi-netwerk op hun kennisinstelling dan hbo- en wo-doelgroepen

Wi-Fi Gemiddeld vindt ongeveer twee derde van de respondenten de snelheid goed of zeer goed, maar dit loopt sterk uiteen. mbo-studenten (46%) en –docenten (63%) zijn hier beduidend minder positief over dan wo-studenten (75%) en –docenten (86%). Wat betreft dekking lopen de meningen minder ver uiteen, maar opnieuw zijn mbo-studenten (47% positief) en –docenten (56% positief) minder positief dan de andere doelgroepen: op hbo en wo zijn van zowel studenten als docenten ruim zes op de tien positief over de dekking. Wat betreft toegankelijkheid, beveiliging en stabiliteit van het Wi-Fi-netwerk zijn er ook geen grote verschillen tussen de doelgroepen, ongeveer zes op de tien is hier wel over te spreken. Op alle drie de punten zijn mbo-studenten en –docenten licht negatiever en zijn medewerkers juist iets positiever dan gemiddeld. Het algemene beeld is dat op mbo-instellingen nog het meest te winnen is, zoals ook uit het kwalitatieve onderzoek al bleek. 3G De snelheid van 3G op de hoger onderwijs- of onderzoeksinstelling wordt ook over het algemeen positief beoordeeld, hoewel iets minder uitgesproken dan bij Wi-Fi. Er zijn geen verschillen tussen doelgroepen. Dat geldt ook voor dekking/bereik van 3G – bijna zes op de tien zijn hier positief over en ongeveer een op de zes negatief. Over de stabiliteit van de verbinding is ongeveer de helft positief en een op de zeven negatief. Ook hier geldt dat er geen grote verschillen tussen de doelgroepen zijn.

Eerder zagen we dat zeven a acht op de tien op de kennisinstelling gebruik maakt van Wi-Fi en dat 3G op de kennisinstelling minder gebruikt wordt, maar door ongeveer de helft van de mensen wel minimaal ‘soms’. We hebben daarom ook gevraagd naar de mening over zaken als snelheid en dekking van die netwerken op de hoger onderwijs- of onderzoeksinstelling.

58

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wie zijn momenteel de voorlopers? Ongeveer een op de vijf vindt zichzelf voorloper

Wie lopen er voor als het gaat om het gebruik van mobiele technologie tijdens de studie/werk, en wie blijven er achter? Als we de eigen inschatting van de respondenten mogen geloven, dan zijn onderzoekers en hbo-studenten de voorlopers en blijven medewerkers en mbo-docenten enigszins achter (zij geven relatief vaak aan (absoluut) geen voorloper te zijn: resp. 51% en 52%). De verschillen zijn echter klein, zoals onderstaande tabel laat zien.

Wie loopt voor?

mbo-studenten

hbo-studenten

wo-studenten

mbo-docenten

hbo-docenten

wo-docenten

Onder-zoekers

Mede-werkers

Ik zelf 20% 25% 19% 22% 18% 19% 27% 20%

Mijn mede-studenten

23% 31% 38% - - - - -

Mijn collega’s - - - 16% 23% 19% 16% 24%

Mijn onderwijs-instelling

10% 20% 19% 28% 33% 19% 18% 45%

59

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Toepassingen internet: storend of juist verrijkend? Gebruik maken van internet op smartphones en tablets tijdens colleges, vergaderingen en tentamens wordt voornamelijk als storend ervaren

Smartphones en tablets zijn steeds meer alomtegenwoordig, zeker bij de doelgroep van dit onderzoek. Niet iedereen is daar op elk moment even blij mee. Onderstaande tabel laat zien op welke momenten het gebruik maken van internet via een smartphone of tablet als storend of verrijkend wordt ervaren. Daarbij valt op dat docenten het gebruik van zulke middelen bij het maken van groepsopdrachten als heel verrijkend zien, terwijl studenten daar veel minder uitgesproken positief over zijn. Tijdens colleges vinden docenten het juist vaak storend, terwijl mbo- en hbo-studenten het in die situatie minder storend lijken te vinden dan hun docenten.

