ცხოველთა სამყარო

ლომი

ვეფხვი

ლეოპარდი

ავაზა

მგელი

დათვი

ირემი

ზებრა

კენგურუ

ლომი

ლომი (Panthera leo) — მტაცებელი ძუძუმწოვარი კატისებრთა ოჯახის, პანტერათა გვარის წარმომადგენელი. მისი სხეულის სიგრძე (ხვადისა) 180-240 სმ, მასა 180-227 კგ აღქევს. ძუტანად ხვადზე უფრო პატარაა. ლომს აქვსძლიერი მოქნილი სხეული, მასიური თავი, გრძელიდინგი, შავი ფუნჯითდაბოლოებული გრძელი კუდი. მოზრდილ ხვადს ფაფარიც აქვს, დანარჩენი ბალანი მოკლეადა მოყვითალო. ბოკვერი ხალებიანია. ცნობილიალომის 2 ქვესახეობა - აფრიკულიდა აზიური.

ლომი გავრცელებულია ეკვატორულ აფრიკაში (დაცულია ნაკრძალებში) და ინდოეთში (გუჯარეთის შტატი). VIII-X საუკუნეებშილომი კავკასიაშიცბინადრობდა. ცხროვრობს სავანებში, ნახევრადუდაბნოებში, იშვიათადუდაბნოებში. იკვებება ხერხემლიანი ცხოველებით, ჭამს აგრეთველეშს, ნადირობს შებინდებისას და ღამით. ადამიანს იშვიათად ესხმის თავს. ბუნაგს იკეთებს გამოქვაბულში, ნაპრალში, ორმოში. აქვს ძლიერი ხმა, რომელიც საკმაოდ შორს ისმის. მაკეობა 105-112 დღემდე გრძელდება. ყრის3-4 თვალახელილ (ზოგჯერთვალაუხილავ) ბოკვერს, მათი სხეულისსიგრძე 30 სმ, ხოლო მასა 400 გ აღწევს. სქესობრივად მწიფდება მე-4 წელს. ცოცხლობს 30-35 წელს ()იშვიათად მეტს. ადვილად იწვრთნება, ტყვეობაშიც (ზოოპარკი, ზოობადი) მრავლდება.

ვეფხვი

ვეფხვი (ლათ. Panthera tigris) — მტაცებელი ძუძუმწოვარი კატისებრთა ოჯახის, პანტერათა გვარის წარმომადგენელი.

ვეფხვი კატისებრთა ოჯახის ყველაზედიდი წარმომადგენელია, სხეულის სიგრძე1,4-2,8მ, კუდის — 0,6-1,1მ, წონა 100-300კგ. წაგრძელებული სხეული მოხატული აქვსგანივი ზოლებით. გავრცელებულია ჩრდილოეთ კორეაში, ჩინეთში, ინდოეთში, ინდოჩინეთში, მალაის არქიპელაგზე, ჩრდილოეთირანში, უსურიისა და ამურისმხარეებში, თალიშში, ამუდარიის ხეობაში, იშვიათადთურქმენეთში, საქართველოში ვეფხვი არ ბინადრობს, მაგრამ ერთხელ, XVIII საუკუნისდამლევსსოფ. ახმეტის მახლობლად მოკლეს, მეორედ 1922 წელსთბილისის მახლობლად, სოფ. ლელობთან. ვეფხვი ნადირობს მსხვილ ძუძუმწოვრებზე, იშვიათადფრინველებზე, ქვეწარმავლებზედა სხვა. თავს ესხმის ადამიანსაც. ვეფხვი 2-3 წელიწადში ერთხელ შობსთვალაუხილავ, უსუსურ 2-4 ბოკვერს (მაკეობა 105 დღემდეა).2 წლის ასაკიდან უკვე საკმაო ძალა აქვსდამოუკიდებლად სანადიროდ, სქესობრივ სიმწიფეს აღქევს 4-5 წლისა, ცოცხლობს საშუალოდ 8-10 წელს. აქვს 6-7 მსიგრძის ნახტომი. ქართულზეპირსიტყვიერებაშიდა ძვ. მწერლობაში სიტყვა„ვეფხვი“ აღნიშნავდა ჯიქს (ლეოპარდს ანუ პანთერას— Panthera pardus), დღევანდელი გაგებით კი მხოლოდXX საუკუნეშიდამკვიდრდა.

