Supply Chain Visibility

ทศนวสยในโซอปทาน Supply Chain Visibility

โดย

ดร.ปรชา พนธมสนชย, CPIM, CSCP กรรมการผจดการ บรษท เอมโฟกส จากด

ศาสตราภชาน คณะพาณชยศาสตรและการบญช จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2003-2006

email: [email protected] UH

บรษท เอมโฟกส จากด อาคารฐานเศรษฐกจ ชน 6

222 ถ.วภาวดรงสต จตจกร กทม 10900 โทร. 02-513-9892

15 กมภาพนธ 2010

บรษท เอมโฟกส จากด หนา 2 /6

Supply Chain Visibility www.m-focus.co.th

ทศนวสยในโซอปทาน Supply Chain Visibility

โดย ดร.ปรชา พนธมสนชย, CPIM, CSCP

กรรมการผจดการ บรษท เอมโฟกส จากด ศาสตราภชาน คณะพาณชยศาสตรและการบญช

จฬาลงกรณมหาวทยาลย 2003-2006 email: [email protected]

15 กมภาพนธ 2010

1. ทศนวสยกบการลดตนทน

ทศนวสยคอความสามารถในการมองเหน เชน เวลาทเราขบขรถยนต เราตองมความสามารถในการมองเหนทองถนนเพอการควบคมใหไปถงเปาหมาย เวลาทเราขบเครองบน เรามอปกรณนาทางททนสมยทสดเพอชวยใหเรามองเหนทศทางเนองจากเสนทางทเรากาลงไปไมมการตเสนทชดเจนเหมอนทองถนนทมปายบอกทาง นอกจากนนนกบนยงตองสอสารและประสานงานกบทาอากาศยานหรอทาเรออยางสมาเสมอ และการสอสารจะเปนแบบวลาจรง (real-time) สาหรบภาคธรกจอตสาหกรรม ทศนวสยในโซอปทานเปนความสามารถทแตละบรษทควรจะมเพราะจะทาใหผบรหารและผปฏบตงานมความสามารถในการควบคม และสามารถนาพาองคกรไปสเปาหมายในการตอบสนองตอลกคาและสรางกาไรและความยงยนใหกบองคกรในทสด อยางไรกด การไดมาซงทศนวสยจาเปนตองมการลงทนในเทคโนโลยและการสรางระบบการจดการใหสามารถบรณาการขอมลตางๆ เพอใหสามารถนาขอมลไปใชในการควบคมกจกรรมตางๆ เชน การรบคาสงซอ การควบคมการผลต การควบคมสนคาคงคลง การจดซอ การประสานงานกบซพพลายเออรรวมทงผใหบรการโลจสตกส (3PL) ในการตดตาม(track and trace) ชนสวน วตถดบ และสนคาสาเรจรปจากตนทางจนถงลกคาปลายทาง อยางมประสทธภาพ เปนตน เปาหมายของทศนวสยในโซอปทานคอการชวยเพมสมรรถนะของโซอปทานโดยชวยใหทกภาคสวนในโซอปทานรวมทงลกคาสามารถมองเหนสงทกาลงเกดขน และสามารถปรบตวใหเขากบสถานการณของการเปลยนแปลงทจะมากระทบการปฏบตการไดอยางรวดเรว เชน การปรบกลยทธเกยวกบอปสงคหรอการปรบใชวตถดบไปในทศทางอนทเปนประโยชนทสดเมอมเหตททาใหแผนเดมถกกระทบ เปนตน

ในปจจบนแรงกดดนจากการแขงขนและความเรวในการทาธรกจ ทาใหภาคธรกจและอตสาหกรรมของไทยจาเปนตองปรบตว และสรางความสามารถในการมองเหนใหกวางไกลออกไปเพอประโยชนในการควบคมกจการตางๆ โดยเฉพาะอยางยงเมอประเทศไทยมนโยบายสงเสรมใหคนไทยไปลงทนในตางประเทศมากขน ความสามารถทางดานการจดการโซอปทานและการทางานรวมประสาน (collaborate) กบคคาในซพพลายเชนเพอใหตนทนสนคาและบรการของเราอยในระดบทตา จงมผลตอความสามารถในการแขงขนในตลาดโลก และทศนวสยในโซอปทานเปนความสามารถขนพนฐานในชวยใหเราสามารถลดตนทนโลจสตกสไดอยางแทจรง