Activiteit mbo-studenten

hbo-studenten

wo-studenten

mbo-docenten

hbo-docenten

wo-docenten

Onder-zoekers

Mede-werkers

Maken van groeps-opdrachten

neutraal neutraal/ verrijkend

neutraal verrijkend verrijkend zeer verrijkend

verrijkend verrijkend

Colleges neutraal neutraal/ storend

storend neutraal/ storend

storend storend storend neutraal

Vergaderingen n.v.t. n.v.t. n.v.t. storend storend storend storend zeer storend

Tentamens neutraal/ storend

storend zeer storend storend storend zeer storend

zeer storend

neutraal/ storend

60

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



10 Toekomstwensen en verwachtingen

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Leeswijzer

De wereld van de mobiele technologie ontwikkelt zich snel. De SURFnet-doelgroepen hebben daarbij hoge verwachtingen van wat de toekomst zal brengen. Om te achterhalen welke ontwikkelingen het meeste enthousiasme teweegbrengen, hebben de doelgroepen enkele stellingen en toekomstvisies voorgelegd gekregen. Op de volgende drie slides vind je de stellingen, met daaronder vermeld welke doelgroep het er het minst mee eens is en welke doelgroep het er het meest mee eens is. In sommige gevallen is niet het percentage ‘eens’ maar juist het percentage ‘oneens’ sprekender. In dat geval wordt dat percentage weergegeven, met ‘on’ vetgedrukt. Andere opvallende zaken per stelling worden in de bijbehorende tekst vermeld. In de bijlage is van iedere stelling een tabel opgenomen met de antwoorden van alle doelgroepen. De toekomstvisies volgen daarna. Eerst tonen we een tabel met de aantrekkelijkheid van elke toekomstvisie, waarna op de volgende slides elke toekomstvisie wordt besproken, inclusief de mate waarin de doelgroepen het plausibel achten dat die toekomstvisie al binnen de komende twee jaar werkelijkheid wordt.

62

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (I) Persoonlijk gebruik mobiele technologie tijdens colleges of lessen vinden docenten storend en ongewenst, mbo-studenten zijn het hier het minste mee eens

Vooral docenten vinden niet dat het inmiddels niet meer van deze tijd is om tijdens colleges/lessen te vragen om mobiele telefoons stil te zetten of uit te schakelen – zij vinden dat dat nog prima kan. Studenten zijn het in meerderheid wel met de docenten eens, maar minder uitgesproken. Mbo-studenten zijn het relatief minder met de docenten eens (47% ‘niet uit de tijd’, 30% ‘wel uit de tijd’).

Stelling: Het is niet van deze tijd om tijdens colleges\lessen te vragen om mobiele telefoons

stil te zetten of uit te schakelen


Docenten wo (77% oneens)

Studenten mbo (30% eens)

Stelling: Studenten moeten tijdens colleges of les ruimte krijgen om te kunnen twitteren of

Facebook te checken


Docenten hbo (83% oneens)

Studenten mbo (63% oneens)

Met de stelling dat studenten tijdens de les moeten kunnen twitteren of Facebook checken is een grote meerderheid van alle doelgroepen het niet eens. Er zijn echter wel verschillen tussen de doelgroepen: onder docenten zijn ruim acht op de tien het oneens, terwijl dat bij mbo-studenten 63% is. Tussen wo-studenten en –docenten is er weinig verschil op dit punt.

Stelling: ik stoor me regelmatig aan het gebruik van mobiele telefoons tijdens de les



Docenten mbo (72% eens)

Een meerderheid van alle doelgroepen behalve mbo-studenten stoort zich regelmatig aan het gebruik van mobiele telefoons tijdens de les. Opvallend is dat mbo-docenten het juist het vaakst met de stelling eens zijn. Student en docent liggen op dit punt dus behoorlijk ver uit elkaar. Op het hbo en wo zijn er weinig verschillen op dit punt tussen docenten en studenten.

63

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (I) Mbo-studenten andere mening toegedicht dan wo-studenten

Het blijkt dat ongeveer een kwart van de mbo-studenten het fijn zou vinden om tijdens de les via Whatsapp onduidelijkheden te kunnen bespreken. Van de mbo-docenten staat echter slechts 10% daar voor open. wo-docenten zitten er al helemaal niet op te wachten – slechts één ondervraagde wo-docent is het met deze stelling eens, tegen 14% van de wo-studenten. In alle doelgroepen is de meerderheid het oneens met de stelling, behalve bij mbo-studenten (43% oneens).

