Rozbudowa komputerów PC

Wydawnictwo Helion

ul. Chopina 6

44-100 Gliwice

tel. (32)230-98-63

e-mail: [email protected]

PRZYK£ADOWY ROZDZIA£PRZYK£ADOWY ROZDZIA£

IDZ DOIDZ DO

ZAMÓW DRUKOWANY KATALOGZAMÓW DRUKOWANY KATALOG

KATALOG KSI¥¯EKKATALOG KSI¥¯EK

TWÓJ KOSZYKTWÓJ KOSZYK

CENNIK I INFORMACJECENNIK I INFORMACJE

ZAMÓW INFORMACJEO NOWO�CIACH

ZAMÓW INFORMACJEO NOWO�CIACH

ZAMÓW CENNIKZAMÓW CENNIK

CZYTELNIACZYTELNIA

FRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINEFRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE

SPIS TRE�CISPIS TRE�CI

DODAJ DO KOSZYKADODAJ DO KOSZYKA

KATALOG ONLINEKATALOG ONLINE

Rozbudowakomputerów PCAutor: Kyle MacRae

Tłumaczenie: Michał Dadan

ISBN: 83-7361-575-X

Tytu³ orygina³u: Computer Manual

Format: 205×275, stron: 176

Twój PC siê starzeje? Rozbuduj go!

• Poznaj architekturê swojego komputera

• Wymieñ komponenty na nowe

• Za³ó¿ domow¹ sieæ komputerow¹

• Uporz¹dkuj dyski

Dla wielu z nas komputer to nie tylko przydatne w domu i w pracy narzêdzie, ale tak¿e

urz¹dzenie, które b³yskawicznie siê starzeje i prawie nigdy nie spe³nia minimalnych

wymagañ sprzêtowych okre�lanych przez producentów najnowszego oprogramowania.

Oczywi�cie, najlepszym rozwi¹zaniem wszelkich problemów zwi¹zanych z wiekiem

i zbyt ma³¹ wydajno�ci¹ sprzêtu jest wymiana na nowy. Niestety, nie wszyscy dysponuj¹

niezbêdnymi do tego zasobami finansowymi. W tej sytuacji nale¿y wykorzystaæ inne

mo¿liwo�ci — wymieniæ jedynie najbardziej newralgiczne komponenty i usprawniæ

dzia³anie innych.

Ksi¹¿ka „Rozbudowa komputerów PC” przeznaczona jest dla wszystkich u¿ytkowników

komputerów, którzy chc¹ rozbudowaæ swój sprzêt, nie inwestuj¹c w to bajoñskich sum,

wykorzystaæ wszystkie mo¿liwo�ci swojej maszyny i nie wg³êbiaæ siê zanadto

w techniczny ¿argon, który nie ka¿dego musi interesowaæ. W ka¿dym rozdziale

przedstawione s¹ sposoby modernizowania, ulepszania i rozbudowywania komputera

oraz radzenia sobie z problemami i unikania awarii. Wszystkie te zagadnienia opisane

s¹ prostym i zrozumia³ym jêzykiem.

• Podstawowe komponenty ka¿dego peceta

• P³yta g³ówna, pamiêæ i procesor

• Wymiana i konfiguracja dysków twardych oraz napêdów CD i DVD

• Karty graficzne i d�wiêkowe

• Z³¹cza USB i FireWire

• Konfigurowanie domowej sieci komputerowej

• Konserwacja komputera

• Metody rozwi¹zywania problemów ze sprzêtem i oprogramowaniem

Nie mo¿emy obiecaæ, ¿e dowiesz siê z tej ksi¹¿ki, jak zmieniæ przez jedn¹ noc swojego

peceta w superkomputer, ale na pewno przeczytasz w niej, jak go ulepszyæ i wyd³u¿yæ

okres, przez jaki bêdzie on zdatny do u¿ytku.

http://helion.pl/view/2547w



http://helion.pl/add/2547w/rokopc




mailto:[email protected]

http://helion.pl/view/2547w/rokopc.htm

http://www.amazon.com/exec/obidos/ASIN/1859608884/eboinf-20

4 55

ROZBUDOWA KOMPUTERÓW PC

Spis treściWstęp 6

Poznawanie peceta 9Krótka historia komputerów osobistych 10

Dlaczego warto modernizować komputer? 14

Komputer widziany z zewnątrz 16

Komputer widziany od środka 18

Urządzenia peryferyjne 20

Inwentaryzacja 22

Środki ostrożności 24

Narzędzia,których będziesz potrzebował 29

Zaglądamy „pod maskę” 31

Prosto w serce 33Architektura płyty głównej 34

Modernizacja pamięci 36

Wymiana procesora 40

Instalacja nowego napędu 45Kilka słów o kanałach 46

Dlaczego warto wymienić dysk twardy? 48

Wymiana napędu CD-ROM 56

Instalacja napędu DVD 62

Wymiana stacji dyskietek 66

Napędy zewnętrzne 68

Karty rozszerzeń 71Kilka słów o architekturze 72

Wymiana karty graficznej 74

Wymiana karty dźwiękowej 78

Wymiana modemu 82

Dodanie portów USB i FireWire 85

Urządzenia peryferyjne 89Wymiana monitora 90

Wymiana klawiatury 95

Wymiana myszy 98

Wymiana głośników 100

Wymiana drukarki 102

Wymiana skanera 108

Domowa sieć komputerowa 113Podstawowe informacje na temat sieci 114

Prosta sieć oparta na kablu skrosowanym 116

Kreator sieci domowej 117

Dalsza rozbudowa sieci 119

Konserwacja pecetów 121Programy narzędziowe systemu Windows 122

Inne programy narzędziowe 128

Wirusy – przypadek szczególny 130

Środki ostrożności 132

Czyszczenie komputera 136

Rozwiązywanie problemów 141Ogólne metody postępowania 142

Rozwiązywanie konkretnych problemów 144

Windows XP lekiem na całe zło? 148

Dodatki 151Dodatek A Ograniczenia rozbudowy 152

Dodatek B BIOS i CMOS 153

Dodatek C Partycjonowanie dysku twardego 155

Dodatek D Wtyczki i gniazda 158

Dodatek E Składanie własnego peceta 159

Dodatek F Słowniczek 165

Skorowidz 171

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Comp_manual_rozdz.indd 5 2004-11-17 10:05:11

44 4544 45

ROZBUDOWA KOMPUTERÓW PC

Instalacja nowego napęduKilka słów o kanałach 46

Dlaczego warto wymienić dysk twardy? 48

Wymiana napędu CD-ROM 56

Instalacja napędu DVD 64

Wymiana stacji dyskietek 66

Napędy zewnętrzne 68

Jak zdążyłeś się już przekonać, za pomocą dość radykalnych zabiegów można tchnąć w starzejącego się peceta nowe życie. Nie zawsze jednak trzeba wprowadzać aż tak duże zmiany. Niektóre z rozwiązań, które opiszę w tym rozdziale, służą zwiększeniu wydajności komputera. Inne pozwalają wydłużyć okres, przez jaki będzie on przydatny. Ale wszystkie mają jedną cechę wspólną – zwiększają możliwości peceta i (lub) czynią z niego jeszcze fajniejszą zabawkę.

3ROZDZIAŁ


46

INSTALACJA NOWEGO NAPĘDU

Kilka słów o kanałach3Przed zainstalowaniem nowego dysku twardego, lub w ogóle jakiegokolwiek wewnętrznego napędu takiego jak CD-ROM czy DVD, musisz przede wszystkim odpowiedzieć sobie na pytanie, w jaki sposób chcesz połączyć go z komputerem. Będzie Ci potrzebny jakiś interfejs i właśnie dlatego zapoznam Cię teraz z tak zwanymi kanałami. Kanał jest swego rodzaju bramą na płycie głównej, dzięki której napęd może wymieniać się danymi z pozostałymi podzespołami komputera. Istnieją (a jakże by inaczej) dwa rodzaje złączy, za pośrednictwem których można podłączać napędy do wybranego kanału.

IDE (Integrated Drive Electronics)Ten najpopularniejszy interfejs dla dysków twardych i napędów CD ukrywa się pod kilkoma różnymi nazwami (patrz kącik techniczny na następnej stronie). Niemal wszystkie płyty główne mają wbudowane jedno lub dwa złącza IDE. W większości przypadków do jednego kontrolera podłącza się dysk twardy, a do drugiego napęd CD-ROM. Robi się to za pomocą płaskich kabli złożonych z cienkich przewodów. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że w środku Twojego kabla znajduje się niewykorzystywana wtyczka. Została ona tam umieszczona dlatego, że każdy kanał IDE

Złącza IDE powinny być wyraźnie

zaznaczone na płycie głównej. Jeśli

nie są, to na pewno od razu rzucają

się w oczy

ROZDZIAŁ


47

może obsługiwać dwa niezależne urządzenia, z których jedno pełni rolę urządzenia głównego (ang. master – nadrzędnego), a drugie pomocniczego (ang. slave – podrzędnego). Oznacza to, że do płyty głównej możesz podłączyć do czterech napędów. Określenia „urządzenie nadrzędne” i „podrzędne” są raczej mylące, ponieważ tak naprawdę chodzi jedynie o to, który napęd jest traktowany przez Windows jako pierwszy, a który jako drugi (napęd „master” otrzymuje oznaczenie C:, a napęd „slave” – lub, gdy go nie ma, drugi napęd „master” – oznaczenie D:).

