ГАРЧИГ

1

1. ХОЁР ТӨМСНИЙ ТҮҮХ2. ЗЭН БАГШ БОЛОН ТАВАН ЗУУН ФЛАМИНГО ШУВУУ3. САРМАГЧИН – ЛАМ4. ТОТИЙН ЗӨВЛӨГӨӨ 5. ЭМЭЭЛНИЙ ТҮҮХ6. БИЛЭГ УХААНГҮЙГЭЭР ИД ШИДИЙН ХҮЧИЙГ АШИГЛАХЫН АЮУЛ7. ХЭТ ШУНАЛ8. ЭНЭ БОЛ ЗАМБАРААГҮЙ ЕРТӨНЦ9. МОСЕС ШАВЬ БАЙХДАА ДУУГҮЙ ХҮЛЦЭНГҮЙ БАЙСАН НЬ.10. ОЙ МОДЫГ ХАМГААЛСАН ШУВУУ11. БАГШИЙН ДОТООД МЭДРЭМЖ /ЯЛААНЫ ТУХАЙ ТҮҮХ, ШУВУУНЫ

ТҮҮХ/12. ХААНЫГ СОНГОСОН ОХИН13. ХАЙР БА ӨШ ХОНЗОН14. ГАЙ ЗОВЛОН АМНААС ЭХЭЛДЭГ15. БАГШИЙН ХҮЧИНД ИТГЭХ16. ГЭГЭЭРСЭН ШИДЭТ ДАГИНАС17. ЭХИЙН ЗӨВЛӨГӨӨ18. ВИКТОРИЙ ХААН БА ТАВАН ЗУУН ГУЙЛГАЧИД19. ТЭСВЭР ТЭВЧЭЭРТЭЙ ГҮНЖ20. ХАРАМЧ ЭМГЭН21. ХИЧЭЭНГҮЙ ГУРВАН ЗАРЦ22. ТӨЛӨВ ТҮВШИН БАЙДАЛД СУРАЛЦСАН НЬ23. УЛААН БА НОГООН БУГ24. ИД ШИДЭТ САНДАЛ25. БУРХАНД ИТГЭХ БИДНИЙ ИТГЭЛ26. БИД БАГШИЙН ГАДНАХ ҮЙЛДЛИЙГ ДУУРИАЖ БОЛОХГҮЙ27. БҮХ ЮМ БОДЛООС ҮҮДДЭГ28. ОЮУН УХААНЫ ДАДАЛТАНГУУД ӨӨРСДИЙНХӨӨ ХЭРЭГЦЭЭГ

ХАНГАДАГБАЙХ ХЭРЭГТЭЙ

29. ТОМ ГУТЛЫН НОМЫН ЦОГЦОС30. БУРХАНД ӨРГӨХ ЖИНХЭНЭ ӨРГӨЛ31. ХӨГШИН ГУЙЛГАЧИН ЭМЭГТЭЙН МЭРГЭН УХААН32. БҮХНИЙГ ЧАДАГЧ БУРХАН БҮГДИЙГ ХАЙРЛАДАГ33. МӨНХ АМЬДРАХ НУУЦ АРГА34. ШУДРАГА ХАЙР35. БУЯНЫ ӨГЛӨГӨӨС БОЛЖ ЗАНГАНД ОРСОН НЬ36. ИХ БАГШИЙН БОЛЗОЛ НӨХЦӨЛГҮЙ ХАЙР37. ХУЛГАЙЧ ОЮУН УХААНЫ ДАДАЛТАН БОЛСОН НЬ.

2

2

ХОЁР ТӨМСНИЙ ҮЛГЭР

Эрт урьдын цагт нэгэн Гүрүтэй буюу Их Багшаас зөрөх нь ямар ярвигтай болох тухай сайхан үлгэрийг өнөөдөр би та бүхэнтэй хуваалцахыг хүссэн юм. Их Багш байх нь их бэрхтэй. Их Багшийг эрж олох нь бүр ч хэцүү бөгөөд тэр их Багшид итгэх, найдах, мөн түүнээс зөрөх нь бүр ч илүү их ярвигтай байдаг тухай энэ үлгэрт өгүүлнэ.

Дээр үед их өндөр дэстэй алдартай нэгэн Багш байжээ. Гэвч тэр “Их Багш” бидний төсөөлдөгтэй адилгүй хүн байсан. Заримдаа тэр шавь нартайгаа ширүүн харьцдаг. /инээв/ Магадгүй тэр ер нь ганц хоёр цохидог ч байсан байх, яг л Төвдийн аугаа иогч Милярба болон түүний багш шиг. Тэр Багш бол их Багш нар хэзээ ч хийх ёсгүй гэж бидний үздэг бүх л төрлийн зүйлийг хийдэг байжээ. Жишээлбэл: Хэрэв бид, “Их Багш нар хэзээ ч уурладаггүй” байх гэж бодвол тэр харин ч их ууртай.

Их Багш болно гэдэг бол бүхнээс илүү чадварлаг байх ёстой болдог. /инээв/ Хэрэв та нар хэвийн хүн бол их багш болж чадахгүй, яагаад гэвэл энэ ертөнцөд бүх юм эсрэгээр байдаг, бүх юм эмх замбараагүй байдаг. Сайн юмыг бид муу гэж бодно, муу юмыг бид сайшаах буюу сайн гэж бодно. Та нар зөвхөн бүрэн гэгээрсэн үедээ л энэ ертөнц дэх бүх л зүйлсийн хөгтэй байдлыг бүрэн дүүрэн харж чадна. Тэгээд та нар бусдаас илүү авхаалжтай сэргэлэн болно, их л аз жаргалтай чадварлаг нэг үгээр хэлбэл бүхнийг чаддаг, жирийн хүнд байж боломгүй үлгэрийн юм шиг байдалд орно гэсэн үг юм.

Нэгэн өдөр тэр “гайхалтай” их Багш нэг шавьдаа хоёр төмс аваад явж ид гэж хэлжээ. Тэр шавьдаа хоёр төмсийг заавал хоёуланг нь идэх ёстой гэж дахин дахин онцлон анхааруулаад байж. Тэгээд шавиа дахин дуудаад, “Чи энэ хоёр төмсийг заавал хоёуланг нь идэх ёстой шүү” гэж хэлжээ.

Шавь Багшийнхаа гараас хоёр төмс аваад гадаа гарч суугаад идэж эхлэв ээ. Хоёр төмсийг иднэ гэдэг чинь үнэхээр хялбар биш гэж үү? Та нар үүнийг тийм ч хатуу сорилт биш гэж бодож байгаа. Хүн бүр л хоёрхон төмсийг идэж чадна шүү дээ. Ингээд тэрээр төмсөө идэх зуураа “Багш үүнийг идүүлдэг нь яаж байгаа юм бол?” гэж өөрөөсөө дахин дахин асууж байлаа.

Тэр иймэрхүү зүйл бодсоор л байв. Шавь нь эдүгээг хүртэл маш урт хугацаагаар багшийгаа дагаж байгаа учир ямар ч байсан багш хэлсэн юм чинь нэг учир шалтгаан байгаа иймээс дуулгавартай байх ёстой гэж бодож. Ингээд тэр тэндээ суугаад идсээр...л.

Нэгийгээ хэдийнээ дуусгачхаад нөгөөдхийг нь хальсалж эхлэв. Тэгтэл нэг маш өлсгөлөн хариугүй үхэх шахсан гуйлгачин ирээд, “Энэ төмсөө надад өгөөч, гуйж байна, тэгээч дээ, би олон өдөр юу ч идээгүй, та нэгийг идчихсэн шүү дээ. Хэрэв та үүнийгээ надад өгөхгүй бол би үхэх нь байна!” гэжээ.

3

Ийм нөхцөлд та нар яах вэ? Та нар Багшийнхаа үгнээс зөрөх үү, эсвэл нигүүлсэнгүй чанарыг зөрчих үү? Багш нь түүнийг тэр хоёр төмсийг заавал хоёуланг нь идээрэй гэж онцлон анхааруулсан бөгөөд дүрэм ёсоор бол та нар багшийнхаа үгнээс хэзээ ч зөрөх ёсгүй байлаа. Гэвч өлсгөлөн хүнд идэх юм өгөхгүй байх нь маш хэрцгий явдал болно. Тэгж бодоход түүний ухаан санаа нь Багш, гуйлгачин хоёрын дунд нааш цааш давалгаалан байлаа. Гэтэл гуйлгачин орилон газар үхэдхийн унаж, үхлийн ирмэгт туллаа. Иймээс нөгөө шавь түүнд үлдсэн нэг төмсөө даруй өгөв. Тэгээд тэр гэрлүүгээ явж, гуйлгачин ч бас үзэгдэхээ больжээ.

Мань хүн гэртээ ирээд багшдаа болсон явдлаа илтгэжээ. Харин Багш нь түүнийг загнаж хашгичлаа. Шавиа үгнээс нь зөрлөө гэсэн дээ биш, харин шавиа өрөвдсөндөө, харамссаны улмаас хашгичин загнажээ. Тэр хоёр дахь төмс бол оюун санааны гэгээрлийн дээд зэргийн, төгс гэгээрлийг өгөх адистай юм байжээ. Харин эхний төмс бол энэ ертөнцийн бэл хөрөнгө, амжилт, алдар нэрийн адистай байв. Багш, “Чи минь ямар ч мунхаг юм бэ?” гэж. “Энэ бол чиний хувь тавилан ч байж магадгүй. Гэвч хоёр дахь адислалыг хүртэж чадаагүй нь их харамсалтай байна даа” хэмээн шүүрс алджээ.

Хожим шавь нь энэ ертөнцөд үргэлж од хийморьтой байж, алдар нэрд хүрч, маш их мөнгөний орлоготой болсон боловч тэр их Багш болсонгүй, өөрөөр хэлбэл орчлон дахь хамгийн дээд түвшин, хамгийн эцсийн зорилгодоо тэр хэзээ ч хүрээгүй юм.

.................оОо..............

Энэ бол бидний ихэнхэд нь байдаг асуудал юм. Бид өөрсдийгөө бүгдийг ойлгож мэддэг ба бүгдийг зохицуулж чадна гэж боддог. Бид мөн өөрсдийгөө ямар ч “би” үгүй гэж боддог. Бид Багшийг дагах буюу түүнээс зөрөх нь маш хялбар гэж боддог. Гэтэл үгүй юмаа, энэ бол тийм ч хялбар биш. Хоёрхон төмс идэхийн төлөө та нарт асуудал учирч байгаа биздээ? /инээв/

Иймээс бусад ямар нэг хүнд сорилтыг мөрөөдөхөд ч бэрхтэй. Яагаад гэвэл бид дэндүү их урьдаас тааварласан санаа бодлууд, хэтэрхий их буруу зуршилтай байдаг, мөн нийгмийн ёс заншил, хэвшил, уг суурь соёл, боловсрол, хүмүүжлийн байдал ...гэх зэрэг нь хэдэн мянган жилээр бэхэжсэн байдаг. Бид эдгээр зүйлээр уураг тархиа дүүргэсэн байдаг болохоор үүнийг богино хугацаанд угааж зайлуулахад хүнд юм.

Бид өөрсдийгөө зөв бурууг ялгаж чаддаг гэж үргэлж боддог. Биднийг гэгээрэхэд эдгээр балай заншлууд ямар хэрэгтэй юм бэ? Эдгээр нь бидний замд л саад болно. Багш бидэнд нэг зүйлийг хий гэж хэлэх бүр бид, “Үгүй, үгүй би үүнийг мэднэ. Миний ээж надад ингэж хэлсэн, сургуулийн багш маань ч тэгж хэлсэн, сүмийн лам минь ч тэгж хэлсэн” гэж боддог учраас бид өөрөөр юм хийсээр байдаг. Багш биднээр хийлгэхийг хүссэн юмны яг эсрэгээр нь бид хийдэг, тэгээд багш үргэлж бидний балай зуршилтай тэмцэх хэрэгтэй болдог. Иймээс бидний ихэнх нь сохор, дүлий ба дүйнгэ байдгийг зөвхөн Багш л

4

4

маргаангүй харж чаддаг. Зарим нэг хүмүүс зөвхөн бүдэг бадаг замыг хардаг, зарим нь замын хагасыг хардаг, гэхдээ бүгдийг харж чадахгүй ээ. Бид харж байна, ойлгож байна гэж боддог боловч энэ үгүй юм. Энэ ертөнцийн хоосон чанар бол үнэхээр аугаа юм. Маяагийн ажил болох энэ бүтээл үнэхээр гайхалтай. Энэ ов мэх бидний итгэмээргүй ямар ч юманд биднийг итгүүлдэг. Энэ хоосноос биднийг гаргахаар хэн нэг нь биднийг сэрээх, гэгээрүүлэх гэж ирэх хүртэл бид түүнийг /Маяаг/ маш үнэнчээр, эелдэгээр, хүлцэнгүйгээр дагадаг. Гэвч бид бас тийм ч хурдан сэрдэггүй. Яг л өглөө болоод цагны сэрүүлэг дуугарч байвч бид “Еэ.. өө...,” гээд сэрүүлгийг нь дуугараад байхаар нь унтраачхаад эргээд унтчихдаг шиг юм.

Тийм учраас бидэнд ийм олон шашин байгаа бөгөөд мөн гэтэлгэж чадна гэсэн маш олон арга замууд гарч ирсэн байна. Үүнийг харин бид юу гэж үзэх вэ? энэ ертөнцөд өдөр бүр маш олон хүн суурьшиж байна. Энэ нь манай ертөнцөөс нэг ч хүн чөлөөлөгдөхгүй байна гэсэн үг буюу, эсвэл тун цөөн хүн чөлөөлөгдөж байна гэсэн үг юм. Өөрөөр хэлбэл яагаад хүн ам багасахгүй байна? Хэрэв олон хүн чөлөөлөгдөөд гэртээ харьж тэнгэрийн элч болж, Бурханы туслах болж, Бурханы хүү, охин болж үүрд диваажинд амьдарч байвал энэ ертөнцийн хүмүүс хорогдох болно шүү дээ.

...............оОо...............

ЗЭН БАГШ БОЛОН ТАВАН ЗУУН ФЛАМИНГО ШУВУУ

Олон жилийн өмнө он цагийн туршид маш сайн бясалгал хийдэг нэгэн лам байжээ. Тэр хэдэн төрөлдөө лам хувраг байсан боловч үхэж төрөхөөс чөлөөлөгдөж чадаагүй юм. Сахилаа чанд мөрдөж, буян их хийснээр та нар лам болж болноо, гэхдээ гэгээрэлд хүрч чадахгүй бол дараагийн төрөлдөө ядаж л дахин лам болно гэсэн итгэлтэй байж чадвал хамгийн сайн. Үнэндээ ийм байвал маш сайн яагаад гэвэл таны хүч, бүр лам болоход ч хүрэх чадваргүй байж болно.

Нөгөөх лам маань нилээд хугацааны турш эргэн төрөхдөө дандаа лам төрлийг таван зуун жилийн турш авчээ. Эрхэм ламтан төрөл бүхэндээ улам илүү буянтай болж байж. Хэдийгээр тэрээр гэгээрэлд хүрч чадаагүй боловч тэр сахилыг хатуу чанд сахиж, үнэхээр буянтай, чин сэтгэлтэй байсан гэнэ. Өнгөрсөн хугацаанд тэр лам хаа сайгүй бадар барин сургаал айлдан явахад нь таван зуун Фламинго шувуу үргэлж түүнийг дагадаг байжээ. Энэ хачин үзэгдлийг хүмүүс их сониучирхан харна. Билгийн нүд нь хөгжсөн зарим хүмүүс үүнийг хараад, үнэндээ эдгээр шувууд өмнөх амьдралдаа түүний шавь нар нь байсан байна гэдгийг хэлж чадна.

5

Тийнхүү тэр таван зуун шавьтай байсан боловч түүний билэг ухааны чадал хангалттай хүчтэй байгаагүйгээс тэднийгээ чөлөөлтөнд хүргэж чадаагүй ажээ.

Түүнийг гадагшаа өргөл барьц авах гэж, ариун үйл явдал, баяр наадамд оролцох гэж мөн сургаал айлдах гэж явах, ер нь хаашаа ч гэсэн явахад нь түүний шавь нар үргэлж түүнтэй хамт явахыг хүсдэг байв. Тэд нар, “Багшаа, бүх хүрээ хийдийн хүмүүс адил тэнцүү гэж та дандаа ярьдаг шүү дээ. Тэгээд ямар нэг зугаа цэнгэлд оролцохоор та гадагшаа үргэлж явдаг боловч биднийг ховорхон дагуулж явах юм” гэж гомдолдог байжээ.

Үнэндээ бол Багш нь тэдэнд магтаал, өргөл барьц хүртэх буян нь хангалтгүйг мэддэг. Харин энгийн хүн байхыг түүний шавь нар ойлгодоггүй ба тэд материаллаг зүйлд тэр дороо л татагддаг байв. Ингээд Багшид өөр ямар ч сонголт байгаагүйгээс гадагш явах болгондоо тэднийг дагуулж явдаг болсон юм. Хожим тэдгээр таван зуун шавь нар нь үхэцгээгээд дараагийн төрөлдөө тэд эргээд лам болж чадалгүй харин Фламинго шувуу болцгоосон байна. Зөвхөн тэдний багш л эргээд лам болж чаджээ. Ийнхүү түүнийг гадагш явах болгонд тэдгээр таван зуун шавь буюу Фламинго шувууд түүнтэй хамт явдаг болсон нь шавь нар болон эрхэм Багшийн хоорондын барилдлагатай холбоотой юмсанжээ.

...............оОо...............

Нэгэнт л багш өөрийгөө чөлөөлж чадаагүй учир мэдээж хэрэг өөрийн цээрлэлээ хүлээх ёстой шавь нараа ч чөлөөлж чадсангүй. Хэрэв таны Багш аугаа их чадвартай бол танд учирсан өчүүхэн үйл түйтгэрээс таныг ангижруулж чадна. Энэ үлгэр танд яагаад заавал сайн Багш хэрэгтэй байдгийг хэлж өгч байна.

САРМАГЧИН - ЛАМ

...Олон жилийн өмнө энэ төрөлдөө сармагчин болж төрсөн нэгэн лам байжээ. Буддаг Үнэн ёсыг номлох гэж энэ ертөнцөд ирэхэд нь олон лам хуврагууд түүнд шавь орж суралцсан гэнэ.Тэднээс зарим нь архадын зэрэгт хүрсэн байсан боловч ихэнх хүмүүс үүнийг мэддэггүй байв. Бусад лам нар заримдаа тэднээр доог тохуу хийнэ. Яагаад гэхээр тэдний зарим нь нэг их аятайхан харагддаггүй төдийгүй бага зэрэг инээдэмтэй харагддаг байж л дээ. Тэдний нэгийг над шиг Сума-Зу гэж дууддаг байв.

Эдний дотор нэг тун их шооч лам байжээ. Тэр тэдгээр өндөр дэстэй лам нарын нэгийг дов толгодоор уруудан гүйж байхыг харах болгондоо “Чи яг тэр толгодоор гүйж явдаг сармагчин шиг харагдаж байна” гэж шоолдог байжээ.

Тэр, ламыг сармагчин гэж дуудаж түүнийг шоолдог байснаас таван зуун төрөлдөө сармагчин болж төрж гэнэ.

Ийнхүү monk, monkey гэдэг үгэнд хоёрхон үсэгний ялгаа байдаг нь лам хуврагийг шоолж, элэг доог хийж болохгүй, үүнээс болгоомжил гэсэн үг юм.

6

6

Хэрэв та жирийн нэг ламыг доог тохуу хийвэл бүх юм зүгээр өнгөрч болох юм. Гэтэл тэр лам архадын зэрэгт хүрсэн байвал та асуудалд орох болно. Та аль лам хэдийнээ архад болсныг, аль ламынх нь оюун ухааны бясалгал илүү өндөр түвшинд хүрснийг хэзээ ч мэдэж чадахгүй. Иймд та нар маш анхаарал болгоомжтой байх хэрэгтэй.

Ялангуяа та бүхний хүсэлтийг ёсоор болгож, та бүхэнд үнэн ёсыг зааж сургахаар Миолигаас танай улс руу миний илгээсэн хуврагийг доог тохуу болгож болохгүй, мөн тэднийг бие бялдрын хувьд сэтгэлийг татах гэж хичээж болохгүй. Буддизмын ёсоор амьд Буддагийн шавь болсон хуврагийг татахыг хичээвэл энэ нь аймшигтай нүгэл болдог байна.

...............оОо................

ТОТИЙН ЗӨВЛӨГӨӨ

Энэ бол “Тотийн зөвлөгөө” гэж нэрлэдэг еврей үлгэр юм. Ордонд амьдардаг “Хааны угсаа” гэж дуудагддаг ер бусын онцгой нэг

тоть байжээ. Тэр тоть их тансаг, маш үзэсгэлэнтэй, магадгүй зарим талаар “надтай” төстэй гэнэ. /инээв/ Түүний эзэн нь гүнж бөгөөд түүнд маш их хайртай байжээ. Тоть зөвхөн үзэсгэлэнтэй төдийгүй ганган дэгжин сайхан харагддаг ба ёс журмыг сайн мэддэг учраас тэд хоёулаа их сайхан байдаг байв. Тэр цай уухдаа ч яавал сайхан янз төрхтэй байхаа анхаарч байх шиг, явахдаа ч хааны төрхтэй, гуя ташаагаараа тал тал руу найган хөнгөн алхалж, нэг алхам урагшилж зургаан алхам ухрах ....гэх мэт. Энэ тоть иймэрхүү маш дэгжин. Иймд түүнийг “Хатагтай тоть” гэж дуудацгаадаг гэнэ.

Яагаад гэхээр тоть хааны гэр бүлд харъяалагддаг мөн маш үзэсгэлэнтэй гоё, бас хааны ордонд удаан амьдарсан, хааны гэр бүлийн нэг гишүүн юм. Тэр тоть ярьж чаддаг төдийгүй Ариун нэрсийг ч цээжээр уншиж магадгүй. Тэр их сэргэлэн цовоо бас хүний хэлээр чөлөөтэй сайн ярина. Түүний тор нь их сүрлэг чимэглэгдсэн, алтаар хийж очир алмааз, сувд, шүрээр товруу гарган урласан ... өө маш олон эрдэнэсийн чулуутай юмсанжээ.

Өдөр бүр, гүнж бараа бологчоо хэд хэдэн удаа дуудаж тоть руу үйлчлүүлэхээр явуулдаг байв. Иймдээ ч түүнд өдөр тутам дутагдаж гачигдах юм юу ч үгүй. Тэр толгойдоо янз янзын малгай өмсч, сүүлэндээ янз бүрийн сувд зүүж, жигүүрэндээ төрөл бүрийн бадмаарагтай. Өдөр бүр түүний сүүлэнд олон төрлийн эрдэнэсийн чулуу сүлжинэ.Иймээс түүний бүх л бие гэрэлтэн гялалзана. Хоолны цаг болоход бүр юу гэж бодно, адисласан хоол торлуу нь хүргэж өгнө. Тэр хоол хайж хаашаа ч явахгүй.

Түүний уудаг усыг Ян Мин уулны горхиноос авчирдаг, энэ усыг маш сайхан амттай гэцгээдэг юм билээ. Цаашилбал энэ ус маш зөөлөн, усанд ороход

7

ч дулаан. Тийм болохоор нэгэн тайган Ян Мин ууланд очиж өдөр бүр нэг лонх ус авчирдаг байв. Үе үе сар бүрийн эхний болон арван тав дахь өдөр, мөн хагас сайн өдрүүдэд усны амтыг өөрчлөхийн тулд өөр нэг тайган Миоли руу явж Нектар голоос ус цуглуулан авчирна.

Тоть өөрөө их өнгөлөг. Түүний өдний зарим нь ногоон, зарим нь цэнхэр бөгөөд эдгээр нь гялалзан гэрэлтэж байдаг. Тотийг бас их сэргэлэн цовоо гэж ярьдаг. Хэрэв эзэн нь тэр Нектар голын усыг адислахгүй бол усыг уухаас татгалздаг. Тэгээд тэр тайганыг Ариун нэрсийг цээжээр уншихыг шаарддаг бөгөөд зөвхөн тайганыг Ариун нэрсийг нилээд хугацаанд уншиж Ян Мин уулнаас болон Нектар голоос авчирсан усыг адисласны дараа тэр уухыг зөвшөөрдөг гэнэ. /инээв/ Хоолоо идэхийнхээ өмнө юуны түрүүн Бурханд өргөлгүй залгичихдаг та нарын заримтай адил биш. Тийм үү. Хэрэв та нар хэдийнээ залгичихсан бол одоо яая гэхэв. Та нарын хувьд түүнийг Бурханд өргөхийн тулд бөөлжиж гаргалтай биш. Нарны хүрдэнд очсон хоолоо адислахыг дотоодын Багшдаа хандан тэр дороо залбирч гуй. Тэр адислах хүч бол яг адил үйлчилнэ. Үүнд ходоодны нугалаанууд ч саад болж чадахгүй. Үүн дээр асуудал байхгүй. Энэ адислах хүч бол хоолойгоор өнгөрөөд, ходоод руу доош орсон, аль хэдийн залгичихсан хоолыг ч адислаж чадна.

За одоо бүгдээрээ үлгэрийнхээ дараагийн хэсэг рүү оръё. Надад тэр тотины мэргэн ухаан болон түүний гоё сайхан байдлыг дүрслэх үг ч олдохгүй байна.Тоть үргэлж сайхан байдаг ба өдөр бүр яаж энэ байдлаар харагдаж байхаа мэддэг байв. Тэр нэг л өдөр үзэсгэлэнтэй болоогүй юм. Тэр төрсөн цагаасаа л зөвхөн Нектар голын ус ууж, Бурханд өргөсөн, мөн Ариун нэрсээр адислагдсан, амттай хоол иддэг байсан учраас энэ нь түүнийг өдрөөс өдөрт улам улам илүү сайхан болгож байжээ.

Үүнээс гадна тоть өдөр бүр хоёр цаг хагас бясалгал хийдэг. Мөн цэвэр цагаан хоолтон ба ганц ч шавьж идэж байгаагүй. Санамсаргүй алдаагаар нэг шавьж залгичих явдал гарвал тэр бяцхан хорхойн ширхэг үс бүрийг бөөлжиж гаргаж чадна. Тэр бага залуу байхаасаа л цагаан хоолтон болохоор шийдсэн бөгөөд түүний элэнц өвгөөс эхлэн бүгдээрээ Аръяабалын аргаар бясалгаж байсан гэж сонссон. Тоть бясалгаад нилээд өндөр түвшинд хүрсэн, тиймээс гүнж түүнд их хайртай. Магадгүй үүнээс болж тун сайн уур амьсгал тогтсон байлаа. Түүний гоо үзэмж дотроосоо цацран гардаг.

Нэг өдөр гүнж нэлээд хол газар орших нэгэн улсад их ховор төрлийн сүрчиг байдгийг сонсоод өөрийн ордондоо тогтож суухаа болив. Ингээд тэр тайганаас сүрчгийг өөрт нь авчирч өгөхийг гуйв. Тэр тайган нь тотины сайн найз нь бөгөөд тэр өдөр бүр түүнтэй ярилцдаг байжээ. Ордон дахь тайганууд ихэвчлэн их уйдацгаадаг. Учир нь тэд эмэгтэй найзтай болж чадахгүй. Тэдний амьдрал юуны төлөө байдаг гэж та нар бодож байна? Иймээс тэр тайган ч ихэвчлэн уйтгартай байдаг бөгөөд чухам тотитой тэрээр өдөр бүр өөрийн хувийн хэрэг явдлаа ярилцаж байдагтаа тэр баяртай байдаг байжээ. Хөөх! Тэр хоёр ямар дотны найзууд гэж бодож байна.

8

8

Тэр өдөр тайган явахын өмнө мэдээж тотинд хэлэхээр очлоо. Хэдийгээр энэ томилолт нууц байсан ч тэр өөрийн сайн найздаа очиж “баяртай Сенёра” гэж хэлэх хүслээ тогтоож чадаагүй юм. Тайганыг тийм урт аялалаар явахыг сонссон тэр мэдээж түүнийг их үгүйлэх болно. Ийнхүү тэдний салах ёс гүйцэтгэх үйл явц нь сэтгэл хөдлөм зүйл болсон юм. Тиймээс ч тоть тайгантай нөхөрлөсөн нөхөрлөлөө маш их хайрладаг бөгөөд юу үүнийг нь илүү дотно болгосон бэ? (Танхимаас: Гүнж,“Эрх чөлөө”). Юун гүнж. Гүнж бол зөвхөн түүнийг доош хүлж байгаа л нэгэн. Яагаад тоть гүнжийн үнэт зүйл байх ёстой юм бэ? Үүнтэй адил та нар бол сатаны үнэт эрдэнэ нь юм. Энэ ертөнц та нарыг доош хүлж байна, бас та нар түүний үнэт эрдэнэ нь, энэ амьдралын үнэт эрдэнэ нь, энэ биеийн үнэт эрдэнэ болох та нар энэ биеийг тийм чухал, тийм сайхан, мөн тийм хүчтэй г.м боддог. Энэ бие бол бидний сүнсийг энд хүлж байдаг, энд цоожилж байдаг.

Бид энэ биеийг анхаарч өглөөнөөс орой хүртэл улаан ногоон өнгөөр будаж, түүнийг сайхан болгодог, яг над шиг. Тэгээд бид жинхэнэ өөрийгөө энэ бие биш гэдгээ мартдаг. Одоо би өөрийн сүнсээ мартжээ. Яагаад гэвэл тэр гүйгээд явчихсан. Тэр зөвхөн миний биеийг орхисон байна, энэ ямар ч байсан хамаагүй.

Иймээс тотины үнэт эрдэнэ бол хамгаас чухал эрх чөлөө учраас өдөржин шөнөжин холдон нисэхийг л боддог байв. Хэдийгээр түүнд улаан ногоон энгэсэг нялж, уруулын будаг г.м янз бүрийн зүйлээр будаж гоёж байвч сэтгэл зүрх нь зөвхөн эндээс холдон нисэхийг л бодож байсан, өөр юу ч хэрэггүй. Мэдээж тэр юм идэх хэрэгтэй, мөн тэдгээр сайхан хувцаснуудыг өмсөх ёстой яагаад гэвэл ордонд та нар эелдэг боловсон, дэгтэй байх хэрэгтэй. Харин оюун санаа нь бүх л өдрийн турш билгийн нүдэндээ төвлөрч зөвхөн зугтаахаа л боддог байв. Тиймээс тайганд “Өө. Бид чинь сайн найзууд билээ. Би чамаас ач ивээл гуйж байна. Марталгүй гүйцэтгэж өгнө үү!” гэжээ.

Тайган хэлсэн нь: “Тэгэлгүй яахав. Би чиний төлөө бүхнийг хийнэ”гэв.Тэд ийм л сайн найзууд юмсанжээ.

Тоть хэлсэн нь: “Хэрэв чамайг аялалаар явж байхад зам зуурт чинь надтай адилхан тотинууд тохиолдож магадгүй, тэд бол миний найзууд, төрөл төрөгсөд минь юм. Чи тэдэнд намайг энд занганд орсон байна, гэж хэлэх хэрэгтэй. Би асар их шаналж, үнэнхүү эрх чөлөөгүй байна. Энд байгаа бүх юм, сайн хоол унд бол миний хувьд юу ч биш. Эдгээр сувд, үнэт чулуунууд миний хувьд ямар ч үнэ цэнэгүй эд. Чи тэднээс намайг аврах ямар нэгэн аргыг асууж ирж чадах уу?”гэв.

Тайган хариулсан нь: “Тэгье. Би байдгаараа хичээх болно. Би заавал тэдгээр тотийг олж энэ мэдээг дамжуулах болно.” гэжээ.

Тэр тайган бол эдүгээг хүртэл ордонд ажиллаж байгаа бөгөөд түүнд дутагдах зүйл юу ч байгаагүй боловч тэр ердөө л бусдын боол юм. Иймд тэр эрх чөлөөний үнэ цэнийг сайн мэддэг учраас тотийг дээд зэргээр ойлгож байлаа. Ингээд тэр түүнд туслахаар шийджээ.

9

Гүнжид хэрэгцээний сүрчгийг хайж тэр нилээд удаан явжээ. Нэгэн өдөр тэр зам зууртаа газар орны үзэсгэлэнт байдалд түр зуур баясан цэнгэж явтал ордон дахь гүнжийн тотитой маш адилхан тотины их сүрэгтэй тааралдав. Тэгээд ордон дахь тотиныхоо гуйлтыг эргэн саналаа. Тэдгээр тотинуудтай мэндлээд ордонд байгаа тотиныхоо өрөвдөм байдлыг ярив.

Тотины сүрэг дунд тотинуудын багш, жинхэнэ их багш байжээ. Тэр тэдэнд Аръяабалын бясалгалын аргыг зааж өгчээ. Ингээд тэд өөр өөр газар нутгаар явж хамтдаа өдөр бүр бясалгадаг юмсанж. Тэр өдөр томоохон нийтийн бясалгал хийхээр Миоли явах замд гарсан байжээ. Аяа. Энд өвөл байхад тэдний очих газар пин хийж магадгүй. Пөн хийсэн халуун. Тэр жинхэнэ Багш нь бас билэг ухаантай цэцэн мэргэн нэгэн гэнэ.

Тэр үлэмж их бясалгасан, мөн сүр жавхлантай, тайван амгалан, мэргэн ухаанаараа гялалзан, алтан гэрэл цацруулан харагддаг ба билгийн мэлмий нь асар их нээгдсэн. Ордон дахь өрөвдмөөр байдлын тухай сонсоод тэр багш тэр дороо шууд унаад үхчихэв. Ямар ч л байсан наанаа үхчихсэн юм шиг харагдаж байлаа. Түүний гарын сарвууг дээш болгоход тэр дороо доош уначихав, тэр үхсэн байв. Амьдын ямар ч шинж тэмдэг үзүүлсэнгүй, амьдрах тэнхэлээ гээсэн бололтой, тэр лавтай үхэж, гарцаагүй үхэж, зуун хувь үхжээ. Сандарсан тайган сэргээх гэж яаж хүчтэй сэгсэрч байсан нь ойлгомжтой, гэвч тэр сэргэсэнгүй үнэхээр үхсэн байв. Тэр бас түүний амыг онгойлгож бага зэрэг ус өгч, идэх юм идүүлэхийг хичээсэн боловч тэр идсэнгүй бүүр үхэж өд нь ч хөдлөхгүй, хөмсөг сормуус нь ч татганахгүй, тэр бүр мөсөн дуусчээ.

Ингээд тайган ямар ч зөвлөгөө авч чадаагүйдээ урам нь их хугарчээ. Тотийг үхэхээс өмнө түүнтэй ярилцах завшаан олдсонгүй. За тэгээд түүнийг замын хажуу руу хаяж орхих болов. Гэвч замын хажуу руу шидтэл тоть тэрхэн зуур нисээд явчихав. Пам, пам, пам, ла, ла, ла ... Бясалгахаар түрүүлээд явчихсан нөхөдтэйгээ нийлэхээр нисэн одлоо. Ёох. Тайган бүүр гайхширалд орлоо. Тэр юу ч ойлгосонгүй. Яаж ингэж болох вэ? Болсон явдалд толгой нь эргэсэн тэр цочиролд орон тэндээ удаан зогсчээ. Эцэст нь тэр ордон руугаа буцлаа. Тэр цочирдсон байдлаасаа бүхэл өдөржин гарч чадсангүй. Ордоны тоть тайганыг хараад маш их баяртай байв. Тэд хоёулаа гар, хөлөө барилцан тэврэлдэж үнсэлцэж, хангалттай билэгтэй үгс хэлэлцэв. “Чи жин хассан байна” гэж нэг нь хэлэхэд нөгөөх нь “ Чи жин нэмсэн байна” гэж хэлж байв.