ლეოპარდი

ჯიქი (ლეოპარდი) (Panthera pardus) — მტაცებელი ძუძუმწოვარიკატისებრთაოჯახის, პანტერათა გვარის წარმომადგენელი. სხეულის სიგრძე 0,9-1,9მ, კუდისა — 0,6-1,1მ, წონა 37-90კგ. ჯიქიმსოფლიოში ერთ-ერთიუიშვიათესი ცხოველია. წარსულში ისფართოდ იყო გავრცელებული აფრიკასა და აზიაში, ამჟამად კიმთელდედამიწაზე 40-50 ჯიქი ბინადრობს. საქართველოშიერთადერთიჯიქი ვაშლოვანის ეროვნული პარკის ტერიტორიაზეშენიშნეს. იგი წითელ ნუსხაში გადაშენებისუკიდურესი საფრთხისწინაშე მდგომ კატეგორიაშია შესული. ჯიქი ძირითადად იკვებებაანტილოპებით, ირმებით, შველითდა ფაუნის სხვაწარმომადგენლებით. შიმშილის დროს საკვებად შეიძლებაგამოიყენოს მღრღნელები, მაიმუნები, ჩიტებიდა ა.შ. იშვიათადესხმის თავს შინაურ ცხოველებს (ცხვრებსდა ცხენებს). ასევეიტაცებს ძაღლებს, თავს ესხმის მგლებსდა მელიებს. ის სხვამტაცებლებს პარავს საჭმელს, მათ შორის ჯიქებსაც.

ავაზა

ავაზა, გეპარდი (Acinonyx jubatus) — ძუძუმწოვარი კატისებრთა ოჯახის მტაცებელი. ხმელეთის ყველაზე სწრაფიცხოველი; გავრცელებულია აფრიკის, ინდოეთის, წინა და შუა აზიის ტრამალებსა და უდაბნოებში. მისი სხეულისსიგრძე 150 სმ აღწევს, სიმაღლე - 100 სმ, აქვს შავხალებიანი მოყვითალო ბეწვი. ავაზის მეკეობა 95 დღემდე გრძელდება. ყრის 2-4 ლეკვს. იკვებება ძირითადად ანტილოპებით, ხეზე ასვლა არ შეუძლია, დარბის სწრაფად (მაქსიმალურისისწრაფე 120 კმ საათში). ავაზას ბევრ ქვეყანაში ათვინიერებენ და ანტილოპებზე სანადიროდ გეშავენ. ავაზებითნადირობდნენ შუა საუკუნეავაზა ხორცისმჭამელი ცხოველია. იკვებება ძუძუმწოვრებით 40კგ.-ს ქვემოთ. კვებისმენიუში ძირითადად შედიან გაზელებიდა იმპალები. უფროდიდი ძუძუმწოვრები როგორებიც არიან ზებრები დაგნუები ასევე მოინადირებიან როდესაც ავაზებიჯგუფად ნადირობენ. მსხვერპლების სიაში ასევე შედიან კურდღლები. სხვა კატებისგან განსხვავებით გეპარდებიდღისით ნადირობენ, ძირითადადდილით ადრე ან გვიან მოსაღამოვებისას, როდესაც ისე ძალიან არ ცხელა, მაგრამ მაინც არის სინათლე.

ავაზები ნადირობის დროს უფრო მათ ხედვას იყენებენ ვიდრე ყნოსვას. მსხვერპლსუსაფრდებიან 10 -30 მეტრისმოშორებით, ხოლო შემდეგ ედევნებიან მას. ეს ჩვეუელბრივ ხდება ერთი წუთის განმავლობაში ან უფრო მალედათუავაზა განიცდის კრახს სწრაფადდაჭერაში მაშინ იგი მსხვერპლსთავს ანებებს. ავაზების ნადირობის საშუალოწარმატებულობის მაჩვენებელი 50%-ს შეადგენს.

ძალიან სწრაფად სირბილისას ავაზას სხეული განიცდის გარკვეულცვლილებებს. კერძოდ კი მისი სხეულისტემპერატურა მაღლა ადის. თუდადევნება დიდია ავაზა საჭიროებს შესვენებას ნახევარი საათით ან უფრო მეტითაც. ავაზა არ არის საკმარისად ძლიერი, რომ გატეხოს მსხვერპლის კისერი ნადირობისას, ამიტომდადევნებისას იგი აქცევსმსხვერპლსდა კბენს მას კისერში რათა გაგუდოს იგი. ნაკბენმა შეიძლება ასევე გახვრიტოს ხოლმე კისერში მთავარიარტერია. ამის შემდეგ იგი ცდილობს შეჭამოს მსხვერპლი იმდენად ჩქარადრამდენადაც შეუძლია სანამ არ გამოჩნდებაუფრო ძლიერი მტაცებელი.ების საქართველოშიც.