Jeżeli taśma IDE dostarczona razem z Twoim komputerem nie ma wolnej wtyczki, przed zainstalowaniem nowego napędu będziesz musiał ją wymienić. Często, choć nie zawsze, odpowiednią taśmę znajdziesz w pudełku z nowym napędem. Jeśli jej tam nie ma, spraw sobie 40-żyłową, 80-pinową taśmę z trzema wtyczkami.

Zwróć uwagę na jedną bardzo ważną rzecz: jedna z krawędzi taśmy IDE jest oznaczona na czerwono lub na różowo. Odpowiada ona pierwszemu pinowi gniazda na płycie głównej. Dzięki takiemu oznaczeniu trudno jest podłączyć kabel odwrotnie niż trzeba. Zawsze zwracaj na to uwagę, a jeśli sposób podłączenia nie jest dla Ciebie oczywisty, zajrzyj do instrukcji.

Interfejs IDE ma swoje zalety. Przede wszystkim wszystko, czego potrzebujesz, znajduje się już w Twoim komputerze. Możesz po prostu podpiąć do komputera większość napędów dostępnych na rynku i od razu zacząć pracę. O kilku sprawach powinieneś jednak wiedzieć.

SCSI (Small Computer System Interface)SCSI jest rozwiązaniem konkurencyjnym wobec interfejsu IDE i ma nad nim jedną, zasadniczą przewagę. Do jednego kontrolera SCSI można podpiąć wiele różnych urządzeń. Podczas gdy kontroler IDE jest w stanie obsłużyć maksymalnie 4 urządzenia, do komputerów wyposażonych w interfejs SCSI można podłączyć ich 7, 15, a nawet więcej (jeśli tylko dysponujesz drugim kontrolerem). Każde kolejne urządzenie łączy się w tym przypadku z poprzednim, tworząc swego rodzaju „łańcuszek”. Należy też zauważyć, że napędy SCSI są z reguły znacznie szybsze od swych odpowiedników współpracujących z interfejsem IDE.

SCSI ma też jednak pewne wady. Jedną z nich są wysokie koszty. Po prostu decydując się kupić urządzenie SCSI, zapłacimy więcej za taką samą pojemność. Po drugie, płyty główne nie są zazwyczaj wyposażone w kontrolery SCSI, co oznacza, że trzeba je dokupić. Samo zainstalowanie takiej karty w komputerze jest stosunkowo proste, ale wiąże się z kolejnym wydatkiem, koniecznością rozkręcania komputera i zajęciem jednego ze slotów rozszerzeń.

Poza tym w normalnej pracy różnica wydajności między napędami IDE i SCSI jest praktycznie niezauważalna, a na obsłudze wielu urządzeń skorzystają tak naprawdę wyłącznie serwery. Dlatego w dalszej części książki zakładam, że zdecydowałeś się pozostać przy interfejsie IDE.

Standardy IDE. Czy spodziewałeś się, że istnieje tylko jedna odmiana standardu IDE? To by dopiero było! Wymienię teraz pokrótce najważniejsze wersje tej specyfikacji w kolejności, w jakiej się pojawiały. Tak naprawdę nie musisz w ogóle przejmować się tym, jak się one nazywają, kiedy powstały i co tak naprawdę oznaczają. Po prostu upewnij się, że napęd, który chcesz kupić, jest zgodny z tą odmianą interfejsu IDE, którą obsługuje Twoja płyta główna (a to sprawdzisz w podręczniku użytkownika). Możesz też obejrzeć etykiety już posiadanych napędów i kupić taki sam.

KĄCIK TECHNICZNY

IDE ATA-1

EIDE Fast ATA-2

EIDE Ultra33 ATA/33

EIDE Ultra66 ATA/66

EIDE Ultra100 ATA/100

EIDE Ultra133 ATA/133

ATAPI Standard IDE stworzony z myślą o obsłudze urządzeń niebędących dyskami twardymi, takich jak napędy CD-ROM i DVD

Karta kontrolera SCSI zwiększa

możliwości rozbudowy peceta

o nowe rodzaje napędów,

ale w przypadku zwykłych

domowych komputerów

jest ona raczej kosztownym

kaprysem

Ten spośród przewodów kabla IDE,

który należy podłączyć do pierwszego

pinu złącza na płycie głównej,

oznaczany jest innym kolorem


48


Dlaczego warto wymienić dysk twardy?

3To zabawne, ale niezależnie od tego, po co kupowałeś swój obecny komputer, jestem prawie pewny, że teraz wykorzystujesz go do czegoś zupełnie innego. W miarę jak stajemy się coraz bardziej obeznani z komputerami i nabieramy pewności siebie w posługiwaniu się nimi, zdajemy sobie sprawę z tego, co tak naprawdę jest w stanie zrobić dla nas odpowiednie oprogramowanie i sprzęt. Dlatego nikogo nie powinno dziwić to, że komputer kupiony do prowadzenia księgowości został zaprzęgnięty do edycji cyfrowego wideo, a pecet mający jedynie dawać dostęp do internetu zmienił się w rozbudowane centrum domowej rozrywki. To właśnie z tych względów modernizacja komputera najczęściej jest czymś, co odbieramy bardzo pozytywnie.

Jednym z podzespołów, który najszybciej przestaje nam wystarczać, jest dysk twardy. To niesamowite, w jak krótkim czasie można zapełnić z pozoru nieograniczonej pojemności dysk. To prawda, że na jednym megabajcie może się zmieścić cała powieść, ale z drugiej strony w takiej przestrzeni można zachować jedynie sześć sekund nieskompresowanego nagrania muzycznego. Dorzuć do tego kilka zdjęć o wysokiej rozdzielczości, parę filmów, kilka nowoczesnych aplikacji i sam system operacyjny, a przekonasz się, że wolne miejsce na dysku skończy się znacznie wcześniej, niż przewidywałeś. Właśnie wtedy nasze myśli zaczynają krążyć wokół wymiany dysku twardego na nowszy model.

Gdy Twój dysk twardy nie nadąża za Twoimi

potrzebami, pora pomyśleć o wymianie

Zewnętrzne dyski twarde są przenośne,

praktyczne i… kosztowne

ROZDZIAŁ


49

Jak wymienić dysk twardy... Modernizując komputer, masz do wyboru dwa rozwiązania. Możesz albo wymienić istniejący dysk twardy na nowy, albo dokupić do niego drugi napęd. Wymiana może wyglądać bardzo kusząco, ale ma tę wadę, że wiąże się z koniecznością ponownego zainstalowania systemu operacyjnego i znalezienia sposobu na przeniesienie danych ze starego dysku na nowy. Zagadnieniem tym zajmiemy się na stronie 54. Oczywiście jeśli Twój stary dysk uległ awarii, co zdarza się bardzo rzadko, ale jest możliwe, będzie to jedyna opcja.

Trzecim rozwiązaniem jest zakup dysku zewnętrznego, z tym że tego rodzaju napędy są z reguły droższe, a niektóre z nich wymagają dodatkowo dokupienia specjalnego kontrolera. Ponadto, jeśli kupisz dysk podłączany do powolnego interfejsu równoległego lub USB, będzie on działał znacznie wolniej niż dysk znajdujący się w komputerze. Warto jednak zauważyć, że zewnętrzne dyski SCSI i FireWire potrafią być szybsze od standardowych napędów IDE. Poza tym taki dysk można wszędzie ze sobą zabrać i podpiąć do dowolnego komputera, do którego akurat ma się dostęp. Czy znasz lepszy sposób na przeniesienie 20 GB danych?

…i jak tego nie robić?Jeżeli rozważasz wymianę dysku twardego jedynie ze względu na to, że kończy Ci się na nim wolne miejsce, zastanów się raczej nad jakimś napędem na nośniki wymienne. Na przykład wszystkie stare foldery mógłbyś zgrać na płyty CD, odzyskując nieco miejsca na dysku twardym. Możesz też kupić napęd Zip (250 MB na dyskietkę), Jaz (2 GB na kartridż) lub jakiś streamer (w tym przypadku na jednej kasecie zmieścisz z powodzeniem 60 GB danych).

System Windows również oferuje kilka narzędzi, które pozwalają przyspieszyć dysk twardy i oczyścić go z niewykorzystywanych plików. Dlatego nie wydawaj ani grosza na programy tego typu, dopóki nie przeczytasz rozdziału 7.