Stelling: als iets onduidelijk is, wil ik tijdens college of les dit via Whatsapp kunnen bespreken


Docenten wo (2% eens) Studenten mbo (24% eens)

Stelling: als iets onduidelijk is, wil ik tijdens college of les online direct een vraag kunnen

stellen aan de docent (alleen voorgelegd aan studenten)




Studenten zijn verdeeld over de wenselijkheid om tijdens een les direct online een vraag te kunnen stellen aan de docent. Op het mbo en hbo houden de eens-stemmers en oneens-stemmer elkaar ongeveer in evenwicht, in het wo zijn de oneens-stemmers in de meerderheid.

Stelling: ik zou (vaker) zelf mobiele applicaties (apps) willen ontwikkelen die bijdragen aan mijn

werk of onderzoek (niet voorgelegd aan studenten)


Medewerkers (11% eens) Docenten wo (30% eens)

De meeste docenten, onderzoekers en medewerkers hebben geen behoefte aan het zelf ontwikkelen van apps voor hun werk of onderzoek. Bijna twee derde van alle doelgroepen is het met deze stelling oneens. Wel zien we een verschil tussen de doelgroepen wat betreft het aandeel dat dit wél graag wil: onder wo-docenten ligt dat op 30%, terwijl dat van de medewerkers slechts 11% is.

64

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (I) Ruim de helft van de onderzoekers denkt dat mobiele technologie hen gaat helpen bij het efficiënter verzamelen, verwerken en analyseren van onderzoeksgegevens

Stelling: mobiele technologie gaat mij helpen bij het efficiënter verzamelen van

onderzoeksgegevens (alleen voorgelegd aan onderzoekers)




De twee laatste stellingen op deze slide zijn alleen voorgelegd aan onderzoekers. Zij zijn het overwegend eens met de stelling dat mobiele technologie hen gaat helpen bij het efficiënter verzamelen van onderzoeksgegevens. 24% Denkt van niet, 52% denkt van wel.

Stelling: mobiele technologie gaat mij helpen bij het efficiënter verwerken en analyseren van

onderzoeksgegevens (alleen voorgelegd aan onderzoekers)




Wat voor het verzamelen van onderzoeksgegevens geldt, geldt ook voor het verwerken en analyseren van onderzoeksgegevens. De percentages zijn hier vrijwel exact gelijk als de percentages bij de vorige stelling.

65

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (II): voorgelegde ideeën Achteraf terugkijken populairder dan ‘live’ online lessen volgen

De doelgroepen is gevraagd wat zij van verschillende toekomstvisies vinden. In de tabel hieronder staat voor alle SURFnet-doelgroepen het percentage dat het een uitstekend/goed idee vindt. Een uitgebreide tabel, inclusief de percentages ‘geen goed idee’/’erg slecht idee’ en ‘neutraal’, is te vinden in de bijlage.

Voorgelegde ideeën Student mbo

Student hbo

Student wo

Docent mbo

Docent hbo

Docent wo

Onder-zoeker

Mede-werker

Een snelwerkende en gratis draadloze internetverbinding (Wi-Fi) in het openbaar vervoer

72 79 87 76 82 91 82 77

Het online terugkijken en terug-\doorspoelen, van hoorcolleges

68 82 87 78 73 77 73 n.v.t.

Via internet wordt het mogelijk om veel eenvoudiger vakken te volgen van andere studierichtingen

50 65 69 69 67 74 68 n.v.t.

Het live volgen van hoorcolleges via internet

46 55 58 57 48 51 45 n.v.t.

Het overgrote deel van het lesmateriaal digitaal en mobiel beschikbaar, in plaats van studieboeken

55 55 43 62 57 49 50 n.v.t.

Meer flexibiliteit in wanneer, waar en hoe je vakken, lessen en colleges volgt

45 52 50 38 40 40 33 n.v.t.

Het verplicht aanschaffen van een tablet\iPad in plaats van studieboeken

37 27 21 33 27 19 18 n.v.t.