მგელი

მგელი (Canis lupus, ასევე რუხი მგელი) — ჭკვიანი, საზრიანიდა ადვილად შემგუებელი ცხოველი; მტაცებელთა რიგისერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ძუძუმწოვარი, ძაღლისებრთა ოჯახისა. ბინადრობდა თითქმის მთელჩრდილოეთ ნახევარსფეროში, როგორც ტყეში, ასევე მინდვრებში, ნახევრადუდაბნოებშიდა ყინულოვან არქტიკულტუნდრებშიც. საკვებად მიირთმევს, როგორც მწერებსა და თაგვებს, ასევედიდ ცხოველებს, როგორიცაა ბიზონი, ცხენ-ირემი და გარეული ხარი. საერთო წინაპარი ჰყავს შინაურ ძაღლთან. მას შემდეგ, რაც ადამიანიდაუპირისპირდა მას, როგორც ცხვრისა და სხვა შინაური ცხოველების მტერს, მგლების რიცხვმა იკლოდა ამჟამად ისინი მხოლოდშორეულტყეებსადა მთებში ბინადრობენ. ზოგიერთრეგიონში (მაგ. აშშ-ში) იგი გადაშენების პირასაა მისული.[1] გვიანშემოდგომაზე მგელი იცვლისთავის ჩვევებს: ტყეშიდანიშნულტერიტორიაზე, ხეტიალის ნაცვლად, იგი ემზადებაგამრავლების სეზონისათვის - ეძებს მყუდრო ბუნაგს.

ბუნაგის მოძებნა მაკე მდედრის პრეროგატივაა. ეს მდედრი მგელი, როგორც წესი, ხროვის უმაღლესი რანგისწარმომადგენელია, რომელიც გვიან ზამთარში მძუნაობს ასევე უმაღლესი რანგის წარმომადგენელ, ხროვისლიდერმამრ მგელთან (მგლები, ჩვეულებრივ, თავიანთი პარტნიორების ერთგულები არიან მთელი სიცოცხლისგანმავლობაში).

მაკეობა შვიდ კვირას გრძელდება. ამის შემდეგდედა მგელი შობს 4-7 ბრმა და უსუსურლეკვს. პირველი სამი კვირისგანმავლობაშიდედა მგელი ძუძუს აწოვებს მათდა მთელი ამ პერიოდის განმავლობაში იშვიათადთუტოვებს ბუნაგს, საკვებით მომარაგება მინდობილი აქვს მამრ მგელზე. ხროვის სხვა წევრებიც ახლომახლო ხეტიალობენდაუზრუნველყოფენ დედა მგელსადა უკვე მოზრდილლეკვებს საკვებით, ზოგიერთ შემთხვევაში კი ძიძების როლსაცასრულებენ, უფრო ხშირად მაშინ, როდესაც დედა მგელითვითონ გადის სანადიროდ.

ორი-სამი თვის შემდეგლეკვები იმდენად მოზრდილები არიან, რომ ტოვებენ ბუნაგსდა იწყებენ ხეტიალსთავიანთხროვასთან ერთად. ლეკვები მშობლებთან რამდენიმე წელის განმავლობაში ცხოვრობენ. ისინითნდათანობითსწავლობენ, თუროგორ, სადდა რაზე ინადირონ, მოზრდილ ასაკში კი ცდილობენ საკუთარი ხროვების შექმნას.

დათვი

მურადათვი (ლათ. Ursus arctos) — მტაცებელი, ძუძუმწოვარი, დათვისებრთაოჯახისა. მისი სხეულის სიგრძე 2,5 მ-მდე, მასა 480 კგ-მდე აღწევს. გავრცელებულია ევროპაში, აზიაში, ჩრდილოეთამერიკაში, სადაც იგი „გრიზლის“ სახელითაა ცნობილი. ბინადრობს უმთავრესად მთლიანი ტყის მასივებში, კავკასიისა დაშუა აზიის მთებში, ყველგან შედარებით მცირერიცხოვანია. ზოგანგანადგურდა. იკვებება მცენარეულიდა ცხოველური საკვებით. შემოდგომაზე ბუნაგში წვება და ზამთრის ძილს ეძლევა. სძინავს 75-195 დღე. ზამთრის ძილიზერელეა, ცხოველი საშიშროებისშემთხვევაში ტოვებს ბუნაგს, იწყებს ხეტიალსდა იკავებს ახალს. სამხრეთში, სადაც ზამთარი მცირეთოვლიანია. მურადათვიბუნაგში არ წვება. მაკეობა 7 თვემდე გრძელდება. 2 წელიწადშიერთხელ შობს 2-3, იშვიათად 4-5 ბელს. სქესობრივ სიმწიფეს აღწევს3 წლისა. მცირე სარეწაო მნიშვნელობა აქვს, ტყავს იყენებენუმთავრესად ნოხად, ხორცს - საკვებად. ზოგან აზიანებს ნათესებს, თავს ესხმის შინაურ ცხოველებს.