Jeżeli chcesz wykonać kopię zapasową

100 lub 250 MB danych, napęd Zip

będzie idealnym rozwiązaniem

W przypadku dużej ilości danych nic

nie może równać się ze streamerem

Napędy Jaz firmy Iomega pozwalają zapisać

na jednym kartridżu aż do 2 GB danych


50

O czym powinieneś wiedzieć? Dysk twardy jest urządzeniem służącym do przechowywania danych. Informacje znajdujące się w pamięci RAM mają charakter ulotny, natomiast wszystko, co zapiszesz na dysk twardy, zostanie dobrze zabezpieczone. Oczywiście pliki znajdujące się na dysku mogą być w dowolnej chwili odczytywane, modyfikowane i ponownie zapisywane, ale chodzi o to, że nie znikną one po wyłączeniu komputera. Napęd dysku twardego to specjalny mechanizm, który steruje pracą dysku. Składa się on z głowic magnetycznych, które wykonują najważniejsze zadania, i samego dysku, a całość zamknięta jest w szczelnej obudowie. Tak więc dysk i jego napęd są praktycznie nierozłączne i dlatego w dalszej części książki stosował będę po prostu określenie „dysk”.

Poza dokonaniem wyboru między interfejsem IDE i SCSI, co może wymagać od Ciebie zapoznania się z takimi określeniami jak EIDE, ATA czy DMA, powinieneś jeszcze podjąć kilka innych ważnych decyzji, zanim udasz się na zakupy. Oto parametry dysku, nad którymi należałoby się zastanowić:

Pojemność. Nie ma żadnej wątpliwości co do tego, że w przypadku dysków twardych rozmiar ma znaczenie. Współczesne dyski osiągają pojemności na poziomie 80 GB i mogę z całą odpowiedzialnością zasugerować, że 20 GB to w tej chwili absolutne minimum, jeśli chodzi o drugi dysk.

Szybkość po raz pierwszy. Być może na pierwszy rzut oka nie jest to oczywiste, ale dyski twarde obracają się z różnymi prędkościami. Z pewnością spotkasz się z napędami o prędkości obrotowej 5400, 7200 lub 10 000 obrotów na minutę. Pamiętaj, że warto kupić najszybszy dysk, na jaki Cię stać, ponieważ im szybciej będzie się on obracał, tym szybciej będzie w stanie przekazywać dane do komputera. Nie warto jednak zmieniać dysku tylko po to, aby mieć szybszy model. Mówimy tu bowiem o różnicach na poziomie paru milisekund.


51

Szybkość po raz drugi. Jest jeszcze jeden parametr określający szybkość dysku, który ma większe znaczenie. Ma on związek z czymś, co nazywamy bezpośrednim dostępem do pamięci (DMA). Chodzi o to, że tryb ten pozwala na przesyłanie danych bezpośrednio do pamięci RAM bez udziału procesora. Szukaj oznaczeń mówiących o przesyłaniu 33, 66, 100 bądź 133 megabajtów na sekundę. Jednak nawet gdy najszybszy dysk jest w zasięgu Twoich możliwości finansowych, sprawdź, jaki masz kontroler na płycie głównej. Podłączanie szybkiego dysku do wolnej płyty nie ma sensu.

Rozmiar dysku. Wewnętrzne dyski twarde mają wielkość 3,5”. Nie stanowi to żadnego problemu, o ile masz w obudowie wolną wnękę dla napędów o takiej wielkości. Aby się o tym przekonać, prawdopodobnie będziesz musiał otworzyć obudowę. Jeśli nie, będziesz potrzebował specjalnych uchwytów mocujących, które pozwolą Ci zamontować dysk w zatoce 5,25”. Być może dostaniesz je razem z nowym dyskiem.

Oprogramowanie konfiguracyjne. Zanim nowy dysk będzie gotowy do pracy, trzeba go sformatować. Do niektórych napędów dołączane jest specjalne oprogramowanie, które bardzo upraszcza ten proces. Sprawdź, bo może będziesz mógł przeprowadzić tę operację szybko i przyjemnie.

Kilka słów ostrzeżenia Jeżeli Twoja płyta główna jest naprawdę stara, możliwe, że będziesz miał pewne problemy z BIOS-em. Może on na przykład nie rozpoznawać dysków o pojemności przekraczającej 504 MB. Oznacza to, że komputer nie będzie w stanie skorzystać z nowej zabawki, którą mu zafundowałeś. Jeżeli masz trochę nowszą płytę (ale tylko trochę), prawdopodobnie będzie ona miała ograniczenie do 8 GB, co również jest nie do przyjęcia. Na szczęście do wielu napędów dołączane są sprytne programy, które pozwalają omijać tego rodzaju ograniczenia. Zawsze też możesz uaktualnić BIOS. Jeżeli na płycie głównej znajduje się kontroler EIDE (a nie „zwykły” IDE), wówczas z BIOS-em na pewno jest wszystko w porządku i nie będzie żadnego problemu.

Jest jednak jeszcze jedna kwestia, a mianowicie taka, że jedynie BIOS-y typu „plug and play” potrafią automatycznie rozpoznać rodzaj podłączonego dysku i wprowadzić wszystkie wymagane informacje (takie jak liczba cylindrów, głowic i sektorów dysku) do pamięci CMOS (patrz dodatek B ze strony 153.). Mimo iż ręczne przeprowadzenie tej operacji nie jest specjalnie skomplikowane, początkującemu użytkownikowi może się wydać trudne i mało intuicyjne. Poza tym nie polecamy ręcznego modyfikowania tych ustawień, o ile nie jesteś absolutnie pewien, że wprowadzasz prawidłowe wartości. Podsumowując, polecam Ci wymianę wewnętrznego dysku twardego tylko wówczas, gdy jesteś pewien, że Twój BIOS obsługuje napędy o dużej pojemności i potrafi automatycznie wykryć ich ustawienia.

Zanim kupisz nowy dysk twardy,

zapoznaj się uważnie z jego

parametrami

Uchwyty mocujące pozwalają

zamontować dysk 3,5” we wnęce

przeznaczonej na napęd 5,25”


52


Wymiana dysku twardego krok po kroku

3

Zanim zaczniesz majstrować we wnętrzu komputera, zapoznaj się z zasadami bezpieczeństwa wymienionymi na stronie 31.

Upewnij się, że masz swobodny dostęp do wnęk na napędy. W niektórych przypadkach trzeba w tym celu zdjąć przedni, plastykowy panel obudowy. Sprawdź też, w jaki sposób mocuje się dysk do obudowy. Zazwyczaj wystarczy przykręcić go z obu stron śrubami, ale czasem stosuje się specjalne prowadnice. Umieść dysk twardy w wybranej wnęce

Dodatkowy dysk twardy powinien zostać podłączony do tego samego kanału, co pierwszy napęd, a to oznacza, że należy podpiąć go do tego samego kabla. Zbadaj więc posiadany kabel na odcinku od płyty głównej do pierwszego dysku i sprawdź, czy znajduje się na nim jakaś wolna wtyczka

Upewnij się też, czy któryś z kabli zasilających sięgnie do instalowanego napędu. Są to 4-żyłowe kable zakończone białymi wtyczkami (takie same jak te, które dostarczają prąd elektryczny do głównego dysku twardego i napędu CD-ROM). Jeżeli nie masz już w obudowie żadnego wolnego kabla tego typu, kup rozgałęźnik w kształcie litery Y, za pomocą którego możesz rozdzielić kabel na dwie wiązki przewodów

2 3 4

Gdy się przekonasz, że jesteś w stanie bez problemów zainstalować i przykręcić dysk do obudowy, wyjmij go z wnęki i spójrz na jego tylnią ściankę. Znajduje się na niej kilka metalowych bolców (tak zwanych pinów), na które nałożona jest jedna lub dwie plastykowe „zworki”. Za ich pomocą określa się, czy dysk ma pełnić w danym kanale rolę napędu podstawowego czy pomocniczego. Ponieważ instalowany przez nas dysk będzie służył jedynie jako dodatkowy magazyn na dane, skonfigurujemy go jako „slave”. Sprawdź przy tym ustawienia na wszystkich urządzeniach podpiętych do tego samego kanału. Czasami konieczne jest też poprzestawianie zworek na starym dysku, jeżeli dotychczas był on skonfigurowany jako jedyny dysk w komputerze. Sposób prawidłowego ustawienia zworek podany jest zawsze w instrukcji każdego napędu, a bardzo często również na jego obudowie

Włóż dysk ponownie do komputera, podłącz do niego kabel IDE i delikatnie, ale zdecydowanie podłącz kabel zasilający, a następnie przytwierdź dysk do obudowy. Jeżeli wykorzystujesz do tego śruby, zwróć uwagę, żeby nie przykręcać ich zbyt mocno, ponieważ mogą one wejść za głęboko i dostać się do wnętrza dysku. Weź głęboki oddech, złóż z powrotem obudowę i uruchom komputer

5 6

1

Rozgałęźniki rozwiązują problem

braku kabli zasilających

ROZDZIAŁ


53

Co dalej? Wszystko zależy od tego, czy Twoja płyta główna ma BIOS typu plug and play. Jeśli tak, to masz szczęście. Komputer sam wykryje nowy dysk. Jeśli nie, będziesz musiał ręcznie wprowadzić wszystkie wymagane informacje do pamięci CMOS (patrz dodatek B) i bez wątpienia będzie Ci potrzebna dokumentacja dołączona do dysku twardego.