66

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (II): verdieping en plausibiliteit van de ideeën Terwijl wo-studenten er al ervaring mee hebben, zijn mbo-studenten minder zeker dat de top-toekomstvisies voor het hoger onderwijs binnen twee jaar haalbaar zijn

Een snelwerkende en gratis draadloze internetverbinding (Wi-Fi) in het openbaar vervoer

Een goede gratis internetverbinding via Wi-Fi in het openbaar vervoer, wie wil dat niet? In alle doelgroepen is een grote meerderheid hier voorstander van en bijna niemand vindt het een slecht idee. 26% Van de mbo-studenten is neutraal, daarmee zijn zij het minst enthousiast. Ook bij deze laatste toekomstvisie blijkt dat de respondenten over het algemeen positief zijn over wat er in de komende twee jaar bereikt kan worden, want in de meeste doelgroepen denkt twee derde tot drie kwart dat dit gerealiseerd zal worden. Alleen hbo-docenten blijven met 58% iets achter.

1.

Het online terugkijken en terug-/doorspoelen van hoorcolleges

Een iets minder geavanceerde versie van het live via internet volgen van hoorcolleges (zie 4), is een opname later online terugkijken, waarbij je indien gewenst ook kunt terug- en doorspoelen. Van alle doelgroepen vindt minimaal twee derde dit een goed idee, waarmee het een populairder idee is dan het ‘live’ volgen van de colleges. Van de wo-studenten vindt zelfs 44% dit een uitstekend idee. Van die groep zegt echter ook 30% dat dit nu al is gerealiseerd, gesteund door 28% van de wo-docenten. Op het hbo en zeker mbo is dit nog wat meer toekomstmuziek, maar ook zij denken in meerderheid dat dit binnen twee jaar wel gerealiseerd zal zijn.

2.

Via internet wordt het mogelijk om veel eenvoudiger vakken te volgen van andere studierichtingen

Hoewel wo-docenten relatief wat minder positief staan tegenover meer flexibiliteit in waar en hoe je vakken volgt (zie 6), zijn ze wel duidelijk voorstander van meer flexibiliteit in het volgen van vakken bij andere studierichtingen. Mbo-studenten zijn daar het minst positief over, hoewel ook daar nog steeds 50% het een goed idee vindt en slechts 13% het een slecht idee vindt. Ook hier denkt een ruime meerderheid (behalve bij de studenten mbo) dat het plausibel is dat dit binnen twee jaar gaat gebeuren.

3.

67

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (II) verdieping en plausibiliteit van de ideeën Wo-studenten niet massaal enthousiast over verdere intrede van digitale leermiddelen, ‘verplichte aanschaf van tablet’ minst populaire idee

Het verplicht aanschaffen van een tablet/iPad in plaats van studieboeken

Het verplicht aanschaffen van een tablet in plaats van studieboeken krijgt minder de handen op elkaar. Vooral in het wo vindt men dit een slecht idee (studenten: 51% slecht idee, docenten: 36% slecht idee). Studenten en docenten op het mbo staan er meer voor open. Op het mbo denkt ook een meerderheid dat dit wel binnen twee jaar gaat gebeuren, terwijl studenten en docenten in het wo daar veel minder zeker van zijn.

Het overgrote deel van het lesmateriaal digitaal en mobiel beschikbaar, in plaats van studieboeken

Het live volgen van hoorcolleges via internet

Een kleine meerderheid van de respondenten vindt het een goed idee als het overgrote deel van het lesmateriaal digitaal en mobiel beschikbaar komt, maar een vijfde tot een kwart ziet daar minder heil in. Onder wo-studenten vindt zelfs ruim een derde (36%) dit geen goed idee. Onder mbo-studenten is dit juist een relatief populair idee. De helft tot drie kwart denkt dat dit wel zal gaan gebeuren, waarbij docenten hbo en wo het meest sceptisch zijn.

Wat betreft de wenselijkheid van het live volgen van hoorcolleges via internet lopen de meningen niet erg uiteen. Ongeveer de helft van de ondervraagden vindt dat een goed idee en een op de zes vindt het niet zo’n goed idee. Wel denkt een ruime meerderheid dat dit binnen twee jaar werkelijkheid gaat worden. Ook hier lopen de verwachtingen niet enorm uiteen.