ทานใดทมโอกาสอานรายงานโลจสตกสของประเทศไทยประจาป 2552 ของสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จะทราบวาในป 2551 ตนทนโลจสตกสของประเทศไทย มมลคารวมประมาณ 1.7 ลานลานบาท หรอคดเปนสดสวนเทากบรอยละ 18.6 ของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ ณ ราคาประจาป (GDP at current prices) ซงประกอบดวย ตนทนคาขนสงสนคา 823 พนลานบาท (รอยละ 9.1 ของ GDP) ตนทนการเกบรกษาสนคาคงคลง 705 พนลานบาท (รอยละ 7.8 ของ GDP) และตนทนการบรหารจดการ



ดานโลจสตกส 153 พนลานบาท (รอยละ 1.7 ของ GDP) และปจจบนกระทรวงอตสาหกรรมกาลงทา roadmap ทมเปาหมายหลกในการลดตนทนสนคาคงคลงในภาคการผลตอยางเรงดวน อยางไรกดในรายงานมขอสงเกตวาในชวงเวลาทผานมา ผประกอบการในอตสาหกรรมหลกๆของไทย ไดตระหนกถงความสาคญและเขาใจหลกการบรหารกระบวนการโลจสตกสภายในสถานประกอบการมากขน ทาใหสามารถปรบลดปรมาณการถอครองสนคา รวมทงบรหารจดการสนคาคงคลงของตนเองดวยเทคโนโลยททนสมยไดอยางรดกมและมประสทธภาพ นอกจากน ไดมการเปลยนวธการผลตสนคาตามคาสงซอมากขน จนทาใหระยะเวลาการสงมอบสนคา (Lead Time) โดยรวมลดลง และระดบการสะสมสตอกของวตถดบและสนคาลดลงดวย

ในความเหนและประสบการณของผเขยน หากเราสามารถวเคราะหลกลงไปในภาคอตสาหกรรมตางๆ เราอาจจะพบวาผประกอบการขนาดใหญในภาคการผลตมการใชแนวปฏบตแบบ JIT หรอการใชหลก Lean Manufacturing มานานแลว ทาใหระดบสนคาคงคลงของบรษทเหลานอยในระดบทตาและเทยบเคยงกบมาตรฐานในระดบโลกเนองจากมความรและระบบทชวยใหสามารถควบคมปรมาณสนคาคงคลง แตภาระการแบกรบปรมาณสนคาคงคลงในอตสาหกรรมกลบอยทธรกจขนาดกลางและขนาดยอม (SME) ทอยสงขนไปในโซอปทาน เพราะ SME สวนใหญของบานเรายงไมมเงนลงทนในเทคโนโลย และการสอสารในปจจบนเปนทางเดยว คอรบคาสงซอจากบรษทใหญเทานนแตไมสามารถโตตอบและใหขอมลกบบรษทขนาดใหญอยางมประสทธภาพ จงทาใหบรษทใหญมองไมเหนปญหาของบรษทเลกโดยเฉพาะเวลาทบรษทเลกไมสามารถสงมอบไดทน ซงกจะกอใหเกดปญหาการผลตกบบรษทใหญไดเชนกน หากเราสามารถสรางทศนวสยตลอดโซอปทานได การประสานงานสาหรบคคาในระดบตางๆในโซอปทานกจะดขน และจะนาไปสการลดตนทนสนคาคงคลงและตนทนโลจสตกสอนๆไดดวย

2. เทคโนโลยในการสรางทศนวสย

ปจจบนเทคโนโลยไดกาวหนาไปมากทาใหการเชอมโยงไมวาจะภายในองคกรโดยใชระบบ ERP หรอการเชอมขอมลภายนอกองคกรโดยผานอนแทอรเนตทาไดไมยาก แมจะเปน SME กตาม ในทนเราจะพดถงเทคโนโลยพนฐานทสาคญในปจจบนทชวยสรางทศนวสยในโซอปทาน

• ระบบ ERP (Enterprise Resource Planning) เปนระบบสารสนเทศพนฐานททาใหหนวยงานตางๆในองคกรสามารถเชอมโยงกนไดอยางมประสทธภาพ พนกงานของแตละแผนกสามารถมองเหนขอขอมลขององคกรทชวยใหเกดการประสานงานกนได เพราะการพฒนาใหองคกรมระบบ ERP เปรยบเสมอนการสรางทอขอมลทบรณาการเชอมตอกนทงองคกร ทาใหผทบรโภคขอมลสามารถเขาใจขอมลทตรงกนและทาหนาทประสานงานกนได และเนองจากขอมลเชน ระดบสนคาคงคลง คาสงซอวตถดบ หรอคาสงขายของลกคา รวมทงคาสงการผลต กอยในระบบน การใหคคามองเหนขอมลเพอประโยชนในการประสานงานกจะสามารถทาไดไมยาก และสาหรบองคกรทมปรมาณขอมลมาก การใชระบบ ERP จะทาใหลดการสอสารทไมจาเปน เพมความแมนยาของการใชขอมลในการทาธรกรรมและการตดสนใจทงภายในและภายนอกองคกร