Эдгээр нь астрал түвшингийн болон энэ материаллаг ертөнцийн учир утгагүй заншил юм. Тайган түүнд аялалынхаа тухай олон сонирхолтой зүйлс болон зарим ер бусын ховор тохиолдлуудын тухай ярихыг хүссэн боловч тоть сонсохыг хүссэнгүй. “Чи юу идсэн? Чи юу тоглосон? Чи аль караоке руу явсан? Ямар бүжиг хийсэн? Чи ямар сайхан охин харсан? ийм ашиггүй зүйлүүдийн тухай юу ч битгий яриач. Энэ бүгд хэрэггүй чи бол тайган. Тэдгээр сайхан охидын тухай ярьж яах юм бэ? Тэднийг хэрэгсэхгүй бол дээр. Чи хэнтэй бүжиглэсэн нь надад сонирхолгүй бөгөөд ямар ч хамаагүй. Аяа, иймэрхүү зүйлсийн тухай бүү яриач.” гэж тоть хэлээд, “Миний төрөл төрөгсөд, миний нөхдийн хэн нэгэнтэй уулзсан уу?”гэхэд тайган: ”Тэгсэн тэгсэн. Би том

10

10

сүрэгтэй уулзсан. Тэд нийтийн бясалгал хийхээр замд гарсан юм шиг санагдсан. Тэдгээр тоть болгон маш том, гялалзсан билгийн мэлмийтэй. Би тэднийг их бахархан зог туслаа. Тэд ихээр үнэлэгдэх олон ариун үйл буянтай нь илэрхий. Тэднийг муу ярих нь олиггүй юм, тэдний хэвлий маш том, цээж нь няцашгүй хүчтэй, тэд агаарт нисэж байгаа нь тэнгэрийн элчис шиг л харагдсан ...гэхэд нь тотины тэвчээр алдагдаж, “Би чамаас тэднийг ямар харагдаж байна гэж асуугаагүй. Тэд чамд ямар нэг юм хэлсэн үү? Тэд намайг яаж чөлөөлөгдөх талаар ярьсан уу? гэхэд тайган хэлсэн нь: “Үгүй үгүй. Тэд үг ярьж чаддаггүй юм шиг санагдсан. Хэдийгээр тэдний билгийн нүд нээгдсэн ч ам нь нээгдээгүй байна лээ. Тэд хүний хэлээр ярьж чаддаггүй бололтой. Иймд тэд надад юу ч хэлээгүй. Чамайг одоо асуухад л ойлголцоход ямар хэцүү байснаа би яг саналаа. Чиний түүхийг тэдэнд ярьж өгтөл тэдний нэг нь миний гар дээр унаад өгсөн. Намайг баярлаж амжихаас өмнө /уулзсандаа/ тэр үхчихэж байгаа юм даа.

Тэндээ ямар ч хөдөлгөөнгүй яг л үхсэн харагдсан. Тэгэхэд нь би түүнийг яаж сэгсэрсэн нь ойлгомжтой бас сайхан хоол ундаар хооллох гэсэн боловч юу ч идэж уусангүй. Би түүнд маш сайхан анхилуун, ховор хоол өгсөн боловч тэр ердөө идээгүй ээ. Миаоли, Нектар голын хамгийн сайн усыг өгсөн боловч анхаарсан ч үгүй. Юу ч идэхгүй, юу ч уухгүй байв. Тэр яг үхчихсэн юм шиг байв. Би түүнийг үхчихлээ гэж бодоод замын хажуу руу хаяхаар шийдлээ л дээ. Тэгээд цааш шидтэл тэр шууд л нисчихсэн, эрх чөлөөтэйгээр тайван амгалангаар цааш нисэн одсон. Тэр бас надад баяртай гэж хэлсэн. Баяртай гэдэг үгийг хэд хэдэн хэлээр хэлсэн шүү. Чухамдаа бол би түүнийг ярьж чаддаггүй гэж, мөн үхчихлээ л гэж бодож байлаа. Гэвч тэр тийм юм шиг болгох гэсэн байна. /дүр үзүүлсэн/ Сонин юм. Одоо хүртэл энэ дүр зураг ямар учир утгатай байсныг төсөөлдөггүй ээ?”. Тоть үүнийг сонсоод сэтгэл нь хөндөгдөөгүй янзтай байв. “Сайн сайн, чамд маш их баярлалаа. Надад ч бас хачин санагдаж байна. Энэ түүх үнэндээ хачин юм. Үүнээс илүү хачин юм гэж юу байхав дээ” гэлээ.

Тэгээд тэд өөр өөрсдийн гэрлүүгээ явцгаалаа. Тайган өөрийн адал явдлаа ярих гээд, тоть идэж уух гээд тус тусдаа завгүй байв.

Харин гүнж өглөө бүр тотио харах гэж ирдэг байжээ. Дараагийн өглөө тотио үзэхээр ирэхэд нь тоть торондоо үхчихсэн хэвтэж байв. Гүнж зарцдаа их уурлаж түүнийг загнан, “Чи түүнийг алчихлаа, чи л түүнийг алчихлаа” гэлээ.

Юу ч хэлээд нэмэргүй ажээ. Эцэст нь үхсэн тотийг гадагш хаяхыг зөвшөөрлөө. Зарц тотийг гадагш хаях үед л түүнтэй учирсан нөгөө тотины санааг мань тайган ойлгожээ.

...............оОо...............

Та нар юу ойлгов? /Танхимаас: Үхсэн дүр үзүүлсэн. Үхсэн дүр үзүүлэх./ Зөв. Бид ч бас энэ ертөнцөд үхсэн мэт дүр үзүүлэх хэрэгтэй. Бид энэ ертөнцийн үнэ цэнийг мэдэж байгаа шүү дээ. Бид хүний биеийг олж авахад ямар хэцүү байдгийг мэдэж байгаа. Гэвч бид Маяагийн хаанд хэлж болохгүй. Маяагийн

11

хаан ямар байдаг бэ? Энэ бол бидний уураг тархи. Түүнийг сонсож болохгүй. Түүнтэй тоглож болохгүй. Энэ ертөнц бидний хувьд маш сайхан гэж бодож болохгүй. Хэрэв тэгвэл энэ ертөнцөд бид үхэхэд бидний сүнс дахин сэргэж эхэлнэ. Тийм учраас эрт үеэс эдүгээ хүртэлх үе үеийн их багш нар ертөнцөд яг л үхсэн мэт бай гэж хэлж байсан нь юу гэсэн үг вэ? гэхээр яг л үхсэн юм шиг энэ ертөнцөд хорогдохгүй, юунд ч зууралдахгүй бай гэсэн үг юм. Тэгж байж бид чөлөөтэй байж чадна. Гэтэл ингэхийн оронд өглөөнөөс орой болтол хүмүүсийн өмнө үүрэг хариуцлагаа ухамсарлаж, эелдэг боловсон байж, ичиж зовж, мөн хэн нэгэнд бараа болж байдаг нь бид бусдыг гомдоохоос айдаг, эсвэл бусдад муу хэлэгдэхээс айдаг... г.м. Үнэндээ бид ихэнх цаг хугацааг үр дүнгүй өнгөрөөж байна.

Өнөөдөр бид тэр хүнтэй түүний төрсөн өдрийн үдэшлэгт бараа болно, маргааш бид өөр хүнтэй түүний гашуудлын ёслолд оролцоно, нөгөөдөр нь бас бусдын гэрт өөр хэн нэгний хуримын ёслолд дагалдана, тэгээд дараагийн өдөр бас хэн нэгнийх нь гэр бүлийн салалтын үед шүүхэд гэрчээр байлцана, учир нь бид эелдэг боловсон нинжин сэтгэлтэй билээ г.м . Тэгэхлээр бид яаж зав гаргах юм бэ? Өнөөдөр бид тэдгээр хүмүүсийн утсаар чалчихыг хүлээн авах, дараагийн өдөр нь бусад хүмүүсийн утгагүй үг ярианд хариу өгнө. Түүнчлэн сонин уншина, телевиз үзнэ, ядахдаа л мэдээ харж хэн нь хэнийгээ алсныг мэдэж авна. Тэгээд дараагийн өдөр юу болох вэ? Хэрэв бид хэт олон хамаатан садантай бол үнэндээ ч үнэхээр завгүй байх болно. Үнэндээ энэ ертөнцөд бясалгах цаг зав гаргана гэдэг их хэцүү. Бид хэрвээ энэ мэтчилэн өөрсдийгөө доош нь уяад байвал үндсэн гол юмаа олж авч чадахгүй гэдэг нь илэрхий. Бид үхсэн мэт дүр үзүүлж чадахгүй бол өөр ямар нэг арга зам байна уу? Байхгүй ээ.

Яаж үхсэн мэт дүр үзүүлэх вэ? Бид хэлгүй, тэнэг, дүлий юм шиг байж болно. Тэд буруу ойлгож л байг, тэд биднийг зэмлэж л байг энэ хамаагүй. Бид хил заагтай байх, юу нь эн тэргүүнд байхыг мэддэг байх хэрэгтэй. Бид аль л хийж чадах юмаа хийх хэрэгтэй. Хийж чадахгүй бусад зүйлсийг тэдэнд орхичих. Үхсэн юм шиг дүр үзүүлэх ёстой, эелдэг боловсон занг мэддэггүй юм шиг, өнөөдөр түүний төрсөн өдөр гэдгийг мэдээгүй юм шиг, маргааш тэрний оршуулга болохыг мэдээгүй юм шиг байх ёстой.

Хэрэв бид завтай байгаад, хэрэв бидний амьдрал боломжтой бол мэдээж бид ямар нэг эелдэг боловсон байдал гаргаж бололгүй яахав. Бид амьдралдаа үргэлж завгүй байгаад, өөрсдийгөө доош нь дэндүү хүлж байвал тэр хүлээсийг тайлах арга замыг хайх хэрэгтэй, ядахдаа л өөрсдийн хоёр гараа чөлөөтэй байлгах хэрэгтэй, эсвэл бүгдийг аргамжчих юм бол яаж хөдлөх юм бэ? Бид зуун хувь үхчихсэн мэт дүр үзүүлж чадахгүй бол ядахдаа наян хувь дүр үзүүлж болно. Наян хувь бол бараг л чөлөөлөгдөнө гэсэн үг.

Тотьтой адил, тэр бүрмөсөн үхчихсэн мэт дүр үзүүлж чадаагүй бол наян хувь дүр үзүүлж чадах байсан. Өвчин, гай зовлон болсон мэт дүр үзүүлэх нь бас л давгүй шүү. Тэд түүнийг гадагш авч гарч эмчид үзүүлэх нь тодорхой. Тэгэхэд нь тэр нисээд явчих ямар арга зам байгааг бодож олж чадах байсан. Гэвч энэ нь

12

12

нилээд аз туршсан явдал болно. Бүүр үхчихсэн мэт дүр үзүүлбэл хамгийн сайн. Тэгвэл хүмүүс хаячихна. Тэгээд л нисээд явах боломж олдоно шүү дээ.

Энэ нь бидний бясалгалтан нартай адил юм. Энэ ертөнцөд юугаар ч гачигдаж дутахгүй байх нь эрх чөлөөг мэдрүүлэхгүй болгодог бодит үнэн. Бид өөрсдийгөө чөлөөлөгдөх явдлыг удаашруулаад байдгийн шалтгаан нь энэ.Тэгвэл чөлөөлөгдөх гэж юуг хэлж байна вэ? Аан. Бид хэний ч нүдэнд өртөхгүй, ямар ч хүсэл шуналгүй болно. Бидний амьдрал амар амгалан, сэтгэл хангалуун болно. Бид дотооддоо маш их баяртай, аз жаргалтай болно. Гадна талдаа бид өөрсдийгөө л хариуцна. Тэгж байж бид энэ амьдралдаа чөлөөлөгдөж чадна.

Үнэхээр үхэх үед бид энэ амьдралдаа чөлөөлөгдсөн тул дараагийн амьдралдаа мөн чөлөөлөгдөнө. Яагаад гэвэл бид амьддаа ч , үхэхдээ ч энэ ертөнцийн юунд ч хоргодохгүй, бид ямар нэгэн юманд хоргодож яаж чадах вэ? Сайхан торонд, тэр бүх сайхан хоол байгаа боловч идэхийг хүсэх ч үгүй байгаа тоть шиг. Тэр нисэх чадвартай байгаад, өөрийн эрх чөлөөгөө олж чадсаны дараа юу гэж энэ бүхэнд хорогдох билээ? Үүнд нь л бясалгагчид энэ тотинд хайртай байдаг юм.

...............оОо...............

ЭМЭЭЛИЙН ТҮҮХ

Энэ бол эмээлийн тухай үлгэр юм. Анх моринд эмээл тохдоггүй байж л дээ. Хожим хэсэг оюун ухааны дадалтангууд эмээлийг зохион бүтээж ашигласнаас гарал үүсэл нь эхэлсэн байж магадгүй. Лио Ху нэртэй нэгэн эр байжээ. Тэр биднээс өөр, тун их олиггүй, маш харгис ба засгийн газрын түшмэлийн алба хашдаг байв. Тэрээр жаран хоёр настайдаа өөд болж Эрлэгийн Хаантай уулзахаар очсон байна. Эрлэгийн Хаан Формосогийнх бөгөөд тэр зарим талаар их өвөрмөц, түүний биеийн зүүн тал нь хар, баруун тал нь цагаан. Яагаад тийм байдгийг би ч бас гайхдаг гээч. /инээв/

За тэгээд Эрлэгийн Хаан маань хүний нас барахын өмнөх үеийн бүхий л амьдралынхаа турш үйлдсэн сайн, муу үйлийг харахаар буян нүглийн тэмдэглэлийг гүйлгэн харжээ. Тэр хүн буяны гараа хэзээ ч сунгаж байгаагүй ба хэтэрхий их муу үйл үйлдсэнийг олж мэдэв. Цагаачдын өмнөөс эсэргүүцэл илэрхийлэхээр тэр хэзээ ч Хон Конг-д байгаагүй. /инээв/ Мөн сүм хийдэд хэзээ ч өргөл өргөж байгаагүй ба сүмд хэзээ ч очдоггүй мөн ядуу гуйлгачдад юу ч өгч байсангүй. Түүнээс гадна Це-Че хүмүүнлэгийн тусламж болон бусад буяны байгууллагад сохор зоосны мөнгөн хандив ч өгч байгаагүй юм.

13

Лио-Ху цагаан хоолтон биш, тэр маш харамч нарийн учраас мах иддэггүй байж. Мах иддэггүй байсан нь тэр Будда болохыг хүссэндээ биш юм. Түүнчлэн цагаан хоол иддэг бүхэн Будда болж чадахгүй гэж би та нарт хэлж байсан. Энэ нь та нарын зорилгоос хамаарна. Тэр хүн гэр бүлийнхэндээ мах худалдаж авах мөнгө зарцуулахыг хүсдэггүйдээ мах иддэггүй байв. Заримдаа мах идэх гэж тэсч ядан хүсэх үедээ угаалгын өрөөндөө нуугдаж байгаад өөртөө зориулж авсан зүсэм махыг идчихдэг байсан гэнэ. Тэгээд идэж дуусаад гараад ирэхэд түүний гэрийнхэн мэддэггүй байжээ. Үүнээс тэр ямар муу хүн болох нь харагдаж байгаа биз.

Тэр хэзээ ч Их Багш Чин Хайн лекцэнд сууж байгаагүй. /инээв/ Ингээд Эрлэгийн Хаан бүгдийг хараад түүнийг аврах юу ч олсонгүй. Тэр зөвхөн муу үйлийн үртэй, ямар ч буянтай үйл түүний бүхий л амьдралаас нь олдсонгүй. Нэг удаа Төгс Гэгээрсэн Их Багшийн шавь түүнд үнэгүй тараадаг үлгэр дэвтрээ өгөх гэж хичээсэн боловч тэр татгалзжээ. Яагаад гэвэл тэр үлгэр дэвтэр, хүнс хийх уутных нь хамаг зайг эзэлчихнэ гэж тэр хэлжээ. /инээв/ Тэгэхээр түүнийг аврах ямар нэг боломж яаж байх билээ?

Эцэст нь Эрлэгийн Хаан хэлсэн нь: “Муу байна! Түүнийг март! Түүнийг орхи! Би номынхоо булан тохой бүрээс сайн юм эрж олохыг байдгаараа хичээсэн боловч энд зөвхөн муу үйлээр дүүрэн байна. Одоо чи морь болж төрөөд өөрийн өнгөрсөн муу үйлийнхээ төлөөсийг төл” ингэж хэлээд гарын мудра, хөлийн мудра хийгээд түүнийг өшиглөж орхив. Тэгтэл тэр морь болж төрснөө мэдэрчээ. Тэр морь өөрийнхөө нэр бүхий үнэмлэхтэй төржээ. Үүгээр нь Лио-Ху эргэж төржээ гэж мэдэж болно.

Лио-Ху буюу тэр морь том, их өсгөлүүн болсон. Тэр их өвс иддэг бөгөөд үүндээ ч сэтгэл хангалуун байдаг байв. Өнгөрсөн амьдралдаа тэрээр мах худалдаж авахыг байтугай дүүпүү ч авахыг хүсдэггүй, зөвхөн ногоо л иддэг тэгээд л боллоо. Үүндээ ч тэр сэтгэл ханамжтай байдаг байсан, ногоо иддэгтээ хэзээ ч гомдол тавьдаггүй байж, түүнээс гадна энэ бүхэн үнэгүй шүү! Морь болсон хэдий ч тэр мөн л маш харамч гэнээ. Их л хямд төсөр хооллоно. Өөрөө өмхөрсөн өвс идээд харин шинэ өвсөө хадгалж байгаад бусад мориндоо зардаг байлаа. /инээв/ Түүнийг өсөж томрох үед эзэн нь ажилд гаргалаа. Энэ нь түлээ түлш, хоолны тос, цагаан будаа г.м бусад гэр оронд шаардлагатай зүйлсийг зөөх ажил юм. Заримдаа тэрэг дүүрэн дөч, тавин тарган хүмүүсийг чирэх болно. Аа яа яа. Үүнийг тэвчихийн аргагүй. Гэтэл явахаа зогсоох юм бол морин тэрэгч нь түүнийг ташуурдана. Тэр энэ бүх байдлыг үзэн ядаж илүү их тэвчиж чадахааргүй болжээ. Тэр морин тэрэгч ч гэсэн өөдгүй амьтан. Түүнийг өшиглөмөөр, ташуурдмаар, харгис хэрцгий харьцмаар санагдана. Урьд нь мань хүнийг морь унадаг байхад эмээл байдаггүй байсан нь тун таагүй, биед тааламжгүй төдийгүй морийг ч зовоодог байжээ. Энэ морь бол хүн байснаа эргэж төрөхдөө морь болсон. Иймд мэдээж морь болохдоо хүний зан авир тодорхой хэмжээгээр өвлөгдсөн байна. Ингээд маш уур уцаартай, маш гунигтай болж эцэст нь өлсгөлөн зарлав. Тэр идэхээ больсноос хойш гурав, дөрөв хоногийн дараа үхэв. Их Багшийн хэсэг шавь нар өрөвдсөндөө түүнд зориулж

14

14

ариун судар уншиж, Бурханыг магтан дуулж, түүний төлөө залбирч. Гэвч түүний үйлийн үр яаж ч байсан хэтэрхий хүнд байсан учраас тэр доош явж Эрлэгийн Хаанд бараалхжээ.

Энэ үед Эрлэгийн Хаан ууртай байсан ба түүн рүү бахирч, “Чи өөрийн муу үйлээс зугтахыг оролдож байна уу? Чи чадна гэж үү? Үгүй, чи чадахгүй. Хэрэв би чамайг морь болгохыг хүссэн л бол чи морь болно, хэрэв чамайг нохой болгохыг хүссэн л бол чи нохой болно гэж би чамд хэлсэн шүү дээ. Чи энэ замаас мултарч чадахгүй. Чи өөрийн муу үйлийнхээ төлөөсийг бүрэн төлж дуусахаас нааш буцах газаргүй гэдгийг одоо болтол ойлгохгүй байна уу?”

Эрлэгийн Хаан түүнийг загнасаар байтал нүүр нь мэнчийсэн улаан болов. “Чи намайг залилах гэж байна. Чи дээшээ явах цаг болоогүй, чиний үйл түйтгэр бүрэн төлөгдөөгүй, одоо чи яваад төрөл арилжихын тулд өөрийгөө өлбөрүүлнэ гэж бодож байгаа биз. Энэ бол залилан” гэжээ.

Ингээд Эрлэгийн Хаан түүнийг нохой болгожээ. Бас түүнрүү гараараа дохиж өшиглөсөн байна. Тэгтэл мань хүн эх нохойны хэвлийд байгаагаа мэдэрсэн ба удалгүй эхээсээ мэндлэв.

Хэдийгээр тэр нохой болсон ч Лио-Хугийн бага ч атугай оюун ухаан, мөн хүний шинж чанар хадгалагдсаар... Тэр маш их гуниглаж, ундууцаж, маш золгүй, түгшсэн, дарамттай, арчаагүй, хүчгүй, залхсан байдалтай байгаагаа мэдрэнэ. Гэвч дахин амиа хорлох явдал гаргаж зүрхлэхгүй. Хэрэв ийм байдал гаргавал Эрлэгийн Хаан түүнийг бүр ч илүүгээр шийтгэх болно гэдгийг тэр мэдэж байлаа.

Тэр суугаад бодсон нь: ”Би одоо өөрийгөө өлбөрүүлж чадахгүй! Хэдийгээр энэ нохойн хоол үнэхээр дургүй хүргэм боловч түүнийг идэх л ёстой. Түүнээс гадна Эрлэгийн Хаан намайг өөрөөр яаж шийтгэхийг би мэдэхгүй байна!”

Өөрийн нохойн ухаанаар бодоод л, бодоод л ...байж. Тэгтэл, гэнэт тэр ухаарлаа! Тэр өөртөө хэлсэн нь, ”Хэрэв одоо би эзнийгээ чанга хазчихвал тэр намайг алах болно. Ха! /Багш болон сонсогчид бүгд инээлдэв/ Би ингэж л амиа хорлосон хэрэг хийхгүйгээр үхнэ!”

Шууд л эхлэхээр болов.Тэгээд ариун судраас уншив. “Да, да, да, да, да....”. Өөрийгөө чөлөөлөх төлөвлөгөөний дагуу тэр эзнийгээ эргэж ирэхийг түр хүлээх хэрэгтэй болов. Тамхиа татаж юм уусныхаа дараа эзэн буцан ирж байна гэнэ. Нохой сүүлээ годогнуулж байснаа эзнийхээ урд хойд талаас нь хазчихав. Энэ нь түүнийг өвтгөсөн ба тэр архи уучихсан байснаас их уурлаж том цохиур аваад түүнийг цохилоо. Тэр нохойн амьдрал ингээд дуусчээ.

Тэр дахиад л Эрлэгийн Вант улсад ирэв. Эрлэгийн Хаан ухаангүй уурлаж, мэдээж түүнийг дахиад хатуу ширүүнээр загнав. “Чи муу нохой. Чи намайг дахин залилах гэж яаж зүрхлэнэ вэ? Хмм, одоо, чамайг эхлээд тавь ташуурдах болно.”

Ингээд ташуурдуулсаныхаа дараа тэр могой болж төржээ. Бурхан минь! Нохой байх нь тийм ч муу байсангүй, гэтэл могой байх үнэхээр зовиуртай ажээ.

15

Тэр оргохыг хичээх тусам бүр муугаар эргэсээр... Нэгэнт могой болчихлоо, Эрлэгийн Хаан газар доорх шоронд түүнийг хаячихаад цоожилчихлоо л гэсэн үг, хаашаа ч гарах гарцгүй. Тийм боловч тэр ямар нэг цоорхойг олж мултрахдаа чадамгай билээ. Одоо тэр амиа хорлох явдал гаргаж болохгүй, бусдыг хазаж бүр ч болохгүй, одоо зөвхөн илүү их гэмших л үлдлээ. Ийнхүү тэр могойн ухаанаар бодоод л, бодоод л ... эцэст нь тэр шийдэмгийгээр мөлхөж замын голд очоод хэвтчихэв, удалгүй унтлаа. /Багш болон сонсогчид бүгд инээлдэв/ Тэр могой санаа оноогоор дүүрэн юмаа. Орой болтол замын голд унтсаар! Энэ гудамж дээр үеэс л гэрэлгүй байсан. Тэгтэл түүгээр нэг машин явж байгаад түүнийг хэдэн хэсэг болгоод тасалчихлаа, ингээд тэр чөлөөлөгдлөө!

Түүний өрөвдөм байдлыг хараад Эрлэгийн Хаан шийтгэлийг нь хангалттай гэж үзжээ. Ингэж эцэст нь тэр ялалт байгууллаа! Эрлэгийн Хаанд түүний зовлон болон харамч нарийн байдал нь хөөрхийлөлтэй санагдаж түүнд нэмж шийтгэл оногдуулахгүй байхаар болов. Энэ бүхний дараа Эрлэгийн Хаан нилээд энэрэнгүй болжээ. Тэр лав Аръяабалын бясалгалын аргаар бясалгадаг болсон байж таараа. Хагас байдлаар ч гэсэн, хатуу ширүүний хажуугаар зөөлөн сэтгэлтэй болжээ. Яагаад түүний тал нь хар, тал нь цагаан байдгийн учир нь энэ! /инээв/ Тэгээд тэр түүнийг өршөөж, дараа төрөлдөө хүн болж төрөхийг зөвшөөрлөө.

Тэр дахиад засгийн газрын түшмэл болжээ. Гэвч Эрлэгийн Хаан түүнд зориуд, өөрийн хүмүүстээ элгэмсэг, сайн санаатай, ухаалгаар удирдаж, ачтай буянтай байхыг сануулжээ. Тэр ёс суртахуунаар ялзарсан, мөн хомхой шунахай байж болохгүй, мөн хүмүүстэй зүй бусаар харьцахгүй ба харгис хэрцгий байж болохгүй. Үүнээс өөрөөр байвал, Эрлэгийн Хаан түүнд урьдчилан сануулсан нь: “Чамайг өршөөхгүй шүү! гэжээ. Тэр урьдын амьдралуудаасаа илүү ихийг ойлгож мэджээ.

Тэр цагаас хойш нөгөө хүн маань үнэхээр сайн хүн болж, хожим нь засгийн газрын түшмэл, их буянтай түшмэл болжээ. Тэгээд мориндоо эмээл хийж, морьдоо өшигчиж, давирч, ташуурдахаа больжээ. Яагаад гэвэл тэр морины зовлонг сайн ойлгодог, маш өглөгч, эелдэг хүн болсон, ингэснээрээ түүний бүх муу үйл түйтгэр нь арилсан байна.

...............оОо...............

Эрлэгийн элч бас хэлэхдээ “Сума Чин Хайг олж дөхөм аргыг заалгаарай” гэж хэлсэн гэнэ. /Алга ташилт/ Тоглосон юм! Ийм төрлийн хүмүүсийг аврах их хэцүү. Тиймээс ч тэд бидэн рүү ирэхгүй байсан нь илүү дээр! /Багш инээв/ Хэдий тийм боловч тэд үнэхээр олоод ирвэл, түүнд таван сахил сахих, цагаан хоолтон болох, өдөр болгон хоёр цаг хагас бясалгах, нийтийн бясалгалд оролцох, үнэний төлөө тэмцэх г.м. энэ бүгдийг зааж өгөх болно.

БИЛЭГ УХААН ҮГҮЙГЭЭР ИД ШИДИЙН

16

16

ХҮЧИЙГ АШИГЛАХЫН АЮУЛ

Одоо би та нарт их Багшаас суралцахыг хүсэн тэмүүлсэн хэсэг сурагчдын тухай өөр нэг үлгэр ярьж өгье. Тэр их Багш нь ид шидийн маш их хүчтэй учир тэд түүнээс нь жаахан ч болов сурч авахыг хүссэн байжээ. Гэвч багш нь тэднийг ид шидийн хүчийг эзэмшихэд бэлэн биш байна гээд үргэлж л татгалзаад, татгалзаад л байдаг байв. Сайн санаа болон билэг ухаан үгүйгээр оюун ухааны хүчийг эзэмшвэл маш аюултай. Гэвч сурагчид нь энэ бүхнийг сонсохыг ч хүсдэггүй байлаа. Гайхамшгийн үзүүлбэрүүдийн бүх төрлийг багш үйлдэхийг хараад багахан хэсгийг ч атугай эзэмшихийг л хүсэцгээжээ. Ялангуяа үхсэн хүнийг дахин амьдруулан босгож байгаа нэг үзүүлбэрийг тэд илүү сонирхдог байв. Тэгээд тэд Багшаасаа цаг үргэлж шалсаар байгаад нэг өдөр багшаараа, үхсэн хүнийг буцаан амьдруулах нууц аргыг нь заалгаж авав.

Шинэ нээлт олж авсандаа тэд маш их баяртай байцгаажээ. Тэдний хүсч тэмүүлсэн бүх л зүйл нь энэ гэж бодоцгоосноос тэр дороо л багшийгаа орхиод явцгаав. Тэгээд бүгд хамтдаа өөр нэг газарлуу явжээ. Аялсаар яваад нэг зэлүүд газар иржээ. Хэдэн зуун жилээр энд нэг ч хүн амьдраагүй бололтой. Зам дээр хэсэг яс хараад тэд шинэ сурсан эрдмээ хир хүчтэйг туршиж үзэхийг хүслээ. Тэд гар хөлөө хөдөлгөн дохиж мантра хийгээд бла, бла, бла гэх шиг юм үглэв. Гэнэт бүх яснууд агаарт нисэж, өөр хоорондоо шигдэн наалдаж амьд амьтны жинхэнэ дүр төрх хэлбэржив. Биенд нь бүх мах, соёо , эвэрлэг бүрхэвч буцан ирж ахин урган төлжлөө. Хичнээн сая жилийн өмнөх үлэг гүрвэл бий болсон нь энэ ажээ. Энэ амьтан аварга том байлаа. Ингээд тэр тэдний араас хөөж барьж идсэнээр тэд энэ төрлөөсөө ангижирчээ.

...............оОо...............

Энэ нь бусдыг сохроор дууриахын хор уршгийн нэг жишээ юм. Жинхэнэ гэгээрсэн хүний билэг ухаангүйгээр өөрсдийнхөө сониуч занд хяналт тавих чадваргүйгээр, бусдад таны тусламж хэрэгтэй яг тэр агшинд тусалдаг байх нигүүлсэнгүй сэтгэлгүйгээр, сониуч зангаасаа эсвэл өөрийн хүч чадлаа үзүүлэх хүслээсээ болоод их Багш нарыг дууриах нь маш аюултай. Бидний оюун ухааны дадалд, хүмүүс ид шидийн хүч хэрэглэхийг бид өөгшүүлж болохгүй гэдгийн учир нь энэ. Та нар улам сайн болоод ямар нэг юм мэддэг болвол түүнийг хэрэглэхгүй байсан нь дээр.

Энэ бол орчлонгийн хүчнээс зээлж байгаа өчүүхэн жаахан хэсэг болохоос биш дээд түвшний хүчтэй холбогдсон юм биш гэж би та нарт хэдийнээ хэлсэн билээ. Тэгээд ч доод түвшингээс зээлж авсан зүйлээ та нар буцааж төлөх сонирхолтой байх ёстой. Хэрэв та нар энэ хүч чадлыг хамгийн дээд түвшнээс, хамгийн дээд хүчин буюу дээд билэг ухаантай холбогдож, түүнээс хүртсэн бол

17

энэ нь та нарт хамаарна. Бурханы хүчинд хамаарна, тэгээд та нар буцааж төлөх шаардлагагүй болно.

Нэгэн их Багш байжээ, нэрийг нь би мэдэхгүй. Тэр их хөгширчээ. Тэгээд мэдээж наснаасаа болж түүний нүд бүрэлзэж, хараа нь муудаад, шавь нараа ч танихгүй, орчин тойрныхоо юуг ч харахгүй болж гэнэ. Нэгэн далдын хүчтэй домч /заримдаа гараа хүргээд л эмчилчихдэг тийм домч нар байдаг, түүнтэй адил/ багшид хэлсэн нь: ”Та надруу ир, өөрийгөө надад даатгачихвал би нүдийг чинь эмчилж дахин хардаг болгож чадна.” гэхэд Багш хэлсэн нь: “Үгүй, үгүй би өөртөө хэрэгтэй бүхнээ хардаг, дотооддоо хардаг. Өөр юм ердөө ч хэрэггүй” гэжээ.

Энэ нь аль ч оюун ухааны дадалтангуудын хувьд зөв хандлага юм. Бидний хувьд ид шидийн домнох аргад, ид шидийн хүчинд, мөн тохилог байдлын бүх зүйлд хэзээ ч шунаж болохгүй. Эдгээр нь түр зуурын, бага зэрэг сэтгэл тайтгаруулсан явдал болоод л өнгөрнө, тэгээд буцаж эргэнэ, бид их юмыг хаяж огоорох хэрэгтэй. Энэ гурван ертөнц дотор үнэгүй юм гэж юу ч үгүй. Зөвхөн тавдугаар ертөнцөд л бүх юм элбэг бөгөөд үнэгүй байдаг. Энэ ертөнцөд болон гурван ертөнцөд бүх юм өөр, бүгд материаллаг зүйлсээр хийгдсэн. Хэрэв бид дэндүү их зүйлс өөртөө авах юм бол өөр хаа нэгтээ хомсдолд орж байдаг. Түүнчлэн ид шидийн хүч бол юу ч биш боловч өөр хаа нэг газраас ямар нэг юм авбал түүнийг хэрэгцээтэй бусад газар руу нь заавал хүргэх шаардлагатай байдаг. Иймээс ямар нэг учир холбогдолгүй зүйл энэ ертөнцөд байхгүйг ухаарах хэрэгтэйг энэ үлгэрт харуулжээ.

...............оОо...............

ХЭТ ШУНАЛ

Энэ бол Ау-Лак /Вьетнам/ үлгэр. Олон жилийн өмнө нэгэн ядуу гэр бүл байжээ. Эцэг эх нь нас барахдаа хоёр хүүдээ жижиг аж ахуй, бага сага хөрөнгө үлдээсэн байна. Том ах нь сэргэлэн, илүү зальжин, мөн энэ амьдралын тогтолцоог илүү мэддэг. Харин дүү нь тийм ч их ухаалаг бус боловч сайхан сэтгэлтэй, цайлган бөгөөд сүсэг бишрэлтэй юм гэнээ. Тэд эцэг эхээ нас барсны дараа өмч хөрөнгөө хувааж авчээ.

Ах нь гэрлэсэн, дүү нь харин ганц бие ажээ. Ах нь дүүдээ: ”Энэ өмч хөрөнгийг харж хандах асуудлыг надад даалгасан нь илүү дээр. Чи одоогоор эхнэр хүүхэдгүй, мөн өмч хөрөнгөндөө анхаарал тавьж мэдэхгүй учир чамд өгөх нь ашиггүй. Хэдий тийм боловч эдүгээг хүртэл чи их сайн дүү байсныг би мэдэх учраас чамд од жимсний мод өгье. Од жимсний мод байгаа тэр булан бол чинийх, өмч хөрөнгөний үлдсэн нь бүгд минийх шүү. Тийм биз?” гэжээ.

Дүү нь ”Тийм ээ” гэв. /инээлдэв/18

18

Ингээд ах нь өдөр бүр аж ахуйдаа ажиллаж, тэр баян чинээлэг болж сайхан амьдран дүү нь ч гэсэн од жимсний модоо арчлан өөртөө л боломжийн амьдрах болжээ. Од жимс боловсорч гүйцэхэд тэр түүж аваад зарна. Тэр мод нь зэгсэн том бөгөөд хангалттай их жимс өгнө. Хэрэв тэр бүгдийг нь зарж чадахгүй бол үлдсэнийг нь буцааж авчраад од жимсний шүүс хийж мөн нөөцөлнө. Тэр тун овсгоотой ажиллаж байлаа. Зарим жимсээ чихэртэй, заримыг нь давсанд эсвэл цагаан цуунд нөөцөлдөг байв. Тэр од жимсний бүтээгдхүүнийг төрөл төрлөөр нь хийсэн нь маш их алдаршжээ. Олон хүмүүс тэдгээрт нь дуртай болж хүмүүс худалдан авахын тулд бүр холоос ирдэг болов. Нэг үгээр хэлбэл тэр өөртөө бололцооны мөнгө олдог болж аятай тухтай, сэтгэл хангалуун амьдарч байлаа. Тэрээр маш баян болоогүй ч тухайн амьдралдаа үнэхээр ханамжтай байжээ.