Wszystko to może wydawać Ci się czczą gadaniną. Bo istotnie tak należałoby to nazwać. Posłuchaj jeszcze.

Partycjonowanie i formatowanie nowego dysku Dzieleniem dysku twardego na części, którymi można w łatwy sposób zarządzać, zajmiemy się nieco później (patrz dodatek C ze strony 155.). Teraz jedynie nadmienię, że zanim będziesz mógł cokolwiek zrobić z nowo zainstalowanym dyskiem, musisz założyć na nim partycje i sformatować go. Jest to jedna z tych sytuacji, w których specjalistyczne oprogramowanie narzędziowe może wyraźnie ułatwić życie. Założę jednak, że nie dysponujesz takimi aplikacjami.

Partycja FAT. Niezależnie od ewentualnych ograniczeń BIOS-u pierwsza edycja Windows 95 nie obsługiwała w ogóle systemu plików FAT 32. Jego obsługa pojawiła się w wersji Windows 95 OSR2 znanej też pod nazwą Windows 95b, a później w Windows 98, Millennium Edition oraz XP. Najważniejsze jest to, że tylko w konfiguracjach z systemem FAT32 można stosować dyski twarde o pojemności przekraczającej 2,1 GB. Jeżeli więc chcesz pozostać przy oryginalnej wersji Windows 95, wymiana dysku nie ma większego sensu.

KĄCIK TECHNICZNY

Naciśnij 2, aby wybrać opcję Utwórz rozszerzoną partycję DOS.Naciśnij ENTER.Zresetuj komputer, aby ponownie uruchomić Windows.Czytelników zainteresowanych bardziej szczegółowymi instrukcjami dotyczącymi partycjonowania i formatowania dysków twardych odsyłam do świetnego artykułu z Bazy Wiedzy Microsoftu, który znajduje się pod adresem http://support.microsoft.com/ default.aspx?scid=kb;EN-US;q255867

Kliknij Start, potem Uruchom, a następnie wpisz command i naciśnij ENTER. Tuż po znaku zachęty wpisz polecenie fdisk i naciśnij ENTER. Uruchomi się program, który zapyta Cię, czy chcesz uaktywnić obsługę dużych dysków. Ponieważ jest to coś, z czego zawsze będziesz chciał skorzystać, odpowiedz twierdząco, naciskając T. Program fdisk wczyta się do końca i wyświetli na ekranie menu widoczne na rysunku.Naciśnij 5, a następnie ENTER. Gdy to zrobisz, zostanie zaznaczony dysk fizyczny numer 2 (slave), a zaznaczenie dysku numer 1 (master) zostanie usunięte.Naciśnij 2 i naciśnij ENTER.Naciśnij 1, aby wybrać polecenie Utwórz partycję DOS lub logiczny dysk DOS. Naciśnij ENTER.


54 55

Przejście z jednego dysku na drugi Jak już wspomniałem na stronie 49., zastąpienie starego dysku twardego nowym wiąże się z koniecznością instalowania wszystkiego od początku. Pojawia się pytanie, czy musi tak być. Masz przecież pełne prawo oczekiwać, że po zainstalowaniu nowego dysku w komputerze będziesz mógł skopiować na niego wszystkie dane z dotychczasowego napędu. No cóż. Można to zrobić, ale tylko do pewnego stopnia. Pliki i foldery faktycznie można kopiować i przenosić za pomocą tak prostych narzędzi, jak Mój komputer czy Eksplorator Windows, ale z aplikacjami nie pójdzie już tak łatwo. Problem polega na tym, że programy komputerowe mają tendencję do umieszczania swoich części składowych w bardzo różnych miejscach na dysku. Właśnie z tego powodu hurtowe przeniesienie wszystkich aplikacji do nowej lokalizacji jest prawie niemożliwe i w zasadzie jedynym rozsądnym rozwiązaniem jest zainstalowanie wszystkiego od początku. Być może brzmi to dla Ciebie rozsądnie, ale pamiętaj, że w tym przypadku musisz dysponować oryginalnymi płytami instalacyjnymi wszystkich potrzebnych Ci programów, a ponadto będziesz je musiał ponownie skonfigurować, tak aby wyglądały i działały tak samo jak przed zmianą dysku. Pomnóż to sobie przez dziesięć lub dwadzieścia aplikacji do zainstalowania, a zrozumiesz, że najbliższe godziny czy wręcz dni upłyną Ci na nudnym dostrajaniu rozmaitych opcji.

Co gorsze, sam system operacyjny potrzebuje pewnych kluczowych plików, których nie da się skopiować, gdy Windows jest uruchomiony. A jeżeli go wyłączysz, nie będziesz mógł zrobić niczego na komputerze. Przypomnij sobie, ile czasu zajęło Ci dostosowanie tego systemu do Twoich upodobań, zainstalowanie wszystkich łat i uaktualnień ściągniętych z internetu i generalnie doprowadzenie komputera do stanu używalności. Instalując nowy dysk, wracasz do punktu wyjścia.

Istnieją specjalne programy

narzędziowe, które ułatwiają

przeprowadzkę z jednego dysku

twardego na drugi i pozwalają

przenieść na niego wszystkie dane,

w tym system operacyjny


54 5555

Programy narzędziowe W każdym razie tak by było, gdyby nie istniały pewne cudowne programy narzędziowe. Generalnie modernizując lub „konserwując” jakiś komputer, staram się ograniczać wydatki do minimum, ale w pewnych sytuacjach naprawdę przydaje się pomocna dłoń. Właśnie omawiamy jedną z nich.

Programy do „klonowania” dysków twardych, takie jak Drive Image firmy PowerQuest czy Norton Ghost, pozwalają wykonać kopię zapasową całego dysku twardego na wymiennych nośnikach danych, takich jak płyty CD-R. Pliki z takimi kopiami można następnie wyeksportować na nowy dysk i wszystko powinno (przynajmniej teoretycznie) działać dokładnie tak jak na oryginalnym dysku.

Alternatywnym (i moim zdaniem lepszym) rozwiązaniem jest zastosowanie dedykowanego oprogramowania do przenoszenia danych z jednego dysku na drugi, takiego jak DriveCopy firmy PowerQuest. W tym przypadku instalujesz nowy dysk na tym samym kanale IDE co stary, ustawiasz prawidłowo zworki, tak aby pełnił on rolę urządzenia pomocniczego, i uruchamiasz ponownie komputer. W tym momencie do akcji wkracza DriveCopy (jeszcze przed wczytaniem systemu Windows), które zaczyna kopiować wszystkie dane ze starego dysku na nowy, włącznie z systemem operacyjnym. Po tej operacji musisz jedynie pozamieniać zworki, tak aby nowy dysk otrzymał oznaczenie C:. Stary napęd może pełnić rolę napędu, na którym będą wykonywane kopie zapasowe, lub zostać po prostu wyjęty z komputera.

Pamiętaj jednak, że czasem przydaje się możliwość uruchomienia komputera z „czystym” systemem operacyjnym. Twoja aktualna kopia Windows może na przykład uszkodzić się w taki sposób, że nie będzie dało się jej naprawić. Możesz też złapać jakiegoś złośliwego wirusa.

Programy do klonowania dysków i kopiowania

ich zawartości bardzo ułatwiają instalowanie

nowych napędów


56


Wymiana napędu CD-ROM3Istnieją trzy powody, dla których warto zastanowić się nad wymianą CD-ROM-u na nowszy model (oczywiście poza awarią sprzętową): chęć szybszego instalowania oprogramowania, zapewnienia sobie bardziej płynnej obsługi gier komputerowych bądź skorzystania z nowych możliwości technologicznych.

Podobnie jak w przypadku wszystkich innych urządzeń standardy opisujące napędy CD-ROM szybko ewoluują i dzisiejsze napędy są znacznie szybsze od tych, które sprzedawano dosłownie wczoraj. To, że szybszy napęd przesyła do komputera dane w znacznie krótszym czasie niż wolniejszy, jest oczywiste. Różnicę zauważysz przy instalacji dowolnego większego programu, takiego jak na przykład pakiet biurowy. Ale z drugiej strony nie robi się tego często. Czy jesteś gotów wydać sporo pieniędzy po to, aby skrócić o pięć czy dziesięć minut czas trwania operacji, którą wykonujesz raz lub dwa razy w roku? Podejrzewam, że nie.