Meer flexibiliteit in waar en hoe je vakken, lessen en colleges volgt

Meer flexibiliteit in waar en hoe je vakken en lessen volgt, wordt overwegend positief onthaald. Van de studenten vindt ongeveer de helft dat een goed idee, bij docenten ligt dat rond de 40%. Wo-docenten en zeker onderzoekers vinden dit vaak juist een slecht idee (resp. 36% en 48% slecht idee). In het wo vindt men dit ook het minst plausibel, hoewel er ook in die groep meer mensen zijn die denken dat het wel gaat gebeuren dan mensen die denken dat het niet gaat gebeuren.

4.

5.

6.

7.

68

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



11 Bijlagen

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Sociale Media Facebook door meer studenten dan docenten gebruikt & LinkedIn is op het mbo niet erg populair

Facebook: Ongeveer negen op de tien studenten zit op Facebook. Bij onderzoekers is dat echter slechts de helft (51%), op de voet gevolgd door wo-docenten (55%) en hbo-docenten (58%). Vrijwel iedereen gebruikt Facebook voornamelijk of zelfs uitsluitend privé. In het kwalitatieve onderzoek zagen we dat docenten Facebook ook regelmatig in het kader van hun werk gebruiken om bijvoorbeeld Facebookgroepen voor studenten aan te maken. Op basis van het kwantitatieve onderzoek lijkt dit echter voor slechts een klein deel van de docenten te gelden.

Twitter: Bij Twitter is het verschil tussen docenten en studenten veel kleiner. Ongeveer een derde van de docenten en onderzoekers zit op Twitter, bij studenten ligt dat gemiddeld enkele procenten hoger, met de mbo-studenten als uitschieter: 46% van hen gebruikt Twitter. Ook Twitter wordt voornamelijk privé gebruikt, alleen van de wo-docenten en onderzoekers gebruikt een relatief groot deel (15%) Twitter voornamelijk of uitsluitend voor studie of werkdoeleinden.

LinkedIn: Bij LinkedIn zien we de grootste verschillen: onder mbo-studenten is het minder populair vergeleken met wo-studenten (mbo-studenten: 8%, wo-studenten: 42%). Dit verschil is ook zichtbaar onder docenten (mbo-docenten: 43%, wo-docenten: 77%). Gezien de opzet van LinkedIn wekt het geen verbazing dat LinkedIn door een grote meerderheid voornamelijk of uitsluitend voor studie of werk gebruikt wordt.

De verschillende doelgroepen is gevraagd in hoeverre zij verschillende sociale media actief gebruiken en in hoeverre dit privé en voor studie en\of zakelijk gebruik is.

70

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Online diensten Docenten gebruiken Skype/ Facetime en YouTube vaker voor werk dan studenten voor hun studie & mbo-studenten maken weinig gebruik van online opslagdiensten

Online Officepakket: Ongeveer een kwart van de respondenten gebruikt een online Officepakket, zoals Google Docs of Office 365. Dit is voor alle doelgroepen ongeveer gelijk, alleen wo-studenten springen eruit met 39%. Online Officepakketten worden vooral voor studie of werkdoeleinden gebruikt.

Webmail: Het gebruik van webmail is wijdverbreid. Negen op de tien respondenten (onder wo-studenten zelfs 97%) gebruikt webmail. Ongeveer een derde van de mensen gebruikt webmail voornamelijk voor school of werk, de rest gebruikt het voornamelijk privé. Skype of Facetime: Bij de meeste doelgroepen gebruikt ongeveer zes op de tien Skype/Facetime of vergelijkbaar. (hbo-student: 56%, wo-student/hbo-docent:63%, wo-docent: 55%, onderzoeker: 61%) Op het mbo en onder medewerkers ligt het gebruik lager (studenten: 38%, docenten: 43%, medewerkers 48%). Het gebruik is meestal privé, maar van de hbo/wo-docenten en onderzoekers gebruikt zo’n 30% deze diensten juist voornamelijk voor hun werk.

Online opslagdiensten: Bij online opslagdiensten zien we grote verschillen tussen de doelgroepen. Van de mbo-studenten gebruikt slechts een kwart online opslagdiensten, terwijl dat onder wo-studenten en onderzoekers drie kwart is. Deze diensten worden overwegend voor studie/werk gebruikt, maar ook vaak privé. De populairste online opslagdienst is Dropbox (80%). iCloud is vooral populair onder medewerkers (40%), Google Drive vooral bij onderzoekers (42%). De helft tot drie kwart van de gebruikers gebruikt de online opslagdiensten ook via mobiel of tablet. In het kwalitatief onderzoek zagen we dat docenten, onderzoekers en medewerkers zich bij online opslag in de ‘cloud’ zorgen maken over privacy en risico’s op knoeien met gegevens.