Нэг өдөр од жимсээ нөөцөлхөд зориулж бага сага юм худалдаж авахаар гадагш яваад гэртээ буцаж ирэхэд нь жимснийх нь бараг хагасыг идчихсэн байв. Тэр үнэхээр харамслаа. Тэгээд модон дээр сууж өөрийнх нь од жимсийг идсээр байгаа хэрээг харлаа. “Хөөх” гэж уулга алдаад “Энэ яаж ийм их идэж чадаа вэ” гэж бодоод хэрээнээс асуусан нь: ”Чи яагаад миний од жимсийг идэж байгаа юм бэ?” гэхэд Хэрээ: ”Би өлсөж байна” гэв. Энэ бол үнэхээр энгийн зүйл. Хэрээ өлсөж байсан учраас л идсэн. Тэгээд хэрээ хүүгээс “Чи өлсөх үедээ иддэггүй гэж үү?” гэж асуухад

Тэр: “Мэдээж иддэг” гэв.“Тэгвэл чи яагаад надаас асуугаад байгаа юм бэ?”Тэр залуу бол дүйнгэдүү хүн байсан учраас үгнээс нь зөрөх ухаанаа ч

олсонгүй, ингээд тэр бага зэрэг алмайрчээ. Тэгснээ бодож байнаа: “Мэдээж, хэрээ өлсгөлөн байсан идэлгүй яахав. Би яагаад үүнийг асууваа? /Багш болон сонсогчид бүгд инээлдэв/ Хэдий тийм ч энэ мод бол надад байгаа ганц өмч. Хэрээ үүнийг бүгдийг идчихвэл би идэх юмгүй болж маргааш л гэхэд өлсгөлөнд нэрвэгдэх нь” гэж бодоод энэ тухайгаа хэрээнд хэлжээ.

Тэр хэрээ бол жирийн биш шувуу байжээ. Тэр бол ердийн нэг хэрээтэй адилгүй. Түүний хошуу нь их урт, /хүмүүс инээлдэв/ ер нь хэрээ чихгүй байдаг шүү дээ, гэтэл тэр хэрээ том чихтэйгээр барахгүй түүнээс нь ээмэг санжигнаж , түүний өд нь ч гэсэн буржгар бөгөөд их дэгжин. Өд сөд нь тун үзэсгэлэнтэй, хэдийгээр энэ хэрээ боловч бүх л өнгөөр солонгорон байна гэнэ.

Нөгөө залуу хэрээнд: “Од жимсээ би таниас нарийлсандаа ингэж байгаа юм биш, мэдээж та өлсөж байгаа үедээ идэлгүй яахав.Та идэж байгаарай. Хэдий тийм боловч ний нуугүй хэлэхэд эцэг эхийг маань нас барсны дараа ах минь надад зөвхөн энэ модыг л үлдээсэн юм. Энэ модгүйгээр би үхэх болно. Энэ бол миний үнэн байдал. Би таниас од жимсээ харамласандаа ингээгүй юм шүү.” гэж хэлжээ.

Үүнийг сонсоод хэрээ уярч: ”За сайн байна. Чи сайн хүн шиг байна. Бүх юм сайхан болно, бүгд сайн болно. Энэ бол асуудал бишээ. Нэгэнт би чиний од

19

жимсийг идсэнээс хойш би түүнийг чамд алтаар төлөх болно. Ингэвэл бүх юм сайн болно биз дээ?” гэв.

Тэгэхэд нь залуу хүү: “Тиймээ” гэв. /Багш болон сонсогчид бүгд инээлдэв/Тэр зөвхөн “За” эсвэл “Тиймээ” гэхээс өөр юу ч хэлдэггүй. Тэр хүмүүст

ерөөсөө татгалзаж чаддаггүй юмсанжээ. Ингээд хэрээ түүнд хэлсэн нь: “Маргааш өглөө эрт 3 цагт би энд чамайг

авахаар ирнэ. Одоо чи гэртээ хариад ам даавуу олоод ийм урттай, ийм өргөнтэй том уут оё. Маргааш сувд, үнэт чулуу, алт олж ирэхээр чамайг авч явах болно” гэжээ.

“За” гээд залуу хүү гэртээ харьж яг түүний хэлсэн урт, өргөнтэй тийм том уут хийсэн нь, илүү ч үгүй, дутуу ч үгүй болсон байв.

Дараагийн өглөө хэрээ амласнаараа нөгөө газраа түүнийг хүлээж байжээ. Хүүг очход хэрээ хэлсэн нь: “За сайн байна. Одоо чи миний нуруун дээр гар. Би чамайг суулгаад далайг хөндлөн нисч гарах болно. Нисэх явцад чи ярих болон нүдээ нээж болохгүй шүү. Юу ч тохиолдсон хамаагүй, миний үгнээс зөрөх юм бол чи амьд үлдэхгүй болно шүү гэхэд, залуу хүү: “За” гэжээ.

Түүнийг хэрээний нуруун дээр гарч хүзүүнээс нь зуурсаны дараа хэрээ нислээ. Гэнэтхэн хэрээ асар том болчихсон. Залуу хүү түүний нуруун дээр тохь тухтай байсан төдийгүй гүн нойронд автжээ. Тэр тэнд Аръяабалын бясалгал хийсэн ч асуудалгүй болов. /хүмүүс инээлдэв/ Гэвч тэр аялгуу ажаагүй, зөвхөн гэрэл ажиж чаджээ.

Оюун ухааны бясалгагчид бид асуугаагүй л бол ярих хэрэггүй. Түүнээс гадна бид “За” эсвэл “Тиймээ” гэхээс өөр үг хэлэх хэрэггүй. Библид мөн үүнтэй адил зүйлийг хэлсэн нь: асуувал та нар зөвхөн “За” эсвэл “Тиймээ”л гэж хэлэх хэрэгтэй гэсэн байдаг. Та нар хэрэгцээгүй зүйлс ярих хэрэггүй. Энэ юу гэсэн үг вэ гэхээр өөрсдийн үг хэлээ хямгадаж ярихгүй байх хэрэгтэй гэсэн үг юм.

Тэр залуу Аръяабалын аргаар бясалгаж их сайн болсон байжээ. Иймээс тэр ярихгүй л гэсэн бол ярихгүй. Товчоор хэлэхэд тэр бясалгаж эхэлснийхээ дараа самадид оржээ. Тэгээд тэд зорьсон газраа ирлээ.

Энэ газар маш гайхамшигтай үзэсгэлэнтэй, далайн давалгаа цохилсон бас маш өндөр сүр жавхлант уул байсан ба бүх л төрлийн сувд үнэт чулуунууд аврага том ууланд овоолоостой. Моднууд болон бүх л зүйлс нь сувд үнэт чулуугаар хийгдсэн. Цааш нь тодруулбал мод нь алтаар, мөчир нь сувд үнэт чулуугаар хийгдсэн. Юм болгон нь сувд, үнэт чулуу. Тэнд ямар ч “ердийн” чулуу байхгүй зөвхөн сувд үнэт чулуунууд л байлаа.

Тэгээд хэрээ хэлсэн нь: “Одоо чи дуртай сувд, үнэт чулуугаа түүгээд уутал. Тэгээд хоёулаа хурдхан шиг гэрлүүгээ буцъя”.

Залуу хүү “За” л гэжээ. Тэр дуртай буюу илүү үнэтэй зүйлүүдийг ууталж аваад түүнийгээ бүсэндээ хавчуулаад хэрээний нуруун дээр үсрэн суув. Хэрээтэй буцаж нисэх үед тэрээр нүдээ анин дахин бясалгалаа. Тэгээд самадид орж удаа ч үгүй гэртээ иржээ.

20

20

Энэ өдрөөс хойш залуу хүү баян болжээ. Тэр сувд, үнэт чулуугаа зарж, шинэ байшин барьж, үзэсгэлэнтэй бүсгүйтэй гэрлэж, тэр байтугай хөөрхөн үрсээ өсгөн бойжуулжээ. Тэр их тав тухтай сайхан амьдран сууж гэнээ.

Үүнээс хойш нилээд хугацааны дараа дүүгээ гэнэт их баяжсаныг сонсоод ах нь их хол газраас тэднийд зочлон ирэв. Ах нь тэгээд дүүгээсээ яаж ингэж гэнэт баяжсаныг асуухад, залуу хүү хэлсэн нь: “За би хэлье. Энэ бол таны ач буянаар болсон юм. Энэ бүгд таны ерөөлөөр болсон. Та л надад тэр од жимсний модыг өгснөөс би ийм баян болсон. Танд баярлалаа, ах аа” гэв.

Тэгээд ахдаа хүндэтгэл үзүүлэн мөргөжээ.Ах нь асуусан нь: “Од жимсний мод яаж чамайг баян болгосон юм бэ?”Дүү нь бүх болсон явдлаа нэг бүрчлэн ярьсан нь мэдээж.Тэгж таарна. Ахын шунал хөдөлж “Аан. Энэ миний буянаар болсон нь

тодорхой, за яахав, одоо чи миний газарлуу амьдрахаар нүүх хэрэгтэй. Тэр өв хөрөнгө бүгд чинийх боллоо. Энэ од жимсний мод минийх /Багш болон сонсогчид бүгд инээлдэв/ хоёулаа одоо солигдъё. Чи жимсний модыг өөртөө дэндүү удаан байлгалаа. Би одоо чамд халаагаа өгөх болсон. Яагаад гэхээр бид хоёулаа л өөрсдийн эцэг эхийн өв хөрөнгийг ээлжилж анхаарах ёстой. Би олон жил үүнд санаа тавьсаар ядарлаа. Одоо чиний ээлж. Чи тийшээгээ буц. Одоо би од жимсний модонд санаа тавина. За юу?” гэжээ.

Дүү ”За” гэж гэнэ.Ингээд дүү нь ахынхаа газарлуу нүүжээ. Харин ах нь дүүжин ор бэхэлж аваад од жимсний модон доор өдөр бүр

хүлээдэг ажилтай болов. Хүлээж байтал нэг өдөр хэрээ ирээд од жимсийг идчихжээ. Тэгэхэд нь тэр уурласан дүр үзүүлж хэлсэн нь: “Та миний од жимсийг идчихээр би өлбөрч үхэх болно шүү дээ” гээд цааш нь дүүгээ дуурайж хэлсэн бүгдийг нь урсгалаа.

Тэгтэл хэрээ: “Асуудал үгүй. Нэгэнт л би чиний од жимсийг идчихсэн юм чинь түүнийг алтаар төлөх болно. Болж байна уу?”

“Болж байна” гэж тэр хэлэв.Тэгээд хэрээ хэлсэн нь: “Үүрээр 3 цагт энэ газраа намайг хүлээж бай.

Ирэхдээ ийм урт, ийм өргөнтэй том уут оёж авчир. Тэгээд би чамайг авч явж сувд, үнэт чулуу, алт түүж авна.”

Ах нь даруй гэртээ очиж даавуу хайчилж гарав. Гэхдээ Аръяабалын нөмрөгнөөс том хэмжээтэй хайчилжээ. /Багш болон сонсогчид бүгд инээлдэв/ Энэ нь яг л хэрээний хэлсэн урт өргөнтэй байсан боловч хоёр хэсгийг хамтад нь давхарлаж оёод хийсэн чинь тийм том болчихжээ. Тэр түүнийг бүрэн дүүрэн ашиглаж хоёр дахин ихэсгэж хийсэн байна. /Сонсогчид инээлдэв/ Тэр тийм том уут оёжээ.

Ингээд Тэр үүрийн 2 цагт очоод хүлээв. Хэдийгээр хэрээ эрт ирээгүй боловч яг цагтаа гурван цагт түүнийг авахаар ирлээ. Ингээд хэрээний нуруун дээр гарлаа. Хэрээ түүнд өөрийнхөө хүзүүнээс барьж, дуугарч болохгүй, нүдээ нээж болохгүй гэж хэлжээ.

21

Гэтэл энэ нь нөгөө ахмад хүүд их хэцүү байжээ.Учир нь тэр бясалгал хийдэггүй, цагаан хоолтон биш. Иймд түүний үйлийн үр их хүнд байжээ. Хэрээнд далайг хөндлөн нисэхэд нилээд хэцүү байлаа. Хэрээ ид шидийнхээ хүчийг хэрэглэснээр байдал арай дээр болов. Залууд “Хю, Хю, Хю” гэх сонсогдож, мөн хэрээний далавчний хүчтэй дэвэх нь мэдрэгдэнэ. Их удаан ниссэний дараа тэр тэвчээр алдан гуйж: “Бид хүрэх арай болоогүй юм уу?” гэв. /Багш инээв/ Аз болоход хэрээ далавчаараа түүнийг алгадхад тэр ухаарсан бөгөөд хэрээний хэлснийг санаж дахиж нэг ч юм асуусангүй.

Ингэж явсаар тэд ирлээ. Ашгүй! Энэ нь маш урт аялал шиг санагджээ. Хэрээнд ч гэсэн их удаан санагдсан. Тэд хоёул ядарчээ. Хэрээ түүнийг доош буулгасны дараа тэр даруй дуг хийхээр явлаа. “Чи өөрийн дуртай сувд үнэт чулуугаа түүж аваарай. Би чамайг буцааж авч явахын өмнө дуг хийгээд авъя. Чи өөрийгөө ийм хүнд болгохоор юу идсэн юм бэ? Чи заан жилд төрсөн үү?” гэв. /инээв/

Бид бүгд л морь ч юм уу, хулгана ч юм уу жилд төрдөг байтал тэр заан жилд төрсөн бололтой. Түүний үйлийн үр илүү хүнд ч байсан байж магадгүй. Хэрээг зүүрмэглэсний дараа мань залуу сувд, үнэт чулуунуудыг түүж барахгүй байлаа. Хэдий тийм ч тэр нүдээ гялалзуулан харж түүсээр байв. Тэр бүгдийг авахыг хүснэ. Тэр энэнээс ч, тэрнээс ч салахыг хүсэхгүй байсан. Тэр шилж сонгосоор өчнөөн удаан хугацаа өнгөрсөн ч дуусдаггүй.

Эцэст нь хэрээ сэрж хэлсэн нь: “Та дуусаагүй л байна уу? Одоохон юмнуудаа ав. Цаг боллоо. Бид энд үүнээс илүү удаан байж болохгүй. Хэрэв бид энд удвал гэртээ харьж чадахгүй болно. Хурдхан нуруун дээр гар” гэв.

Энэ үед тэр их л түргэн хөдөлж уутандаа гартаа тааралдсан болгоныг хийв. Гэтэл уут нь дэндүү хүнд байснаас хэрээний нуруун дээр авч гарахад хэцүү байлаа. Хэрээ хэлсэн нь: “Үгүй ээ, энэ чинь дэндүү хүнд байна. Чи заримыг нь гаргаж хаях хэрэгтэй. Эсвэл нисэж чадахгүй нь” гэлээ.

Залуу их шуналтай учир ганц сувд аваад гаргаж хаяв.Хэрээ:”Үгүй, үгүй. Энэ чинь хангалтгүй, илүү ихийг гаргаж хая.” гэв.Гэтэл тэр бас нэг сувд аваад шидсэн.“За яахав” гэж хэрээ хэлээд: ”За яахав. Хэрэв чи илүү ихийг гаргаж

хаяхгүй бол бид нисэж чадахгүй. Би одоо нисэж чадахгүй нь” гэв.Залуу үнэндээ тэднээсээ салж чадмааргүй байсан ч ямар ч гэсэн нэг атгыг

гаргаж хаяв. Тэгэхэд хэрээ: “Бид энд илүү удаан байж болохгүй! Явах хэрэгтэй байна. Цаг боллоо” гээд хэрээ маань нисэхийн тулд асар их зүтгэл гаргав. Тэдний замд доогуур давалгаалах давалгаанаас өөр хараа тусах газар юу ч үгүй байлаа. Гэтэл хар салхи ойртон ирж их ширүүн байснаас хэрээ далавчаа тэнцүүлэхэд хэцүү болов. Тэр тэнцвэртэй байдлаа хадгалах гэж байдгаараа хичээж, далавчиндаа их хүчтэй байсан ч салхины хүч, ачааны хүндээс ганхаж тэнцвэргүй болов.

Тэгэхэд нь залуу: “Хэрэв та ийм байдлаар нисээд байвал би үхэх нь. Та одоо яагаад байна аа?” гэв. Тэгээд тэр нүдээ нээгээд: ”Хөөх, Далайг хараа” гээд

22

22

түүнийг нүдээрээ харж амаа нээхэд л сувд үнэт чулуунууд гараас нь мултарчээ. Залуу хүү болон сувд үнэт чулуунууд хамтдаа доош уналаа.

...............оОо...............

Тэр хэрээ тийм урттай, тийм өргөнтэй уут хий гэж хэлсэн боловч хэт томыг хийсний үр дүнд хэрээ хүнд ачаанд дийлдэх нь мэдээж шүү дээ. Хүмүүс бид ахмад хүүтэй төстэй төрөлтөн. Бид хэтэрхий шуналаасаа заримдаа ямар ч хэрэгцээгүй зүйлээс болж дуусдаг билээ. Иймээс шунал хэтэрвэл юунд хүргэдгийг энэ үлгэрт харуулжээ.

ЭНЭ БОЛ ЗАМБАРААГҮЙ ЕРТӨНЦ

Нэг шавьтай их гэгээрсэн Багш байжээ. Шавь нь түүнийг дагах болсноор нэг их удаагүй юм байж. Тэр гэгээрсэн Багш бол хэдийнээ Үнэнийг олсон ба хаа сайгүй хэрэн хэсэж анхааралд нь өртсөн ямар ч хүнийг чөлөөлөлтөнд хүргэдэг. Шавь ч гэсэн хаа явсан газар нь түүнийг дагадаг ажээ. Багш мэдээж их ариун үнэнч хүн бөгөөд гуйлга гуйхыг хүсдэггүй байв. Мөн тэр үргэлж өөрийгөө нуудаг ба уулын далдлагдсан зам харгуйгаар явдаг. Зам зуур юм идэхдээ шууд л таамгаар ямар нэг жимс эсвэл зэрлэг ногоо түүж идэж болох юуг ч иднэ. Ийм замд ийм удаан хугацааны турш шавь нь үүнээс илүүгээр тэвчиж чадахгүй болжээ.

Тэгээд нэг өдөр тэр шавь гуйлга гуйж болохоор хөрөнгөлөг айл олох найдлага өвөрлөн хот руу ганцаар явав. Тэр явсаар олон хүн баярлан цэнгэж, найр наадам хийж байгаа байшинд очив. Тэнд хэн ч гэсэн орж юм идэх боломжтой байжээ. Тэр туйлын их баярлан дотогш орж цадталаа идлээ. Тэгээд бас багшдаа зориулж бага зэрэг идэх юм авчээ. Шавь нь нэгэнт идэх юм аваад ирсэн хойно багш идсэн ба идэх зуураа хөхөрч хэлсэн нь: ”Тэр айлд дайсан буюу зээл олгогч нь өрөө авахаар ирсэн байна. Даган баясаад, баярлаад байх юм юу ч алгадаа” гэв.

Эдгээр үгсийг сонсоод шавь нь бүүр алмайрч багш нь ямар утгатай үг хэлснийг ч ойлгосонгүй. Тэр айлд шинэ хүүхэд дөнгөж мэндэлж, гэрийнхэн нь баяр хөөр болж, найр наадам хийж хүн бүрийг урьсан байлаа. Тэд ийм их аз жаргалтай байтал багш, тэр бол тэдний дайсан нь, зээлдүүлэгч өрөө авахаар ирсэн нь энэ гэж байдаг. Тэгээд тэр бодлоо, “Багш аягүй бол хэтэрхий их иссэн жимс идээд тархи толгой нь хэвийн биш болсон байх” гэж боджээ. /Багш инээв/

23

Тэр багшдаа нилээд итгэлтэй болсноос орхиж явалгүй үлдсэн хэдий ч тэр юу ч хэлсэнгүй. Тэр гэр бүл бол олон жил хүүхэд хүсч залбирч байсан учир одоо тэдэнд хүү заяаж, тиймээс тэд олон өдөр үргэлжлүүлэн найрлаж тэмдэглэхээр төлөвлөсөн байжээ. Дараагийн өдөр шавь нь бас л хоол гуйхаар явлаа. Тэр айл ямар ч зочдыг төлбөр нэхэхгүй оруулж байгаагаас хойш хэрэв хэн нэгэн оролцохгүй юм бол их харамсалтай байх болно. Энэ таатай бодолд умбасаар тэр дахин хооллох итгэл дүүрэн байлаа.

Гэтэл гэнэтийн юм болж түүнийг хаалгаар ороход хүн болгон үймж сандран гүйлдэж бас чанга уйлалдахыг харав. Тэнд идэх юм бүр ч байхгүй байжээ. Өчигдөрхөн л хүүгийн эцэг эх их аз жаргалтай байсан байтал өнөөдөр тэд Бурханыг буруутган хэвтэж байна. Үүний учир нь өчигдөр мэндэлсэн шинэ хүн дөнгөж сая нас барчихжээ.

Идэх юм юу ч үгүй болохоор тэр ямар нэг юм үлдсэн эсэхийг харж энд тэнд хайв. Хүмүүс оршуулганд бэлдээд завгүй байснаас идэх юм юу ч үгүй байжээ. Тэгээд тэр үлдэгдэл жаахан юм хурдхан шиг шүүрч аваад гүйж гарав. Түүнийг хэн ч анхаарах сөхөөгүй байлаа. Тэр буцаж ирээд багшдаа хэлсэн нь: “Багшаа ямар нэг юм буруу болчихлоо. Өчигдөр мэндэлсэн шинэ хүн маань сая өөд болчихжээ. Тэнд өнөөдөр ямар ч сайхан хоол алга, иймд би өчигдрийн үлдсэн юмнаас жаахан юм танд авчирлаа” гэв.

Тэгэхэд багш чанга хөхрөхөд, шавь,”Та яагаад инээгээд байгаа юм бэ? Тэнд хүүхэд нас бараад тэд тийм их зовлонтой байхад та яагаад инээв?” гэв.

Багш: Энэ ертөнц бол хөл толгойгүй юм. Өчигдөр өштөн ирэхэд тэд баяр хөөр болсон. Өнөөдөр өштөн явхад тэд гунигтай байна” гэлээ.

Шавь нь энэ байдлын учир шалтгааныг асуухад багш, ”Үнэндээ тэр хүүхэд бол тэр гэр бүлийн хөрш байсан юм. Тэр хөрш тэдэнд өмнө нь мөнгө зээлдүүлснийг тэд ердөө төлөөгүй байж. Хожим нь тэгээд тэд баян болоод өрийг мартчихсан байсан байна. Тэдний хөрш нь нас барсныхаа дараа тэр гэр бүлийн хүү болж эргэж төрөөд тэдний бүх л хөрөнгийг барагдуулахыг хүсчээ. Ингээд тэд хүүхдийг төрсөн гэж олон зочид урьж тэр бүх мөнгийг зарцуулжээ. Тэгээд хөрш буцааж авахыг хүсч байсан тодорхой хэмжээний мөнгийг нэг л өдөрт зарцуулснаас хүү илүү удаан байх ямарч шалтгаангүй болжээ. Тэр өр төлөгдөж дууссаны дараа хүү явсан байнаа.” гэж тайлбарлажээ. /алга ташилт/

...............оОо...............

Хүн төрөлтөн бид баярлаж цэнгэх, уурлах, харамсан гашуудах, аз жаргалтай байх г.м дадал зуршилтай байдаг ба энэ бүгд мунхаг харанхуйгаас болдог юм. Бид юуны учир баясдаг, юуны учир уурладаг, юуны учир гунигладаг, мөн юуны учир жаргалтай байдгаа мэддэггүй. Бидний хамаатан садан эсвэл найз хэн болох мөн бидний дайсан хэн болохыг шүүн тунгаахад бидний хувьд их хэцүү бэрх байдаг. Оюун санааны бясалгалыг хийхгүйгээр бид гаднаас учрыг хайх арга зам үгүй юм.

24

24

МОСЕС ШАВЬ БАЙХДАА ДУУГҮЙ, ХҮЛЦЭНГҮЙ БАЙХ

Та нар Мосесыг мэдэх үү? Хүн бүр мэддэг. Одоо бол Мосесыг Арван Сахилтай алдар цуутай хүн байсан гэж үздэг. Тэр Бурхантай холбогдсон, Бурханыг таньсан, Бурханыг сонссон байх ёстой, иймээс тэр Бурханаас шууд энэ сахилыг хүлээн авсан байж таарна. Бурханаас Сахил хүртсэн хэдий ч энэ завсар тэр Сахилаа зөрчиж олон удаа өөрчилж байжээ. Яагаад тэгснийг би гайхдаг. Энэ бол Бурханы араншин биш, Мосесынх байх. /Багш инээв/

Тэр их ууртай байсан бөгөөд Бурханаас өгсөн Арван Сахилтай чулуун хавтгайг чулуудчихсан юм. Хожим тэр үүнийгээ дахиад хийсэн гэж би бодож байна. Үгийг чулуун дээр сийлэхэд тэр бас дөчөөд хоног зарцуулсан байх. Маш удаан хугацаа зарцуулжээ.

Ингээд Мосес өөрийн амьдралынхаа турш өөр юу хийснийг үзье. Энэ бол түүний их Багшийн шавь байсан үеийн тухай богино үлгэр билээ. Тэр хараахан Багш болоогүй байсан төдийгүй түүний ааш авир дүрэлздэггүй байсан үе юм. Гэвч энд та нарт бодож үзэх юм байна. Хожим нь Мосес их Багш болсон байх ёстой! Ийнхүү тэр Египетийн газар нутагт хүн ардыг удирдан хөтлөхийн өмнө агуу их Багшийн шавь байжээ.

Тэр Багшийн Мосест оногдуулсан анхны дэг журам бол дуугүй байх. Тэд хоёул нэг өдөр хөдөө хээр хэрэн явж байгаад Багш нь түүнд өөрөөсөө өмнө дуугарахгүй байх дэг тогтоожээ. Багш Мосесыг өөрийн шавь гэж хүлээн зөвшөөрсөн бөгөөд түүнийг ирээдүйн их багш болохыг харсан ч байж магадгүй.

Гэхдээ та нарын мэддэгчлэн хэн нэгнийг сургах нь их “амархан” /Багш инээв/ Гэвч түүнд итгүүлэх, ойлгуулах, мөн заасан зүйлийг дадуулах нь их хүнд. Та нар зааж чадвал сайн хэрэг, гэвч тэр сонссон эсэх нь өөр хэрэг. Харин сонсох нь их чухал, шийдвэрлэх зүйл боловч энэ маш хэцүү байдаг. Ингээд Мосес, багшийн шавь болоод багштайгаа хамт явж байхад нь ямарч юм тохиолдсон дуугүй л байх хэрэгтэй гэж багш нь түүнд хэлжээ. Дуугүй байх гэдэг нь амаа хамхи... тат гэсэн үг. Гэвч энэ бол их хэцүү.

Багш: ”Юу ч тохиолдсон хамаагүй, чи дуугүй байх ёстой! Намайг чамд зөвшөөрөл өгтөл ярьж болохгүй шүү!” гэжээ.

Мосес “За” гэв.Тэгээд тэр хоёр олон өдөр хөдөө хээр хэрэн явж энд тэнд буудаллаж байв.

Нэг өдөр тэд байгалийн үзэсгэлэн төгс газраар өнгөрч явав. Энэ үзэсгэлэнт байдал ер бусын бөгөөд энэ гайхамшигтай байдлыг Мосес тэвчиж чадсангүй харах гэж нүдээ нээгээд бас амаа нээсэн. Зөвхөн амаа нээгээд зогссонгүй хэдэн

25

үг дуугарсан нь: “Хөөх. Багшаа энэ тийм үзэсгэлэнтэй биш байна гэж үү?” /Бүгд инээлдэв/

Гэвч багш түүнийг өршөөж: “Би чамд амаа т-а-т, тат гэж хэлсэн шүү!” гэв. /Бүгд инээлдэв/

Мосес:”За, за багш аа намайг уучил. Өршөө, өршөө. Би амаа татъя. Би дахиад ярихгүй” гэлээ.

Тэд цааш замаар явж байгаад гол гатлажээ. Тэнд нэг хүүхдийг голын урсгал хаман одож, эх нь араас нь орилон уйлж байлаа. Голын урсгал үнэхээр ширүүн ажээ. Мосес хүүхдийг аврахыг хүссэн боловч багш нь зөвшөөрсөнгүй. Голын урсгал их ширүүн байсан учир Мосес мэдээж бас л юу ч хийж чадахгүй л дээ.

Тэр багшдаа хэлсэн нь: “Багш аа та бол их хүчтэй, бүхнийг чадагч шүү дээ. Тэр хүүхдийг авраач? Та энд чимээгүй байгаад байж яаж чадна вэ? Эх нь уйлж байгааг та харахгүй байна уу? Тэр хүүхэд живж байхад та дуугүй байсаар байх гэж үү?”

Багш: “Чшш. Дуугүй бай!” .Багш түүн рүү яг ингэж сүрхий ширтжээ. /Багш сонсогчидруу ноцтой,

ширүүн цоо ширтсэн байдлыг үзүүлсэнд сонсогчид инээлдэв/ Хэн нэгний сайхан харахыг та нар мэдэж байгаа. Би нэрийг нь дурьдахгүй. /сонсогчид инээлдэв/ Тэр эмэгтэй уурласан үедээ бас ингэж харагддаг. Түүний нүд ердийн үеийнхээсээ хоёр дахин том болдог. /сонсогчид инээлдэв/ Одоо та нар тэр хүнийг мэдсэн. Хэн нэгэн зарим юмыг Зу, Зу, Зу гэж дууддаг. Би тэр хүнийг мэдэхгүй юм.

Хэдий тийм боловч Мосес хүүхэд живсэнтэй холбоотой явдлын дараа дуулгавартай байж амаа хамхисаар байсан ба сэтгэл зүрхэндээ тэр их зовж байлаа. Гэвч тэр багшаасаа юу ч асуугаагүй. Тэр үргэлж л багшийгаа шүүмжилж, ”их хатуу сэтгэлтэй хүн байна, энэрэнгүй биш, хүнийг хайрлах сэтгэлгүй юм. Тэр үргэлж л биднийг нигүүлсэнгүй байх ёстой, хүн төрлөхтнийг хайрлах ёстой, хэрэгтэй үед нь, зовсон цагт нь, аюул осолд өртсөн үед нь туслах ёстой гэж номлодог байсан. Харин энд хүүхэд живж, эх нь ямарч арчаагүй уйлж байхад тэр юу ч хийхгүй дэргэд нь хараад зогсож байдаг.” гэж бодсоор байв.

Тэр сэтгэлдээ маш их эргэлзэж, үнэхээр их зовниж, багшийнхаа талаар тун их шүүмжлэн бодож байсан ч тэр амаа хамхиж байлаа. Мосес түүнийг ид шидийн хүч юм уу өөр ямар нэг юм хийхийг гуйсан хэдий ч багш туслаагүй. Тэр багшийгаа шүүмжлэх нь буруу гэдгийг мэдэж байсан ч тэвчиж чадахгүй, тэгээд багшийнхаа тухай удаан хугацаагаар бодоод байгаа тэр бүх сөрөг бодлуудаа сарниулж чадахгүй байлаа.

Тэгээд хөдөө хээр хэрэн явах замын турш тэд бусад шавь нартай уулзахаар явж байсан байх. Тэд өнөө үе шиг унаа машингүй учир явган явж байсан байж магадгүй. Хэрэв тэд мөнгөтэй бол заримдаа морин тэргээр явж болно. Тэд хоёул тийм ч их мөнгөгүй учир ихэнхдээ явганаар хэрэн хэсэж явсан байхаа.

26

26

Нэг өдөр тэд тэнгисийн эрэг хавийн газар ирэв. Тэд хоёул багийн бүх гишүүдтэйгээ живж байгаа завийг харжээ. Иймд Мосесын ам тэсэлгүй дахиад л нээгдчихлээ. Тэр: ”Багш аа. Хараач. Тэр завь бүхлээрээ живж байна. Та түүнийг харж байна уу? Мөн бүх багийн гишүүд живж байна шүү дээ. Та үүнд ямар нэг юм хийж туслаач? гэлээ.

Багш: “Чшшш-ш-ш Дуугүй бай!” гэсэн. Түүний хэлсэн үг ердөө л энэ. Мосес тэгэхэд нь мэдээж өөр юу ч хэлээгүй бөгөөд дуугүй болов. Гэвч түүний шүүмжлэлтэй бодлууд улам л өссөөр, өсөн нэмэгджээ. Түүний сэтгэл их зовж, бүр их хүнд, зовлонтой болж иржээ.

Тэр буцаж ирээд багшдаа биш харин Бурханд гомдол гаргав. Тэр хэлсэн нь: “Бурхан минь. Та надад энэ залууг дага гэж хэлсэн, гэвч Та энэ залууг ямар хүн болохыг мэдэхгүй байна.” /Бүгд инээлдэв/

Бурхан хэлсэн нь:”Ямар ч хэрэггүй юм бүү ярь! Би үүнийг мэдэхгүй байж яаж болох вэ?” гэв.

Мосес түүнд үргэлжлүүлэн хэлсэн нь: ”Гэвч та мэдэхгүй байнаа, Бурхан минь. Тэр, хүүхэд үхэж байхыг харсан, мөн багийн бүх гишүүдтэйгээ завь живж байхыг, түүн дээр гуч гаруй хүн бүгд үхэж байхыг харсан, гэвч тэр юу ч хийгээгүй. Түүний сэтгэл ер хөдлөөгүй, мөн нүдээ ч цавьчаагүй, ийм л хүн байна даа тэр залуу чинь. Гэтэл Та намайг түүнийг дага гэж хэлсэн”.

Харин Бурхан түүнд хэлсэн нь: “Энэ бол чиний мэдэхгүй зүйл. Тэр живсэн хүүхэд бол хоёр улсын хооронд асар том дайн дэгдээх хүн болох байсан юм. Үүнд олон зуун мянган хүмүүс үхэж, сая сая хүмүүс шархдах байв. Ийм аюул гамшиг тохиолдох байсан ба тэр живснээр асар олон хүний амьдрал аврагдсан нь сайн болжээ. Харин тэр живсэн завьны хувьд гэвэл тэр бол дээрэмчдийн завь байсан юм. Тэдгээр дээрэмчид тэнгисийн эрэг орчмын боомт газруудаар маш том дээрэм тонуул хийхээр явж байсан. Тиймээс завь живж тэр бүх дээрэмчид үхсэн нь сайн хэрэг болсон. Ингэснээр тэдгээр дээрэмчдийн үйлдэх байсан бүх төрлийн муу үйлдлүүд болох аллага, хүчирхийлэл, дээрэмдлэгээс хотын ард иргэдийг аварчээ. Завьтай дээрэмчид ба нялх хүүхэд живснээр тэдний хийх байсан хор хөнөөл арилж бүх гэм буруугүй хүмүүс аврагджээ гэдгийг чи одоо мэдлээ.” гэлээ.

Мэдээж үүний эцэст Мосес амаа хамхив. /Бүгд инээлдэв/Мөн түүний “дотоод дахь ам” ч бас хамхигдлаа. Энэ л чухал юм. Гаднаа тэр ярихгүй байснаараа чимээгүй болж байгаа юм биш, харин дотооддоо тэр тайван намуун болсон юм.

...............оОо...............

Ингээд та нар Мосесыг наад зах нь ирээдүйн их багш болох ёстойг мэдлээ. Харин шавь сурагч байх үедээ тэр тиймэрхүү л хэцүү бас нэг их юм мэддэггүй оюутан байжээ. Ямар ч их Багш байсан тэдний хувьд оюуны чадвар багатай, билэг ухаан болон буян багатай ердийн хүмүүсийг сургах нь ямар хүнд

27

байдгийг та нар төсөөлж байна уу? Яагаад гэвэл их Багш бол хэдийнээ асар их буянтай, асар их билэг ухаантай болчихсон тийм хамгийн агуу хүн байх хэрэгтэй. Хамгийн өндөр түвшний хүн байна. Одоо энэ их өндөр түвшингийн хүн болох их Багш бусдыг сургахын тулд энд дурьдсан шиг зовлон дундуур явах болдог.