Większość współczesnych trójwymiarowych gier akcji projektuje się w taki sposób, aby działały płynnie z napędami 4x (czasem 8x). Mimo iż nie zaszkodzi mieć lepszy napęd, każda dobra gra skorzysta znacznie bardziej na wymianie karty graficznej i procesora niż CD-ROM-u.

Tak naprawdę jedyny dobry powód na wyrzucenie z komputera sprawnego napędu CD-ROM to chęć zwiększenia funkcjonalności całego peceta. Właśnie temu zagadnieniu zamierzam poświęcić ten podrozdział. Opiszę tu wymianę CD-ROM-u na napęd CD-R, na którym można nagrywać własne płyty CD.

Napęd CD-R zwiększa możliwości

komputera w zakresie

wykonywania kopii bezpieczeństwa

i pozwala tworzyć własne płyty

audio i wideo

56

ROZDZIAŁ


57

Napędy pozwalające na zapisywanie płytDzięki napędom CD-ROM możemy odczytywać dane przechowywane na standardowych płytach CD-ROM – takich, na których rozpowszechnia się, na przykład, programy komputerowe. Potrafią one także odtwarzać płyty audio, gdyż przekazują informacje o ścieżkach dźwiękowych bezpośrednio do karty dźwiękowej komputera. Jednak za ich pomocą nie da się nagrać na płyty żadnych nowych danych. Do tego potrzebny jest napęd jednokrotnego (CD-R) lub wielokrotnego (CD-RW) zapisu. Różnica między nimi sprowadza się tylko do tego, że napędy CD-R wykorzystują płyty, które daje się zapisywać tylko raz, podczas gdy napędy CD-RW obsługują płyty, które można nagrywać wiele razy. Biorąc pod uwagę fakt, że napędy CD-RW obsługują również płyty CD-R i są nieznacznie droższe od napędów tego pierwszego typu, są one obecnie zdecydowanie lepszym wyborem.

Na pojedynczej płycie kompaktowej można umieścić 650 MB danych, czyli aż 450 razy więcej niż na dyskietce.Widać więc, jak duży potencjał kryje się w tej technologii w zakresie tworzenia kopii zapasowych najistotniejszych danych.Co więcej, wykorzystując odpowiednie oprogramowanie, można tworzyć własne składanki muzyczne, które będzie można później odtwarzać na domowym sprzęcie audio (z płytami CD-R mają problemy jedynie niektóre odtwarzacze samochodowe) lub wykonywać kopie istniejących płyt, o ile nie narusza się w ten sposób niczyich praw autorskich. Można nawet tworzyć płyty z filmami wideo, które będą obsługiwane przez standardowe odtwarzacze DVD podłączane do telewizorów.

Napęd Nośnik Zalety Wady

CD-ROM (tylko do odczytu) Czyta wszystkie standardowe płyty CD-ROM i CD Audio. Odczytuje też „sfinalizowane” płyty CD-R i może czytać płyty CD-RW, choć nie ma na to gwarancji

Podstawowe wyposażenie każdego komputera osobistego

Nie potrafi nagrywać (zapisywać) danych na płytach

CD-R (jednokrotnego zapisu) Tak jak powyżej, z tym że dodatkowo potrafi zapisywać dane na czystych płytach CD-R. Można je zapisywać w kilku sesjach lub „po kawałeczku” za pomocą oprogramowania do zapisu pakietowego

Idealne rozwiązanie do wykonywania kopii zapasowych i archiwizowania danych, a także kopiowania płyt i tworzenia składanek audio i wideo

Po zapełnieniu płyty CD-R nie można na niej już nic więcej nagrać

CD-RW (wielokrotnego zapisu) Tak jak wyżej, z tym że potrafi zapisywać dane zarówno na czystych płytach CD-R, jak i na płytach CD-RW wielokrotnego użytku

Daje największą elastyczność, ponieważ pozwala korzystać zarówno z płyt CD-R, jak i CD-RW w zależności od tego, które są w danej sytuacji lepszym wyborem

Płyty CD-RW z muzyką nie zawsze chcą się odtwarzać na domowym sprzęcie audio. Z odczytem danych mogą też mieć problemy starsze napędy CD-ROM

Programy do pakietowego

zapisu danych pozwalają

nagrywać płyty

„po kawałku”


5858 59

Płyty CD-R można nagrywać kilkukrotnie, z tym że po każdym nagraniu zostaje na nich mniej wolnego miejsca i w pewnym momencie płyta zostanie zapełniona. Ponadto każda nowa „sesja” wiąże się z utratą dodatkowych 13 MB danych, więc nie jest to dobre rozwiązanie dla osób, które muszą często zapisywać duże ilości małych plików. Na szczęście powstały programy do pakietowego zapisu danych, które pozwalają traktować płyty CD-R i CD-RW jak gigantyczne dyskietki, na które można nagrywać dane kawałek po kawałku, plik po pliku. W ten sposób można na przykład wykonywać codziennie kopię wszystkiego, co zrobiło się w danym dniu.

Dołożyć nowy napęd czy wymienić stary? Oczywiście można zainstalować napęd CD-RW (lub CD-R) obok istniejącego CD-ROM-u, ale nie ma to większego sensu (o ile w ogóle jakiś ma). Po pierwsze każdy napęd CD-RW może z powodzeniem pełnić rolę napędu CD-ROM, który na pewno będzie szybszy od tego, który miałeś do tej pory. Po drugie, rezygnując z dotychczasowego napędu, uwalniasz jeden kanał IDE (za chwilę napiszę więcej na ten temat) i jedną wnękę. Ponadto, aby móc słuchać płyt audio i korzystać np. z encyklopedii multimedialnych, musisz podłączyć napęd do karty dźwiękowej, a wiele kart potrafi obsługiwać prawidłowo tylko jedno urządzenie tego typu. Krótko mówiąc, najprościej jest wymienić napęd na nowy. W końcu czy nie o to w tym wszystkim chodzi?

Jedynym wyjątkiem jest sytuacja, w której planujesz regularnie kopiować płyty CD. W takim przypadku warto zostawić w komputerze stary napęd, ponieważ pozwoli to na bezpośrednie kopiowanie danych z płyty na płytę. W przeciwnym razie dane będą musiały być najpierw odczytane z płyty źródłowej i zapisane na dysku twardym.

Nośniki optyczne. Mówiąc bardzo ogólnie, w systemach komputerowych wykorzystuje się dwa rodzaje nośników danych. Nośniki magnetyczne, takie jak dyskietki i dyski twarde, i optyczne, takie jak płyty kompaktowe (jednokrotnego zapisu i inne). Słowo „optyczne” oznacza tu tyle, że do odczytu danych wykorzystuje się laser, którego promień odbija się od powierzchni płyty. W napędach potrafiących zapisywać dane na płytach kompaktowych laser „wypala” w specjalnej powłoce odpowiednie rowki. Jest to nieco inny proces niż ten wykorzystywany przy przemysłowym tłoczeniu płyt kompaktowych, ale daje takie same efekty. Więcej informacji na temat płyt kompaktowych znajdziesz na następujących stronach WWW: http://www.cdrfaq.org/, http://www.pctechguide.com/08cd-rom.htm, http://www.pcguide.com/ref/cd.

KĄCIK TECHNICZNY Obszar danych

Komórka

fotoelektryczna

Dysk

Soczewka

Soczewka

Pryzmat

Laser


58 59

O czym powinieneś wiedzieć? Na szczęście specyfikacje techniczne napędów CD-R(W) nie są wcale tak pogmatwane, jak można by przypuszczać. Najważniejsze parametry to:

Szybkość. Ta wartość mówi nam o tym, z jaką prędkością płyta obraca się wewnątrz napędu, a tym samym jak szybko mogą być odczytywane dane przekazywane do komputera. Tak naprawdę jest to nieco bardziej skomplikowane, ponieważ w grę wchodzi stała bądź zmienna prędkość kątowa i trzeba wziąć pod uwagę czas dostępu i czas wyszukiwania danych, ale tak naprawdę nie musisz się tym przejmować. Napędy CD-ROM pierwszej generacji potrafiły przesyłać dane z prędkością 150 kilobajtów na sekundę. Nazywamy je napędami 1x. W kolejnych modelach płyty obracały się coraz szybciej – z prędkością 2x, 4x, 8x, 12x, 16x, 24x, 32x i tak dalej. Przyjmuje się, że prędkość 16x wystarcza w zupełności do normalnej pracy, więc nie daj się wciągnąć w bezsensowny wyścig i nie wymieniaj napędu na model 100x.