ირემი

ირემი (ლათ. Cervus) — წყვილჩლიქოსან ცხოველთა გვარი ირმისებრთა ოჯახისა. თითორქაზე შეიძლება 10-ზე მეტიტოტიც ჰქონდეს. კისერზე მოკლე ფაფარი აქვს. ნუკრი ხალებიანია, მოზრდილი— ერთფერი. კუდის არეში აქვს სხვადასხვასიდიდის „სარკე“. გავრცელებულია ევროპის, აზიის (უმთავრესად სამხრეთდასამხრეთ-აღმოსავლეთის ნაწილის), ჩრდილოეთ ამერიკის ტყეეებში. აერთიანებს 6 ქვეგვარის 13-14 სახეობას. საქართველოში გვხვდება კეთილშობილი ირემი. სანადიროდა სარეწაო ცხოველებია. ნახევრად მოშინაურებული ირმების ნორჩრქებს— პანტებს იყენებენ პანტოკრინისდასამზადებლად. ნადირობა უმთავრესადაკრძალულია, აკლიმატიზებულია ახალზელანდიაში, სამხრეთ ამერიკაშიდა სხვა. ირემი (ლათ. Cervus) — წყვილჩლიქოსან ცხოველთა გვარი ირმისებრთა ოჯახისა. თითორქაზე შეიძლება 10-ზე მეტიტოტიც ჰქონდეს. კისერზე მოკლე ფაფარი აქვს. ნუკრი ხალებიანია, მოზრდილი— ერთფერი. კუდის არეში აქვს სხვადასხვასიდიდის „სარკე“. გავრცელებულია ევროპის, აზიის (უმთავრესად სამხრეთდასამხრეთ-აღმოსავლეთის ნაწილის), ჩრდილოეთ ამერიკის ტყეეებში. აერთიანებს 6 ქვეგვარის 13-14 სახეობას. საქართველოში გვხვდება კეთილშობილი ირემი. სანადიროდა სარეწაო ცხოველებია. ნახევრად მოშინაურებული ირმების ნორჩრქებს— პანტებს იყენებენ პანტოკრინისდასამზადებლად. ნადირობა უმთავრესადაკრძალულია, აკლიმატიზებულია ახალზელანდიაში, სამხრეთ ამერიკაშიდა სხვა.

ზებრა

სხეული შეფერილი აქვთ მუქიდა ღია ფერის ზოლებით, რაც მათ შეუმჩნეველსხდის, განსაკუთრებით სავანებში. ფაფარი მოკლეა, კუდი გრძელი ბალნის ფუნჯითბოლოვდება. განარჩევენზებრების 3 სახეობას: მთისზებრა (Equus zebra), გრევის ზებრა (Equus grevyi) და კვაგა (Equus quagga). ზებრები გავრცელებულია აღმოსავლეთ, ცენტრალურდასამხრეთ აფრიკაში. მომთაბარეცხოველებია. ცხოვრობენ 10-30 სულიანჯოგებად. ბინადრობენ ღია ველებზე (მთის ზებრა ზოგჯერმთაში 2000 მ-ზეც გვხვდება). იკვებებიან ბალახით. მაკეობა 346-369 დღე გრძელდება. შობენ 1-2 ნაშიერს. ლამაზიტყავისთვისუმოწყალოდანადგურებდნენ, რის გამოც მათირაოდენობა ძლიერშემცირდა. ზოგი სახეობა კი სულამოწყდა. ამჟამად მათზე ნადირობა ან სრულიად აკრძალულია, ანდაშვებულია მხოლოდზოგ რაიონში. ზებრები კარგად იტანენტყვეობას, რეგულარულადმრავლდებიან, მაგრამ ძნელადთვინიერდებიან. ზებრები აკლიმატიზებულია ასკანია-ნოვაში. მთისზებრა (ლათ. Equus zebra) —ზებრის ერთ-ერთი სახეობა, რომელიც გავრცელებულია სამხრეთ-დასავლეთ ანგოლაში, ნამიბიაშიდა სამხრეთ აფრიკაში. როგორც ყველაზებრა, მთისზებრაცთეთრიშეფერილობისაა შავი ზოლებით, იშვიათადთეთრი მუქი ყავისფერი ზოლებითაც. მაღალ მთებშიმისი სხეულის სიგრძე 2,2 მეტრია. მხარბეჭის სიმაღლე 1-დან 1,4 მეტრამდე. წონადაახლოებით 240 კგ-დან 372 კგ-მდე. მთისზებრა ცხოვრობს მშრალ, ქვიან, ბორცვიან, მთიან ადგილებში. უპირატესობასანიჭებს ფერდობებსა და პლატოებს, გვხვდება ზღვისდონიდან საშუალოდ 2000 მ-მდე, თუმცაზამთრის სეზონზე სახლდება უფროდაბალ მიდამოებში. იკვებება ქოჩრიანი ბალახებით, ხისქერქით, ფოთლებით, ხილითადა ფესვებით.