Хэрэв Мосес түүнд дуулгавартай байж бас дуугүй байх л юм бол хангалттай сайн юм биш үү гэж та нар бодож байна уу? Үгүй ээ, энэ бол тийм биш. Гаднаас нь харахад ямар байх нь биш, дотроо ямар байх нь чухал. Хэрэв дотроо цэвэр биш бол Багш руугаа заримдаа маш тааламжгүй энерги, хор хөнөөлтэй тийм энерги илгээх болно. Тэгээд ч багш энэ бүхнийг тэвчээд дуугүй л байгаад байвал энэ нь түүнийг зовоохгүй байна гэсэн үг биш. Энэ нь багшийн үзэгдэх биеийг зовоохгүй байж магадгүй, гэвч энэ нь багшийн оюун ухааны болон энергийн биеийг зовоож магадгүй. Багшийн билэг ухаан биш, нигүүлсэнгүй болон хайрын сэтгэл биш, мөн багшийн хувь хүний хувьд биш. Харин энэ нь түүний оюун ухааны чадварыг зовоож магадгүй ба түүний бие махбодийг ч зовоож болно. Хэрэв үүнийг тэвчихэд оюун ухааны чадварын хувьд дэндүү их дарамттай байвал энэ гадагш илэрч махан биенд нөлөөлдөг.

Ийнхүү хэрэв энэ энерги тийм ширүүн, тийм сөрөг байвал оюун ухааны болон физик биед хоёуланд нь нөлөөлнө. Ихэнхдээ шавь өөрийн багшдаа Мосес шиг ийм бүдүүлэг хандвал түүний энерги багшид туйлын их ширүүн, шууд нөлөөлнө, мөн энэ нь бүр их тэвчишгүй болно. Мосес дуугүй байсан учраас багш бол мэдээж баталгаа гарч ирээгүй бол үүний тухай юу ч ярихгүй бөгөөд дуугүй л байх байсан. Тэр багш руугаа оюун ухаанаараа дайрах нь бие махбодийг ямар нэг зүйлээр цохих шиг хүчтэй байдгийг хэн ч мэдэх аргагүй юм. Надад итгээрэй.

...............оОо...............

ОЙ МОДЫГ ХАМГААЛСАН ШУВУУ

Одоо би та нарт жижигхэн хүүхдүүдэд зориулсан үлгэр ярихыг хүсч байна. Энэ бол Сахъяамунь Буддагийн өмнөх төрлийн үлгэр юм. Түүний өмнөх төрлийн үлгэр нэн олон ба энэ бол тэдгээрийнх нь нэг тоть байсан тухай юм.

Нэгэн удаа Сахъяамунь Будда өөдөсхөн тотины төрөлд төржээ. Тэр тоть жижигхэн ойд амьдардаг. Тэр энэ ертөнц дэх түгшүүр, зовлонг мэдрэх ч үгүй маш баяр баясгалантай амьдардаг байлаа. Түүнээс гадна өдөрт хоёр цаг бясалгадаг, мөн үүл, моддыг тойрон эргэлдэн нисэж дуулж бүжиглэнэ. Ойн бүх амьтад түүнд маш хайртай, түүнчлэн тэрээр бас найз нөхдөөрөө зочилно. Тэд мөн бүгд “үнэмлэх”-тэй. /Багш инээв/ Эргэн тойронд нь гадны хүн гэж байхгүй. Хаа явсан газраа бүгдэд “Сайн уу.” гэж мэндчилнэ, ямар ч асуудалгүй. Яагаад

28

28

гэхээр Бурхан түүнд нисэх чадвар хайрласан гэж боддог, тэр жинхэнэ аз жаргал, баяр баясгаланг мэдэрдэг.

Нэг өдөр гэнэт тэнгэр бүрхэж ертөнц маш харанхуй болов. Тэгээд цахилгаан хүчтэй цахиллаа. Тэр цахилгаан хуурай модруу буухад эргэн тойронд нь байсан хуурай өвс шатаж эхэлжээ. Тэгээд салхи салхилж галыг тараав. Удалгүй ой бүхэлдээ галд автав. Бүх амьтад давхилдаж ойр орчиндоо нуугдах газар хайна. Аймаар! Тэд ой модны яг дунд нь амьдардаг учраас хаашаа явахаа ч мэдэхгүй, ер нь явах газаргүй болов. Хаашаа ч явсан тэдэн рүү түймэр ирж харагдана. Тэд галан далайд урхидуулав. Тэдний байдал их хүнд бэрх боллоо. Зарим нь амьсгалж ч чадахгүй, газар сайгүй утаа ба хүчилтөрөгчийн дутагдал! Сахъяамунь Буддагийн урьдах төрөл болох тэр өөдөсхөн тоть сандран энд тэндгүй нисэж гал, утаанд орж “Хурдан гүй. Тэнд түймэр. Ийшээ гүй. Энд гал байхгүй байна, хурдал.” гэж хашгирсаар байлаа.

Дэндүү бяцхан тотины дуу хоолой дуулдахааргүй ой арай л том юм. Эргэн тойрон бүхэлд нь нөмөрсөн галын болон салхины дуу чимээ улам чангарч түүний өчүүхэн дуу хоолой талаар болов. Гэвч тэр, “Ийшээ голруу хурдал” гэж хашгиран ниссээр л байв.

Гэлээ ч гэсэн ихэнх амьтад тийшээ зугатаж ч чадахгүй болов. Энэ аюултай байдлын үед тэр гэнэт түймэр рүү ус асгах санаа олжээ.

Ингээд голруу нисэж өөрийгөө усанд шалба норгож буцан нисэж усаа ойн модруу дуслуулав. Хэдийгээр энэ тэр бүхэн хангалтгүй гэж мэдэж байсан ч дахин дахин энэ үйлдлээ давтсаар л байв. Тэр мөн: ”Би чадах чинээгээрээ хийх ёстой” гэж бодно. Ийнхүү тэрээр голд очиж өөрийгөө шалба норгож буцаж ойд очиж усны цөөхөн дуслыг доош дусааж урагш хойш ниссээр өөрийгөө хайрлахгүй зориулав. Ингээд ашиггүй байсан ч тэр үүнийг дахин дахин хийсээр, тэгсээр байтал өөрөө тэр чигээрээ бохир хар юм болов. Түүний бие үнсэн бүрхүүлтэй болжээ. Тэр тотиноос илүү хэрээтэй адилхан болжээ. Тэр хэдийгээр маш их ядарсан боловч үргэлжлүүлсээр л байлаа. Тэгээд өөртөө ингэж хэлж: “Би тун жижигхэн шувуу. Би яавал нэгэн зэрэг үүнийг хийх вэ? Ядахдаа өөрийн чадах хирээрээ сайн хийе. Би бодож байснаасаа илүү удаан нисэх болно!”

Энэ үед Бурхад болон тэнгэрийн элчис тэнгэртээ сууцгаагаад цэцгийн балан виногоо шимж байв. Тэд өөрийн гэрэлтсэн сайхан газраа алтан хаан ширээндээ сууцгаана. Тэнд бүх юм гэрэлтэж байдаг учраас цахилгаан гэрлийн шаардлага үгүй. Тэд баяр баясгалантай ууж, идэцгээж /Багш инээв/ тэнгэрлэг амттаныг идэж, анхилуун цэцгийн балан виногоо ууцгаана.

Гэнэт тэд ой руу доош харав. Яагаад гэхээр тэндээс дээш утаа суунаглаж байсан юм. Тэгээд доош харахад нэгэн жижигхэн хар цэг гол ойн хооронд нисээд байгааг харжээ. Тэр ямар шувууны төрөл болохыг тааварлахад хүнд байв. Тэд түүнийг өөрийгөө усанд шалба норгочихоод буцан нисэж дүрэлзэн байгаа ойн гал руу усаа дусааж байгааг харлаа.

Тэдний ганц нэг нь том амандаа адисласан хоол идэнгээ хэлж байна: “Ха. Тэр мулгуу жижиг шувууг харж байна уу? Түүний уураг тархи нь самуурч.

29

/Бүгд инээлдэв/ Ойн их түймэрт өөрийн далавчнаасаа хэдхэн дусал ус дусаагаад унтраах ямар боломж байна аа? Дэндүү мулгуу юм. Мэдээж энэ шувуу л байх.”

Тэгээд тэд инээлдээд бүүр очиж үзэхээр болжээ. Тэд хөгжилтэй байна байх гэж бодлоо. Гэвч тэдгээр бурхадын нэг нь юу болж байгааг хараад сэтгэл нь хөдлөжээ. Тэр өөрийгөө том шувуу болгон хувиргав. Том шувуу жижиг тотины байгаа газар руу доош нислээ. Нөгөө бяцхан тоть жигүүрээ дэвсээр дусал ус ой руу доош нь дусаасаар урагш хойш ниссээр л байлаа.

Тоть санаандгүй тэр том шувууг харав. Тэр урьд нь хэзээ ч ийм гоё шувууг хараагүй байжээ. Түүний жигүүр нь өнгө өнгөөр солонгорно. Түүний нүд нь том бөгөөд ган аяга шиг гялалзана. Түүний бие нь бүхэлдээ хайрын хүчээр бялхана. Тоть гэнэтхэн маш таатай байдалд умбав. Гэвч тэр өөрийн үүргээ мартаагүй, жигүүрээ дэвсээр доош нь ус дусаасаар. Хэдийгээр тэр их ядарч байсан ч голруу очиж өөрийгөө шалба норгосоор л.

Тэр том шувуу нисэж очоод хэлсэн нь: ”Хөөе бяцхан тотио битгий мангартаад бай! Яваад хэсэг амраад ав. Шатаж байгаа ой руу битгий яв. Оройтхоосоо өмнө больж үз тэгэхгүй бол чи эндээ үхэх болно шүү!”

Тоть сонсохыг ч хүссэнгүй. Тэр хэлсэн нь: “Надад зав алга. Таныг сонсох зав алга. Надад маш чухал зорилго байна. Би өөрийхөө үүргийг биелүүлэх болно. Миний дорой бие хийж чадахаас илүү юм би хийх болно. Таныг сонсох зав надад алга.”

Ингээд тэр гол руу, ой руу урагш хойш ниссээр. Тэр галыг унтрааж, энэ занганд орсон амьтдыг аврахыг хүссээр. Тэр мөн том шувуунд хэлсэн нь: “Надад одоо зөвлөгөө хэрэггүй. Хэрэгтэй юм гэвэл тусламж л байна. Надад ус хэрэгтэй. Хоосон зөвлөгөө надад хэрэггүй” гэв.

Тэгээд өөрийн ажлаа үргэлжлүүлэн үнэнчээр гүйцэтгэсээр байх бөгөөд нөгөө том сэтгэл татам шувуу руу дахин анхаарлаа хандуулсангүй. Тэр том шувуу хэрэг дээрээ тэнгэрийн бурхан, тотийг энэ ертөнцийн амьтдын төлөө өөрийгөө хэрхэн золиосолж байгааг хараад маш их уяран хайлав. Том шувуу өөрийгөө уучилж чадахгүй байлаа. Тэр их ичсэн бөгөөд: “Би энэ бүх адис ерөөл, баяр цэнгэлтэй байдалтайгаар юу хийж байнаа? Өдөр болгон амттан идэж, сүү ууж, цэцгийн балан вино хэрэглэж, дутагдах зүйлгүй.”

Гэтэл энэ жижигхэн амьтан ийм байдлаар оюун ухаанаа зориулж тус нэмэр болох гэж зүтгэж байгааг хараад өөрөөсөө их ичжээ. Тэр тэнгэр лүү харлаа. Бурхад, тэнгэрийн элчис үзүүлбэр үзэж байгаа юм шиг, өвчин зовлон, уй гашуугаар дүүрэн энэ ертөнц рүү доош харж, үүнийг зугаатай гэж бодоцгоон өөрсдийгөө баясгаж байв. Тэгээд тэр ийм маягаар амьдарч болохгүй гэж боджээ. Ийм их оюун ухаанаа зориулж, эрэлхэг зоригтой байгаа жижиг тотийг маш их өрөвдөн харж түүнд ямар нэг юмаар тус болъё гэж бодов. Энэ нь тэнгэрт өдөр бүр амтат жигнэмэг идэж, вино болон сүү уухаас өөр хийх юмгүй байснаас илүү сайн хэрэг юм шиг санагдлаа.

Тэд бол тэнгэрлэг буян хишигтнүүд юм. Оюун ухааны дадалтан нилээд хүмүүс тэнгэрт очиж чаддаг ба маш тааламжтай амьдралаар амьдардаг. Гэвч тэр бурхан бодохдоо тэнгэр дэх баяр цэнгэл, буян хишиг хэтэрхий залхаам бөгөөд

30

30

энэ нь түүнийг ичээхэд хүргэв. Ингээд тэр тотинд туслахаар шийдлээ. Тэр: ”Би тотинд туслах болно” гэж хэлжээ.

Тоть бусдын зовлон шаналалыг нимгэлэхийг хичээн зүтгэж байгааг харангаа тэр яаж туслахаа бодож байлаа. Энэ хүнд хэцүү байдалд байгаа амьтад хэрхэн сандран урагш хойш гүйж байгааг харна. Түүний сэтгэл маш их хөдөлж тэр уйлж эхэллээ. Улам их хүчтэй мэгшиж түүний нулимс хур бороо шиг асгарав. Тэр уйлан тойрон тойрон ниссээр түүний нулимс тэнгэрийн бороо шиг дуслав. Ойн түймэр унтарлаа. Жижиг тоть мөн хуранд угаагдаж эргээд сэтгэл татам нэгэн болжээ. Тэр хийх ажил юу ч үгүй болсныг, мөн амьтад бүгд аюулаас мултарсныг харлаа. Тэд чанга инээлдэн хөхрөлдөөд “Go, Go, Go” гэж дуулцгаав. /Бүгд инээлдэн алга ташив/

Аюулаас мултарсаныхаа дараа бүх амьтад энэ баяр жаргалыг тэр жижигхэн тоть авчирсаныг бүгд мэдлээ. Тэгээд бүгдээрээ урагш хойш нисэн байгаа шувуу руу харцгаав. Тэр бурхан яагаад тэгж их уярч доош ирэн тэдэнд тусалсныг мэдэцгээж. Бүгд л дуулж бүжиглэн, алга ташицгаан тотинд баярлан хөөрцгөөлөө. Тэгээд урьдах шигээ тэд бүгд баяр жаргалтай сайхан амьдарцгаажээ. /Алга ташилт/

...............оОо...............

Энэ үлгэр хүүхдийн оюун ухаанд зориулсан боловч бидэнд эндээс сурах юм бас байна. Бид энэ ертөнцөд амьдарч байхдаа гэр бүлийнхээ төлөө байна уу, Улс орныхоо төлөө байна уу, хамаагүй чадлынхаа хирээр бусдад туслах ёстой. Энэ бол бидний үүрэг. Бид ертөнцийг номхотгох аугаа зүйлсийн тухай яриад байх хэрэггүй. Бид бүгдийн хийх ёстой зүйл бол өдөр тутмын ажлаа сайн хийх явдал юм. Ингэж л бүх юм сайхан болох ёстой! Өөрсдийнхөө гэр орныг өөд нь татаж, цэвэр цэмцгэр байлгаж, гэр дэх хүмүүсдээ найрсгаар хандаж, хүүхдүүдээ эрүүл саруул байлган тэднийг орчин тойрноо цэвэрлэж сургах, ингэсэн цагт л та нар өөрсдийн үүргээ сайн гүйцэтгэчихлээ гэсэн үг. Заримдаа бид хаа нэг газарт газар хөдлөл, гал түймэр, үер ус гэх мэтийн аюул гамшиг болбол тогтмол хийдэг ажил шигээ өөрийн чадлын хирээр туслах ёстой. Энэ бол бидний үүрэг! Мөн бидний мэдэхгүй байгаа, тусалж чадахгүй байгаа зүйлс дэндүү их байдаг. Гэвч бид юу чадахаа хийнэ. “Энэ ертөнцөд дэндүү их зовлон зүдгүүр байдаг. Энэ нь миний тусламжийг хүлээвэл дэндүү удах болно” гэж бодож болохгүй. Та нарын хийх ёстой зүйл гэвэл өмнө чинь тулгарч байгаа зүйлд яаж тусалж чадах вэ гэдгийг л бодож байх хэрэгтэй юм.

...............оОо...............

31

ЯЛААНЫ ТУХАЙ ТҮҮХ

Энэ бол Энэтхэгт болсон өөр нэгэн түүх юм. Хоёр сарын өмнө би амрахаар Энэтхэг явсан билээ. Дараа нь Гималай руугаа буцсан. Энэ үе миний урмыг их хугалсан. Хаа сайгүй их бохир, цэвэр газаргүй. Хүмүүс голын хөвөөг дагууд нь жорлон болгочихсон, та нар голын ойр бясалган суух цэвэр хэсэгхэн газар ч олж чадахгүй. Хаа сайгүй яг л ийм, бас эргэн тойронд дуу чимээ ихтэй. Үй түмэн мөргөлчид энд ирдэг ба тааруухан хөгжмийн бүх л төрөл сонсогдоно. Дашрамд хэлэхэд ийм байна. Гэлээ ч гэсэн би энд үлдээд хэсэг хугацаанд бясалгасан. Ерөнхийдөө би тэнд түр үлдсэн юм.

Нэгэн өдөр би бага зэрэг юм идэхээр ресторанд очлоо. Мэдээж ийм байдалд би өөртөө хоол хийж чадахгүй байсан. Гэлээ ч энэ бол асуудал биш, тэнд хаа сайгүй цагаан хоолны газар байдаг. Ингээд би ресторанд байхдаа цонхны шилний гаднах хажууд ялаа аалзны торонд орсон байхыг харав. Түүнээс гарах гэж ялааны тэмцэлдэж байгаа нь намайг шаналгалаа. Мэдээж би ялааг аврахыг хичээсэн. Тэр цонхыг Энэтхэг маягаар хадаасаар бэхэлсэн байснаас би онгойлгож чаддаггүй. Би хутга, сэрээ мэтийн зүйлээр онгойлгох гэж хичээсэн боловч амжилт олсонгүй. Би хагас цаг, бүтэн цаг ноцолдсон үүнээс илүү ч байж магадгүй. Миний хажууд нэг хүн байсан. /Бид яг энэ дашрамд бие биеийгээ мэдэх болсон./ Тэр бол Итали залуу. Тэр:”Ялааны төлөө сэтгэлээ зовоох хэрэггүй. Тэр юу юм бэ? Ялаа бол юу ч биш” гэлээ.

Би: ”Энэ бол таны хувьд юу ч биш байх, гэвч миний хувьд тийм биш. Та яагаад бусдын хэрэгт хөндлөнгөөс оролцоод байгаа юм бэ?”гэхэд тэр хүн толгойгоо сэгсэрлээ. Тэр ялааны амьдралыг шалихгүй зүйл гэж намайг үнэмшүүлж чадаагүй. Дараа нь бид түр ярилцах зуур би ялааг аврахыг дэмий л оролдсоор. Ярилцаж байхдаа тэр үүнийг орхи гэж ятгахыг хичээж байлаа. Би: “Тэр ялаа чухал зүйл биш байж магадгүй гэвч тэр миний өмнө амьдралын төлөө тэмцэлдэж байна, би түүнийг харж байна. Одоо би тусалж чадах бол туслах хэрэгтэй. Тэгээд ч энэ ялаа юу эсвэл хүн үү ямар ялгаа байна? Энэ зовлонд учраад үүнээсээ гарах гэж тэмцэлдэж байхад та түүнийг тэр чигт нь хаяж байна. Үүнд та анхааралаа хандуулах хэрэггүй. Би үүнийг ялааны төлөө хийж байгаагаас гадна мөн өөрийнхөө төлөө хийж байна яагаад гэвэл ийм зовлонг би хараад байж тэвчишгүй нь” гэж хэлсэн.

Биднийг ярилцаж байхад нэг Энэтхэг хүн ирсэн. Тэр миний хажууд суух зөвшөөрөл хүслээ. “Тэг ээ, энэ бол ресторан. Хүн бүр сууж болно шүү дээ. /Багш инээв/ Яагаад надаас асууна вэ? гэж намайг хэлэхэд

Тэр: “Тиймээ, яагаад гэвэл би тантай ярилцах гэсэн юм” гэлээ.“Аан, Юун тухай” гэж би асуулаа.Тэр ялааны амьдралын ялихгүйн тухай бүхэл бүтэн лекц заахыг хичээсэн.

Тэр өөрийн логик санаагаа эргэлзээгүй гээд: “Уучлаарай хатагтай, энэ агшинд бидний эргэн тойронд эсвэл энэ дэлхийд хаа сайгүй олон түмэн тоолшгүй ялаанууд үхэж байгааг та мэдэж байгаа. Энэ өчүүхэн ганцын төлөө та яагаад анхаараад байгаа юм бэ?” гэлээ.

32

32

Би: ”Тиймээ, яагаад гэвэл энэ миний өмнө үхэж байгаа бөгөөд бусад үй олныг нь би харахгүй байна. Би мэдэхгүй байгаа тэр үй олны төлөө юу ч хийж чадахгүй, гэвч би энд өөрийнхөө мэдэж байгаад л тусалж чадна. Түүнээс гадна үүнтэй адил логикоор өдөр бүр үй олон түмэн хүмүүс үхэж байгааг та бид харж байгаа. Яагаад бид энэ бүхэнд ямар нэг талаар анхаарал тавихгүй байна? Яагаад бид зөвхөн өөрсдийн амьдралаа л анхаараад байдаг юм бэ? Түүнчлэн энэ онолоор бид юм идэхээ больж тэгээд үхэх ёстой. Эсвэл Африкт үй түмэн хүүхдүүд өлсгөлөн байгаа учраас бид өөрийн хүүхдүүдээ хооллохгүй байх ёстой юу?. Энэ онолоор яагаад бид энд ганц хоёр хүүхдийг анхаараад байна аа?” гэж байгаа юм уу? гэхэд тэр тийм ч баяртай байсангүй. Тэгээд надад илүү ихийг заахыг оролдсон. Би мэдэхгүй юмаа. Хүн бүр л надад ямар нэг юм заах гэж хичээдэг болохоор би тэнэг хүн шиг харагддаг байх гэж бодож байна. Тэр ялаа амьдралын төлөө тэмцэлдэж байгааг нь мэдрэх надад аймаар байсан. Дараа нь тэр хүн надад: “Гэвч ялааг аварснаар та аалзны хоолыг булааж байна” гэж хэлэхэд

“Тийм, тийм” гээд би: ”Гэвч аалз явчихсан. Аалз энд алга” гэж хэлсэн.Тэр: “Та яаж мэдэж байгаа юм бэ? гэхэдБи:” Яагаад гэвэл энэ торны ихэнх нь гэмтсэн байгааг та харж байгаа ба

нилээд үхсэн шавьж хэдийнээ энд байна. Тэдгээрийг идээгүй байгаа биз. Мөн энэ газар салхи ихтэйг та харж байна, ийм газар аалз удаан амьдарч чадахгүй. Тэр хэдийнээ явчихсан. Тэгээд ч энд нилээд хэдэн тор байгаагийн хирээр үхсэн шавьж төчнөөн байгаа боловч нэг нь ч ашиг тусаа өгөөгүй байна. Тиймээс би ялааг аварвал аалзыг хохироохгүй байх. Хэрэв аалз энд байсаар байгаа бол түүнд хэдийнээ хэт их хоол бэлэн болжээ. Ганц нэг хохирогч бол юу ч биш, хэрэггүй. Бид зөвхөн өлссөн үедээ юмуу эсвэл хэрэгтэй үедээ л иддэг шүү дээ.”

Эцэст нь тэд намайг ганцааранг минь үлдээсэн. Тэд намайг маш муу сурагч, чадамжгүй шавь гэж бодсон байж магад. /Багш инээв/ Ингээд тэд явцгаасан, тийм л байна.

...............оОо...............

Та нар намайг уяхан сэтгэлгүй гэж хардаг байх. Миний хүнд хатуу ажил намайг ийм болгосон юм гэвч би амьд үлдсэн. Бүхэлдээ үхээгүй зөвхөн хагас үхсэн байж магадгүй. Надад та нарт байдаг бүх л уян сэтгэл бодол санаа бий. Хэрэв би хүсвэл, эсвэл шаардлага гарвал үүнийгээ яаж захирахаа би мэднэ. Түүнчлэн эдгээр зүйлс нь зөвхөн оюун ухаан дахь ааш авир илрэн гарах явдал гэдгийг би мэднэ. Заримдаа би энэ ертөнцөд амьд үлдэхийн тулд уян сэтгэл, бодол санаагаа барьж, заримдаа түүнийг номхотгож, заримдаа үл тоомсорлож байдаг. Тухайн байдлаас л хамаарна. Би тэдгээрийг бүгдийг нь орхиж чадахгүй. Тийм биш бол би та нарыг болон бусад хүмүүсийг ойлгож чадахгүй. Хүн төрөлхтний бүх л бодол санаа, уян сэтгэл надад бий. Би газар тэнгэрийн аль

33

алинд нь байна. Хэрэв би хэт өндөрт байвал та нар надад хүрч чадахгүй, би та нарыг ойлгож чадахгүй болно.

Буддын шашины Абидын сударт Сахъяамунь Будда Ариун Дагшин газрыг ямар үзэсгэлэнтэй болохыг дүрсэлсэн байдаг. Ариун Дагшин газарт, газар орны байгалийн байдлын үзэсгэлэнтэй нь онцгой, байшингууд нь эрдэнийн үнэт зүйлсээр хийгдсэн /болор, очир алмазууд, үнэт чулуудын бүх л төрлөөр хийгдсэн/ үзэсгэлэнтэй сайхан эрдэнэсийн цэцгийн бүх л төрлүүд байдаг, тэнд амьдарч байгаа хүмүүс нь үзэсгэлэнтэй, тэнд бүх юм нь өөр. Бүх юм нь ер бусын сонин сайхан байдаг.

Гэвч тэнд нэг юм нь илүү онцгой. Энэ аралд тэр нь юу вэ гэвэл хүмүүс нь өвчин зовлон гэдэг үгийг ер сонсож байгаагүй, өвчин, зовлон зүдгүүр гэдэг үгийг мэдэх байтугай үгсийн санд нь ч тийм төрлийн үг байхгүй. Хэрэв тэдгээр хүмүүс болон тэр Будда энэ ертөнцийн зовлон зүдгүүрийг ойлгох юм бол Тэр, Өөрөө зовох ёстой болно. Хэрэв Түүний ухамсар үргэлж Ариун Дагшин газарт хандаж байвал Тэр хэзээ ч дэлхийн зовлон зүдгүүрийн учрыг ойлгохгүй байсан юм.

Иймд хэн нэгэн та нарт Будда бол зовлон зүдгүүрээс гадна байдаг, бодол санаанаас гадна байдаг гэж хэлэх юм бол тэд их мулгуу юмнууд байж таарна. Тэд Будда гэж хэн болохыг мэддэггүй. Буддаг тийм байлгах нь бидэнд ямар хэрэгтэй гэж? Тэд магадгүй чулуунд мөргөж шүтдэг байх. Ийм л хатуу сэтгэлтэй хүмүүс Буддаг ойлгож чаддаггүй юм даа.

...............оОо...............

ШУВУУНЫ ТҮҮХ

Өнөө өглөө биднийг гэрээс гарахын өмнө нэг шувуу нисэж ирээд миний өмнө үхэдхийн уналаа. Тэр магадгүй хурдтай нисэж яваад цонх мөргөсөн байх. Энэ муу юм болсон боловч үүнээс ч муу юм дараа нь болсон юм. Өөр нэг шувуу түүний хажууд ирж суугаад хагас цаг, нэг цаг хүртэл их удаан хөдөлгөөнгүй байв. Тэр шувуу нөгөөхөө босоод өөртэйгээ хамт нисэхийг хүлээж суусныг би мэдсэн. Тийм учраас л тэнд суугаад нэг инчийн ч хөдөлгөөнгүй сууна.

Энгийн шувууд ингэж суугаа бол тэдний толгой нь ийш тийшээ хөдөлж байхсан. Гэвч тэр шувуу яг үхсэн мэт хөдөлгөөнүй суугаад л нөгөө шувууныхаа биеийг ширтэнэ. Тэр хэт цочролд орсон юмуу эсвэл “Чи яагаад босоод надтай хамт нисэхгүй байна?” гэж бодоод сууж байж магадгүй. Эсвэл нөгөөхийгөө аль хэдийнээ үхчихсэн гэдгийг мэдэж байгаад ямар нэг гайхамшгаар босоод ирж магадгүй гэж өдий болтол хүлээж байгаа байх. Аль эсвэл тэр бас үхчихсэн юм шиг дүр үзүүлж байж ч болно яагаад гэхээр би түүний хажууд нааш цааш холхин хэн нэгнийг дуудаж байхад ч ерөөс хөдөлсөнгүй.

Ингээд би тэр хүнд хэлсэн нь: “Нааш ир, магадгүй тэд хоёул үхсэн байх.”34

34

Үүнийг сонсоод тэр эмэгтэйг ирэх үед нөгөө шувуу нисээд явчихав. Нөгөө үхсэн нь тэр хэвээр үлдсэн. Тэр шувууны их үнэнч байсан нь миний сэтгэлийг хөдөлгөж билээ. Тэр үхсэн шувуу нь баяртай байгаа байх, гэвч амьд нь одоо их зовж байгаа даа. Тэр тэнд суугаад нөгөөхөө босч ирээд хамтдаа цааш ниснэ гээд хүлээж байсан. Уг нь тэд хамтдаа нисэж байтал гэнэтхэн нэг нь унаад үхчихэд, нөгөөх нь хажууд нь суугаад хүлээж байна гэдэг миний хувьд маш харамсалтай байлаа. Тиймээс та нар жижиг асуудал гэж битгий орхиж бай. Миний хувьд энэ нь жижиг биш, юу ч жижиг биш. Тухайн хүний хувьд хамаатай л бол энэ жижиг асуудал биш. Тэр шувуу өөр хань олж авч чадсан үгүйг би мэдэхгүй байна. Нөгөөдөхөө нисэж байна уу гэдгийг харахаар тэр дээш доош нисэж байж ч магадгүй юм. Харин эмэгтэй гэрээс гарагсад маань нөгөө шувууг оршуулсан.

...............оОо...............

ХААНЫГ СОНГОСОН ОХИН

Энэтхэгт нэгэн хааны тухай үлгэр байдаг юм. Тэр бол өөрийн харъяатуудаа хайрладаг маш сайн хаан юм гэнэ.

Нэгэн өдөр тэр өөрийн бүх эд хөрөнгө, үнэт зүйлсээ ард иргэддээ тараахаар болжээ. Нийтэд дэлгэн үзүүлж байгаа зүйлсээс хэн ч гэсэн өөрт хэрэгтэй зүйлээ ямар ч болзолгүйгээр зүгээр л санаандаа нийцүүлэн авч байлаа. Хаанд үр хүүхэд, гэр бүл байхгүй учраас өөрийн ард иргэдээ төрөл төрөгсөд шигээ үзэж хайрладаг.

Ингээд хүн бүр өөрийн сэтгэлдээ нийцсэн ямар нэгэн юмыг сонгон авчээ. Гэтэл нэг охин өөрийн бүхий л эд хөрөнгөө дэлгэн үзүүлж байсан хааны хажууд очоод, хааны мөрөн дээр гараа тавиад: ”Таныг ч бас болох уу?” гэж асуулаа.

Хаан их гайхаж: ”Яагаад? Миний толилуулж байгаа зүйлсээс юу ч хүсэхгүй байна уу?” гэж асуухад

Охин: ”Үгүй. Би зөвхөн таныг хүсч байна.”Хаан өөрөө ганцаараа учир хэн нэгэн түүний эд баялагт нь биш өөрт нь

хайртай байна гэдэгт мэдээж их баярлажээ. Ингээд хаан зөвшөөрч тэд хуримаа хийж, аз жаргалтай амьдралаар амьдарчээ.

...............оОо...............

Тэр охин юу ч хүсээгүй боловч хаантай гэрлэсний дараа хааны бүх эзэмшил, хөрөнгө, улс нь бүхэлдээ түүний харъяанд орсон юм.

35

ХАЙР БА ӨШ ХОНЗОН

Олон жилийн өмнө Чан-Шөү нэртэй хаан байжээ. Энэ нь Хятадаар урт амьдрал гэсэн утгатай. Хэдийгээр тэр өнөөдөр амьд биш ч гэсэн. Ингэж хэлсэн нь ертөнц бол мөнх бус байдгийг та нарт мэдрүүлэх гэсэн юм. /инээв/ Нэгэн өдөр Чан-Шөү хаан өөрийн нийслэлээр явлаа. Ирэхдээ тэрээр их сэтгэлийн түгшүүртэй байсан нь түүний улс, хөрш орны сонирхлыг татаж тэд дайн зарласан байжээ.

Тэр хаан өөрийн нутгийн залуусдаа их хайртай юмсанжээ. Тэр сайн хаан төдийгүй их хэрсүү гярхай хаан байв. Тэр түүний нутгийн эрчүүд өдөр бүр харгис хэрцгийгээр алуулж, хүмүүс нь цус алдаж, үхэж байхыг харахыг хүсэхгүй байлаа. Ийнхүү хаан маш их эргэлзэж энэ байдлаас зайлсхийхийг оролдож байлаа. Хаан өөрийн ордондоо нааш цааш холхиж дараагийн өдөр тохиолдох азгүй явдлуудыг бодно. Энэ байдал түүний мэдрэлийг сульдааж, уйтгарт автуулан маш их уйлмаар санагдуулсан байна.

Гэтэл санамсаргүй өндөр цолтой маш үнэнч түшмэлийнх нь хэлсэн хэдэн үг түүнийг хэвийн байдалд буцаан оруулав. Тэр: “Эрхэм дээдсээ өөрийгөө хэтэрхий их бүү шаналга. Бид сайн бэлтгэгдсэн, хүчтэй армитай мөн манай улс баян чинээлэг, бат бэх. Бид тэдний эсрэг сайн тэмцэлдэх чадалтай гэдэгт би эргэлзэхгүй байна. Өчүүхэн ч бүү эргэлзээч, гуйя. Бид бүгд бэлхэн зөвхөн таны тушаалыг л хүлээж байна” гэжээ.

Хаан цааш нь гүн ухаж илүү их бодож үзвэл бүр л илүү муу байдлыг мэдэрч зөв шийдвэр гаргах чадваргүй болов. Эдүгээг хүртэл тэр хаан ширээнд байх хугацаандаа өөрийн улсыг жолоодохдоо хэзээ ч хүч хэрэглэж байсангүй. Тэр улсаа хайраар жолоодож байлаа. Иймд түүний улс маш тайван амгалан, баян чинээлэг болсон ба ард түмэн нь сэтгэл түвшин байдалд амьдардаг. Хаан голчлон агуу хайраар дүүрэн, өндөр ёс суртахуунтай байдгаас мөн улс төрийн тогтолцооноос нь болж иргэд нь хааныгаа маш их хүндэтгэн хайрладаг. Үүнээс болж түүний цэрэг арми нь тийм ч их хүчтэй, чадалтай байж чадахгүй байлаа. Иймд тэр дайнд ялна гэдэгт итгэлгүй байв.