Warto zauważyć, że określając szybkość napędów CD-RW, trzeba podać trzy wartości: prędkość odczytu danych, zapisu na płytach CD-R oraz zapisu na płytach CD-RW. Zazwyczaj w specyfikacji technicznej można więc spotkać określenia w rodzaju 24x/8x/4x. Pierwsza wartość odnosi się zawsze do wydajności napędu w trybie CD-ROM, druga CD-R, a trzecia CD-RW. W przypadku napędów CD-R podaje się jedynie prędkość odczytu i zapisu danych.

Typ nośnika. Jak już pisałem, różne napędy obsługują różne rodzaje płyt. Napędy CD-RW oferują pod tym względem największą elastyczność, ponieważ potrafią odczytywać płyty CD-ROM i CD Audio oraz zapisywać dane zarówno na płytach jednokrotnego (tańszych), jak i wielokrotnego zapisu (nieco droższych). Trzeba jednak pamiętać, że płyty CD-R są zgodne z największą liczbą urządzeń, w związku z czym nadają się najlepiej do tworzenia składanek z muzyką, przenoszenia danych między komputerami i dzielenia się nimi z innymi. Czyste płyty mają z reguły pojemność 650 lub 700 MB, co odpowiada 74 lub 80 minutom nagrań muzycznych. Na każdej płycie CD-R znajduje się informacja, z jaką maksymalną prędkością można ją nagrywać. Ważne jest więc, aby zawsze dobierać rodzaj nośnika do prędkości, z jaką chcemy nagrywać dane (na przykład 12x).

Czyste, zapisywalne płyty kompaktowe

są dziś tanie i niezawodne.

Jeżeli zależy Ci na maksymalnej

zgodności z istniejącymi urządzeniami,

wybierz płyty jednokrotnego zapisu


60


Wymiana napędu CD-ROM krok po kroku

3

Zanim zaczniesz majstrować we wnętrzu komputera, przypomnij sobie zasady bezpieczeństwa podane na stronie 31.

Twój dotychczasowy napęd CD-ROM jest na pewno podłączony jednym kablem do zasilacza, drugim do kontrolera IDE na płycie głównej, a trzecim do karty dźwiękowej. Odłącz wszystkie te kable (od napędu, a nie od płyty głównej!), ale miej wtyczki na widoku. Za chwilę znów będziesz ich potrzebował

Napęd jest przytwierdzony do wnęki w obudowie za pomocą czterech krótkich śrub, z których na każdą stronę przypadają po dwie. Wykręć je i odłóż je na bok, a następnie wysuwaj napęd do przodu, aż wyjdzie całkowicie z zatoki

1 2 3

Kolejne rzeczy, o których powinieneś wiedziećInterfejs. Podobnie jak dysk twardy napęd CD komunikuje się z pozostałymi elementami komputera za pośrednictwem specjalnego kanału (patrz strona 46.). Może to być kanał IDE, a właściwie jego specjalna odmiana znana pod nazwą ATAPI lub SCSI. Z całą pewnością zainstalowanie napędu SCSI ma swoje zalety, ale wiąże się z koniecznością uprzedniego zakupienia specjalnego kontrolera (niektóre karty dźwiękowe mają wbudowany taki kontroler przeznaczony specjalne dla napędów CD-ROM). Dlatego w dalszej części rozdziału będę zakładał, że korzystasz z popularniejszego interfejsu IDE (ATAPI).

Wnęka na napęd. Wszystkie napędy CD pasują do standardowych wnęk o szerokości 5,25” (patrz strona 19.). Przy założeniu, że w Twoim komputerze znajduje się już jakiś CD-ROM, można śmiało powiedzieć, że musi tam być jeszcze przynajmniej jedna wnęka umieszczona nad lub pod nim. Możliwe, że aby uzyskać do niej dostęp, będziesz musiał wyjąć z obudowy plastykową zaślepkę. Oczywiście ja pokażę, jak zamontować nowy napęd w miejscu zajmowanym dotychczas przez stary. Jeżeli zależy Ci na wygodzie i przenośności, możesz zainwestować w zewnętrzną nagrywarkę płyt kompaktowych.Najwolniejsze są urządzenia podłączaneod portu równoległego. Z urządzeniami USB jest nieco lepiej, zaś modele FireWire są niemal tak samo szybkie jak urządzenia montowane wewnątrz obudowy (choć podobnie jak w przypadku interfejsu SCSI musisz wcześniej zaopatrzyć się w odpowiedni kontroler).

Nie używaj komputera w czasie

zapisu płyty, może to spowodować

błędy w zapisie

ROZDZIAŁ


61

Wsuń napęd do pustej wnęki, przykręć go śrubkami, które wcześniej odłożyłeś na bok, i podłącz kabel IDE, kabel zasilający i kabel audio dokładnie w taki sam sposób, w jaki były one podłączone do starego napędu. Upewnij się, że kolorowy przewód taśmy IDE został podłączony do pierwszego pinu gniazda w urządzeniu. Ostrożnie skręć z powrotem obudowę, weź głęboki oddech i włącz komputer

Twój nowy napęd powinien od razu zacząć działać. Nie wymaga on bowiem instalowania żadnych sterowników. Na tym etapie powinieneś jednak zapoznać się z oprogramowaniem dołączonym do napędu, ponieważ bez niego nie będziesz mógł nagrywać płyt (chyba że masz Windows XP)

5 6Zanim zainstalujesz nowy napęd, sprawdź ustawienia zworek. Jeżeli urządzenie będzie instalowane na pomocniczym kanale IDE, co jest standardowym rozwiązaniem w przypadku pojedynczego napędu CD, powinieneś skonfigurować je jako „master”. Jeżeli jednak napęd będzie miał współdzielić kanał z dyskiem twardym (to znaczy będzie połączony z płytą główną za pomocą tego samego kabla), to dysk powinien być ustawiony jako „master”, zaś nowy napęd należy skonfigurować jako „slave”. Jeżeli oba urządzenia na tym samym kanale zostaną skonfigurowane w taki sam sposób (oba jako „master” lub oba jak „slave”), żadne z nich nie będzie działać. Jeżeli nie jesteś pewien, jak należy ustawić zworki, zajrzyj do dokumentacji dołączonej do napędu

4

Bufor. Jeżeli komputer nie będzie w stanie dostarczać do nagrywarki danych z taką prędkością, z jaką ona je nagrywa, może to skończyć się niepowodzeniem. Niestety,nie może ona zatrzymać płyty i poczekać, aż komputer dośle kolejne pliki. Płyta zostanie po prostu uszkodzona. Problem ten jest znany jako opróżnienie bądź niedopełnienie bufora i potrafi być naprawdę irytujący. Aby mu zapobiec, producenci nagrywarek montują w tych urządzeniach specjalne bufory pamięci, które mają zazwyczaj pojemność 2 lub 4 MB. W napędach najnowszej generacji stosowane są rozwiązania określane wspólnie mianem technologii gwarantowanego zapisu (ang. burnproof), dzięki którym przy braku wymaganych danych w buforze nagrywarka potrafi się na chwilę zatrzymać, a następnie wznowić nagrywanie od właściwego miejsca. Jeśli masz taką możliwość, kup właśnie taki napęd.

Jeżeli nowy napęd nie chce odtwarzać płyt z muzyką, a dla starego nie stanowiło to problemu, sprawdź, czy dobrze podłączyłeś kabel audio. Ma on bardzo małą wtyczkę, którą można łatwo przeoczyć.Każda nowa nagrywarka dostarczana jest z jakimś programem do nagrywania płyt, ale zazwyczaj oferuje on jedynie najbardziej podstawowe funkcje. Być może będziesz musiał kupić jedną lub dwie specjalistyczne aplikacje do tworzenia płyt audio i pakietowego zapisu danych. Wiodącymi producentami tego rodzaju programów są firmy Roxio (http://www.roxio.com) i Ahead Software (http://www.nero.com).

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW

Jeśli powtarzające się błędy opróżnienia bufora zagrażają Twojemu zdrowiu psychicznemu, a podstawek zrobionych z zepsutych płyt masz już więcej niż kubeczków, spróbuj nagrywać płyty z prędkością mniejszą od maksymalnej. Zazwyczaj to pomaga. Na czas nagrywania płyty zostaw też komputer w spokoju. Wykonywanie kilku czynności w tym samym czasie zwiększa wymagania odnośnie pamięci i może prowadzić od opróżnienia bufora.


62 63


Instalacja napędu DVD3IDVD to skrót od Digital Versatile (lub Video) Disc, co oznacza uniwersalną płytę wizyjną (bądź kompaktową). Jest to nic innego jak kolejny optyczny nośnik informacji. Płyty DVD wyglądają podobnie jak krążki CD, jednak są od nich znacznie pojemniejsze, ponieważ mogą przechowywać od 4,7 do 17 GB danych. Tak, tak! Na takiej jednej płycie mieści się prawdopodobnie więcej informacji niż na Twoim obecnym dysku twardym. Swą popularność format DVD zawdzięcza głównie temu, że na jednej płycie mieści się pełnometrażowy film fabularny zapisany w naprawdę wysokiej jakości. Na płytach tego typu rozpowszechnia się też niektóre programy komputerowe, zwłaszcza encyklopedie zawierające mnóstwo filmików i klipów dźwiękowych.