• ระบบการจดการคลงสนคา (Warehouse Management System หรอ WMS) เปนระบบทตอยอดออกไปจากระบบ ERP และมกจะใชในกรณทองคกรมความจาเปนในการตรวจตดตามสนคาอยางละเอยด โดยปกตระบบ ERP จะมความสามารถในการควบคมและตดตามสนคาคงคลงไดดพอสมควรเพราะมฟงกชนในการควบคมสนคาคงคลงทเปนวตถดบ งานระหวางการผลต และสนคา



สาเรจรปทอยในหลายๆแหงได ดงนนในบางองคกรการใช WMS กอาจจะไมมความจาเปนเนองจากระบบ ERP สามารถตอบสนองในเรองขอมลและการควบคมไดดอยแลว แตในบางกรณ เชน กรณคลงสนคาขนาดใหญทอาจจะเปนของผใหบรการขนสง (3PL) ทเกบสนคาของลกคาหลายๆเจาในคลงเดยวกน การมองเหนวาสนคาของลกคาทกคนอยทไหน รวมทงการทาหนาทรบเขาจายออกแทนลกคาทมาฝากสนคาทาใหระบบ WMS มความสามารถสงกวาระบบ ERP ทวไปในการควบคมสนคาคงคลง

• ระบบการจดการการขนสง (Transportation Management System หรอ TMS) ซงหมายรวมถง ระบบการตดตามการขนสง (Track and Trace) ผานอนเทอรเนตเพอใหทราบวาสนคาระหวางสงอย ณ ทใดโดยอาจจะใชควบคกบใชเทคโนโลย GPS (Global Positioning System) และระบบ POD (Proof of Delivery) ทสามารถสงสถานะการสงมอบแลวกลบมาบรณาการกบระบบ WMS หรอ ERP รวมทงการจองเวลาของรถทจะเขามาเทยบทาของ Cross-dock และคลงสนคาเพอไมใหเกดการรอคอยนานทงขาเขาและขาออก เปนตน

• การทา B2B e-Commerce โดยใช EDI (Electronic Data Interchange) ในธรกจคาปลก หรอการใชมาตรฐาน RosettaNet ทแพรหลายในอตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส ลวนแตเปนการสรางทศนวสยตลอดโซอปทานได เพราะสามารถเชอมโยงขอมลระหวางคคาทอาจจะใชระบบ ERP ทแตกตางกนได อาท คาสงซอ (PO) ใบแจงหน (Invoice) ระดบสนคาคงคลง (Inventory) การแจงลวงหนากอนสงมอบสนคา (Advance Shipment Notification - ASN) และการแจงบอกวาไดรบสนคาเรยบรอยแลว (Goods Receipt Notification - GRN) เปนตน ความสามารถในการรบรและรบแจงระดบสนคาคงคลงผานอนเทอรเนตตามมาตรฐาน RosettaNet เปนศกยภาพทสาคญสาหรบ SME ทตองดแลสนคาคงคลงของตนเองในทตางๆเพราะถกบงคบใหทา VMI (Vendor Managed Inventory) ซงเปนภาระสาคญของ SME ในการตอบสนองลกคาทเรยกรองมา ประโยชนทเกดกบ SME ในการมองเหนระดบสนคาคงคลงในทตางๆ ทาใหผประกอบการสามารถใชขอมลดงกลาวในการวางแผนการเตมเตมสนคา ณ จดเหลานน การลดปรมาณสนคาคงคลงสามารถทาไดดวยการมองเหนขอมลดงกลาวตลอดเวลา อยางไรกด การไดมาซงขอมลดงกลาวจากทหางไกลโดยใชอนเทอรเนตหมายความวาคคาของ SME จะตองสงขอมลระดบสนคาคงคลงมาให และสมมตวาคคายนดจะใหขอมลดงกลาวทกวน ภาระทตามมาของ SME กคอการเชอมโยงขอมลกบระบบ ERP ของคคาซงอาจจะมสายพนธตางๆ กนกบ SME หากจะไมใหเกดภาระและตนทนกบ SME มากเกนไปการใชมาตรฐานการเชอมโยงเดยว เชน การใช RosettaNet กจะชวยให SME สามารถคาขายและเชอมโยงกบบรษทคคาขนาดใหญไดงายขน สงทผเขยนเหนวาการพฒนาของประเทศไทยในขณะนขาดทศทางทถกตอง กคอ การโยนภาระการเชอมโยงและตนทนการถอครองสนคาคงคลงใหกบ SME ตวอยาง เชน ผประกอบการขนาดใหญบงคบใหซพพลายเออร SME เขาไปทาธรกรรมเชน download คาสงซอจาก web site ของรายใหญอยตลอดเวลา และในกรณท SME ตองเชอมโยงกบ web site ของบรษทตางๆมากมายทมมาตรฐานการใหขอมลของตนเอง จงทาให SME มโอกาสนอยมากในการทางานอยางมประสทธภาพหากภาคอตสาหกรรมไมมการใชมาตรฐานการเชอมโยงและระบบทดมาชวยลดภาระดงกลาว