Бусадтай дайн эхэлнэ, бусад улсыг илүү харах гэдэг санаа түүний оюун ухаанд хэзээ ч орж ирэхгүй. Тэр энэ нүүрлэж байгаа байдалтай яаж харьцах тухай ямарч санаа оноогүй байсан бөгөөд хэрэв тэр цэргүүдээ гадагш тулаанд илгээвэл ялахгүй гэдэг нь тодорхой байлаа. Түүнчлэн дайн болбол үхэл нүүрлэж хэрэв өрх бүрийн гишүүд үхээд байвал түүний хүмүүсийн удам угсаа мөхөх шалтаг болно. Тэгвэл түүний хүмүүсийн төдийгүй улс орны хувьд ч дэндүү их гарз хохирол болох юм. Энэ дайны дараа өнчрөл, бэлэвсрэл, ядуурал нүүрлэх болно. “Ямар нүгэлтэй хэрэг хийсэн гэж тэд ийм байдалд орох болж байна?” гэж өнчрөн үлдэх хүүхдүүдийн тухай бодно. “Тэд яагаад балмад дайнаас болж

36

36

зовлон зүдгүүртэй учрах болж байна?” гэх зэрэг зүйлсийг бодсоор дахиад л зовиур шаналгаатай боллоо. Тэр дэлхий дээр өмч хөрөнгө юмуу эсвэл нийгэмд эзлэх байр сууринаас илүү үнэ цэнэтэй зүйлс хайж олохоор гадагш гарахаар шийджээ. Ингээд хаан өөрийн улсаа дайсандаа өгөхөөр төлөвлөсөн. Магадгүй тэр авшиг авч, бясалгаж, цагаан хоолтон болохыг хүссэн байх. Дараа нь тэр өөрийн ордноор явж байгаад эзэнт улсынхаа хамгийн сайхан залуу болох ханхүүгээ харжээ. Тэрээр дараагийн өдөр улс орон нь өөр хүний мэдэлд орно гэдгийг мэдэлгүй гүн нойрондоо унтсаар байв.

Хаан ханхүүгийн өрөөнд орж түүнийг ширтэв. Түүний нэрийг Чан-Шэнь /Хятадаар мөнхийн гэсэн утгатай/ “Мөнх” гэдэг нь мөнх бус, “Удаан амьдрал” гэдэг нь ямарч амьдралгүй болохнээ. Хаан өөрийн хүүгээ ширтсээр ханхүү удаан хугацаагаар ном уншиж суусныхаа дараа ширээний ард унтах зуршилтай болсон байлаа. Тэр ганц хүү нь хатныг нас барснаас хойш эдүгээг хүртэл хааныг цаашдынх нь амьдралд зоригжуулагч, энэ ертөнцөд сэтгэл санааг нь өөдрөг байлгадаг, хааны ганц тайтгарал болж байсан юм. Ханхүү гэнэт сэрэв. Тэр эцгийгээ хараад их гайхжээ.

Хаан хүүдээ хэлсэн нь: “Хүү минь хөрш орны арми манай нутагт ирлээ. Тэд манай улсыг болон хаан ширээг булаах гэж байна. Тиймээс би хаан ширээгээ хадгалж үлдэхийг хүсэх юм бол миний ард түмэн зовлон зүдгүүрийн ёроолгүй ангал руу унах болно, би үүнийг хүсэхгүй байна. Тэр дайн нь бас нөгөө орны иргэдийн зовлон зүдгүүрийн шалтаг болно, мөн манай улсын мөхлийн шалтаг, хүнд гарз хохиролын шалтгаан болох болно. Хоёр орны аль алинийх нь иргэдэд муу болно. Тиймээс би өөрийн хөршдөө хаан ширээгээ өгөхөөр шийдлээ. Бид оюун ухааны дадлыг хөгжүүлэн ууланд гарвал илүү дээр байна” гэв.

Үүнийг сонсоод ханхүү хэдэн дусал нулимс унагалаа. Тэр ордон дахь шоколад, адистай хоол гэх мэтийн зүйлдээ тэмүүлсээр байх болно гэдгийг би тааварлаж байна. Ууланд гарах юм бол адистай сайхан хоолыг тэр хаанаас олох вэ? Тэр дахиж амттаныг олж авч чадахгүй нь тодорхой. Магадгүй тэр төрснөөсөө хойш одоог хүртэл амьдарч өсөж том болсон өөрийн гэрээ санах байх. Тэр өмнө нь хэзээ ч гачигдал зовлонтой байж үзээгүй. Гэвч эцгийнхээ хэлснийг сонссон тэр үеэс амьдралынх нь бахардам сайхан өдрүүд нь бараг дуусч гэдгийг ухаарчээ, үүнээс хойш тэр хүнд хүчир ажил эрхэлж гачигдал зовлонтой байх болно гэдгээ ч мэдсэн байна.

Тэгээд хаан болон ханхүү гар гараасаа барилцан бүхнийг орхин уулруу явлаа. Хаан бодь модон доор Аръяабалын номын цогцоор бясалган суув. Магадгүй нэг иймэрхүү л юм болсон байх. Тэд өөр хүний дуу хоолой сонсолгүй хэсэг хугацаа өнгөрөхөд энэ амьдралдаа дасч, өнгөрсөн тааламжтай амьдрал руугаа тэмүүлэх ямар ч тэмүүлэлгүйгээр улам сайхан, илүү сайхан байдлыг мэдэрч аажмаар үүндээ зохицов.

Ханхүү өдөр бүр уулын гүн рүү явж идэж болмоор өвс ургамал, зэрлэг жимс хайна. Тэдгээрийг олоод эцэгтээ барихаар эргэж ирнэ Нэгэн өдөр ханхүүг

37

гадагш явсан хойгуур эцэг нь ганцаар бясалгаж суув. Гэнэт хааны хажуунаас нь: “Энэ бол тэр, энэ бол тэр, тэр хаан байна” гэх хүний дуу гарч цочоолоо.

Тэгээд хаан жижигхэн, эцэнхий, муухай царайтай хүн бут сөөгнөөс үсрэн гарч ирэхийг харав. Тэр эрэгтэй хүн хаанд хэлсэн нь: ”Манай ордныг дайсан авсан, нэлээд хэдэн үнэнч түшмэлүүд амиа хорлох гэж байна. Хөрш орны хаан таны талын бүх хүмүүсийг баривчлах тушаал өгсөн. Манай хүмүүс хэзээ төгсгөл болохоо мэдэхгүй их зовж байна. Би таныг хайж улс орныхоо бараг бүх газраар явлаа. Би өнөөдөр таныг олсондоо их баяртай байна” гэжээ.

Энэ үед хаан их зовиуртай болж уйлан асуусан нь: ”Намайг явчихсан учраас манай хүмүүс тийм их эмгэнэлт байдалд унаа юу?” гэхэд

Тэр хүн хэлсэн нь: ”Тиймээ, таныг оргосон учраас дайсны хаан таныг хаашаа явсныг мэдэх гэж тушаал гаргаж хүмүүсийг баривчлан асууж хатуу тамлаж байна. Ганц ч хүн мэдэхгүй байв. Тэр дайсны орны хаан манай хүмүүсийг нэг газар нуусан байх хэмээн хардаж байгаа бололтой. Тиймээс ихэнх хүмүүсийг харгис хэрцгий зодож байна. Тэр шинэ хаан таны байгаа газрыг хэлсэн хүн бүрд их хэмжээний шагнал, шан харамж өгнө гэж амласан.”

Тэгээд тэр хүн хааны бугуйнаас шүүрэн авч: ”Та надтай хамт яг одоо буцах болно. Би шагналаа авмаар байна” гэв.

Хаан түүнийг цааш түлхэхэд тэр туранхай хүн уначихав. Тэгээд хаан түүнд дахин ийм явдал гаргахгүй болтол нь сануулаад өгөх гэснээ бодож байнаа: ”Миний хүмүүс надаас болж тэгэж их зовж байхад би яаж ийм цэвдэг сэтгэлтэй байж болох билээ. Миний бие ч мөнх бус шүү дээ” гэж бодов.

Хэдийгээр түүний нэр “Чан-Шөү”/урт амьдрал/ гэдэг боловч амьдрал бол мөнх бус байдгийг тэр ухамсарладаг юм. Хаан бодсон нь: “Би өнөөдөр энэ биеийг хадгалж үлдэвч магадгүй энэ маргааш мөхөж болно. Хэрэв би намайг барих гэсэн тэр эсрэг этгээдрүү эргэж очвол олон гэмгүй хүмүүсийг аварч болох юм” гэж бодоод хаан тэр хүний туяхан мөрийг зөөлөн алгадаад: ”За сайн байна, чи намайг авч явж болно, тэгвэл олон хүмүүс баярлаж чи ч сэтгэл хангалуун үлдэх байх” гэв.

Тэр эсэргүүцэлгүйгээр хамт явах боллоо. Тэгээд Чан-Шөү хаан чулуу авч модны их биен дээр ханхүүд зориулж салах ёс гүйцэтгэхээр хэдэн үг сийлэв. Ханхүүг буцаж ирэхэд хаан байхгүй байвал ханхүүгийн сэтгэл үймэх байх гэж хаан айж байв. Хаан бичсэн нь: “Би баригдаад хотруу хүргэгдлээ. Чи эндээ үлдээд бясалгалаа үргэлжлүүл.”

Түүний хүү үүнийг уншиж мэдээд өөрийнх нь оронд үргэлжлүүлэн бясалгах болно, ингээд хаан тэр хүнтэй явав. Тэр жижигхэн хүн хааныг хурдан явуулахаар шавдуулна. Тэр хүн бол үнэхээр харанхуй бүдүүлэг хүн ажээ. Ер нь тэр ийм нөхцөлд энэ бүх хуурамч байдлыг ухаарахгүй байна. Түүний муу санаа нь бясалгагч хүний бодлыг ойлгож чадахгүй л дээ. Ертөнцийн олз омогт шунасан хомхой сэтгэл нь түүний нүдийг халхалж сохор болгосон төдийгүй түүний оюун санааг нь тэнэг мулгуу болгожээ.

Ханхүү уулнаас аавдаа зориулж багц жимс ногоотой ирээд аавыгаа олсонгүй. Дуудсан боловч ямарч хариу байдаггүй. Санамсаргүй модон дээр

38

38

аавынхаа сийлсэн бичгийг харав. Тэр нулимс асгарууллаа. Түүний эцэг ертөнцийн эд хөрөнгөнд тэмүүлж байгаагүй.

Хаан бол урсгалаар л амьдарч байгаад оюун ухааны дадалтан болсон. Тэр модон дор бясалган суусаар хүний үйл явдлыг сонирхохоо больсон ба ертөнцийн эд баялгийг ч мөн адил сонирхохгүй болжээ. Өөрийн хаан ширээгээ ч буцааж авахыг ер хүсээгүй, өөрийн ард түмнээ дайсны гарт хэрцгийгээр алуулахгүй гэж, тэднийхээ зовлонг багасгах гэж өөрийн хааны ордоноо ямарч эргэлзээгүй орхисон билээ. Гэтэл одоо хүмүүс ирж түүнийг барьж алахыг хүсч байна. Энэ ертөнцийн шашины биш хүмүүс хэтэрхий аймшигтай, их хэрцгий юм гэх мэтээр ханхүү алсаас төсөөлөн бодсоор л.

Хаан болон ханхүү ойр орчиндоо өөр нэг ч хүнгүй зэлүүд нутагт зэрлэг жимс идэж, гол горхиноос шууд ус ууж, иймэрхүү маягтайгаар тэд тайван амгалан амьдарч байтал хүмүүс ирж тэднийг барьж алахыг хүсч байна. Тэгээд ханхүү энэ ертөнцийн балмад хэрцгий байдлыг ойлгож чадахгүй учраас уйлж эхэлсэн.

Хаан Чан-Шөүг баригдаад нийслэл рүү хүргэгдэхэд эх орныг нь булаан авсан дайсны хаан түүнийг алахаар шууд гал өрдсөн. Түүний нутгийн хэсэг хүмүүс цаазаар авах газрын эргэн тойрон цугларчээ. Тэд их л гунигтай байснаас уйлцгааж байлаа. Яагаад гэвэл тэдний хаан сайн хаан байсан ба тэр ард түмэндээ хайртай гэдгийг тэд мэддэг байсан. Хүмүүс зөвхөн хааны үхлийн төлөө уйлж байгаа юм биш, мөн түүний маш нинжин сэтгэл, зан сайтайд нь хүмүүс хайрлаад уйлж байгаа юм. Ханхүү тэдгээр уйлан гашуудаж байгаа хүмүүсийн дунд нуугдаж байв. Эцэг нь ханхүүг ууландаа үлдээд бясалгалаа үргэлжлүүлэн хийхийг хүсч байсан ч эцгийгээ сүүлчийн удаа ч болов харахгүй байж тэсээгүй юм.

Ханхүү чанга уйлж зүрхлэхгүй байлаа. Тэр гараараа дохио өгч хаанд өөрийгөө энд байгааг мэдүүлэх гэв. Энэ үед цэргүүд гал тавилаа. Хаанд үхэл нүүрлэлээ. Хаан ханхүүг харах үед түүний нүдэнд өш хонзон дүрэлзэж байсанд хаан их түгшиж түүнийг буруу үйлдэл хийх нь гарцаагүй болсныг мэдрэв, яагаад гэхээр эцгийнхээ үхлийн төлөө өшөө авах гэсэн туйлын хүсэлтэй байгааг нь хаанд түүний зүрх хэлжээ. Чан-Шөү хаан хүүдээ зөвлөгөө өгөхийг хүсэв.

Үхлийн дунд байгаа тэрээр хүүдээ юм хэлэхийг оролдож байлаа. Гэвч тэр хүүгийнхээ зогсож байсан зүг хандан ярьж зүрхлэхгүй тэнгэрт хандан хэлсэн нь: “Чан-Шэнь чи өшөө хорслоо хайраар арилгах хэрэгтэй. Чи эргээд сэлэмтэйгээ байх ёсгүй. Чи Будда болон Бодьсадва шиг хүч хэрэглэх болон өш хонзонгүй, хайр өршөөл нигүүсэл дүүрэн амьдралаар амьдрах ёстой” гэв.

Тэгтэл галын хүчтэй дөл нөмрөн авч хаан үхэв. Харин ханхүү ухаан алдан уналаа. Түүний уур хилэн буцалж, зүрх нь эмтрэх шиг боллоо. Энэ үед тэр дөнгөж арван дөрөвхөн настай байв. Өөрийн эцгийн тарчилж үхсэний гэрч болоход тэр дэндүү залуу байлаа. Тэр эцгийгээ харгис хэрцгийгээр алж байхыг хараад юу мэдэрч байсныг та нар төсөөлж чадах уу. Мэдээж тэр үүнийг тэвчиж чадахгүй. Тэр эцгийнхээ үхлийг санах тусам өшөө авах хүсэл нь илүү их буцалж

39

байв. “Тэр хүн манай газар нутгийг хүлээн авчихаад мөн эцгийг минь аллаа. Түүнээс өш хонзонгоо би авах нь эргэлзээгүй. Би тэгэх ёстой” гэж бодно.

Түүний ухаан санаа алах санаа оноогоор бүрэн дүүрч өөр ямар ч юм, юу ч бодох зайгүй болсон байв. Тэр өлсөж даарч хоноглох газар ч үгүй байлаа. Тэрээр даарч өлсөх тусмаа, гачигдал зовлонтой болох тусмаа өшөө авах хүсэл, уур хилэн оргилно. Ингээд дайсны хааны ойр очих боломжтой төлөвлөгөө гаргалаа.

Тэр нийслэл хотод амьдрахын тулд ажилтай болохыг эрмэлзэв. Дайсны улсын нэг сайдтай тааралдлаа. Сайд түүнийг сайн тамир тэнхээтэй залуу хүн байна гэж бодоод ногоо тарих, цэцэг услах мөн цэцэрлэгийг арчлах ажилд түүнийг туслуулахаар хөлслөн авлаа. Ханхүү маш их хичээнүй шаламгай байлаа. Тун удалгүй сайдын бүхэл гэр бүл түүнд итгэлтэй болов. Сайд болон түүний бүх албатууд ханхүүд хайртай болж онцгой эрхтэй нэгэнтэй харьцаж байгаа мэт сайн харьцаж нилээд зүйлсийг түүнд хариуцуулдаг боллоо. Ханхүү өөрийн төрхөө өөрчилсөн болон түүний төрөл бүрийн ажлыг нэг дор хийх чадвартай зэргээс сайд тэр залуу хүүг Чан-Шэнь ханхүү гэх санаа ердөө орж ирээгүй юм.

Нэг өдөр сайд ханхүүгээс асуусан нь: “Миний хэдийнээ олж мэдсэнээс гадна өөр ямар авъяас байна.” гэв.

“Би хоол сайн хийдэг” гэж ханхүү хариулсан.Тэр үнэхээр хоол сайн хийдэг ажээ. Тэр сайдын өргөөний ямарч тогоочоос

илүү сайн хоол хийнэ. Түүнээс гадна сайд ханхүүд ивээл хайраа улам л илүү болгож байв. Яагаад гэвэл тэр ханхүүгээр их бахархаж байлаа. Сайд хааныг цай уулгахаар гэртээ урих болов. Тэр шинэ тогоочийнхоо хоол хийх чадвар болон оюуны чадамжийг магтан гайхуулахаар төлөвлөсөн байна. Хааныг ирэх өдөр болоход ханхүү хаанд зориулж өөрийн хамгийн сайн амттай, нарийн хоолыг бэлтгэхийг хичээв. Тэр махтай хоол хийсэн үү, цагаан хоол хийсэн үү гэдгийг би мэдэхгүй байна. Тэр шинэ хаанд ханхүү Чан-Шэнь залуу хүнийхээ хувьд ч, хоол хийх чадвар нь ч аль аль нь маш их таалагдав. Тэгээд хаан сайдаас гуйсан нь: ”Түүнийг надад өгчих л дөө” гэжээ.

Хаан ханхүү Чан-Шэнийг өөртөө зориулж хоол хийлгэж байх мөн өөртөө ойр байлгахын тулд сайдаас гуйжээ. Мэдээж сайд гуйлтыг нь татгалзаж зүрхлэсэнгүй. Тэр өөрийн хамгийн хайртай, итгэлтэй албатаа хаанд өгөхөөс өөр сонголт байхгүй юм. Ингээд ханхүү Чан-Шэнь хааны тогооч боллоо. Хааны түүнд итгэх итгэлийг боломжийн хирээр нэмэгдүүлэх зорилгоор ханхүү Чан-Шэнь хааныг өдөр бүр урам оруулах гэж түүнд зориулж сайн хоол хийх мөн түүнийг баярлуулах гэж чадлын хирээр хичээж байв. Тэр хаанд хамгийн сайн үйлчилж хашир хянамгай байж бүх юмыг хүндэтгэлтэйгээр хийж байлаа. Хаан улам улмаар түүнд итгэлтэй болж байлаа.

Ханхүү Чан-Шэнь нь маш ухаалаг сэргэлэн ба дэндүү их авъяастай учир хаан түүнд улам их сайн болжээ. Ийнхүү ханхүү хааны хамгийн итгэлтэй хүн нь болж улмаар бие хамгаалагч нь болов. Тэр бүх л юманд Чан-Шэний зөвлөгөөг авах болсон. Ханхүү энэ ордонд төрж өсөж том болсон учир ордны олон юмс

40

40

танил дотно байснаас өөрийн эрхгүй түүний сэтгэлд хүндэтгэл төрнө. Тэр тэнд хаана юу болох, яаж зохион байгуулахыг сайн мэднэ. Тэр бүгдийг зохицуулж чаддаг байлаа.

Нэг өдөр ханхүүгийн удаан бодож хүлээсэн тэр өдөр ирлээ. Хаан ан гөрөө авлахаар явахдаа ханхүү Чан-Шэнийг авч явлаа. Хаан ан амьтадын араас хөөсөөр ойн гүнрүү орчихов. Хаан хамгийн сайн морио унасан учраас бусад бүх дагалдагсад нь хажуунаас хол хоцорлоо. Хаан болон ханхүү Чан-Шэнь хоёр л олзны хойноос хөөсөөр уулын гүн рүү орсон байна. Ханхүү уулнаас гарах замаа мэдэж байсан боловч энд хааныг үгүй болгох гэж зориуд төөрүүлжээ. Тэгээд яаж явахаа мэдэхгүй юм шиг дүр үзүүлж байв.

Тэд замаа ололгүй байсаар орой боллоо. Хаан хэтэрхий ядарсан байв. Иймд амрахаас өөр аргагүй болов. Эргэн тойрон нилдээ өндөр моднууд, хэцүү бэрх зам харгуй нь өөр зүгт аваачна. Ханхүү хажууд нь түүнийг “хамгаалах”-аар сэлмээ атган зогсоно. Одоо ханхүүд ховор тохиолдох аятайхан боломж ирлээ. Чан-Шэнь гүн нойрондоо байгаа дайсан руугаа хяламхийж өөртөө сануулж байв. Хаан Чан-Шэний дэргэд гүн бөгөөд тааламжтай унтна. Түүний уураг тархи: ”Тэр чиний эцгийг алж, хаан ширээг чинь эзэмшсэн. Чи түүнийг хурдан үхэл рүү нь илгээх ёстой!” гэж түүнийг шавдуулна.

Хаан Аръяабалын аргаар бясалгадаггүй ч гэсэн тэр удахгүй чөлөөлөгдөх нь. Мөдхөн түүнийг сэлмээр хоёр хэсэг болгочихвол болоод явчихна. Ханхүү тээнэгэлзлээ. Тэр эцгийнхээ зөвлөгөөг санав, гэвч уураг тархи нь дахин шавдуулж: ”Чи юугаа хүлээгээд байгаа юм бэ? Хурдан түүнийг ал!” гэнэ.

Уураг тархи бол ийм л байдаг. Уураг тархи биднээр үргэлж муу юм хийлгэх гэж албадаж байдаг, үгүй гэж үү? Чан-Шэнь шиг бясалгагч хүртэл үүнээс зугтах аргагүй.

Тэр тийм залуудаа эцэгтээ тохиолдсон явдлын гэрч болсон учраас үүнийг ёс бус гэдгийг мэдэрч байв.

Ханхүү сэлмээ суга татан бэлэн боллоо. Тэр хогийн ургамлыг цавчих гээгүй. Харин хааны билгийн мэлмийг цоо хатгах гэж төлөвлөсөн. Гэнэт түүний ой ухаанд эцгийнх нь хайр найргүй шатаж байгаа бие тодорч ирэв. Тэр үед хайр энэрлээр эцэг нь түүнд хэлэхдээ: “Хүү минь чи үзэн ядалтаа хайраар угаах ёстой. Чи Буддагийн замаар явж хайр болон нигүүлсэнгүй сэтгэлээр явах хэрэгтэй. Чи харгис хэрцгий аашлах ёсгүй!”

Ийнхүү бодсоноор түүний сэтгэл зөөлрөн энэрэл нигүүлсэнгүй болов. Тэр: “Би эцгийнхээ сүүлчийн хүсэлтийг үл тоомсорлож яаж болох вэ! Хэрэв би үүнийг хийвэл хүү нь биш болно” гэж бодов.

Түүний эцэг хичнээн энэрэл нигүүсэл, өрөвч сэтгэлтэй байж вэ. Тэрээр үүний эсрэг юм хийхийн оронд эцгийнхээ үлгэр дууриалыг дагах ёстой. Ингэж шийдээд ханхүү сэлмээ аажмаар хуйнд нь буцааж хийлээ. Тэгээд тэндээ зогсоод цурхиран уйлав. Тэгтэл шинэ хаан нүдээ нээж Чан-Шэнь-д: ”Би сая муу зүүд зүүдэллээ. Нэг хүн намайг алах гэж байхыг харлаа.” гэж хэлэв.

41

Чан-Шэнь: ”Хүйтэн газар унтсанаас муу зүүд зүүдэлсэн байхаа. Би таныг хамгаалж байгаа учир хэн ч халдаж зүрхлэхгүй” гэж хариулав.

Хаан ч аюулгүй байдлыг мэдэрч эргээд амрахаар хэвтлээ. Ханхүү Чан-Шэнь хамгаалан зогсоно. Тэгээд эцгийгээ балмадаар алагдсаныг бодохоор эргээд үзэн ядах сэтгэл төрөв. Уураг тархи нь: ”Түүнийг ал, түүнийг ал, түүнийг ал. Тэр чиний эцгийг алсан, чи өшөөгөө авах ёстой!” гэж шивнэх шиг.

Ингэж түүний уураг тархи дахин дахин муу юм руу түлхэнэ. Тэр сэлмээ гарган ирж чанга атган дээш өргөж хааны толгой руу бараг буулгах шахлаа. Гэтэл эцгийнх хэлсэн үг дахиад л буцаана: ”Чи балмад хэрцгий байж болохгүй. Өш хонзонгоо угаан арилгаж хайрын сэтгэлтэй байх ёстой... гэх. мэт”.

Тэр өөрийн мэдрэхүйтэйгээ тэмцэж чадахгүй байснаас уур нь их хүрч чанга хашгирмаар санагдана. Тэгээд хаанд хандан: ”Чи хамгийн муу хэрцгий дайсан, би чамайг уучиллаа. Эцгийнхээ төлөө, түүний нигүүлсэнгүй хайрын төлөө би чамайг уучиллаа.”

Дараа нь сэлмээ байсан байранд нь буцааж хийсэн ба тэр дахин хэзээ ч тэндээсээ гарч ирэхгүй. Өршөөл нигүүсэл хорсол заналыг яллаа. Гэнэт хаан дахин сэрэв. Тэр дандаа амиа алдах шахсан үедээ сэрээд байсан. Тэгээд хэлсэн нь: ”Хонгор минь би муу зүүд зүүдлэв. Түрүүчийн хааны хүү миний нүгэл хилэнцийг уучилж байна гэж би зүүдэллээ. Энэ зүүдний ямар утга учиртайг мэдэх үү?”

Чан-Шэнь ханхүү нүд дүүрэн нулимстайгаар хаанд хэлсэн нь: ”Би түрүүчийн хааны хүү байна. Миний эцэг чиний тушаалаар шатаж үхэх үедээ өш хонзонг өш хонзонгоор хариулж болохгүй өш хонзонг хайраар угаан цэвэрлэ гэж надаас гуйсан юм. Тэгээд намайг хайр өршөөл нигүүсэлтэй Буддагийн замыг дагаж, энэ хайраар бүх амьд биетэй харьцаж байхыг хүссэн юм. Би таныг алахаар төлөвлөж байсан боловч үүнийг хийж чадсангүй.”

Хааны сэтгэл харамслаар дүүрчээ. Тэр Чан-Шэнийг зуурч орь дуу тавин уйлав. Улмаар хамтдаа дуу тавин уйлалдлаа. Хаан хэлсэн нь: ”За яахав, чи эцгийнхээ өшөөг авч намайг алж болно. Үүний төлөө чи өөрийгөө хэтэрхий их зовоож шаналгасан иймд өршөөх хэрэггүй.” Ингээд хааны чулуу шиг төрх зөөлрөөд явчихав. Тэр бага хэмжээгээр гэгээрчээ. Тэр Чан-Шэнээр алуулахад бэлэн болов. Тэр бас хайрын мэдрэмжээ илчилж түүний зорилгыг цаашид удаан хорьж байхыг хүсэхгүй байлаа. Үүнд нь Чан-Шэний сэтгэл их уярлаа.

Тэр: ”Үгүй ээ, эрхэм Дээдсээ, би таныг алахыг хүсэхгүй байна. Надад тушаасан ч гэсэн би үүнийг хийж зориглохгүй. Намайг залхаан цээрлүүлээч, гуйя” гэв.

Тэгээд тэдгээр хоёр эр бие биенийгээ алахгүйгээр шийдэцгээсэн ба тэгмэгц тэд их тайвширцгаав. Гэнэт тэд гэгээрчээ. Яг л нар мандах шиг тэднийг нөмрөн байсан харанхуй үлдэн хөөгдсөнийг тэд мэдэрч байв. Тэр нигүүлсэнгүйн гэрэл бүх л ертөнцөөр гэрэлтэн байх шиг санагдсан. Хаан толгойгоо барин, ханхүүд хийсэн миний нүгэл дэндүү их байхад тэр яасан уужим сэтгэлтэй, ямар нигүүлсэнгүй юм бэ гэж бодож байлаа. Тэр их ичиж байв. Гэнэт хаан ямар нэгэн юмыг ухаарсан бөгөөд үүнээс болж их баяр

42

42

бахдалтай болж гэгээрсэн ба ханхүү Чан-Шэнь-д хэлсэн нь: ”Хүндэт хүү минь, өнөөдөр би энэ ертөнц дэх хамгийн сайхан зүйл юу вэ гэдгийг олж мэдлээ. Дайн болон өш хонзон бол харгис хэрцгий нүгэл хилэнцтэй явдал юм. Зөвхөн хайр л жинхэнэ эрдэнэ юм байна.”

Ханхүү хааныг замчлан ой модноос гаргав. Тэнд сэтгэл нь түгшицгээсэн дээд түшмэдүүд нь хүлээж байлаа. Хаан хаашаа явчихсаныг тэд мэдэх ямар ч боломжгүй байсан. Хаан ханхүү Чан-Шэнь нар хотруу буцаж ирсэний дараа хаан түшмэдүүдээсээ асуусан нь: ” Түрүүчийн хааны ханхүү хаана байгааг та нар мэдэх үү?” гэв. Мэдээж нэг ч хүн мэдэхгүй байлаа. Хаан ханхүүгийн гарыг өндөрт өргөн: ”Энэ бол тэр. Тэр бол түрүүчийн хааны хүү. Тэр мөн миний залгамжлагч. Тэр намайг алаагүйгээр барахгүй надад аугаа гэгээн сургаалыг зааж өгсөн. Түүгээр дамжуулж хуучин хааны уужим сайхан зан суртахууны онцлог чанарыг өөртөө ухаарч авлаа. Би түүний үлгэр дууриаллыг дагахыг хүсч байна” гэв.

Тэгээд хаан өөрийн улсдаа буцан очиж, улс орноо хайраар удирдах болсон. Түүнчлэн эзлэн авсан нутгаа Чан-Шэнь ханхүүд буцаан өгсөн ба ханхүү эцэг шигээ нигүүлсэнгүй сэтгэл, хайраар улс орноо удирдан залах болсон билээ. Ингээд түүний улс улам улам баян чинээлэг, амар амгалан болсон юм. Бидний ертөнцөд нэг ч атугай гэрэлтэй, амар амгалан газар бий болж, нэг ч атугай газар зовлон зүдгүүргүй болов. Энэ түүх ингэж төгслөө.

...............оОо...............

Сахъяамунь Буддагийн өмнөх амьдрал нь Чан-Шөү хаан юм. Тэр ингэж ярьсан. Ханхүү Чан-Шэнь бол Ананда байсан ба дайсны улсын хаан бол Девадаттагийн өмнөх төрөл мөн. Тэр Сахъяамунь Буддаг үргэлж зовоохыг хичээж байдагт гайхах юм алга. Төрөл болгондоо тэр түүнийг алах гэж хичээж байжээ. Сахъяамунь Буддагийн явсан газар бүр Девадатта түүнийг үргэлж алахыг хичээдэг байсан.

...............оОо...............

ГАЙ ЗОВЛОН АМНААС ЭХЭЛДЭГ

Олон жилийн өмнө нэгэн нуурын ойролцоо хоёр фламинго, нэг яст мэлхий дотно нөхөрлөн амьдардаг байжээ. Тэр нэгэн жил ган гачигаас болж усгүй болсон байна. Бүтэн жилийн турш бороо ороогүй учраас нуурын ус өдрөөс өдөрт улам багассаар ингээд ямарч усгүй боллоо. Нар ердийн байдлаасаа

43

улам илүү халуунаас халуун болжээ. Бүх л өвс ногоо, мод өнгөө өөрчилж кофеных шиг тийм бараан өнгөтэй болжээ. Яагаад гэвэл нар дэндүү халуун байсан учир хэтэрхий багассан нуурын ус нь маш халуун болсон юм. Ингээд ийм аквариумд амьдрагсад нэг нэгээрээ нирваанд одож байлаа.

Одоогийн энэ байдалд яст мэлхий их л амгалан бус болж түүний толгой юу хийх талаар элдвийн юм үргэлж боддог болов. Энэ нөхцөл байдлаас болж тэр чөлөөлөгдөхийг бүр их хүсэх боллоо. Тэр бодоод л бодоод л. Тэгтэл азаар нөгөө хос фламинго тэднийд зочлон ирэв. Тэд түүний өрөвдөм байдлыг хараад түүнээс Буддагийн төрх шиг маш нөхөрсөг царайгаар сэтгэл зовон болгоомжлон хайрлах маягаар асуусан нь: ”Юу болоо вэ?, Чамд юу тохиолдоо вэ?, Яагаад чи ийм хэцүү байдалтай харагдана вэ?”

“Өө. Та нар юу ч мэдэхгүй байна. Би маш их зовлонд ороод байна. Ааяа. Би бараг үхэх нээ. Та нарыг дахин харна гэж бодохгүй л байна. Хрр...” гэлээ. Тэгэхэд нь нөхөр фламинго яриаг нь таслан; “Бид удаан хугацааны турш сайн нөхөд байлаа. Энэ урт хугацаанд бид өөрсдийнхөө зовлон жаргалаа хуваалцсаар ирсэн билээ. Чамайг юу ингэж түгшүүртэй болгосныг бидэнд мэдэх боломж олгооч. Чамайг энэ өрөвдөм байдлаас чинь гаргаж аврахын тулд бид боломжынхоо хирээр туслах нь зайлшгүй. Бид ямар асуудал байгааг мэдэхгүй байна, тэгээд ч чи аль хэдийнээ итгэл алдран урам зориггүй болсон байна. Чи битгий ингээчээ. Асуудал болгонд шийдэл байдаг шүү дээ” гэсэн нь үнэхээр ухаалаг сонсогдож байлаа. Тэр Аръяабалын аргаар бясалгадаг байж магадгүй. Гэгээрсэн фламингонууд. За! болж дээ! Тэгээд цааш нь харцгаая.

Яст мэлхий гүн шүүрс алдаад тэдэнд хэлсэн нь: ”Та хоёр надад зориулж юу хийж чадахыг би мэдэхгүй байна. Гэвч... нэлээд өдөр... би өөрийн нарны хүрдний төврүүгээ юу ч хийж чадсангүй. Миний хийж чадах бүх л юм нь нарны хүрдний төв дээрээ бясалгах л болоод байна. Тэнд төвлөрөөд гэгээрдэггүй юм. Ингээд би үхэх нь гэж бодох боллоо. Ёох. Ямарч усгүй, загасгүй, мэлхийгүй, юу ч байхгүй. Би үхэх нь. Малчид намайг олоод шөлөндөө зориулж авах нь зайлшгүй... Нэг удаа таван жилийн өмнө тэдэнд би баригдсан юм. Азаар тэр Бурханы шашинд итгэдэг хөгшин хатагтай байсан. Тэгээд тэр эмэгтэй намайг аваад нуурлуу буцааж тавьсан. Хэрэв дахиад баригдах юм бол Амитава намайг аврана гэдэгт би итгэлтэй биш байна. Сума Чин Хай чадаж магадгүй. Гэвч би түүнийг сорьж үзээгүй, би мэдэхгүй байна. Ёох! Миний бүх л арьс бижрүүтэх нь нэмэгдсээр байна. Аврагдахад хугацаа ер үгүй бололтой” гэжээ.

Тэгээд нөхөр фламинго энэ асуудлыг шийдэхийн тулд маш гүн бясалгав. Тэр хөмсөгөө зангидан, хөлөө завилан далавчаа хөл дээрээ тавьж фламингогийн байрлалд орж түүний бэлгийн нүд нь бодлынх нь өнгөөр бүрхэгджээ. Түүнчлэн түүний эхнэр фламинго яст мэлхийг маш их хайрлан энэрч байв. Тэгтэл эр фламинго хэлсэн нь: ”Чи яагаад өөр газар нүүж болохгүй гэж, гэрээ нүүлгэж болохгүй гэж үү?”

Маш их зовлонтой байгаа яст мэлхий хариуд нь: ”Би хэзээ ч өөр газар очиж үзээгүй бөгөөд бас миний хөдөлгөөн ердөө ч хурдан биш гэдгийг та нар мэдэж байгаа. Машингүйгээр би юу хийж чадах вэ? Түүнээс гадна би өөрийн

44

44

хотхондоо хайртай. Би өөрийн эх нутагтаа үхсэн нь дээр байхдаа. Танихгүй газар оршуулагдах болвол миний сүнс тайван амгалан байна гэж та нар бодож байна уу?” гэв.