YouTube: Zo’n drie kwart van de docenten en medewerkers en 85% van de studenten gebruikt YouTube. Studenten gebruiken dit in overgrote meerderheid voornamelijk of uitsluitend privé, maar van de docenten gebruikt ongeveer een kwart YouTube voornamelijk voor studie/werk.

De verschillende doelgroepen zijn ook gevraagd in hoeverre zij verschillende online diensten actief gebruiken en in hoeverre dit privé en voor studie en\of zakelijk gebruik is.

71

3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Houding ten aanzien van mobiele technologie

72

35

27

26

33

31

23

23

17

29

16

23

35

29

23

34

45

30

53

49

28

38

54

43

36

6

4

2

3

2

2

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: het gebruik van Wi-Fi is té onveilig

voor het delen van privacygevoelige

gegevens, zoals cijfers.

(enigszins) eens neutraal (enigszins) oneens n.v.t.

54

45

28

19

21

35

24

26

8

3

8

29

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: als ik hoorcolleges online zou

kunnen volgen, helpt dat om mijn tijd beter

te plannen (alleen gevraagd aan studenten)


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN




73

48

40

39

18

25

32

29

29

20

5

7

9

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: ik word sneller afgeleid tijdens de

lessen/colleges, nu ik altijd en overal online

ben (alleen gevraagd aan studenten)


34

63

60

47

44

61

46

48

22

9

11

16

16

21

34

36

42

25

29

30

38

18

20

11

3

3

7

2

1

1

5

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: als ik mijn eigen smartphone voor

mijn studie/werk zou moeten gebruiken, zou

ik daar geen probleem van maken


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN




74

37

57

63

59

50

79

76

62

17

22

13

18

9

13

18

27

43

19

24

16

41

6

5

8

3

3

6

1

1

3

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: als ik mijn eigen laptop/notebook

voor mijn studie/werk zou moeten

gebruiken, zou ik daar geen probleem van

maken


42

56

59

58

45

71

69

61

13

16

23

8

12

19

15

18

39

24

18

26

42

7

13

16

6

4

8

2

3

5

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: als ik mijn eigen tablet/iPad voor

mijn studie/werk zou moeten gebruiken, zou

ik daar geen probleem van maken


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN




75

22

37

38

28

28

50

42

38

13

16

17

13

21

19

27

32

44

24

28

42

41

20

23

26

21

22

17

17

10

12

8

5

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: als er geen Wi-Fi beschikbaar is voor

werk/studiegerelateerde zaken, dan gebruik

ik mijn eigen databundel voor studie of werk


43

40

53

50

49

42

34

40

36

20

28

36

21

15

9

29

20

15

2

5

2

3

7

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: ik zie het aanschaffen van digitaal

lesmateriaal of handige apps in plaats van

studieboeken als een voordeel (alleen

voorgelegd aan studenten en docenten)


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN




76

49

47

53

49

47

46

38

32

40

24

31

38

11

17

5

27

19

12

2

5

2

3

4

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: docenten zouden vaker het gebruik

van mobiele devices of toepassingen moeten

en kunnen integreren in de lesstof (alleen



48

55

70

48

57

24

31

23

32

21

15

6

6

15

16

13

8

5

7

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: mobiele technologie helpt mij of

gaat mij helpen bij het onderhouden van

contact met andere collega’s of onderzoekers

(niet voorgelegd aan studenten)


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN




77

3

4

9

2

2

3

6

6

8

12

31

47

49

45

48

62

38

45

36

43

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: ik ontwikkel zelf mobiele applicaties

(apps) die bijdragen aan mijn werk of

onderzoek (niet voorgelegd aan studenten)

(enigszins) eens neutraal (enigszins) oneens n.v.t

47 30 13 11

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: mobiele technologie helpt mij of

gaat mij helpen bij mijn onderzoek (alleen

voorgelegd aan onderzoekers)


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (I)

78

19

22

19

22

28

30

4

8

5

13

16

23

77

70

76

65

56

47

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: het is niet van deze tijd om tijdens

colleges/lessen te vragen om mobiele

telefoons stil te zetten of uit te schakelen

(alleen voorgelegd aan studenten en

docenten)