• การใชเทคโนโลย Barcode หรอ RFID หรอ Hand-Held Device หรอ Wireless Tracking Technology กเปนเทคโนโลยประเภททเรยกวา Automatic Data Capture ททาหนาทคลายกน นนคอ การอานขอมลเขาระบบอยางอตโนมต ซงมประโยชนมากในการลดเวลาและความผดพลาดในการคยขอมลดวยมอเขาระบบตางๆ ไมวาจะเปนระบบ ERP ระบบ WMS และอนๆ ความแมนยาของการใชระบบเหลาน ชวยเพมความชดเจนของทศนวสยในโซอปทานและนาไปสการลดสนคาคงคลงไดดวย

3. ความทาทายในการสรางทศนวสย

ความกาวหนาของโลกอนเทอรเนตและเทคโนโลย ทาใหผบรโภคทวโลกมความคาดหวงจากภาคธรกจในการตอบสนองความตองการใหมๆอยตลอดเวลา และสรางความยงยากใหกบผประกอบการในภาคการผลตและคาปลกในการจดการโซอปทานมากกวาในอดตมากมาย และทาใหมเกดการเปลยนแปลงในกระบวนการโลจสตกสทจาเปนในการตอบสนอง และทาใหตองสรรหาวธการใหมๆ ในการสรางทศนวสยเพอลดตนทนโลจสตกส และทาใหสามารถสงมอบสนคาตอบสนองตอตลาดไดอยางรวดเรวและมประสทธภาพ การประมวลขอมลจากแหลงตางๆโดยใชเทคโนโลยใหมาอยทเดยวกนเพอชวยในการตดสนใจจงเปนสงททาทายตลอดเวลา และยงโซอปทานขยายตวไปยงไกล ความทาทายกจะเพมขนเปนทวคณเพราะเราตองเผชญกบกฎระเบยบ ภาษา และวฒนธรรมทองถนและอปสรรคอนๆ เชน คณภาพและความเรวในการรวบรวมและรายงานขอมล งบประมาณทมในการลงทนเพอสรางทศนวสยแบบ real-time เปนตน

บรษททมแรงกดดนในการสรางทศนวสย มกจะเปนบรษททตองการลดตนทนและเลงเหนความสาคญในการปรบปรงกระบวนการตางๆในโซอปทานของตนเอง เชน จาเปนตองแจงลกคาเกยวกบสถานะของสนคาหรอระดบสนคา ตองการปรบปรงเรองระยะเวลาและความไมแนนอนในการพฒนา ผลต และสงมอบ ตองตดตามสนคาตงแตเกดจนกระทงตายเปนเศษซากและตองกาจด เชน สนคาอเลกทรอนกส เปนตน และบางครงอาจจะตองมการเรยกคน (recalls) เพราะสนคาชารดจากการผลตหรอการออกแบบดวย ในบางกรณความแตกตางของตลาดและความตองการของการตดฉลากสาหรบแตละทองถนทาใหมตนทนเพมและเพมความยงยากในกระบวนการในโซอปทาน บางครงการไมรแหลงทมาหรอไมสามารถตดตามการไหลของสนคาอาจจะทาใหเกดการปลอมแปลง และมความเสยงเพมขนในคณภาพของสนคาหากสนคาไมไดถกบรรจในหบหอทมคณภาพเหมาะสมตอการขนสง เปนตน สงเหลานคอความทาทาย นอกจากนน การเปลยนแปลงสาหรบประเทศไทยทจะสรางความทาทายเพมเตมกคอการเปนสมาชกประชาคมอาเซยนในไมชา เสนแบงเขตแดนกาลงจะเลอนหายไป กฎระเบยบใหมในการคาขายขามชายแดนจะเพมขนมา แตความตองการและความทาทายในแงทศนวสยยงคงมอยสาหรบผประกอบการ