Гэтэл гэнэтхэн нөхөр фламинго өөрийн урт хүзүүгээ дээш болгон: ”Надад нэг санаа байна. Би түүнийгээ хэлэхийг хүсэж байна. Гуйя!” гэж хэлэв. Итгэл найдвар урам зоригоор дүүрэн тэрээр үргэлжлүүлэн хэлсэн нь:”Аах! Бүү ай, айх хэрэггүй, эндээс 10 милийн цаана лянхуа цэцгийн цөөрөм байдгийг би мэднэ, тэр цөөрөм хэзээ ч хуурай байж үзээгүйгээрээ цуутай юм. Танай энд иймэрхүү ган гачигтай байхад тэнд ерөөсөө хуурайшаагүй байдаг. Бид чамайг аваад тэнд хүргэнэ. Тэгээд бид чамтай хамт байх учир чи ч ганцаардахаа болино. Бид уруудсан ч, өөдөлсөн ч чамтай хамт байх болно. Ингэвэл зөв биз дээ?”гэв.

Яст мэлхий бодож байна. Тэр ер нь бодохдоо ч маш удаан. Тэр өөрийн яст мэлхийн маягаар, мөн яст мэлхийн ухаанаар бодоод л. Тэр хагас цагийн турш бодох байх, үүнээс гартлаа л бодох байх. Яст мэлхийнүүд их удаан. Тэр хэлсэн нь: ”Би чинь одоо арван миль байтугай арван метр ч явж чадахгүй. Би юу ч идээгүй. Арван метр ч явж чадахгүй байхад юун арван миль?”гэж хэлээд үхэх гэж байгаа юм шиг байв. Тэгэхэд фламинго хэлсэн нь: ”Бүү санаа зов! Бид бүгдийг мэдэж байна. Бид чамайг зөөнө. Чамд бид агаарын тээврийн нэгдүгээр зэргийн билетийг захиалах болно. Бүү зов!, бүү түгш! Гэвч нэг болзол байна. Чи бидний төлөвлөгөөг анхааралтай сонс. Тэгвэл бид үүнийг хийж чадна.”

Яст мэлхий сүрхий анхааралтай болов. Тэр хэлсэн нь: ”Тэгье, тэгье, гуйя!”. Одоо тэр сэргээд ирэв. Тэр хагас цагт биш хорин минутанд л ингэж хэлжээ. “Гуйя, надад хэлээч, гуйя.”

Фламинго хэлсэн нь: ”Энэ бол маш энгийн. Бид хоёр уяа олж авчраад хоёр үзүүрийг нь зууна, чи голоос нь зууна. Тэгж бид чамайг зорьсон газар руугаа зөөнө. Гэвч чи аялалын турш амаа нээж ердөө ч болохгүй гэдгийг мэдэх ёстой. Түүнээс гадна энэ их аюултай байх болно. Осол болбол бүрхүүл чинь байрандаа байхгүй болж нэг газар л нэг хэрчим болж талаар нэг үйрч магадгүй, эсвэл ослоос болж төмсний нухаш ч болж болно шүү. Энэ хооронд юу болсон ч, сэтгэл чинь яаж ч хөөрсөн , хичнээн уурласан ч, эсвэл чамайг өдөөн хатгасан ч чи амаа хэзээ ч нээх ёсгүй шүү! Ингэж чадвал гучин минутын дотор л бид тэнд байх болно. Тиймээс санаж аваарай” гэжээ.

Фламинго бас дахин хэлсэн нь: ”Шүдээрээ зуугаад ярьж болохгүй гэдгийг сайн сана! Тэр бүү хэл эвшээж ч болохгүй. Ердөө ч а-чу /найтааж/ болохгүй.Бид зорьсон газраа хүрэх хүртэл өөрийгөө хянаж тэвчээртэй байх ёстой шүү! Бүх юм тодорхой, бэлэн болсон, амжилт хүсье!”

Тэгээд тэр хоёр уяаны хоёр талаас, харин яст мэлхий дундаас нь зуув. Тэд нэг газраас нөгөөрүү шилжиж байв. Тэд ногоон бэлчээр, кофены хатсан өвсний болон улаан цэцэгсийн дээгүүр нисэж байсан нь яг л Калифорнд сүүлийн удаа айлчилахад минь нэг хоёр долоо хоногийн дараа ургамал мод нь ногоорсонтой адил харагдаж байлаа. Байгалийн үзэсгэлэнт газрууд ойр ойрхон жирэлзэн өнгөрнө. Яст мэлхий энэ бүгдэд баясан гэр орноо ч мартжээ. Хүрээлэн байгаа

45

орчныг магтан гайхах гэж хэд хэдэн удаа амаа нээх шахаж байв. Өө! Гайхамшигт Зул сарын моднууд. Сайхан чапатинууд. Амттай Энэтхэг цай, Ау-Лакын хөөрхөн хүүхнүүд, Хятадын сайхан дуу хуур, сайхан ус. Гэвч Фламингогийн хэлснээр ямар ч шалтаг гарсан амаа нээх ёсгүй шүү гэснийг сайн санаж байлаа. Ийнхүү тэр хатуу хянаж, амандаа хамаг анхааралаа тавьж түүнийг ер нээсэнгүй.

Гэвч...ийм зүйлд дандаа л ”Гэвч” байдаг. Гэвч тэднийг нэгэн тосгоны дээгүүр нисэж байхад тэнд хүүхдүүд байлаа. Та нар хүүхдүүдийг мэднэ шүү дээ, тэд үргэлж дүрсгүйтэж байдаг даа. Хүүхдүүд хоёр фламинго болон яст мэлхийг хамтдаа нисч байхыг хараад хашгирч, цовхчиж, яст мэлхийг шоолж байв. Ингээд яст мэлхий цааш тэвчиж чадахгүй боллоо. Хэзээ ч түүнийг ийм өндөр настай болтол амьдрах хугацаанд хүмүүс болон өөр хэн ч ингэж эдэн шиг түүнд бүдүүлэг авирлаж байсангүй. Түүний эго өвдөж эхлэв. Яст мэлхийний өөрийгөө хүндэтгэх үзэл нь хамаг цэнэгийг нь дуусгав, билэг ухаан нь самуурав. Өөрөөрөө бахархах бахархал нь та нарын хоол хийхдээ хоёр зуун хэм халаадагтай адил буцлав. Ингээд яст мэлхий нүдээ доош нь газар руу хялалзуулж, амаа нээж тэдэнд хэлсэн нь: ”Амаа тат! Та нар амаа хамхи!” гэлээ. Тэр дөнгөж ингэж хэлээд цаашид яст мэлхий байхаа болилоо. Тэр чөлөөлөгдлөө. Өөрийн бүрхүүлээсээ саллаа.

..............оОо...............Будда хэлсэн нь: ”Энэ ертөнцөд олон хүмүүс яг үүн шиг өөрсдийн амаа

хамхиж байж чадаагүйгээс өөрсдөө аюул осол руу гүйгээд орчихдог. Тийм учраас та нар зөвхөн шаардлагатай үед л ярьж байхыг анхааралдаа аваад энэ үлгэрийг санаж яваарай!” гэжээ.

..............оОо...............

БАГШИЙН ХҮЧИНД ИТГЭХ

Энэ бол Энэтхэгийн үлгэр. Оюун ухааны маш сайн дадалтан нэг эмэгтэй байжээ. Тэр маш сайхан төдийгүй их хүндэтгэл хүлээдэг учраас олон хүмүүс түүнд атаархдаг байв. Түүнчлэн хаан ч бас түүнд атаархдаг байжээ. Олон хүмүүс түүнийг сайн бясалгадгийг сонсдог боловч эмэгтэй хүн тийм сайн бясалгаж чадна гэдэгт үнэмшдэггүй байлаа. Хаан түүнийг шоглох гэж ордондоо авчрахыг хэн нэгнээс гуйв.

Ийм хүнд шахалтаас тэр эмэгтэй гарахыг хичээж байлаа. Тэр өөрийн ухаан санааныхаа хирээр хичээсэн боловч талаар болсон. Заримдаа тэр ганц хоёр удаа багшийгаа санаж дуудна... Энэ нь дадал маягтай байснаас биш тийм ч чин сэтгэлээсээ биш байв. Тэрээр багш нь түүнийг хамгаалж чадна гэдэгт бүрэн итгэлгүй өөрийн хүчээ дайчлан хичээсээр байлаа. Багшийнхаа тусламжийг гуйж байхдаа тэр чин сэтгэлээсээ гуйж, бүх юмыг анхааралдаа авахыг багшдаа

46

46

даатган орхилгүйгээр тэмцэлдсээр байсан. Ийм учраас түүний багш илрэн гарч ирэхгүй байв.

Эцэст нь тэр өөр юу ч хийж чадахгүй болж бууж өгөөд бүх сэтгэлээсээ багшдаа найдан хэлсэн нь: ”Одоо юу болох нь хамаагүй энэ бүхнийг зохицуулж өгөөч багшаа!” гэв.

Тэр агшинд багш нь гэрлэн биеэрээ ирж даруй түргэн түүнийг аварчээ.

...............оОо...............

Ихэнх үед хэрвээ бид өөрийн хүч чадлаараа тэмцэх юм бол энэ нь бидэнд илүү хүнд болдог. Их багш гэж хэн бэ? Үнэндээ энэ бол бидний өөрийн хүч бүхнийг мэдэгч, хаа сайгүй оршигч, бүхнийг чадагч, хамгийн дээд би юм. Хэрэв бид өөрийн оюун ухаанаа ашиглах юм бол доод ухамсартаа л найдна гэсэн үг, зөвхөн өнгөрсөн туршлагандаа л найдна гэсэн үг. Жишээлбэл: “Надад гарцаагүй байдал тулгарвал би юу хийж чадах вэ? Ийм хүмүүстэй зайлшгүй таарвал би ямар хариу үйлдэл хийх ёстой вэ?”. Энэ бүгд бол бидний өнгөрсөн үед тохиолдон сэтгэлд хадагдсан байдаг. Хэдий тийм боловч заримдаа өнгөрсөн туршлага нь тэр нэгнээс өөр байдгийг та нар мэдэх ёстой, яагаад гэвэл нөхцөл байдал нь өөр юм. Заримдаа нарийн ширийн зөрөө нь үүнийг тэр чигээр нь өөр болгодог тал байдаг.

ГЭГЭЭРСЭН ШИДЭТ ДАГИНАС

Энэ бол Энэтхэг үлгэр юм. Хятадад үүнтэй адил үлгэр байдаг шиг санагдаж байна. Нэг өдөр Тамын Хаан томоохон үдэшлэг зохиож түүндээ сүнс сүгнүүд, бурхад, олон шидэт дагинасыг хамтдаа хооллоё гэж урьжээ. Тамын Хаан бол их марзан. /түүний зан чанар нь угийн ийм юм/ Тэр зориудаар маш олон амттан нарийн хоолоо ширээнийхээ голд нь байрлуулаад сандлуудаа ширээнээсээ хол байлгаж маш урт хоолны халбага тавьжээ. Бүх л төрлийн амтат хоолыг уулнаас, далайгаас сонгон авчирч бурханы орны тоор, усан үзмийн вино гэх мэт та нарын бодож чадах бүх юм тэнд байв. Энэ нь үнэхээр гайхалтай сэтгэл сэргэм гоё сайхан байсан ба хүн бүрийн арааны шүлсийг гойжуулмаар хамгийн сайн ширээ зассан байлаа.

Хэдий тийм боловч Тамын Хаан хүн бүрт: юм идэх үедээ тохойгоо нугалахгүй байх болзол тавьсан. Ердийн үед хүн юм идэх үедээ тохойгоо нугалах ёстой. Ийм урт халбага, ширээ их хол, тохойгоо нугалж болохгүй атал тэд бүх юмыг идэх ёстой байв. Тэдгээр сүнс сүгнүүд, астрал төрөлтөнүүд, тамын хааныг зэмлэн гомдол гаргацгаан болзлыг зөвшөөрөлгүй бүгд орхин явцгаав. Зөвхөн шидэт дагинас үлдээд ямар арга байгааг бодож олцгоожээ.

47

Даруй тэд ойлголоо. Тэд нэг нь нөгөөгөө хүүхэд хооллож байгаа юм шиг хооллож эхлэв. Ийм маягаар тэд үүнийг хийхдээ зөрчил гаргалгүй, тохойгоо нуглалгүйгээр идэж чадлаа. Сүнс сүгнүүд болон гэгээрсэн шидэт дагинасын хоорондох ялгаа нь энэ л юм.

Бидний жирийн хүмүүсийн хувьд бид идэж чадахгүй бол бидэнд сүйрэл болсон шиг сэтгэгдэл төрж бусад хүмүүс ч бас идэж чадахгүй болно. Үүний үр дүнд хоёул аль аль нь идэж чадахгүй байх юм. Энэ бол Маяагийн онцлог чанар нь. Хэдийгээр бид түүний биетэй боловч бидний зарим нь Маяа юм. Хэрэв бидний үйл хэрэг Маяагийнх шиг бол бид Маяа гэсэн үг. Бусдад өөрийгөө зориулах сэтгэл байхгүй бол бид юу ч олж авч чадахгүй, бусад хүмүүс ч бас адилхан харин зөвхөн сүйрэл тэнд байна. Яг л тэр сүнс сүгнүүдийн, бусдад дарамт үзүүлчхээд хэн нэгнийг халамжлах тухай ярилтгүй байгаа шиг л байх болно.

...............оОо...............

Бид бусдад анхаарал тавьсан цагт Бурхан бидэнд анхаарал тавина. Би үүнийг баталж чадна. Бясалгал хийж байхдаа ажлаа алдана гэж айх хэрэггүй. Тэдгээр шидэт дагинасаас та нар суралцах хэрэгтэй. Тэр урт халбагаар бие биенээ хооллох нь маш хялбар төдийгүй их хөгжилтэй юм. Тэд баяр хөөртэй тоглоцгоосон байж таарна. Хүн бүр л инээж байсан. Гэтэл тэдгээр сүнс сүгнүүд юу ч идэж чадалгүй их ууртай, хоосон ходоодтой буцацгаажээ.

Гэгээрсэн хүмүүс маш тайван амгалан амьдардаг, яагаад гэвэл бид юмсыг саруул ухаанаар харах чадвартай байдаг. Хэрэв бид гэгээрээгүй бол бидний сэтгэл “Би их чухал хүн” гэж бодсоор байх ба энэ нь илүү их гай зовлон болдог. Энэ дэлхий дээр хэн ч байхгүй зөвхөн “Би” ганцаараа байдаг гэж бодохоороо бид зөвхөн бэрхшээлийг өөрөө эдлэх болдог, мөн аз жаргал ч гэсэн ийм зарчимтай байдаг. Эндээс үзэхэд энэ би үзэл нь утгагүй хэрэггүй зүйл болж байгаа биз!.

...............оОо...............

ЭХИЙН ЗӨВЛӨГӨӨ

Сүй тавьж нөхөрт гарсан охин нь хол явах болжээ. Түүнийг нөхрийнхөө гэр лүү явахынх нь өмнө эх нь түүнд хамгийн сайн зөвлөгөө өгөв. Эх нь уйлаагүй бөгөөд охиноо ч уйлахыг зөвшөөрсөнгүй. Үүний оронд ээж нь хэлсэн нь: ”Чи намайг сонсох ёстой! Энэ бол хамгийн аз жаргалтай өдөр, чамд Аръяабалын аргаар бясалгадаг мөрийтэй тоглодоггүй, алиа салбадай шиг бусад

48

48

эмэгтэйчүүдийг эргүүлдэггүй, уудаггүй, мэхэлдэггүй, харин үнэнч шударга, буянтай өглөгч, дөлгөөн, ёс суртахуунтай, ариун явдалт, гаднаа ч дотроо ч царайлаг ийм сайн нөхөр өгч Бурхан чамайг адисласан байна.”

Дотор тал нь гаднахаасаа илүү сайхан юм. Дотор тал нь цагаан, харин түүний гадна тал нь бараан. Охин инээмсэглэн эх рүүгээ хайр халамж дүүрэн харж анхааралтай сонсов. Эх хэлсэн нь: ”Одоо чи шинэ гэрлүүгээ явна. Хадмынхаа хамаатан саднуудтай өөрийн юм шиг харьцаж бай! Чи намайг болон эцгийгээ хүндэтгэдэг шигээ хадам эцэг эхээ хүндэтгэж бай! Нөхрийгөө өөрийн ганц Бурхан, багш, найз, хамгаалагч мэт үзэж газар дэлхий дээрх хамгийн хайртай хүндэтгэдэг хүнээ гэж хандаж бай! Тэгвэл хожим нь чи хүүхдүүддээ үлгэр жишээ болон гэрэлтэх болно, мөн чи шинэ гэр бүлдээ нэр алдар, аз жаргал, бахархлыг авч ирэх болно. Үүнийг нөхрийнхөө төлөө, миний төлөө, эцгийнхээ төлөө, энэ гэр бүлийн ах дүүсийнхээ төлөө энэ үүргийг чи гүйцэтгээрэй. Мөн түүнчлэн ийм замаар чи бид бүгдийг, өөрийгөө, бүхнээс илүү нөхрийгөө алдаршуулах болно.

Өөрийн гэр бүлдээ, нөхрийнхөө өмч хөрөнгө мөн бизнест анхаарлаа хандуулж, энэ нь нөхрийн чинь бизнесийг цэцэглүүлж, өндөрлөгт хүргэвэл гэр бүлийн чинь элбэг дэлбэг байх амьдралын баталгаа болж чиний хүүхдүүд ч аятай тухтай амьдрах болно. Өнөөдөр ингэж гуниглах бол юу ч биш, одоо зөвхөн ирээдүйгээ харах шинэ сорилт чамайг хүлээж байна. Энэ ертөнцөд нөхрөөрөө хайрлуулах нь хамгийн сайхан. Чи сайн эхнэр байхыг чармайх хэрэгтэй, тэгвэл чи амьдралдаа тэр бүх амжилтыг олж аз жаргалтай байх болно.”

Охин хэлсэн нь: ”Гэвч таны хэлсэн энэ сайхан үүрэг, сүр жавхлантай хариуцлагыг биелүүлэхийн тулд би юу хийх хэрэгтэй юм бэ?”

Эх хэлсэн нь:” Чи сайн идэж, сайхан хувцаслаж, мөн өдөр бүр сайн унтах хэрэгтэй.”

Охин: ”Тэгье ээж ээ, би ойлголоо.”Ингээд хадмынхаа гэрт очоод тэр яг л ээжийнхээ захиснаар тийм байлаа.

Өдөр бүр сайн унтаж, сайн идэж, сайхан хувцаслаж байв. Хадмын гэр бүлийн бүх гишүүд нь түүнтэй хамт баяр хөөртэй байдаг болжээ. Тэр илүү үзэсгэлэнтэй, даруу, ухаалаг, ажилсаг болж, нөхөр хүүхдүүд болон хадмын гэр бүлийн төлөө улам их мэрийсээр байв.

Бусад хүмүүс ирж түүний нууцыг асуудаг байв. “Чи үүнийг яаж хийдэг байна вэ? Чи тийм хол газраас ирчихээд энэ нутгийн ёс заншлыг юу ч мэдэхгүй байж яаж ингэж сайн хийдэг байна вэ? Эдгээрийг чи яаж амжуулдаг вэ?” гэж асуудаг байлаа.Жирийн бэр байсан тэр одоо гурван хүүхдийн бахдмаар эх болсон, мөн гэр бүлийн хамгийн чухал хүн нь, нөхрийнхөө компаний даргын нарийн бичиг, эмэгтэй босс нь, бүх л өрх гэрийнхээ гэрийн ажилтан нь,/Бүгд инээлдэв/хадам эцэг эх болон ахмадууддаа асрагч нь, хадам дүү нартаа толгойлогч нь гэх мэт үүрэг хариуцлагатай, эрүүл сайхан, ухаалаг, гурван хүүхдийн хайрт ээж тэрээр

49

маш дарууханаар хариулсан нь: ”Эхийн маань хайрын зөвлөлгөөгөөр би энэ бүхэнд хүрсэн юм.”

Мэдээж хүн бүр: ”Надад хэлээч, надад хэлээч, гуйя, надад тэр зөвлөгөөгөө өгөөч!” гэв. “Миний эх намайг шинэ бэр болоод наашаагаа гарахын өмнө гуниглаж байхад минь хадмынхаа гэрт очоод бөх унтаж, маш сайн идэж, сайхан хувцаслаж байгаарай!” гэсэн юм. Хүн бүр л хэлсэн нь: ”Юу? Ямар зөвлөгөө гэхээрээ ийм байдаг байна аа? Тэгээд чи яг тэгж хийгээд танай гэр бүл ийм болсон юм уу?”Тэр хэлсэн нь: ”Тийм ээ би яг тэгж хийсэн, өдөр бүр сайн иддэг, бөх нойрсдог, сайхан хувцасладаг. Миний хийсэн юм гэвэл энэ л байна.”Тэд хэлсэн нь: ”Яаж? Ямар утгатай юм бэ? Энэ тоглоом биз дээ, чиний хүчээр танай гэр бүл болон бүх юм чинь бүгд сайн байгаа биз дээ? Бидэнд тайлбарлаж хэлж өгөөч гуйя, чи тоглож байгаа биз дээ?”Тэр хэлсэн нь: ”Үгүй, үгүй. Миний эх сайн идэх хэрэгтэй гэсэн нь би бүх л гэр бүлийн төлөө анхаарал халамжаа тавих ёстой, зочдоо оруулан бүгдийг цадтал мөн сэтгэл хангалуун болтол хооллох хэрэгтэй гэсэн үг. Тэгээд би хоолны үлдэгдлийг өөрөө иддэг юм. Яагаад гэхээр хүн бүхэн сэтгэл хангалуун болчихоор хэн ч надад юугаар ч саад болдоггүй. Би өлсөхөөрөө эргэн тойрон эргэлдэж ямар ч байх нь хамаагүй үлдэгдлийг идэхэд маш амттай дур булаам, тэжээллэг мөн маш их адислалын хүчтэй болдог.

Би юм идэхийнхээ өмнө Сума Чин Хайд залбирахад тэр миний хоолыг адисладаг./Багш инээв/ Иймээс би юу л иднэ тэр зөгийн бал болчихдог. Миний бие хүчтэй, ходоод маань дүүрэн, зүрх сэтгэл минь ханамжтай байж би амттай хоолонд баясаж, сайн хооллосны дараа өөрийн гэр бүлдээ хамгийн сайнаараа үйлчилж өөрийгөө тэдэндээ бүрэн зориулдаг. Мөн хүн бүр цадаж сэтгэл ханасны дараа тэд бас намайг хайрладаг, түүнчлэн би тэднийг маш сайн халамжилдаг учраас тэдний хайрын мэдрэмж намайг адисладаг. Тэднийг аз жаргал дүүрэн байхад нь миний зүтгэл зохих хэмжээгээр байдаг ба тэдний бүх сайн ерөөл, сэтгэл хагалуун мэдрэмж намайг адисладаг. Сайн иддэгийн маань нууц энэ дээ.”Тэгэхэд тэд хэлсэн нь: ”Чи шөнө бүр гүн нойрсдог гэсэн чинь ямар утгатай вэ? Унтахдаа чи айж түгшдэггүй гэж үү?”Тэр хэлсэн нь: ”Үгүй. Миний эх сайн унт гэж хэлсэний утга нь хүн бүр унтсаны дараа би бүх л хаалга үүдийг цоожилж, гэрлүүдийг унтрааж, бүх юм байрандаа байгаад мөн түүнчлэн хулгайч манайд орж ирэхээргүй аюулгүй болсонд өөртөө итгэлтэй болж хүн бүр гүн нойрсож, биеийн байдал нь сайн байгаа эсэхийг мэдэж гэр бүлийнхээ бүх гишүүдэд анхаарал тавь гэсэн үг. Тэгсэн цагт би сэтгэл түгшихгүй болно. Тэгээд би бүгд өөрсдийн дулаан хөнжилдөө тааламжтай унтаж, мөн тэд бүх л шөнийн турш ямар нэг юм гуйхаар юм уу, эсвэл өвдөх шалтгаан гарч хэзээ ч босож намайг үймүүлэхгүй гэдгийг шалгаж мэдсэн учраас миний сэтгэл амарч алжаалаа тайлахаар хэвтдэг. Тэгж

50

50

байж би сэтгэлийн түгшүүргүй болдог. Би өөр хийх юм юу ч үгүй учраас нойрондоо гүн автдаг. /Бүгд инээлдэв/ Ээжийн маань үгийн утга энэ дээ” гэжээ.

Тиймээс бүх хүмүүс ээжийнх нь мэргэн ухаан болон түүнээс илүү охиных нь билэг ухаанд үнэхээр гайхан, энэ яриа тэдний сэтгэлд хоногшсон байна. Мэдээж охин нь ээжийгээ дууриалгүй яахав. “Одоо нэг юм үлдлээ гуйя, одоо сүүлчийнх нь. Өө., чи яаж сайхан хувцасладаг юм бэ?”Ингээд тэр хэлсэн нь: ”Тийм ээ. Сайхан хувцаслах гэдэг нь чи үргэлж зохих ёсоор зөв цэвэр хувцасла гэсэн үг, чи өглөө босохдоо ч, унтахын өмнө унтлагын хувцсаа өмсөхдөө ч тэр баяр баясгалантай байж инээмсэглэн хувцасла. Чи хайрын нинжин сэтгэл дүүрэн байж хувцсаа өмсөхөд Бурхан хүртэл сэтгэл зүрхийг чинь шагнана, мөн хүмүүс чамайг харахад тэд тэнгэрийн дагиныг харах болно, тэд чиний нүүрэн дээрх хайрыг харна, тэд чиний нүднээс хайр хишиг гэрэлтэн байгааг харах болно, тэд чиний буянтай сайхан инээмсэглэлээс чинь Бурханыг харах болно. Миний эхийн сайхан хувцасла гэсэн нь энэ дээ.” Би өдөр бүр сайхан хувцасладгийн учир нь энэ. Өдөр бүр эрүүл байхын тулд сайн хооллодгын учир энэ, шөнө бүр сайхан зүүд зүүдлэн унтдагын учир энэ. Хэрэв бүх юмыг ингэж хийвэл чиний гэр бүлийн гишүүд, чиний хадмууд түүнчлэн чи өөрөө ч сайхан байх болно гэхэд хүн бүр талархан алга ташиж, инээмсэглэн өөрсдийгөө сайхан хувцасласаар гэрлүүгээ харьжээ.

...............оОо...............

ВИКТОРИЙ ХААН БА ТАВАН ЗУУН ГУЙЛГАЧИД

Буддагийн өмнөх амьдралын нэгд хамаарах нэгэн үлгэр байдаг. Энэ төрөлдөө тэр Пасифэр гэдэг нэртэй байр хөлслөгч байжээ.

Нэгэн цагт /Аннатакапикитикакапака/ дахь Четтавана ашрамийн дэргэдэх Сарасвати хотод Нэгэн Гэгээрсэн хүн амьдардаг гэж сонсжээ. Та нар хэдийнээ тэр газрыг мэддэг биз? Хэлэхэд их хэцүү шүү. Тэр цагт Будда болон хуврагуудаас хоол хүнсээр хамааралтай таван зуун гуйлгачид хөрш амьдардаг байжээ.

Тэд яаж ийм болсныг би гайхаж байна? Тэд магадгүй энд ирээд хоолны үлдэгдлийг иддэг юм уу эсвэл тэнд ирээд холхилдож байгаад Будда болон хуврагуудад хүн бүр хоол барихыг хараад түүнээс үлдэгдлийг нь аваад иддэг байсан ч байж магадгүй. Ийм л байдаг байх.

Нэгэн өдөр Четтаванагийн эдэлбэр газар санаандгүй байтал тэдгээр таван зуун гуйлгачид Буддаг зорин ирж түүнээс тэднийг лам болгон сахил хүртээхийг гуйцгаав. Тэд Түүнд хэлэхдээ: ”Энэрэлт Эзэн минь, таны өршөөлөөр, ах

51

дүүгийн барилдлагын нигүүлсэлээр бид цатгалан байна. Одоо Та аугаа нигүүлслээ хайрлаж биднийг хуврагийн гэр бүлдээ багтаахыг болгоон соёрхоно уу? Бид чин сэтгэлээсээ хүсч байна” гэв. Ингээд тэд лам болно гэсэн үг юм.

Будда тэдэнд хэлсэн нь: “Миний сургах ном бол цэвэр үнэний цогц бөгөөд нийгмийн байдал, баян ядуу, сайн муугийн ялгаагүй болгоно. Энэ нь цэвэр усаар угаалга хийхтэй адил. Ус бол нийгмийн байдал, баян ядуу, сайн мууг ялгалгүйгээр угаадаг. Энэ нь тэнгэр газар, уул хад гэж ангид үзэлгүйгээр бүх л бодисыг шатааж байдаг гал шиг юм. Миний багшлах ч мөн адил тэнгэрийн доорх бүх л газар, хаана ч хамаагүй, эрэгтэй эмэгтэй, охид хөвгүүд, баян ядуу хэнийг ч ангид үзэхгүй юм” гэжээ.

Мэдээж энэ утгаараа тэдгээр гуйлгачдыг хийдийн шавь болгон дуртай хүлээн авч байна гэсэн үг. Эзний хэлснийг тэд сонсоод итгэн баярлан баясацгаав. Тэгээд тэд дахин элсэн орох зөвшөөрөл гуйв. Тэр эрт үед ийм дүрэмтэй байсан байж магадгүй. Та нар Буддад түүнийг дагах тухай хүсэлт гаргахдаа хоёр буюу гурван удаа чин сэтгэлтэйгээ мөн ул суурьтай байдлаа үзүүлж хүсэлт гаргах хэрэгтэй. Ингээд Эзэн “Тавтай морил” гэж хэлэв.

Ийнхүү тэд эрэгтэй хүмүүс байхаа больж мөн үсээ авхууллаа. Тэд шар нөмрөг өмсөцгөөж ёсын дагуу лам болцгоов. Эзнийг тэдэнд ном сургаал айлдах үед тэдний оюун ухаан чөлөөлөгдөж, тэдний эгэл амьдрал нь хувирч архадууд болжээ.

Тэр улсын нөлөө бүхий нийгмийн дээд ангийхан, сууц хөлслөгчид, худалдаачид мөн хатагтай нар нөгөө золгүй гуйлгачдыг шашины бүлэгт дуртайяа хүлээн авсаныг нь сонсоод ихэд гомдоцгоожээ. Тэд өөр хоорондоо “Хэрэв бид буян хийхээр Будда болон нигүүлсэнгүй хуврагуудыг урихад тэдгээр гуйлгачид бас бидний дээр сууж, бид тэдэнд хүндэтгэл үзүүлэх хэрэг үү гэх мэт. Тэгвэл бидэнд гутамшигтай болно” гэцгээв.Энэ нь тэдгээр хүмүүс тэр гуйлгачин хуврагуудыг үл тоомсорлож байна гэсэн үг юм.

Ингээд эртний учрал ерөөлөөр хан хүү Викторий Будда, хуврагуудыг урилаа. Тэгээд дараа нь тэр Буддад хэлсэн нь: “Өө, Эзэн минь. Би Будда хуврагийг урьсанаас биш сүүлд хувраг болсон тэдгээр гуйлгачдыг уриагүй шүү!”гэжээ. Тэр ялгаварлаж байлаа. Үүнийг та нар сайн гэж бодож байна уу? Үгүй ээ, энэ бол сайн биш.

Дараагийн өдөр Эзэн болон түүний шавь нарын хан хүүгийн гэрт очих цаг болоход Будда нөгөө уригдаагүй хуврагууддаа хэлсэн нь: ”Өглөгийн эзэн та нарыг урьсангүй, тэгэхээр та нар хойд зүгийн эх газар руу яваад тариалах, ургац авах юу ч үгүй газраас зэрлэг цагаан будаа олж авчир. Түүнийгээ өглөгийн эзний гэрт авчраад тэнд идээрэй!” гэв.

Буддагийн зааврын дагуу тэд архадын оюун ухааны хүчээр үтэр түргэн хойд зүгийн эх газар руу нисэцгээж бадрын саваа будаагаар дүүргэцгээв. Тэгээд тэнгэрийн юм шиг үзэсгэлэнт зэлүүд газраар хан хүү Викторийн ордон руу нисэн ирж нэг эгнээ болон сууцгаагаад онцгой будаагаа идэцгээлээ. Хан хүү Викторий тэнгэрээр нисэн ирсэн тэдгээр хуврагуудыг хараад гайхан биширч

52

52

чадал хүчинд нь итгээд Буддагаас асуусан нь: ”Өө, Эзэн минь. Эдгээр сүр жавхлантай, гайхалтай ариун гэгээн цэцэн мэргэн эрчүүд хаанаас ирээ вэ?” гэхэд Будда хэлсэн нь: ”Та тэднийг танина. Хан хүү минь сайн сонс, би танд тэдний тухай хэлье. Эд чинь нөгөө уриагүй хуврагууд шүү дээ. Та тэднийг уриагүй учраас тэд хойд нутгийн цөлийн будаа идэх гэж олж авчирсан юмаа.”Хөөх! Аймшигтай юм. Хан хүү Викторийн оронд хэрэв та нар байсан бол яах байсан гэж бодож байна? Баярлан баясах уу? Ичих үү? Аймшигтай байх уу?

Ханхүү Викторий үүнийг сонсоод их ичжээ. Тиймээ, та нар ухаантай байна. Та нар зөв тааж байна. Тэр өөрөөсөө их ичсэн. Тэр ийм зүйл хийсэндээ их гэмшиж Буддад хэлсэн нь: ”Миний харанхуй мунхагаас болж би эдгээр ариун гэгээн эрчүүдийн тухай ойлголтгүй байснаас тэднийг уриагүй байна. Эзэнтэн минь таны буян аугаа юм. Хэдийгээр эдгээр ариун гэгээн эрчүүд энэ улсын нийгмийн доод ангийн гуйлгачид боловч Эзний нигүүлслээр маш удаан хугацаа зарцуулж айж энэ ертөнцийн баяр баясгалан, ашиг тусыг олж авчээ. Өө, Эзэн минь. Таны энэ дэлхийд ирсэн нь иймэрхүү зүйлийн төлөө юм. Эдгээр гуйлгачид ямар буян үрээр таньтай уулзаж чөлөөлөгдөхөд хүрэв, мөн урьдын ямар нүглээс болж гуйлгачин болж төрснийг тайлбарлаж өгөөч” гэв.

Энэ бол үйлийн үртэй холбоотой юм.Ингээд дараах зүйлээр тайлбарлав. “Их урт хугацаа өнгөрч, эртний юмыг

эргэн санахад олон Хувилгаад нэртэй нэгэн уул байжээ. Нэгэн цагт уулан дээр хоёр мянган хувилгаад амьдардаг байсан ба үзмэрч тэдэнд: “12 жилийн турш тэнд бороо орохгүй” гэж урьдчилж хэлжээ. /Хувилгаантан гэдэг нь агаараар нисэх, мянган миллийн тэртээхийг харах, ямар ч хана туурга гэх мэтийн саад тотгорыг нэвт харах гэх мэт маш их ид шидийн хүчинд хүрсэн, түүнчлэн буянтай ариун явдалтай хүмүүсийг хэлдэг. Тийм учраас тэднийг хувилгаад гэж дууддаг байв. Тэдгээр хувилгаад дараахан нь тэр газар амьдардаг Пасифэр гэдэг хөрөнгө чинээтэй байр түрээслэгчийнд очиж гэнэ. Тэгээд тэд түүнээс 12 жилийн турш хоол ундаар хангахыг гуйж хэрэв чадахгүй бол өөр тийшээ явахаа хэлсэн байна.

Тэгэхэд байр түрээслэгч тэдэнд хэлсэн нь: ”Ариун гэгээн хувилгаад аа. Өөр тийшээ бүү яв. Энд үлдээч, би та нарыг гуйя. Би 12 жилийн турш өргөл өргөх болно” гэв. Тэд 12 жил хур бороогүй байх учраас тэдгээр хувилгаад байр хөлслөгч рүү ирж 12 жилийн турш тэднийг хоол хүнсээр найдвартай хангахыг гуйсан юмсанжээ.