Napędy DVD-ROM (ROM, a więc mogące tylko odczytywać płyty) obsługują też nośniki CD-ROM, CD-R i CD-RW. Na rynku pojawiły się nawet bardzo sprytne napędy typu combo, które łączą w sobie funkcjonalność odtwarzaczy DVD i nagrywarek CD-RW. Zgodnie z moją zasadą maksymalnego upraszczania sobie życia przyjmiemy teraz, że właśnie taki napęd jest najlepszym zakupem. Po co montować w komputerze osobne napędy CD-ROM, CD-RW i DVD, skoro można je wszystkie zastąpić jednym urządzeniem?

Napęd DVD pozwala przekształcić

peceta w centrum kina domowego

Na płytach DVD rozpowszechnia się też

duże programy komputerowe, ponieważ

taka postać zapisu jest w ich przypadku

najwygodniejsza

ROZDZIAŁ


62 6363

Jeżeli zamierzasz oglądać filmy na ekranie

komputera, nie zapomnij zainstalować

programowego odtwarzacza DVD

O czym powinieneś wiedzieć?Zanim pobiegniesz kupić napęd DVD, powinieneś zastanowić się nad kilkoma bardzo ważnymi zagadnieniami.

Szybkość. Szybkość napędów DVD określa się tak samo jak szybkość CD-ROM-ów, to znaczy podaje się, z jaką prędkością wirują w nich płyty. O ile wyższe prędkości obrotowe (na poziomie 16x) przydają się przy instalacji oprogramowania, należy pamiętać, że wszystkie filmy odtwarzane są z prędkością 1x, a więc szybkość napędu nie ma większego znaczenia.

Interfejs. Wewnętrzne napędy DVD wykorzystują interfejs IDE (ATAPI) lub SCSI. Zainstalowanie w komputerze jednego z nich jest niemal tak samo proste, jak instalacja nagrywarki CD-R(W). Niemniej jednak…

Przyspieszanie sprzętowe. Odtwarzanie filmów DVD za pomocą komputera wymaga sporych zasobów systemowych, w związku z czym z zadaniem tym mogą poradzić sobie jedynie niektóre procesory z rodziny Pentium II i nowsze. Dzieje się tak dlatego, że każdy film zapisany jest na płycie w mocno skompresowanej postaci i musi być na bieżąco dekompresowany w trakcie odtwarzania. Jeżeli procesor nie nadąża z dekompresowaniem kolejnych klatek filmu, obraz zaczyna się rwać. Nie jest to jednak sytuacja bez wyjścia, ponieważ można zainstalować dedykowaną kartę dekodera DVD, która wyraźnie odciąża główny procesor komputera i pozwala płynnie odtwarzać filmy nawet na starych pecetach z procesorami Pentium. Taką kartę instaluje się w gnieździe PCI na płycie głównej (patrz strona 72.), więc wymaga to nieco więcej zachodu niż zamontowanie samego napędu. Wszystkie w miarę nowoczesne karty graficzne mają już wbudowane podzespoły wspomagające dekodowanie filmów DVD, a więc instalowanie niezależnych dekoderów nie ma większego sensu nawet w przypadku starych i wolnych komputerów.

Dźwięk. Aby w pełni cieszyć się dźwiękiem o wysokiej jakości zapisanym na płytach DVD, powinieneś też zaopatrzyć się w dobrą kartę dźwiękową.

Oprogramowanie. Do oglądania filmów na ekranie komputera będzie Ci jeszcze potrzebny jakiś programowy odtwarzacz, ale istnieje duża szansa na to, że znajdziesz go w pudełku razem z napędem. Jeśli nie, pamiętaj, że na rynku jest mnóstwo aplikacji tego typu, a więc masz w czym wybierać.


64


Przebieg instalacji3Procedura instalacji napędu bardzo przypomina montaż nagrywarki CD (patrz strona 60.). Możesz zdecydować się zastąpić napędem DVD istniejący CD-ROM lub dołożyć DVD do już zainstalowanej nagrywarki CD-RW.

W tym drugim przypadku procedura jest taka sama, z tym że będziesz potrzebował o jedną zatokę 5,25” więcej i z pewnością będziesz musiał podłączyć jakieś dwa urządzenia do jednego kanału IDE. Jeżeli jest to możliwe, postaraj się, aby na jednej taśmie znalazły się napędy DVD i CD-RW. Jest to lepsze rozwiązanie niż podłączanie któregoś z tych napędów razem z dyskiem twardym. Następnie ustaw zworki napędu DVD na pozycję „slave”, jeżeli współdzieli on kanał z inny urządzeniem, bądź na pozycję „master”, jeżeli jest to jedyne urządzenie.

Jak już pisałem, jeżeli montujesz napęd w komputerze z procesorem słabszym niż Pentium II, będziesz musiał dodatkowo zainstalować kartę dekodera DVD lub (lepiej) kartę graficzną ze wspomaganiem odtwarzania filmów DVD. Ogólny sposób instalacji kart rozszerzeń opisałem na stronie 76.

Kody regionalneTo spore utrudnienie, ale każdy film na płycie DVD ma tak zwany kod regionalny, który ma w założeniu chronić interesy właścicieli praw autorskich i nie zezwalać na odtwarzanie filmów poza obszarem, na którym są one legalnie rozpowszechniane. Innymi słowy, powinieneś kupować jedynie takie płyty, których kod regionalny odpowiada regionowi zadeklarowanemu dla Twojego odtwarzacza. Obecnie stosuje się podział na następujące regiony:

Kod Region

1 USA i Kanada

2 Europa i Japonia

3 Azja Południowo-Wschodnia

4 Ameryka Łacińska i Australia

5 Rosja, Afryka

i pozostała część Azji

6 Chiny

KĄCIK TECHNICZNY

Jeżeli chce się uzyskać na monitorze

płynny obraz, niezbędna jest karta

graficzna ze wspomaganiem

odtwarzania filmów DVD

ROZDZIAŁ


65

Nagrywarki DVDJeżeli cokolwiek w świecie komputerów można uznać za pewne, to bez wątpienia tym czymś jest rychłe upowszechnienie się nagrywarek DVD. Oznacza to, że każdy z nas będzie w stanie zapisać od 4,7 do 17 GB danych (a może nawet więcej) na jednym krążku z taką samą łatwością, z jaką dziś zapisujemy 700 MB informacji na płytach CD-R i CD-RW. Jednak nie nastąpi to jeszcze ani dziś, ani jutro. Dlaczego?

Z powodu powszechnej bolączki trapiącej producentów z tej branży. Niestety, w chwili obecnej koncerny walczą ze sobą o dominację na rynku i wypuszczają niezgodne ze sobą standardy. Wpędza to nas w swego rodzaju paradoks. Z jednej strony nagrywarki DVD nie upowszechnią się na rynku, dopóki nie będą tanie, proste w użyciu i zgodne z szeroką gamą standardów (tak aby Twoi przyjaciele mogli bez problemów oglądać na swoich odtwarzaczach filmy, które przygotowujesz w domu), a z drugiej nie ma na to szans, dopóki jeden ze standardów nie wysunie się na prowadzenie i nie otrzyma pokaźnego wsparcia ze strony producentów. Warto przy tym zauważyć, że wcale nie musi to być rozwiązanie najlepsze. Wystarczy przypomnieć sobie walkę standardów VHS i Betamax.

Na dzień dzisiejszy, jeśli pójdziesz do sklepu i zapytasz o nagrywarkę DVD, sprzedawca zaproponuje Ci jedno z następujących urządzeń: DVD-RAM, DVD+RW lub DVD-RW

Podobnie jak w przypadku instalowania nowego napędu CD nie powinieneś napotkać żadnych trudności, o ile tylko Twój BIOS i napęd DVD są zgodne ze standardem plug and play (patrz strona 153.) i prawidłowo podłączyłeś wszystkie kable. Najczęściej zgłaszanym problemem jest kiepska jakość obrazu podczas odtwarzania filmów DVD, a winę za ten stan rzeczy prawie zawsze ponosi niski poziom zasobów systemowych. Uwierz mi, że oglądając film, nie musisz pisać powieści, przeglądać stron WWW,

ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW

wysyłać maili i sprawdzać rachunków, więc zamknij, proszę, te wszystkie niepotrzebne programy. Problemy mogą stwarzać też same aplikacje do odtwarzania filmów, ponieważ niektóre z nich nie obsługują wszystkich możliwych formatów zapisu dźwięku. Aby dowiedzieć się czegoś więcej na temat tej, w dalszym ciągu dopiero wschodzącej technologii, zajrzyj na strony: http:/ /www.pctechguide.com/10dvd.htm, http://www.intervideo.com, http://www.gocyberlink.com.

bądź jedną z nagrywarek jednokrotnego zapisu – DVD+R lub DVD-R. Standardy te dość mocno się od siebie różnią, ale jest to zbyt skomplikowane zagadnienie, aby je tu poruszać. Nawet nie wspomnę już o standardach HD-DVD (DVD wysokiej rozdzielczości), ani DVD Audio (ten ostatni przeznaczony jest wyłącznie do zapisu muzyki).