(enigszins) eens neutraal (enigszins) oneens

6

7

5

8

11

14

13

10

12

16

19

23

81

83

83

76

70

63

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: studenten moeten tijdens colleges

of les ruimte krijgen om te kunnen twitteren

of Facebook te checken (alleen voorgelegd

aan studenten en docenten)


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (I)

79

62

58

72

55

55

47

15

20

19

23

24

32

23

22

9

22

21

20

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: ik stoor me regelmatig aan het

gebruik van mobiele telefoons tijdens de les


docenten)


2

7

10

14

21

24

17

23

21

23

26

33

81

70

69

63

53

43

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: als iets onduidelijk is, wil ik tijdens

college of les dit via Whatsapp kunnen

bespreken (alleen voorgelegd aan studenten

en docenten)


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (I)

80

31

36

38

19

26

29

50

38

33

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: als iets onduidelijk is, wil ik tijdens

college of les online direct een vraag kunnen

stellen aan de docent (alleen voorgelegd aan

studenten)


11

16

30

12

22

21

22

13

22

17

68

61

57

67

60

0% 20% 40% 60% 80% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: ik zou (vaker) zelf mobiele

applicaties (apps) willen ontwikkelen die

bijdragen aan mijn werk of onderzoek (niet

voorgelegd aan studenten)


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (I)

81

59

49

30

35

11

16

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Stelling: door online communities zal de

samenwerking met collega’s of onderzoekers

verbeteren (alleen voorgelegd aan

onderzoekers en medewerkers)


47 26 28

0% 20% 40% 60% 80% 100%

onderzoekers

Stelling: mobiele technologie gaat mij helpen

bij het efficiënter verzamelen van

onderzoeksgegevens (alleen voorgelegd aan

onderzoekers)


51 26 23

0% 20% 40% 60% 80% 100%

onderzoekers

Stelling: mobiele technologie gaat mij helpen

bij het efficiënter verwerken en analyseren

van onderzoeksgegevens (alleen voorgelegd

aan onderzoekers)


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (II)

82

77

82

91

82

76

87

79

72

19

18

9

17

21

10

20

24

4

2

3

3

1

4

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Idee: een snelwerkende en gratis draadloze

internetverbinding (Wi-Fi) in het openbaar

vervoer

uitstekend/goed idee

neutraal

geen goed idee/erg slecht idee

77

73

78

87

82

68

13

18

14

10

16

23

11

8

9

2

2

8

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Idee: het online terugkijken en terug-

/doorspoelen van hoorcolleges (alleen



neutraal


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (II)

83

74

67

69

69

65

50

21

27

24

22

26

38

4

7

7

8

9

13

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Idee: via internet wordt het mogelijk om veel

eenvoudiger vakken te volgen van andere

studierichtingen (alleen voorgelegd aan

studenten en docenten)


neutraal


51

48

57

58

55

46

23

38

24

25

31

36

26

13

19

17

14

18

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Idee: het live volgen van hoorcolleges via

internet (alleen voorgelegd aan studenten en

docenten)


neutraal


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (II)

84

49

57

62

43

55

55

32

25

14

20

22

29

19

18

24

36

23

16

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Idee: het overgrote deel van het lesmateriaal

digitaal en mobiel beschikbaar, in plaats van

studieboeken (alleen voorgelegd aan

studenten en docenten)


neutraal


40

40

38

50

52

45

23

30

33

30

31

37

36

30

29

20

17

18

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Idee: meer flexibiliteit in wanneer, waar en

hoe je vakken, lessen en colleges volgt


docenten)


neutraal


3.14 X AXIS

6.65 BASE MARGIN

5.95 TOP MARGIN

4.52 CHART TOP

11.90 LEFT MARGIN

11.90 RIGHT MARGIN



Wensen (II)

85

19

27

33

21

27

37

45

47

45

28

37

37

36

27

22

51

37

26

0% 50% 100%

medewerkers

onderzoekers

docent wo

docent hbo

docent mbo

student wo

student hbo

student mbo

Idee: het verplicht aanschaffen van een

tablet/iPad in plaats van studieboeken


docenten)


neutraal


Technology

Trendonderzoek mobiele technologie | SURFnet