Байр хөлслөгч тэгээд 12 жилийн турш Ариун гэгээн эрсийн хоол хүнсийг хангахад хүрэлцээтэй эсэхийг няраваасаа асуув. Тэгэхэд тэр хүрэлцээтэй гэж хэлсэн ба байр хөлслөгч хувилгаадад үйлчлүүлэхээр таван зуун эрчүүдтэй тохирчээ. Таван зуун эрчүүд хэсэг хугацаанд тэдэнд үйлчлээд ядарч эхэлсэн ба эдгээр гуйлгачингуудыг халамжилсаар хэтэрхий их зовж байна гэж өөр хоорондоо дүргүйцлээ хэлж эхлэв.

53

Тэр үед мөн хоолны цаг болоход хувилгаадыг дууддаг нэг эр байсан ба тэр өөрийг нь үргэлж дагаж явдаг нохойтой байж. Нэг удаа тэр хуврагуудыг дуудахаа мартчихжээ. Гэтэл нохой тэдэн руу хуцаж эхэлсэн ба хуврагууд хоол бэлэн болсныг мэдээд явцгаажээ. Хэсэг хугацааны дараа хуврагууд байр хөлслөгчид хур бороо удахгүй наашлах учраас үрээ суулгах тариалангийн талбайгаа бэлтгэх хэрэгтэй гэв. Тэдний зөвлөгөөгөөр байр хөлслөгч ажилчиддаа талбайдаа ажиллаж эхэл гэж хэлжээ.

Тэд арвай, улаан буудай, түүнчлэн тариаллах олон төрлийн суулгац суулгав. Суулгацууд соёолж, усны савнаас өндөр болж боловсорч гүйцэхэд байр хөлслөгч хувилгаад руу явж яаж сайн ургац авах вэ? гэж асуужээ. Тариалалт чинь сайн болно тэгээд цагаас цагт усжуулж байх зөвлөгөө өгснөөр ургац хураалт болоход олонтаа хураалт хийснээр түүний агуулах дүүрэхэд байр хөлслөгч баяр баясгалантай болов. Хуврагуудад үйлчилж байсан таван зуун эрс ийнхүү тэдний хүч чадлын илрэлийг үзээд үнэхээр их ичиж, гэмшицгээн тэдгээр ариун гэгээнтэнд буруугаа хүлээж хэлсэн нь: “Ариун гэгээнтэн минь. Бид та нарыг муухай үгээр доромжилсон бөгөөд өөрсдийн нүглээ наминчилж байна. Ирээдүйд хэзээ нэгэн цагт та нартай бид уулзаж чөлөөлөлтөнд хүрч магадгүй.”

Хуврагуудын эсрэг хэлсэн тэдгээр муу үгсээс болж таван зуун эрс таван зуун төрөлдөө ядуу тарчиг гуйлгачид болж төрсөн юм. Хожим нь нүглээ наминчилж, ам тангараг өргөсний үрээр тэд надтай учирч зовлон нь дуусч үхэж төрөхийн хүрднээс ангижирсан билээ. “Хан хүү минь, та үүнийг ойлгох хэрэгтэй. Би бол тэр Пасифэр нэртэй байр хөлслөгч юм. Удияна бол миний нярав байсан юм. /Удияна эдүүгээ цагт Буддагийн шавь нарынх нь нэг юм./

Харин та, хан хүү Викторий хоолны цаг болход хуврагуудыг дууддаг тэр эр байсан ба харин Сайхан дуу гэж нэрлэгддэг та бол тэр нохой юм. /Хан хүүгийн хажууд Сайхан Дуу гэж нэрлэгддэг хүн байсан./ Тэр хоолны цаг болсоныг хуцалтаараа мэдэгдэж зөвхөн ганц удаа л ариун гэгээнтэн эрсийг дуудсан учраас дараагийн бүх л амьдралдаа сайхан дуу хоолойтой болсон. Тэдгээр таван зуун гуйлгачид бол тэр үе дэх таван зуун үйлчлэгч эрс юм.” Буддаг ингэж ярихад заримынх нь дэс дээшилж байсан ба заримынх нь оюун ухааны хөгжил нь дээдийн дээд гэгээрэлд хүрчээ. Эзний энэ ярианаас бүгд зам мөрт орж тэдний сэтгэл баясан цэнгэв.

...............оОо...............

Энэ номон дахь үлгэрүүдийн ихэнх нь хувраг хүн болох оюун ухааны бясалгалтангуудад өргөл өгөх нь ямар их ач тусыг авчирдгийг харуулж байна. Эдгээр хувилгаад Будда болоогүй ч байж магад. Гэвч тэдний дагаж мөрдөж байгаа зам нь зөв бөгөөд Үнэний зам юм. Тэд бясалгаад зохих хэмжээний билэг ухаанд хүрсэн бөгөөд тэд хор хөнөөлтэй муу харгуйд төөрч будилахгүй. Тиймээс эдгээр хүмүүс тэдэнд өргөл өргөсөн нь ийм ач тусад хүргэсэн байна.

54

54

Ийм хүмүүст өргөл өргөх нь маш их буян хишгийг өөрсдийн амьдралд авчирч эцэст нь амьд Буддатай учирч чөлөөлөлтөнд буюу дээдийн гэгээрэлд хүргэдэг юм. Нохой хүртэл сайхан сэтгэлээрээ хувилгаад руу хуцаж тэдэнд хоол бэлэн болсныг хэлсэн нь маш олон удаагийн төрөлдөө хүн болж түүнээс гадна үргэлж сайхан дуу хоолойтой болжээ. Эцэст нь тэр Буддаг Энэтхэгт төрөхөд Түүнтэй дахин учирсан, тэгээд Түүнтэй хамт мөн хан хүүтэй хамт бясалгал хийсэн юм.

Тэгээд ч ханхүү Викторий ер нь хуврагуудыг гуйлгачид уу, эсвэл сүр жавхлантай хүмүүс үү гэж өөд уруу нь ялгаварлах тийм санаа гарч ирэхгүй байх байсан. Гэвч ийнхүү ялгаварлан үзсэн нь тэдгээр гуйлгачдын өмнөх амьдрал дахь муу үйлийн үрээс болсон байна. Та нар санаж байна уу? Энэ үйлийн үр нь тэд Буддаг жирийн хүн байхад түүний удирдлага дор хувилгаадад үйлчилж байхад тохиолдсон шүү дээ. Түүнчлэн тэдний олж авсан энэ муу үйлийн үрээс болж тэд хан хүү Викторийтой учрах үед хан хүү өөрийн урилгандаа тэдгээр хүмүүсийг оролцуулахгүй гэдгээ зөн совингоороо мэдэрсэн байв. Гэвч хан хүү Викторий ялгаварлах үзэлгүй байтлаа ингэсэн нь үйлийн үр байсан юм. Энэ бол хан хүүгийн гэм буруугаар болоогүй, тэгээд ч бид түүнийг буруутгаж чадахгүй. Энэ бол тэр таван зуун гуйлгачдын өмнөх амьдралын үйлийн үр. Түүнээс гадна бидэнтэй тохиолдож байгаа учрал бүр учир шалтгаан үгүйгээр болохгүй гэдгийг та нар ухаарч байгаа биз ээ.

Энэ үлгэр нь бидний урьдах нүгэл, урьдах алдаа эндэгдлийг цэвэрлэхийн тулд Үйлийн үрийн Эзэн биднийг эртнээс сонгон шагнахын тулд амьдралд маань учирсан ямар ч сорилт туршилтуудыг хүлээн зөвшөөрч, хүлцэнгүй тэсвэр тэвчээртэй байхад сургасан юм. Эхнийх нь болох таван сахилыг сахихдаа мэдээж хайрын нинжин сэтгэлтэй, хүлцэнгүй тэсвэр тэвчээртэй байж сахидаг. Та нар ирээдүйдээ зориулж муу үрслэг тариалж болохгүй. Өнгөрсөний муу үйлийн үрийг ямар ч гэсэн бид дуустал нь дуртай хүлээн зөвшөөрч тэсвэртэй байж давах болно. Жишээ болгоход энэ үлгэрт таван зуун гуйлгачид өнгөрсөн амьдралдаа их муу хэрэг хийсэн боловч тэд үүндээ гэмшицгээсэн юм. Таван зуун удаагийн амьдралдаа цээрлэлээ төлсний дараа тэдний энэ өнгөрсөн амьдралын муу үйлийн үр нь төлөгдөж дуусчээ.

Одоо та нар хэдхэн мөч залхуурсаны улмаас, хувилгаадыг хүндэтгэж бишрэлгүй өргөл өргөөгүйгээс, зүрх сэтгэлдээ хүндэтгэлгүй хэдхэн үг хэлсэнээс болж тэдгээр таван зуун хүмүүс таван зуун удаагийн амьдралдаа гуйлгачид болж тэдний амьдралын хэв маяг байр байдлаас болж бусад хүмүүсийн зүгээс доромжлол амсаж, мөн дэндүү их гачигдал зовлон зүдгүүр, өлсөх, даарах зэргийг туулсан байна. Тэгээд тэд өөрсдийн бүх нүгэл хилэнц, цээрлэлээ амьдралаас бүдүүлэг авирласан, үйлийн үрийн үлдэгдэл тэднийг хүрээлэн байгаа орчны байдалд хоргодож байснаас ингэж ялигүй жаахан нөлөөлсөн байна. Энэ нь ханхүү Викторий тэднийг зөн совингоороо үнэртэж, харж, мэдэрч байснаас харагдаж байна. Тийм учраас ханхүү ингэж эсрэг үйлдэл хийсэн ба тэднийг өөрийн цайллагандаа урихыг хүсээгүйдээ ингэсэн юм биш. Үнэндээ

55

бид ямар ч юмыг үйлдсэн буюу үйлдэж байгааг хэдийгээр үүнийгээ ердөө мэдэхгүй байсан ч тэдгээр юмыг биднийг хийж байгааг урьд нь тэдгээр хүмүүс ердөө хараагүй байсан ч, эсвэл бидэнтэй ерөөсөө уулзаагүй байсан ч тэд бидний гэрлэн биеэс, бидний энергийн талбайгаас, бидний соронзон талбайгаас ямар нэг юмыг илрүүлэх чадвартай байдгаас тийнхүү эсрэг үйлдэл хийдэг байна. Тийм учраас өөрсдийгөө хамгаалахын тулд өө сэвгүй, төгс цэвэр байж мөн ухамсартайгаар мэрийж цаг үргэлж бид анхааралтай байх ёстой гэдгийн учир нь энэ. Тэгэхгүй бол бидэнд юу ч тохиолдсон бид бусдад бурууг тохож болохгүй юм.

...............оОо...............

ТЭСВЭР ТЭВЧЭЭРТЭЙ ГҮНЖ

Энэ бол Буддын шашины өөр нэг үлгэр юм. Түүнийг Чан-рен гүнж гэж нэрлэдэг. Чан гэдгийн утга нь цэвэр ариун, рен гэдэг нь тэсвэртэй гэсэн утгатай. Тэр маш их хатуужилтай учраас Чан-рен гэж дуудагддаг байжээ.

Тэр гүнж нь Версна гэдэг хааны бага охин юм. Гүнж эцэг эхийнхээ хувьд үнэхээр сайн охины ёсоор байдаг ба хэтэрхий их тэвчээр хатуужилтай ажээ. Гэвч тэр нэг дутагдалтай байсан нь үнэхээр муухай, хэтэрхий муухай, аймаар муухай, итгэмээргүй муухай байсан юм. Үүнээс болоод тэр 18 настай боловч гэрлэж чадахгүй байлаа. Энэ “Цэцэг” удаан хугацаагаар цэцэглэхгүй бол болохгүй болсон байна. Түүний эцэг эх охиныхоо гэрлэлтийг ердөө төлөвлөж чадахгүй байлаа. Тэд түүнд нөхөр олохыг их хичээдэг боловч бүгд талаар болно. Охиныг нь ийм царайтай болгосон нь шударга бус, хайхрамжгүйгээс боллоо гэж Бурханыг тэд зэмлэдэг юм. Гүнж ийм муухай учраас хэн ч түүнийг харахаараа тэсвэрлэж чадахгүй ухаан алддаг гэнэ.

Тэр ямархуу муухай байсан гээч? Пөөх! Түүний хамар нь их намхан, хавтгай мөн хамрынх нь хоёр нүх нь том бөгөөд тэнгэр тийшээ хандсан юм шиг. Хүн бүр л уулзангуутаа даруй түүний хамрын нүх рүү хардаг байв. Түүний магнай нь овон товон, шүднүүд нь гадагшаа ургасан нь ямар нэгэн нууц хадгалахад түүнд туслахыг хүсэхгүй байгаа юм шиг. /инээв/ Бүх шүднүүд нь гадагшаа цэвэр агаар руу тэмүүлсэн юм шиг. Аман дотроо байвал хэтэрхий халуун байгаа юм шиг. Түүний нүд нь нүдтэй адил биш, тэдгээр нь дэндүү том бөгөөд аймаар.

Бас түүний биеийн галбирыг дурьдахын нь ч хэрэггүй. Тэр өндөр бөгөөд урт нарийн. Гэвч үүнд нь зөв харьцаа байхгүй. Тэр мануухай шиг явдаг. Хэн ч гэсэн түүнийг харахаараа яг л сүнс сүгтэй тулгарсан юм шиг санагддаг. Энэ их аймаар юм. Залуу сурвалжит эрчүүд олноороо хол байхын тулд гадаадад сурахаар явцгаажээ. /Бүгд инээлдэв/ Өөрөөр хэлбэл түүний нөхөр болохоос айцгааж байв.

56

56

Тэр, хоёр эгчийнхээ тольдохыг мөн тэднийг гадаад төрхөндөө баясаж байхыг хараад гонсойж гүн гашууддаг байлаа. Гэхдээ тэр эгч нартаа ердөө ч атаархаж жөтөөрхдөггүй ердөө л өөрийн байдалдаа гуниглаж харамсдаг. Тэрээр өндөр оюун ухаантай, буянтай хатагтай байтал эгч нар нь өөрсөддөө омог бардам, түүнтэй адил юм нэг ч үгүй. Тэр их өөр байсан. Хэдийгээр тэр муухай царайтай боловч хүн бүр түүнд хайртай байв.

Түүний эгч нар үзэсгэлэнтэй бөгөөд омог бардам, тэд өөрсдийн дүүгээ их муухай гэдгийг мэддэг бөгөөд түүнийг үл тоомсорлон зориудаар нүдээ өөр тийш нь шилжүүлнэ. Бас түүн рүү нөхөрсөг бусаар харж байнга нуруугаа харуулна. Тэд түүн рүү хэзээ ч найрамдалтайгаар, эсвэл ойр дотно байдлаар хардаггүй, түүнтэй ердөө ч ярьж хөөрдөггүй, түүн рүү сайн уу? ч гэж хэлдэггүй, хэзээ ч тайтгаруулж байгаагүй, түүнтэй бүх юманд хэзээ ч ямар ч харьцаа үүсгэдэггүй. Тэд хаанд түүнийг ордны гадагш хэзээ ч явуулж болохгүй, тэгвэл хэн нэгэн нь тэднийг муу хэлэх буюу хааны гэр бүлийнхнийг үзэн ядах болно гэж хэлдэг байв. Тэгээд ч тэр эдүүгээг хүртэл гадагш гарч тоглох зөвшөөрөл хүсдэггүй байлаа.

Ямар ч найз нөхөдгүйгээр тэр ганцаардаж, дарамтанд байдаг. Хэдийгээр тэр ийм байдалд байдаг боловч эцэг эхийнхээ сайн охины ёсоор байж эгч нарыгаа хүндэтгэдэг. Тэр захиргаан доорх хүмүүстээ, мөн зарц нартайгаа маш ухаалаг харьцаж сэтгэл харамгүй байдаг байв. Хэн нэгэнд ямар нэгэн юм дутагдахад эсвэл ядуу хүмүүст тусламж хэрэгтэй үед тэдэнд хамгийн сайнаар туслахыг хичээдэг байсан юм. Тэр өөрийн үнэт эрдэнийн зүйлээсээ юмуу хэрэгцээний зориулалттай мөнгөнөөсөө тэдгээр хүмүүст өгдөг. Хэн нэгэн нь өвдөх юм бол тэр халамжлахыг хичээх буюу эсвэл түүнд туслахыг эмчээс гуйна. Яагаад хүн бүр түүнийг хайрладгийн учир энэ. Харин хүмүүс хоёр эгчид нь дургүй. Түүний магтууштай үйл хэргийн алдар цуу, түүний таагүй гадаад төрхийг үл харгалзан бүх л улс орноор төдийгүй хөрш оронд ч тархсан байлаа. Түүний ач буянтай байдал болон гадаад төрхийг аль алиныг нь сайн мэддэг болсон байв.

Нэг өдөр Чан-дэр /энэ үгийн утга нь Хятадаар буяныг эрхэмлэгч/ гэдэг нэртэй хөрш орны хан хүү хаант улсад нь ирэв. Тэр эмэгтэй хүний дур булаам байдалд анхаарал тавьдаггүй ч байж магадгүй. Яагаад гэхээр хан хүү Чан-дэр түүнтэй гэрлэхийг хүссэн юм. Ашгүй! Ордны бүх хүмүүс мэгдэж хоцров. Хаан үргэлж хан хүүгийн гараас зуурч тэр бодол санаагаа өөрчилчих вий гэж түгшиж байв. Хаан түүнд талархах шалтаг бүрийг ашиглаж байсан боловч үнэндээ түүнийг буцаад явчих вий гэхээс айж байлаа. Хаан, хан хүүгийн гараас атган түүнийг Аи-Чий гэж дуудна. Аи-Чий гэдэг нь Хятадаар шударга журамтай гэсэн үг.

Хаан Чан-дэрт хэлсэн нь: ”Би чиний, миний охинд өгсөн хайранд чинь талархаж байна. Үүнийг үгээр илэрхийлэх ч аргагүй. Аи-Чий минь чи эмэгтэй хүний дур булаам байдлаас илүү буяныг эрхэмлэдэг билээ. Хэрэв хойшид ямар нэг юм хэрэгтэй бол би бүх талаар туслах болно. Одооноос эхлэн манай хоёр

57

улс үхсэн ч сэхсэн ч хамтдаа байх болно.” гэв. Хүмүүсийн хов живнээс хол байхын тулд хуримын дараа охиныг гадагш явуулахгүй ордон дотор үлдээхийг хан хүүд хаан зөвлөжээ.

Хан хүү хааны хэлснээр гүнжийг гэрт нь хорьжээ. Хэдийгээр хан хүү их цайлган сэтгэлтэй мөн их өгөөмөр боловч түүний чадал тэвчээрт бас хязгаар байсан. Харин гүнж муухай төрхтэй боловч түүний чадал тэвчээр хязгааргүй. Хязгаартайн эсрэг хязгааргүй байлаа.

Эцэст нь хан хүү хүчлэвч тэвчиж чадахаа болив. Тэр хэдийгээр гүнжийн өгөөмөр байдлыг биширдэг ч түүнийг харахаараа өчүүхэн ч тэсвэрлэж чадахаа больж дахин нэг удаа ч болов хяламхийн харах сонирхолгүй боллоо. Аажмаар Чан-дэр тоглон баясаж, буяныг эрхэмлэхээсээ илүү зугаа цэнгэл хөөцөлдөж эхэлсэн байна. Тэр өршөөл уучлалын төрлийн бүх зүйлсээс ангид байх болов. Тэр анд явах, уух, шатар тоглох гэх мэтээр зугаацна. Тэр гүнжийг үргэлж харахаа болив.

Гүнж ордондоо л байсаар түүнд бүх юм байсан боловч тэр яг л шувуу шиг байв. Тэр гуниг гутралын алтан торонд орлоо. Тэр үргэлж дөрвөн ханан дунд байж гадаа юу болж байгааг мэдэхгүй байжээ. Гүнж үргэлж л дүнсгэр байдалтай байвч үүнийг өөрийн хувь тавилан гэж итгэдэг юм. Тэр маш их тэвчээртэй. Тэр өөрийнхөө одоогийн байр суурийн учир шалтгааны тухай үргэлж боддог байлаа. Магадгүй энэ бол түүний өнгөрсөн амьдралын оюун санааны дадал дутсаны төлөөс эсвэл хүнд үйлийн үрийн төлөөс байсан юм. Гэлээ ч тэр өөрийн үүргийг сайн гүйцэтгэдэг бөгөөд ердөө ч гомдол гаргадаггүй. Тэр нөхөртэйгөө үргэлж хамт байсан анхны өдөр шигээ харьцдаг. Тэр эдгээр үл тоох байдлаас залхмаар байсан боловч маш үнэнч, нөхрийгөө сайн халамжилдаг ба сэтгэлээсээ түүнд тусладаг юм. Тэрээр ордон дахь хүмүүст их өгөөмөр ханддаг хэдий ч зарим гунигтай үйл явдал тохиолдсоор л байв.

Хааны ойрын хүмүүс болон хамаатан садангууд, сурвалжит хүмүүс ирж өөрсдийнхөө сайхнаар гайхуулцгаана. Тэд түүний муухай дүр төрхийн талаар ил тод ярьцгаана. Гүнж бол үнэхээр хүлцэнгүй хүн. Тэр хэзээ ч хүмүүстэй найрсаг бус харьцдаггүй. Ямар ч тохиолдолд тэр сайхан зантай, тэвчээртэй, найрсаг мөн дөлгөөн байдаг байжээ.

Нэгэн өдөр тэдгээр харгис сурвалжит хатагтай нар болон гүнж нар түүгээр доог хийх, тохуурхах гэж санал нийлсэн байна. Тэд нөхрүүдээсээ гуйж дайллага хийж хүн бүрийг тэр дундаа хан хүү болон түүний эхнэрийг урьсан юм. Ихэнхдээ ийм бүжигт цэнгээний төрөлд эхнэр нөхөр хосоороо ирэх шаардлагатай байдаг бөгөөд тэдгээр урьсан хатагтай нар хан хүүтэй насаар ойролцоо бөгөөд их ихэмсэг юм.

Ингээд Чан-Дэр ч ирлээ. Тэдгээр ганц бие болон сурвалжит хатагтай гүнжүүд хан хүү рүү хандан маяглацгаан түүнийг дооглоно. Тэд түүний анхаарлыг татах, сээтгэнэх гэх мэтээр хичээнэ. Заримдаа тэд зориуд түүний эхнэрийг маш муухай гэдгийг мэдүүлж түүнийг гунигт оруулахыг хичээж байсанаас Хан хүү сүүлдээ буяныг эрхэмлэхээ болилоо. Тэр энэ доромжлолыг удаан тэвчих аргагүй болов. Эхнэртээ уурлаж эхлэв. Тэр доромжлогдсондоо

58

58

ууртайгаар гэр рүүгээ буцаж гүйлээ. Тэр өөртөө түүнээс салъя гэж хэлж байв. Тэр одоо өчүүхэн ч тэсч чадахаа болилоо.

Яг энэ өдөр гүнж нөхрөө гэртээ эргэж ирэхийн өмнө өрөөндөө юу болсоныг ч мэдэхгүй байж байв. Гэнэт түүний дотор сэр хийн аймшгийг мэдрэв. Энэ бол түүний зургаа дахь мэдрэхүй нь болсон явдлын тухай муу мэдээг түүнд хэлж мэдрүүлж байгаа юм. Гэртээ гүнж өөрийнхөө тухай бодож нулимс унаган уйлж эхлэв. Түүний бие, гадаад төрхийн хачин жигтэй байдал уй гашууд өөрийн эрхгүй автуулав. Тэр өвдөг сөхрөн хоёр гараа нийлүүлэн залбирч тэр үеийн амьд Сахъяамунь Буддад залбирав. Тэр Буддагийн шавь ч байсан байж магадгүй эсвэл дөнгөж Буддагийн нэрийг сонссон байж ч магадгүй юм.

Тэр залбирч: ”Та бол хүмүүсийг зовлон зүдгүүр, бэрхшээлээс авран тусладаг Амьд Будда билээ. Би одоо хамгийн зовлон зүдгүүртэй хүн байна. Би танд өөрийн байдлаа үнэнээр нь илэрхийлэхгүй бол гэртээ сууж чадахгүй нь. Миний танд хандсан хүслийг ойлгож ирээч!” гэлээ.

Сахъяамунь Будда түүний чин сэтгэлийг мэдэрч өөрийн Жетавана хийдээс хувилгаан биеэрээ нисэн ирлээ. Гүнж Буддаг хараад нулимс дуслуулж эхлэв. Тэр баярлан мөн гуниглан уйлсаар.

Тэр Сахъяамунь Буддад хэлсэн нь: ”Буддад хүндэтгэлээ илэрхийлье! Би өөрийн өнгөрсөн амьдралаа мэдэхгүй байна.” Өнгөрсөн амьдралдаа тэр ямар муу үйл хийснээс түүний бие болон гадаад төрх ийм хачин болсон юм бол, мөн ямар сайн үйл үйлдсэнээс тэр ийм баян боломжтой гэр бүлд төрсөн юм бол. Хүмүүс түүнийг хүндэтгэдэг, зарим нь атаархдаг боловч зарим нь түүний төлөөс болох гадаад төрхөөс болж ялгаварлан доог тохуу хийдэг. Тэр өөрийн чин сэтгэлээс Буддагаас гуйв. Тэрээр урьд төрлийнхөө үйлийн үрийг мэдэхгүй боловч үүндээ их харамсаж байлаа.

Будда түүнд хэлсэн нь: ”Та урьд төрөлдөө үзэсгэлэнтэй хатагтай, үзэсгэлэнтэй эхнэр байсан юм. Хэдий тийм боловч үйлчлэгч зарц нартай маш хүйтэн сэтгэлээр харьцдаг ба өөрийн үзэсгэлэнтэй сайхан найз нөхөд, хамаатан садандаа атаархаж байдаг байжээ. Та өөрөөсөө үзэсгэлэнтэй тэдэн рүү үзэн ядаж харна. Хүмүүстэй өрөвдөх сэтгэлгүй харьцдаг. Өөрийн сайхан харагддагтаа найдан бусдад хүндэтгэл үзүүлдэггүй, та их зантай бүдүүлэг байжээ. Хэрэв та одоо сэтгэлээсээ гэмшиж байвал энэ үйлийн үр чинь сэтгэлээ нээснээр үгүй болох болно. Яагаад гэвэл бүх юм сэтгэлээс үүддэг юм.”

Гүнж Буддагийн хувилгаан биеийн ингэж хэлэхийг сонслоо. Түүний сонссон энэ хоолой бол их зөөлөн, сайхан, мөн бүлээн дулаан байв. Тэгээд тэр баяр баясгалантай, сэргэлэн цовоо болж тайвширсанаа мэдэрлээ. Тэрээр гүнээ гэмшсэн. Тэр өвдөг сөхрөн Буддагаас энэ үйлийн үрийг нь барагдуулж өгөхөд туслахыг гуйв. Тэр маш их чин сэтгэлтэй бөгөөд бүх л сэтгэл зүрхнийхээ гүнээс гэмшиж байсан учраас Сахъяамунь Буддагийн хувилгаан бие түүний толгойд хүрэх агшинд тэр Түүний нүдийг харжээ.

Их удаан хугацаанд Түүний нүдийг харж байсан гэж тэр үүнийгээ ярьсан юм. Тэр магадгүй самадид орсон байх. Тэгээд их удаан хугацаа өнгөрсөн гэсэн

59

байх. Ийм байдалд нилээд хэдэн цаг болсон гэж ярьсан. Тэр Сахъяамунь Буддагийн нүд рүү харахад гүнжийн нүд яг Түүнийхтэй адил сэтгэл татам мөн гэрэлтэй байсан. Тэр Буддагийн сүр жавхлантай гадаад төрхийг харах үед гэнэт түүний гадаад төрх үзэсгэлэнтэй мөн сүр жавхлантай болсон. Тэр их жаргалыг мэдэрч байлаа. Тэр бишрэн гайхаж Буддаг маш их хайрлан хүндэтгэж байлаа.

Тэр Буддагийн биеийн аль ч хэсэг рүү харсан түүний биед мөн хэсэг нь өөрчлөгдөж байлаа. Тэгээд тэрээр даруй маш үзэсгэлэнтэй гүнж болж хувирчээ. Сахъяамунь Будда түүнтэй ярилцсаны дараа Өөрийгөө хувирган ид шидийн хүчийг хэрэглэн буцан нисэв. Үүнийг Тэр ид шидийн хүчээ хэрэглэсэн гэж хэлж байгаа боловч тэр бол Түүний хувилгаан бие байсан юм.

Ингээд Будда явчихжээ. Дараа нь хан хүү гэртээ ирэв. Энэ үед хан хүү дахин цааш өчүүхэн ч тэсэхээ байж салахаар шийджээ. Гүнж түүний ширүүн дориун дуу чимээг сонсоод ямар нэг сүртэй юм болохыг мэдэж зүрх нь хурдан цохилов. Тэр нөхрийгөө угтахаар гарахдаа нэг тиймэрхүү догдолсон байдалтай байлаа.

Тэр нөхрөө хорсол дүүрэн, мөн муухай ааштай байгааг хараад юу ч хэлж зүрхэлсэнгүй. Үүний оронд доош сөхрөн сууж түүний гутлыг тайлж тавив. Тэр нөхрөө гэртээ ирэхэд нь хэзээ ч гэсэн үргэлж ингэж угтдаг байлаа. Гүнж түүнд таатай байлгахын тулд гутлыг нь тайлахад тусладаг. Ингээд тэр түүний хөлөнд иллэг хийв. Дараа нь титмийг нь тайлж авлаа, тэр нь их хүнд юм. Энэ бол өөрийн нөхөртөө ханддаг түүний тогтсон заншил байсан. Тэгээд тэр сэлмийг авч байдаг газарт нь тавьж бүхэлдээ сувд, анараар чимэглэгдсэнээс их хүнд болсон тэлээг нь тайлж тавив. Тэр үед л хан хүү эмэгтэйг харлаа. Түүнийг хэн болохыг мэдэхгүй гайхаж, тойруулан ширтэв. “Үгүй ээ, тэр биш байна?” гэвч тэр хүн түүний эхнэр, гүнжийн адил зан гаргаж байсан. Тэр эхнэртэй нь адил үйлдэл хийж, ажиллаж байсан, гэвч царай зүс нь өөр, мөн биеийн галбир бас. Тэр эргэн тойрноо харж яагаад ийм байгааг гайхан, гүнжээс:”Чи хэн бэ?” гэж асуув.

Гүнж түүний будилж уймарсаныг ойлгон тэгээд Буддаг харсан тухайгаа, яаж өөрчлөгдсөнөө бүгдийг ярив. Хөөх! Тэр түүнээс салахыг хүссэндээ их баярласан. Дараа нь тэр бясалгал хийх нь хамгийн чухал гэдгийг ойлгож тэгээд хамтдаа бясалгадаг болсон. Тэд магадгүй тэр өдөр авшиг хүртэж нийтийн бясалгалд оролцсон байх. Тэд адислал, буяны төлөө туйлын хичээнгүй бясалгаж хүмүүнлэгийн тусламж тараах болжээ.

Нэг өдөр тэд хоёул сайхан зантай байхдаа өөр хоорондоо хөөрөлдөж суув. Гүнж өөртөө хяналт тавилгүйгээр нөхөртөө хэлсэн нь: ”Би чамайг буяныг эрхэмлэхээс илүү эмэгтэй хүний дур булаам байдалд анхаардаг гэж боддог” гэв. Хан хүү буяныг эрхэмлэхээс илүү эмэгтэй хүний дур булаам байдлыг хүсдэг учраас гүнж түүний нэрийг өөрчлөхийг хүссэн. Тэгээд хан хүү ичиж сандран өөр бусад юмны тухай ярьж ярианыхаа сэдвийг сэмхэн өөрчилжээ.

...............оОо...............

60

60

Гүнжийн хувьд түүний цаг нь болсноос энэ сонирхолтой байдал бий болжээ. Тэр ер нь Буддаг шүтэн бишрэхийн тулд гадагш гараагүй. Тэр Буддаг удаан хүлээсэн. Харин үзэсгэлэнтэй болохыг удаан хүлээгээгүй. Тэр үнэхээр Буддаг удаан хүлээсэн. Яагаад гэвэл тэр сайн хувь тавилантай байгаагүй учраас хүлээсэн. Мөн түүний бие болон гадаад төрх нь тийм аймшигтай байснаас тэр ердөө ч эрх чөлөөтэй байгаагүй гэж гүнж ярьсан юм. Тэр сурвалжит гүнж байсан боловч эрх чөлөөтэй байгаагүй. Түүний эргэн тойронд буй бүх хүмүүс түүнийг шүүмжилдэг. Түүнийг хэт их шүүмжилдэг байсан нь гүнжийн үйлийн үрийг цэвэрлэжээ. Тэр өдөр түүний хүндэтгэдэг нөхөр нь хүртэл түүнээс салахыг хүсч эвгүй харьцсан. Гэвч энэ бүх зовлон түүний үйлийн үрийн нэг хэсгийг цэвэрлэсэн.

Энэ бүхэн түүнийг сэтгэлээр унагаж зовоосноос тэр хэдийгээр Буддатай уулзах гэсэн хүсэл тэмүүлэл ихтэй байсан ч чаддаггүй байв. Ийнхүү тэр Буддад залбирч, түүнийг ирж өөрт нь боломж олгохыг гуйсан. Тэр өөрийн гадаад төрхөнд өөрчлөлт гарна гэж өчүүхэн ч итгэж найдаагүй. Гүнж Буддагаас ямар нэг тусламж гуйхаар төлөвлөөгүй, энэ бол түүний өнгөрсөн амьдралын үйлийн үр гэдгийг тэр мэдэж байсан учраас зөвхөн харуусан гэмшсэн. Тэр ийм байдлаар өөрчлөгдсөн байна.

Энэ тухай би юу гэж хэлж байна вэ гэхээр бясалгагчид тэдгээр материаллаг юмнуудын төлөө гуйх хэрэггүй. Хэрэв тэдгээр материаллаг юмнууд ирэх бол аяндаа л ирнэ, хэрэв ирэхгүй байсан ч ямар хамаатай юм. Хамгийн эрхэм зүйл нь Үнэнийг чин сэтгэлээсээ хайх, өөрийн сайн санаа буянтай байдлыг эрхэмлэх, тэгсэн цагт бүх л юмс аяндаа сайн болно. Яг л Есүсын хэлсэн шиг, “эхлээд Бурханы Орныг эрж ол, тэгвэл бусад бүх юм та нар руу ирэх болно” гэдгийг байнга сана.

Бид үүнээсээ илүү үзэсгэлэнтэй гэдэгтээ итгэлтэй байх ёстой. Та нар өөрсдийгөө үзэсгэлэнтэй, түүнчлэн гэрэлтэй, сэргэлэн цовоо гэж бодохгүй байна уу? Тиймээ. Бидний дотоод гоо сайхан гадагшаагаа илэрч байдаг. Бусад хүмүүс биднийг харахаараа үзэсгэлэнтэй гэж боддог. Заримдаа ийм юм тохиолддог. Бидний дотоод гоо сайхан тэднийг сохор болгож бидний сул дорой байдал болон гаднах төрхийг харж чадахгүй болгодог. Энэ бол үнэн юм.

Бид баяр баясгалангаар дүүрэн, аз жаргалтай, нээлттэй байхад бид үзэсгэлэнтэй харагдахгүй гэж үү? Зарим нь сайхан бөгөөд гоо үзэсгэлэнтэй харагддаг боловч тэд уйтгартай байвал бид тэднийг харахыг ч хүсдэггүй. Та нар хир үзэсгэлэнтэй байх нь хамаагүй, хэрэв тэдгээр уйтгартай хүмүүс надад харагдахыг хүссэн ч би харахгүй. Та нар өөрсдийн гадаад төрхөнд хэт анхаарал тавиад хэрэггүй, зөвхөн дотооддоо анхаар! Хэрэв бид дотооддоо үзэсгэлэнтэй байвал гадна тал ч адилхан байх болно. Дотоодоос гарсан сөрөг муу хүч нь гадна талыг бараан болгодог юм.