Podzielę się z Tobą natomiast dwoma spostrzeżeniami.

Jeżeli masz naprawdę wypchany portfel i już teraz potrzebujesz pojemnego nośnika danych, a przy tym nie musisz wymieniać się nagrywanymi przez siebie płytami z innymi użytkownikami, to to, który standard wybierzesz, nie ma tak naprawdę znaczenia. Praktycznie każdy kupiony przez Ciebie napęd będzie działał prawidłowo w Twoim komputerze, oczywiście przy założeniu, że będziesz karmił go właściwymi nośnikami.

Jeśli chcesz wiedzieć, który format ma moim zdaniem największą szansę na wygraną, to mogę bardzo nieśmiało wskazać DVD+RW. Jednak jeśli możesz, poczekaj jeszcze rok lub dwa. Rynek się unormuje, ruszy masowa produkcja, a ceny spadną.

Więcej informacji na temat nagrywarek DVD znajdziesz na stronach http://www.dvdforum.org i http://www.dvdrw.com.

Nagrywarki DVD stały się faktem,

ale istnieje jeszcze problem

zapisu w ............. DVD+ i DVD-


66


Wymiana stacji dyskietek 3Ach, stara dobra stacja dyskietek! Wolna jak żółw i zdolna do zachowania powalającej ilości 1,44 MB danych. Mimo to jest w dalszym ciągu obowiązkowym podzespołem niemal każdego peceta. Nie jest ona sama w sobie czymś, co chciałbyś unowocześniać, ponieważ nie ma na rynku ani szybszych, ani lepszych urządzeń tego typu, ale któregoś pięknego dnia może ona po prostu ulec awarii i będziesz musiał zastąpić ją sprawnym egzemplarzem. Możesz nawet stwierdzić, że nie warto zawracać sobie tym głowy, bo i tak rzadko kiedy z niej korzystasz, ale nawet pobieżna lektura informacji ze strony 24. powinna sprawić, że zmienisz zdanie. Jeżeli cokolwiek stanie się z Windows, Twoim pierwszym sprzymierzeńcem okaże się dyskietka startowa, która bez sprawnej stacji dyskietek okaże się tak samo przydatna, jak czekoladowa podstawka pod filiżankę.

O czym powinieneś wiedzieć?Tak naprawdę o stacji dyskietek nie da się powiedzieć zbyt wiele ponad to, że montuje się ją we wnęce przeznaczonej na napędy 3,5”, że ma ona własny, dedykowany kanał na płycie głównej i że można ją dziś kupić za grosze. Tak więc przejdźmy od razu do instalacji.

Zanim zaczniesz majstrowanie we wnętrzu komputera, przypomnij sobie zasady bezpieczeństwa omówione na stronie 33.

1

Często wyszydzana stacja dyskietek

w większości komputerów jest

w dalszym ciągu niezbędna

ROZDZIAŁ


67

Do starej stacji dyskietek podłączony jest kabel zasilający i taśma łącząca ją z kontrolerem na płycie głównej, który zazwyczaj, choć nie zawsze, znajduje się obok kontrolera IDE. Zwróć uwagę na specyficzne wydzielenie i obrócenie części kabla. Dzięki niemu komputer „wie”, któremu napędowi należy przydzielić oznaczenie A:. Odłącz wszystkie kable od stacji dyskietek (ale nie od płyty głównej!), z tym że trzymaj wszystkie wtyczki na widoku. Za chwilę znów będziesz ich potrzebował. Zauważ, że wtyczka kabla zasilającego jest mniejsza niż ta, którą podłączałeś do napędu CD-ROM

2Stacja dyskietek przymocowana jest do wnęki za pomocą czterech krótkich śrub – na każdy bok przypadają po dwie. Wykręć je i odłóż na bok, a następnie wysuń napęd z wnęki. Czasami istnieje możliwość zainstalowania stacji 3,5” w zatoce 5,25”; w tym przypadku w obudowie powinny znajdować się jakieś dodatkowe uchwyty mocujące. Upewnij się, że wiesz, jak zainstalować nowy napęd

3

Jednym z zastępników stacji dyskietek, którego zakup byłbyś może skłonny rozważyć, jest napęd LS-120 SuperDisk. Krótko mówiąc, jest to ulepszona, opatentowana wersja standardowej stacji dyskietek, która wykorzystuje dyskietki 120 MB, ale potrafi też odczytywać tradycyjne nośniki. Urządzenie to trzeba jednak zainstalować na kanale IDE – tak

KĄCIK TECHNICZNY

Wsuń go do wnęki i podłącz do niego wszystkie kable dokładnie w taki sam sposób, w jaki były one podpięte do starej stacji dyskietek

Złóż z powrotem obudowę, uruchom komputer, włóż do stacji jakąś dyskietkę i sprawdź w systemie Windows, czy możesz odczytać jej zawartość. Możesz też spróbować uruchomić komputer ze swojej dyskietki startowej (patrz strona 24.), aby mieć pewność, że poradzisz sobie w razie awarii.

4 5

samo jak dysk twardy czy napęd CD, co ogranicza w pewnym stopniu możliwość dalszej rozbudowy komputera. Możesz mieć też problemy ze zmuszeniem BIOS-u do uruchamiania systemu z dyskietki włożonej do tego napędu. Szczegółowe informacje na temat tego produktu znajdziesz na stronie http://www.imation.com.


68 69


Napędy zewnętrzne3Przyjrzeliśmy się już instalacji dysków twardych, napędów CD i stacji dyskietek. Prawie wszystkie napędy wewnętrzne instaluje się w bardzo podobny sposób. Jednym z popularnych urządzeń, których jeszcze nie wymieniliśmy, jest streamer umożliwiający profesjonalne wykonywanie kopii zapasowych. Warto też wspomnieć o tanich i elastycznych napędach dysków wymiennych Zip i Jaz. Tak naprawdę jedynym czynnikiem ograniczającym możliwości rozbudowy jest kontroler IDE na płycie głównej. Bez uciekania się do zaawansowanych sztuczek i instalowania dodatkowego kontrolera nie uda Ci się podłączyć więcej niż czterech urządzeń, z których jednym będzie główny dysk twardy komputera. Tylko najnowsze komputery mają już standardowo cztery kanały i obsługują do ośmiu urządzeń.

Zalety i wadyTrzeba jednak pamiętać, że praktycznie każdy napęd występuje też w wersji zewnętrznej. Takie modele są z reguły nieco droższe, bo płaci się za obudowę, jeden lub kilka przycisków i rząd migoczących lampek, ale mają też niezaprzeczalne zalety.

Zewnętrzny napęd jest przenośny, co oznacza, że możesz korzystać z niego zarówno w domu, jak i w biurze i podłączać go dosłownie do dowolnego komputera, który akurat masz pod ręką. Jest to szczególnie fajne w przypadku urządzeń USB i FireWire, które są widoczne w systemie natychmiast po ich podłączeniu.

ROZDZIAŁ


68 6969

Ponieważ wystarczy podpiąć je do portu na tylnej ściance peceta lub koncentratora USB wbudowanego w monitor lub klawiaturę. Trudno wyobrazić sobie łatwiejszą instalację, choć mam nadzieję, że udało mi się pokazać, że instalowanie urządzeń wewnętrznych również nie jest specjalnie skomplikowane.

Zawsze łatwiej jest ustalić przyczynę awarii, gdy możesz wziąć urządzenie do ręki (i nim potrząsnąć), zwłaszcza gdy zawiodą wbudowane mechanizmy diagnostyczne. Łatwiej jest też zanieść wadliwy sprzęt z powrotem do sklepu.

Jeżeli zaś chodzi o wady, to… zewnętrzne napędy muszą mieć własne źródło zasilania (niekiedy są to baterie), zajmują miejsce na biurku i czasem trzeba zmuszać je do współdzielenia danego portu z jakimś innym urządzeniem. Są też wolniejsze od swych „wewnętrznych” odpowiedników i więcej kosztują. Aha, no i są zdecydowanie bardziej narażone na zalanie kawą.

Stosując zewnętrzne napędy

można rozbudowywać peceta

praktycznie w nieskończoność

i to bez konieczności otwierania

obudowy. Co więcej, urządzenia

te można z łatwością przenosić

między różnymi komputerami


Technology

Rozbudowa komputerów PC