4. ความสามารถของโซอปทานกบการจดการทศนวสย

บทความ Adaptive Supply Chain Networks ของ SAP AG ในป 2002 ไดกลาวถงการจดชนโซอปทานออกเปน 3 ชนใหญๆ คอ 1) Integrated, 2) Collaborative และ 3) Adaptive Supply Chain ซงเปนการบงชถงความสามารถทเพมขนตามชนของโซอปทาน และขนอยกบความถหรอความหนาแนนของการใชขอมลขาวสาร (Information Density) ทวงอยในโซอปทานชนนนๆ โดยท



• Integrated Supply Chain หมายถง โซอปทานทมการบรณาการในเรองขอมลขาวสารระหวางคคาในซพพลายเชนและเปนความสามารถขนตาทสด โดยทระบบทสรางทศนวสยจะเนนทคณภาพและความถกตองของขอมล (Quality of Information) ทเชอมโยงระหวางองคกรเปนหลก ความสามารถในการบรณาการความถของขอมลในระดบนสามารถสรางความสามารถในการแขงขนของโซอปทานในระดบหนง ซงยอมดกวาโซอปทานทไมสามารถบรณาการขอมลใหเกดทศนวสย

• Collaborative Supply Chain เปนการพฒนาซพพลายเชนขนไปอกระดบหนงทมความสามารถสงขนโดยสามารถกาวขามปญหาในการบรณาการขอมลระหวางกน และคคาในซพพลายเชนสามารถประสานงานกนไดอยางสอดคลองและมประสทธภาพ และทาใหการบรหารความสมดลระหวางอปสงคและอปทานในซพพลายเชนทาไดขน โดยทนอกจากคณภาพของขอมลจะถกตองแลว ความถในการแบงปนขอมลขาวสารจะสามารถทาไดอยางถกจงหวะ (Timeliness of Information) และไมตดขด สงผลใหมความถกตองมากขนในการตดสนใจในการบรหารระดบสนคาคงคลงในภาวะทอปสงคมการเปลยนแปลง

• Adaptive Supply Chain เปนการพฒนาความสามารถของโซอปทานไปสระดบสงสด เพราะหมายถงซพพลายเชนทมความสามารถในการปรบตวใหเขากบสถานการณไดเรว ซงนอกจากความถของขอมลจะมคณภาพถกตอง ตรงตอเวลาทตองการแลว การแบงปนขอมลขาวสารยงมความลมลก (Depth of Information) ทจะชวยใหซพพลายเชนสามารถสรางกาไรไดสงสดทามกลางพลวตของการเปลยนแปลงของอปสงคและอปทานทบางครงอาจจะมความรนแรงเปนอยางมาก ความรวดเรวในการปรบตวเมอมทศนวสยทชดเจนจะชวยใหซพพลายเชนสามารถปรบตวใหเขากบความแปรปรวนของอปสงคและอปทาน องคกรประเภทนจะมการใชเทคโนโลยทชวยในการวางแผนและสามารถวเคราะหผลกระทบของทางเลอกตางๆ ทาใหสามารถเลอกทางออกทดทสด และสรางศกยภาพในการแขงขนไดสงสด เรามกจะเหนองคกรทมโซอปทานระดบโลกทอยในตลาดหลกทรพยไดรบผลกระทบในเชงราคาหนทลดลงทกครงทเกดเหตการณหรอปญหาททาใหเกดผลกระทบตอรายได เพราะไมสามารถสงมอบสนคาไดตามทตลาดคาดหวง เปนตน

โดยสรป ความสามารถในการสรางทศนวสยในองคกรและขามองคกรทเปนคคาในโซอปทานม

ความสาคญตอความสามารถในการแขงขนขององคกรและโซอปทาน แต SME ทอยในโซอปทานของอตสาหกรรมไทยยงขาดความสามารถดงกลาวอยมาก นอกจากนน แมแตองคกรขนาดใหญของไทยกยงตองปรบตวอกมากในการพฒนาไปสการเปนซพพลายเชนระดบโลก เราจงควรมยทธศาสตรทถกตองในการพฒนาใหอตสาหกรรมไทยมศกยภาพในการสรางทศนวสยในซพพลายเชน