Бид уйтгар гунигтай байвал муухай харагддаг. Бясалгалтан бид гаднах зүйлийг хүсдэггүй боловч тэдгээр нь бидэн рүү аяндаа ирэх болно. Хэрэв бидэнд тэдгээр зүйлс байхгүй бол бид зүгээр. Бид илүү сайн бясалгасны дараа

61

тэдгээр зүйлсийг ер хайхархаа болино. Физик биеийн гоо үзэсгэлэн бол сайн, гэвч физик биеийн гоо үзэсгэлэн үгүй бол бас л сайн.

...............оОо...............

ХАРАМЧ ЭМГЭН

Энэтхэгт, нэгэн уулын мухарт хөгшин эмэгтэй амьдардаг байжээ. Тэр эмэгтэй “ганцаардмал” байдалд их дуртай. Ихэнхдээ зожиг байдалд дуртай хүмүүс Бурхантай л хамт байхыг хүсдэг. Ингэж байхдаа л зөвхөн Бурханыг бодож, бясалгаж, санаж, хайрлаж, сонсож, Бурхантай ярьж чаддаг байна. Энэ бол жинхэнэ ганцаардал юм.

Гэвч энэ хөгшин тийм биш харин тэр улс орондоо хамгийн тэргүүн зэргийн харамч нь байв. Тэр өөрийн өмч хөрөнгөө, өөрийн хүнсээ бусадтай хуваах дургүй учраас ингэж зожигрон амьдардаг байжээ. Буяны үйлс гэж юу болохыг ч тэр мэддэггүй, Камбож хүмүүстэй ширхэг будаа ч болтугай хуваадаггүй. Амьдралынхаа турш тэрээр хэнд ч юу ч огт өгч байгаагүй тэр байтугай өөрийн хуучин хогийн шүүрээ ч гэсэн. Хэрэв тэр нь хуучирч элэгдвэл түүнийгээ засаад хадгалах бөгөөд хэнд ч, хэзээ ч өгдөггүй байжээ.

Вишну гэдэг нэртэй нэгэн бурхан байжээ. Хоёрдугаар ертөнцийн эзэн Вишнуг та нар мэднэ дээ. Тэр нөгөө алдар цуутай хөгшин хатагтайн амьдрал байдлыг сонирхон харж гэнэ. Тэгээд түүнийг Шинэ жилийн дараа удахгүй үхнэ гэдгийг олж мэдэж л дээ. Тэр эхнийхээ цагаан будааны бялууг идээд хахаж үхэх ёстой ажээ. Үнэндээ Шинэ жилийн баяр наадмын үеэр Японы хүмүүс цагаан будааны бялуунд хахдаг нь олонтой. Тэр цагаан будааны бялууг та нар хэт их идэж болохгүй, наалдамхай будааны бялуу тийм үү? Тэд яаж үүнд хахдаг байна аа би мэдэхгүй юм гэвч ямартай ч ингэдэг юм хэн нэгэн нь хэлсэн юм.

Эзэн Вишну түүний дэлхий дээрхи амьдрал гурван өдрөөс илүүгүйг харжээ. Нэг өдөр Эзэн Бусандийг дуудаад хэлсэн нь: ”Миний хамгийн хайртай Бусанди минь, тэр хөгшин маргааш үхэх учраас ядаж өнөөдөр түүнээс нэг зүйл хулгайл. Хэрэв түүнээс ядахнаа бага зэрэг шоколад ч юм уу, эсвэл эрдэнэ шиш ч юм уу сэм хулгайлвал үхэхэд нь түүний тооцоонд бага ч гэсэн буян хураг” гэв.

Бусанди: ”Тэгье гэж толгой дохив. Тэгээд хэрээ болж Качанигийн гэрийн ойр модон дээр суулаа. Качани гэж нөгөө хөгшин эмгэний нэр юм. Энэ нь түүний атгахан бор будаа угааж усанд дэвтээн хоолоо бэлдэж байсан цаг байлаа. Ингээд Бусанди түүнийг нь сэм хулгайлан авч хошуугаа дүүргэхээр шийдэв. Гэнэт тэр ганц үсрэлт хийн гэрлийн хурдаар “Сүн” хийн нисэж шилэн савны дэргэд очин амандаа будаа дүүргэв.

Гэлээ ч сэрэмжтэй байсан эмгэн асар хурдан түүний хүзүүнээс шүүрэн авлаа. Тэгээд шувууны хүзүүг тас мушгив. Як!!! Тэр будаагаа түүний ходоод руу орохоос нь амжиж авахын тулд мушгижээ. /сонсогчид: яаяа,/ Бурхан минь!

62

62

Энэ хооронд сул гараараа шувууны хошууг хоёр тийш нь ярж хоолойноос нь сүүлчийн будааг үлдээлгүй авахын тулд шахаж гарав.

Өө! Энэ бол үнэхээр зохих ёсоор үнэлэгдэж биднээс шагнал авууштай! Түүхэн дэхь Хамгийн Харамч Эмэгтэй. Ийм үлгэр байдаг уу, ийм явдал үнэн болсон уу, би мэдэхгүй байна, байсан л байх даа. Зарим хүмүүс их харамч, мунхаг, харгис мөн хүйтэн цустай байдаг. Бусанди амь насныхаа төлөө тэмцэлдэж гуд, гуд, гуд... Эцэст нь эмгэний тооцоолсноор бүх будаа гарсны дараа тэр чөлөөтэй болжээ.

Тэр Эзэн Вишну руу нисэж очоод хөлийнх нь хажууд хагас үхлийн байдалтай уналаа. Эзэн Вишну өөрийг нь орхиж явснаас хойш юу тохиолдсоныг түүнээс асуув. Уухилан байж тэр хэлсэн нь: ”Ээ Эзэн минь би бараг үхэх шахав. Үүрэг даалгавраа биелүүлж чадсангүй ээ намайг үнэхээр уучлаач! Би тэр золгүй эмгэний хоолноос ганц ч будаа авч чадсангүй” гэв.

Тэгэхэд Эзэн хэлсэн нь: ”Өө Бусанди битгий ингэж хэл. Нааш ир, чи надаар амаа шалгуулаач. Амаа ангайж надад харуулаач.” Ингээд Бусанди өөрийн хошуугаа нээхэд Эзэн Вишну өөрийн билгийн мэлмийгээ ашиглан томруулдаг шилээр түүний хоолой руу харлаа: ”Аан, энд ямар нэгэн юм байна. Энэ юу вэ? Энэ юу болохыг би хармаар байна, ямар нэг юм байх ёстой.”

Тэр түүний тагнайд наалдсан будааны гадуур хальс болох өчүүхэн жижиг зүйлийг харав. Бурханд талархъя. Ядаж тэр цагаа дэмий үрсэнгүй, хоосон зүйлд зүтгэсэнгүй. “Хараач Бусанди, чиний тагнайд өчүүхэн жижиг хальс наалдсан байна. Сэтгэл минь ханалаа” гэж Эзэн хэлэв.

Өө. Эзэний санаанд нийцүүлэх амархан.Одоо ингээд тэр эмгэн бага зэрэг буянтай боллоо. Ээ, Эзэнийхээ нинжин

сэтгэл, хайр болон нигүүлсэнгүйг магтъяа. ”Бусанди, эмгэнийг үхсэний дараа дэлхийд буцаж төрөхөд нь түүнийг чиний тагнайд наалдсан байсан тэр будааны онцгой хальсаар хооллох юм шүү.”

Тэр хөгшин эмгэн үүнийг өөрийн бүх амьдралдаа идэх болно. Эзэн ингэж хэлээд үзэгдэхгүй боллоо.

...............оОо...............

Аугаа гайхамшиг болон ер бусын байдал нь үнэний ба буяны үйлийн ач тус юм. Эзэний нигүүлсэнгүй сэтгэл хайр нь дийлдэшгүй ба хэмжээлшгүй. Ийм нууц хүч чадал нь энэрэл нигүүлслийн үйлдэл юм. Магадгүй эмгэн тэр хальсыг авах хэрэггүй: ”Өө, тэнд тийм их юм байхгүй.” гэж бодсон учраас аваагүй байх. Эзэн өөрийн аугаа хайраараа нүгэлт хүн төрлөхтөнд өр төлөөсөө төлөх боломжийг нь олгож байдаг. Буяны сэтгэлгүй хөгшин эмгэн жишээлбэл ганц хальсаар дараа идэх хоолоо олж авах боломжтой болжээ. Хэрэв бид хүмүүст илүү ихийг өгвөл хэр ихийг олж авах нь ойлгомжтой байгаа биздээ?

...............оОо...............

63

ХИЧЭЭНГҮЙ ГУРВАН ЗАРЦ

Нэгэн баян тэрбумтан эр гурван зарцтай байжээ. Нэг нь маш бодлогошронгуй, хоёр дахь нь их хэрсүү, харин үлдсэн нь эелдэг ялдам байжээ. Тэр баян эр тэдэндээ их хайртай мөн сэтгэл хангалуун байдаг гэнэ .

Нэг удаа баян эрийн хүү золгүй тохиолдлоор голд унан живж байжээ. Гэтэл хоёр дахь хэрсүү зарц нь үүнийг харж гэнэ. Хэдийгээр тэр тийм хэрсүү боловч багшдаа хэлэхээр буцаж явав: “Багшаа, таны хүү дөнгөж сая голд уначихлаа. Би түүнийг аварч болох уу? Бид түүнийг аварч чадах уу үгүй юу та юу гэж бодож байна? Аль нь зөв бэ? Бид хоёр үүнийг зөвшилцөх ёстой! “ гэв.

Мэдээж баян эр их уурлаж түүнийг хөөжээ.Тэгээд хүүгээ аврахаар гүйж очиход хэтэрхий оройтсон байлаа. Ингээд

тэр эхний буюу бодолд автсан зарцдаа хүүгээ оршуулахад хэрэглэх авс худалдан авахыг тушаав. Тэр зарц юу ч болоогүй байхад ч бүх юманд урьдаас бэлдэж байдаг хүн учраас хоёр авс худалдан авчээ. Тэр хэтэрхий бодлогошронгүй хүн. Багш нь бас л уурлаж хэлсэн нь: “Зөвхөн ганц хүү минь үхсэн байтал чи яагаад хоёр авс авав?”

Зарц хариулсан нь: ”Юмыг яаж мэдэх вэ, таны хоёр дахь хүү чинь живэх ч юм уу бусад золгүй явдал тохиолдвол, бид дахин худалдан авах гэж явахгүй болно. Тэгвэл төвөг удахгүй, цаг хэмнэнэ, бензин хэмнэнэ.” гэв.

Баян эр туйлын их уурлаж түүнийг хөөлөө. Одоо ганц л зарц үлдлээ. Тэр нь маш эелдэг ялдам. Баян эр түүнд их

сэтгэл хангалуун байсаар. Нэг өдөр тэр зарц бусад зарцын хамт багшийнхаа дурсгалт газруудыг үзэхээр гадагш гарахад хөлөглөх жуузыг нь дамнан явцгаалаа. Тэдний замд гүехэн устай намагтай гол тааралдав. Хэрэв тэд усыг гаталбал тэдний хувцас бохирдож норох байлаа. Бусад зарц нар тээнэгэлзэн зогсов. Гэтэл ялдам зарц хэлсэн нь: ”Битгий буцаж яв. Эзэн маань баяртай л байвал бид цааш явах хэрэгтэй. Бид өөрсдөө тийм чухал биш” гэв. Тэгээд тэд өөрсдийгөө хайхралгүйгээр голыг гаталлаа.

Эзэн үүнийг сонсоод, зарц нь түүнд ийм үнэнч байгаад баярлав. Тэгээд тэр зарцдаа хэлсэн нь: ”Өдийг хүртэл чи их ухаантай байж надад хайртай, үнэнч итгэлтэй байсан тул би гэртээ хариад чамд олон шинэ хувцас өгч цалинг чинь нэмэх болно!” гэв.Тэгмэгц үүнийг сонсоод эелдэг зарц жуузыг доош нь тавьж /яг голын дунд хэсэгт зогсож байсан энэ үед/ залбиран: “Таны нинжин сэтгэлд баярлалаа багшаа.“ гэв. /Бүгд инээлдэв/

...............оОо...............Харж байна уу та нар манай авшигтангуудаас нэг их ялгарах юм алга

байгаа биздээ? Тэд яаж тухайн нөхцөл байдлыг үнэлэн түүнтэй зохицон ямар үйлдэл хийхээ мэддэггүй. Хүн бүр өөрийн онцлогийг гаргаж байна. Гэвч буруу газар хэрэглэжээ.

64

64

Та нар Конфусисийг санаж байна уу, тэр хэдэн гайгүй алдартай шавьтай. Це-Лу бол их эрэлхэг зоригтой ба Зан-Чио их хэрсүү байсан. Гэвч хүн бүр ийм л ганц онцлогтой. Хэрэв та нар хэтэрхий хэрсүү бол яаж амар тайван байхыг мэддэггүй. Хэрэв та нар хэтэрхий эрэлхэг зоригтой бол хэзээ даруу төлөв байхыг мэддэггүй. Иймд хэтэрхий туйлшрах нь сайн биш гэдгийг ойлгох хэрэгтэй.

Хэдий тийм боловч тэд их сайн, Конфусисаас суралцахаар ирсэн, учир нь тэр бүх л онцлог чанарыг агуулж байжээ. Эрэлхэг боловч хэтэрхий биш, даруу боловч мөн хэтрүүлдэггүй. Тэр ямар ч нөхцөл байдалд яаж биеэ авч явахаа мэднэ. Тэр юм бүхэнтэй дундаж байдлаар харьцдаг ба хэтэрхий нэг тийш хэлбийдэггүй.

Бидний ихэнх нь бардам сэхүүн байдаг. Хэрэв бид үүнийг зөв газар нь ашиглавал энэ нь сайн болно. Хэдий тийм байлаа ч буруу газар ашиглавал муу болно. Яг л бид цахилгаан шугамыг ашиглаж чадсанаар гэрлийн шил асаж энэ нь агаарыг халуун эсвэл хүйтэн болгоно. Гэвч бид цахилгаан шугаманд шууд хүрвэл бидэнд асуудал гарна. Бас түүнчлэн хүмүүсийг анагааж чадах эмчилгээний олон эмийг шинээр зохион гаргаж байна. Гэвч их тунгаар уувал аюултай.

Бид яаж төгс төгөлдөр болоход суралцах гэж энэ ертөнцөд ирсэн тэгээд бид өөрийн онцлогуудтай бөгөөд тэдгээрийг тохирсон газар нь яаж хэрэглэхийг мэдэх ёстой. Бид ингэж хэлж болохгүй, яагаад гэвэл бид их эрэлхэг зоригтой, зоригтой болохоороо шууд дайраад орж болохгүй, хэрсүү болохоороо бүхнийг харж хандана гэж хэлж болохгүй ээ. Хэрэв эрэлхэг зоригтой боловч билиг ухаангүй бол бид өөрсдийгөө болон бусдыг зовоох болно гэдгийг ухаарч авах ёстой юм.

...............оОо...............ТӨЛӨВ ТҮВШИН БАЙДАЛД СУРАЛЦСАН НЬ

Оюун санааны дадлыг маш сайн мөрддөг нэг хүн байжээ. Тэр шашны судар, үлгэр нэлээдийг уншсан ба бүгдэд нь: “Гэгээнтнүүдийн түвшинд очсон хүний нэн тэргүүний чанар нь төлөв түвшин байдал юм” гэж бичсэн байдаг ажээ. Түүнчлэн тэр даруу төлөв байдлын төлөө удаан суралцжээ.

Илүү сайн суралцахын тулд тэр багшийг дагасан. Тэр багшдаа, Бурханыг харахыг их удаан хүслээ. Гэвч даруу төлөв байдалд хэрхэн суралцахыг мэдэхгүй байна, мөн өөрийгөө бохир заваан төлөв даруу биш учраас Бурханыг харж чадахгүй байгаагаа хэлжээ.

Түүний багш нь хэлсэн нь: ”Сайн байна. Чи одоо яваад өөрөөсөө илүү дорд, муу бохир заваан хэн нэгнийг юмуу, ямар нэгэн юм ол. Тэгээд түүнийгээ

65

надад авчир эсвэл тэр дороо надад хэл. Тэгэхэд чинь би яаж түүнээс суралцахыг, яаж даруу төлөв болохыг зааж өгье!” гэлээ.

Тэр Тайпэй-гаас Каохсиунг хүртэл ямар нэг юм хайсан боловч бүтэлгүйтлээ, Миаоли-д ч олдсонгүй. Гэсэн ч бид олиггүй муу хэдий ч тэр өөрөөсөө олиггүй юу ч олсонгүй. Тэр урамгүй байлаа.Нэгэнтээ тэр жорлонд байхдаа гэнэт баас бол түүнээс илүү бохир заваан дорд юм байна, эдүүгээг хүртэл хэн ч түүнийг хүсдэггүй ба харахаасаа өмнө хамраа таглаад холддог гэж бодлоо. Тэр овоолоостой бааснаас авч түүнээс илүү муухай ямарч юмыг олж чадахгүй учраас багшдаа аваачихаар боллоо.

Гараа яг ”түүнд” хүргэх гэтэл ямар нэгэн дуу хоолой: ”Надад бүү хүр! Битгий хөдөлгө! Бүү хүр!” гэж хэлэхийг сонсчээ.Тэр эр их гайхаж хэн ярьсныг сонирхжээ. Тэгэхэд тэр дуу хоолой дахиад: “Та надад гар бүү хүр!” гэлээ.

Энэ нь тэр бааснууд түүнд хэлээд байх шиг санагдлаа. Бүр их хачирхаж тэр асуусан нь: ”Яагаад үгүй гэж? Яагаад би чамд хүрч болохгүй гэж?”

Тэр хэлсэн нь: ”Та намайг харахгүй байна уу? Би өчигдөр бялууны төгс төгөлдөр хэрчим байсан. Би хаанд идүүлэхэд зохицсон, эсвэл аугаа гэгээнтэнд өргөж байхаар тийм дур булаам, их чухал, үнэтэй байсан. Харин одоо би та нарын нэгэнтэй нэгдсэнээс болж өнөөдөр тэр байр байдлаа хувиргачихлаа. Гэтэл одоо надруу хэн нэг нь ойртох байтугай харахыг ч хүсэхгүй байна, тэд надруу харахаараа нүдээ аниад, хамраа таглаад хурдан буцаад гүйчихдэг. Хүн бүр л намайг сэтгэлээр унагаж байна. Би та нартай зөвхөн нэг л удаа нэгдсэнээс ийм байдалтай болсон юм. Хэрэв та надад дахиад нэг хүрвэл, өө бүр аймшиг, би юу болохыг хэн мэдэх юм бэ? Надтай илүү аймшигтай юу тохиолдохыг би мэдэхгүй байна. Тиймээс надад ер битгий хүрээрэй” гэв.Тэгээд тэр эр даруу төлөв байдлыг мэдэрч үнэхээр ойлголоо.

...............оОо...............Бид бүгд өөрсдийгөө их сайн гэж боддог, гэвч үнэндээ бид тийм их сайн биш. Тэр бааснуудаас бид илүү гэж өөрсдийгөө боддог, гэвч үнэн бол тэдний байр байдал нь биднээс болж өөрчлөгдсөн. Оюун ухааны дадалтан бид өөрсдийгөө төлөв түвшин шинж чанартай юу эсвэл үгүй юу гэдгийг сайн мэднэ. Бид ямар нэг юмаар өөрсдийгөө аугаа гэж бодож болохгүй гэдгийг энэ үлгэр харуулж өгсөн байна.

...............оОо...............

УЛААН БА НОГООН БУГ

Энэ бол Бурхан ч юмуу сүнс ч юмуу эсвэл хагас нь тэнгэрийн элч, хагас нь буг ч байж магадгүй тиймэрхүү хоёр амьтаны тухай үлгэр байдаг юм. Тэр

66

66

хоёр хамтдаа амьдардаг байжээ. Нэг нь улаан өнгөтэй нөгөөх нь ногоон, яг л гудамжны улаан ногоон гэрэл шиг. Ногоон нь амар амгалан, найрсаг, дөлгөөн, ялдам, харин Улаан нь дайнч, төвөгтэй огцом зантай. Гэвч тэд хоёул хамтдаа ууланд аз жаргалтай, ямар ч асуудалгүй, айдас түгшүүргүй, хүсэл шуналгүй, өөр шаардагдах юу ч үгүй амьдардаг гэнэ.

Тэд хэдийнээ олон зуун жил амьдарсан. Тэгээд хийх юмгүй үедээ тэд үргэлж уулын орой дээр сууцгаагаад тэднээс доош байдаг хүний ертөнц рүү харцгаадаг байж. Тэд хүмүүсийн дээш доош явцгааж байгааг, бүх л бизнесийг нь түүнчлэн бүх юмыг нь хардаг байв. Хүний ертөнц өөрчлөгдөж байхыг тэд харцгаадаг. Ингээд Ногоон нь Улаандаа хэлж гэнэ: ”Бид энд хэдийнээ олон зуун жил амьдарсан боловч бидний амьдрал ердөө ч өөрчлөгдөөгүй. Өдөр бүр л адилхан байдаг. Гэтэл доод ертөнцийн хүмүүсийн амьдрал өдөр бүр өөрчлөгдөж байгааг чи ажиглав уу? Яаж ингэдэг байна аа?”гэв.

Улаан нь хэлсэн нь: ”Өө тийм, чиний зөв маш сонирхолтой байна. Тэдний амьдрал илүү сонирхолтой юм”гэжээ.

Гэтэл Ногоон нь: ”Тэдний амьдрал яаж ингэж цаг үргэлж өөрчлөгддөг байна аа?”

Дараа нь Улаан нь түр бодож байснаа хэлсэн нь: ”Аан, тэд үргэлж өөр хоорондоо тэмцэлдэж байдгаас ингэдэг юм байна. Тэд үзэсгэлэнтэй том барилга бариад дараагийн өдөр нь тэмцэлдээд түүнийгээ нураана. Яагаад энэ ертөнцийнхөн үргэлж ямар нэг юм хийж байдгийн учир нь энэ юм байна. Тиймээс энэ ертөнцийнхөн үргэлж өөрчлөгдөж байдгийн учир нь ийм юм байна. Иймд одоо бидний энэ ертөнцөд бид хэтэрхий найрамдалтай, хэтэрхий уйтгартай байна. Бид өөр хоорондоо дайтах хэрэгтэй гэж би бодож байна.” Улааны санал бодол ийм байлаа.

Ногоон хэлсэн нь: ”Үгүй, байлдахгүй. Бид сайн нөхөд, бид өчнөөн зуун жил нөхөрлөсөн, бид яаж өөр хоорондоо дайтаж болох билээ?”

Гэтэл Улаан хэлсэн нь: ”Хэрэв бид байлдахгүй бол бидэнд ямарч өөрчлөлт гарахгүй, бидний амьдрал үргэлж л нэг янзаар явж ирсэн. Энэ нь уйтгартай бөгөөд бидэнд ямар ч дэвшил гарахгүй байна. Иймд байлдацгаая.”

Ногоон хэлсэн нь: ”Үгүй, үгүй, үгүй. Би үүнийг хийж чадахгүй. Үгүй, бид бол найз нар!”.

Улаан нь шаардаж хэлсэн нь: ”Өнөөдөрөөс эхлэн чи миний дайсан. Тэгээд л болоо”. Тэр шууд дайн зарласнаа мэдэгдчихээд яваад өглөө. Тэр ногоонтой дахин нэг хором ч хамт амьдрахгүй. Тэр уулын нөгөө талруу нүүж дайнд бэлдэж эхэлжээ.

Ногоон нь өөрсдийнхөө амьдарч байсан ууландаа үлдээд ганцаардаж их хэцүү болов. Тэр нөгөө бугаа санаж байлаа. Энэ төрлийн буг нь ид шидийн хүчтэй гэнээ. Тэд нисэж, хүссэн газраа үзэгдэх, алс холын юмыг харах, сонсох мөн түүнчлэн хамраа хязгааргүй урт сунгаж чадна.

Ногоон буг маань нэг өдөр их л уйтгарлан сууж байлаа. Гэнэт доод хүн төрөлхтний ертөнцөд ямар нэг юм гялсхийн гэрэлтэж энэ бүх хугацаанд байсан

67

түүний анхааралыг татав. Иймд тэр сонирхсондоо хамраа ашиглахаар шийджээ. Тэр хамраа уртасгасан. Тэр,”Урт бол, урт бол” гэж хэлэв.

Тэгэхэд түүний хамар уртсан уртассаар доод ертөнцөд гялалзан харагдсан нөгөө газар нэвтрэн орлоо. Тэр хотын гүнжийн хувцас тэгж гялалзан байжээ. Энэ нь гүнжийн хувцасыг зарц нар нь гаргаж юманд өлгөн дэлгэж байгаатай тохиолджээ. Хувцаснууд нь алтан лавстай бөгөөд мөн очир алмааз, бадмаараг, гэх мэтийн үнэт чулуугаар чимэглэгдсэн байна. Тэгээд түүн рүү нь нар туссанаас гялалзаж харагдсан юм байна.

Тэдгээр зарц нар өөр хоорондоо ярьцгаасан нь: ”Түүний хувцаснууд их үзэсгэлэнтэй атлаа их олон юм. Хувцаснуудыг өлгөх хулс хүрэлцэхгүй байна, яах вэ?”. Яг энэ үед нөгөө бугийн хамар ирж таарчээ. Үйлчлэгч бодсон нь: ”Аан, бид үлдсэн хувцасаа өлгөх хангалттай хулстай боллоо.”Ингээд гүнжийн үлдсэн хувцаснуудыг ногоон саваан дээр тохчихоод баяртай нь аргагүй юм олж идэхээр явцгаалаа.

Ногоон буг маань гэнэт хамар нь хүндэрхийг мэдрэв. Тэр гайхан түгшжээ. Тэгээд даруйхан хамраа татан авчирч хэвийн хэмжээнд болготол хамартай нь гялалзсан хэсэг хувцас ирж хөлд нь унажээ. Тэр: ” Өө гоё, өнөөдөр ч азтай өдөр байна.” Ингээд тэр хувцаснуудын үзэсгэлэнтэй сайхныг шагшин шинжилэв. Тэр ганцаараа эргэн тойрон алхаж баярлан баясаж байлаа.

Энэ явдал Улааныг ирэх үед тохиолджээ. Тэр дэвшил гаргахын тулд дайн эхлүүлэхийг хүсч байлаа. Гэтэл Ногоон хэлсэн нь: ”Наашаа хараач, би ийм сайхан хувцаснуудтай болсон. Үүний хагасыг нь чамд зориулж хадгалсан.

Улаан зэвүүцэн харж хэлсэн нь: ”Би эдгээр инээдэмтэй шог зүйлсийг өмсөж чадахгүй. Зөвхөн солиотой хүмүүс л чамтай адил юм хийнэ дээ” гэв. Тэр дайн эхлүүлэхийг хүсэж ирсэн ч юу ч хэлсэнгүй.

Ногоон бол ногооноороо л байдаг учир их амгалан байж түүний үгэнд эмзэглэсэн нь ч үгүй хэлсэн нь: “За сайн байна. Чи үүнийг өмсөхийг хүсэхгүй бол энэ юугаар ч гай болохгүй. Эднийг энд нь үлдээе, тэгвэл дээр” гэв.

Улаан өөр юу хийхээ мэдэхгүй байсан учраас гэр рүүгээ явлаа. Үнэндээ тэр Ногоонд маш их атаархаж дараа нь өөртөө хэсэг хувцастай болохыг хүсчээ. Тэр бас хамраа сунгаж доош тэр ордон руу оруулж түүн дээр хувцас өлгөхийг хүлээлээ. Гэтэл энэ үед самурай нар хоорондоо сэлэмний сургуулилт хийж байгаатай тааралджээ. Тэд нэг урт юм ороод ирэхийг хараад бие биенээсээ: ”Энэ юу вэ?” гээж асууцгаав. Нэг нь хэлсэн нь: ”Аан, энэ бол дайснуудыг бидэн руу довтлохын тулд сэдсэн шинэ бүтээл байх. Эхлээд үүнийг нь таслан зогсооё.”

“Өө, тэгье” гэж нөгөөх нь хэлсэн.Тэгээд сэлмээр “Пан” /Багш тасалж байгаа дуу авиа гаргав./

Улаан гэнэт өвдөхийг мэдэрлээ. Тэр үтэр түргэн хамраа буцааж хэвийн хэмжээнд авчирав. Хамраас нь цус гарч маш их уйлав гэнэ. Ногоон түүний уйлахыг сонсоод ирж асуусан нь: ”Юу болов?”. Улаан их уурлаж, ичиж, үнэнийг хэлж чадаагүй. Тэгээд: ”Намайг орхи, надад битгий яршиг болоод бай”гэв.

68

68

Ногоон хэлсэн нь: ”Үгүй, би чамд төвөг болохгүй, би чамд тус болохыг хичээж байна, хамраас чинь цус гоожиж байна шүү дээ. Наашаа хар, би эмчлэх аргыг мэднэ. Түүнийг тавибал цус зогсож зүгээр болох ба хамар чинь урьдынх шигээ буцаж сайхан харагдана. Тэгэхгүй бол чи том сорвитой болж, эндээ том нүхтэй болно. Энэ чинь дараа нь их муухай харагдана шүү дээ. Би зүгээр л чамайг халамжилахыг хүсч байна” гэлээ.

Энэ бүгдийн дараа Улаан уярч хэлсэн нь: ”Тэгье, тэгье.” Тэгээд дотроо онгойтол уйлж: ”Ёо, ёо энэ үнэхээр өвдөж байна. Хурдлаач, хурдлаач, хурдан үүнийг гайгүй болгооч” гэж гуйв.

Мэдээж түүний хувьд дайн тулаан хэтэрсэн учраас тэд найрамдалтай болсон. Тэр дайн байлдаан бол сайн биш юм байна гэдгийг ойлгожээ. Ийнхүү тэр энх амгалан байхад суралцсан юм. Үүнээс хойш тэд дахин ер дайтахаа больж сайхан хувцасаа өмсөж, өдөр бүр хамтдаа цай ууж урьдын адил сайхан амьдрах болжээ.

...............оОо...............

ИД ШИДЭТ САНДАЛ

Олон жилийн өмнө нэг хөгшин эр байжээ. Тэр уулын мухарт их ядуу амьдардаг байж гэнэ. Түүний дэрсэн овоохой бол ганц өмч хөрөнгө нь юм. Үнэн хэрэгтээ тэр маш залхуу энэ нь түүний хүртвэл зохих нэр юм.

Нэг өдөр тэр хүссэн болгоноо бүтээж чаддаг далдын хүчтэй маш их чадалтай йог алс нутагт амьдардаг тухай сонсчээ. Үүнийг сонсоод ажил хийхийг хүсдэггүй тэр залхуу хүн ямар ч ажил хийхгүй байхын тулд түүнд далдын хүчээ ашиглан ямар нэгэн юм бүтээж өгөхийг гуйхаар шийдэв. Ийм горьдлого өвөрлөн тэр явлаа.

Тэрээр йогийн амьдардаг уулын агуйд очих гэж маш хол зам туулжээ. Тэгээд йогтой уулзаад сунаж мөргөв. Тэр йог их сайхан зантай эелдэг хүн байсан ба түүнийг зочлон цайлж хэрэг зорилгыг нь асуув. Залхуу эр хэлсэн нь: “Хүндэт хайрт багш аа, би их ядуу хүн. Надад жижигхэн дэрсэн овоохойноос өөр юу ч үгүй. Одоо би хөгшрөөд ажил хийх чадалгүй боллоо. Иймд өрөвдөн хайрлаж надад туслаач, багш аа. Амьдралд минь хүрэлцэх хөрөнгө өгөөч! Та бол маш их далдын хүч чадалтай гэдгийг би мэднэ. Та ямар нэгэн юм хүсвэл түүнийгээ үтэр түргэн бүтээж чадна шүү дээ. Та надад туслана гэдэгт итгэж байна”гэв. Йог нүдээ аниад нэг ч үг хэлэлгүй нам тайван сууж байв.

Тэр түүний яриаг бүгдийг сонсоод залхсан ч байж магадгүй. Хөгшин эр үргэлжлүүлэн гуйсаар байжээ. Удаан хугацааны гуйлтын дараа йог дуртай дургүй түүнд нэг сандал өгөөд хэлсэн нь: ”Гэртээ харьсаныхаа дараа ямар нэг

69

юм хүсч бодох үедээ хэдийд ч гэсэн энэ сандал дээр суугаарай. Сандал дээр суухынхаа өмнө гар нүүрээ угааж, усанд ороорой. Тэгээд хүссэн зүйлээ бод. Тийм замаар та гарцаагүй түүнийгээ авна” гэвээ.

Йогт талархалаа илэрхийлснийхээ дараа хөгшин эр сандлаа аваад даруйхан гэр лүүгээ яаран явлаа. Гэртээ очоод тэр цагийг дэмий үрсэнгүй. Тэр дороо гар нүүрээ угааж, усанд орж, тэгээд дараа нь сандал дээр суув. Энэ үед тэр их өлсөж байснаас даруй хоол бодов. Дороо л хоол гараад ирэв. Хөөх! Ямар гоё вэ, яасан сайхан өгөөмөр юм бэ? Тэр бүх сайхан хоолонд цадаж их баясгалантай боллоо.

Идэж дуусаад тэр ядарсанаа мэдэж амрах ор хүслээ. Тэр дороо л зузаан дэвсгэртэй ор ирэв. Унтахаар хэвтсэн боловч мань хүний сэтгэл нь үргэлж л янз бүрийн юм, мөнгө бодогдоод үнэхээр амарч чаддаггүй ээ. Тэгээд орноосоо үсрэн босч сандал дээр суув. Одоо тэр дэрсэн овоохойгоо ордон болж хувиргахыг хүсч бодож эхлэв. Түүнийг дөнгөж бодож эхлэхэд л дэрсэн овоохой нь тэр дороо хувирч өөрчлөгдөв өө.

Хөгшин эрийн ордон нь үнэт чулуугаар бүтсэн үнэхээр их үзэсгэлэнтэй. Хаалганууд нь алтаар хийгдсэн, мөн тааз, шал тэр байтугай багана нь ч алтаар хийгдэж бүгдэд нь үнэт чулуу шигтгэж хээлсэн байв. Үүнд тэр их аз жаргалтай, тав тухтай боллоо. Цааш нь үргэлжлүүлэн бодсон нь: ”Аах, иймэрхүү том ордон зарц наргүйгээр байж болохгүй” гэж бодтол л...

Тэр дороо л олон зарц түүний тушаалыг хүлээж зогсоно. Дараа нь: “Мөнгөгүйгээр зарц нар, ордон байж болохгүй байхаа” гэж бодов.

Тэгээд дэндүү их алт, мөнгө, зоос бодлоо. Гэнэт л тэр бүгд бий болов. Энэ байдал хөгшин эрийг үнэхээр аз жаргалтай болголоо. Гэтэл тэр гэнэтхэн түгшиж эхлэв. Тэр бодсон нь: ”Пөөх! хэрэв газар хөдөлвөл миний ийм үзэсгэлэнтэй, ийм их эд хөрөнгөтэй ордон минь яах билээ?”

Тэр яг бодож дуустал газар хөдлөв. Түүний хөрөнгө, ордон бүгд няц дарагдлаа.

...............оОо...............

Энэ үлгэр бидэнд юу хэлж байна? Бидний бодол санаа эхлээд цэвэр ариун болох ёстой. Энэ нь бясалгалын хүч, далдын хүчин чадалтай болоход хангалттай сайн биш байдаг. Тиймээс бид хүч чадал эзэмшихээсээ өмнө өөрсдийн бие, хэл яриа, бодлоо цэвэрлэх ёстой. Бидний бие, сэтгэл, хэл цэвэр биш байтал бид хүч чадалтай болвол сахилаа зөв сахиж чадахгүй болж бид муу юм хийх болно. Бидний өөрийн хүч чадал өөрийгөө зовоох болно. Заримдаа энэ хүч чадал бусдыг ч зовоодог. Ийм учраас эрт дээр үеэс их багш нар шавьдаа хүч чадал өгөхийн өмнө түүний бие, хэл, сэтгэлийг бүхэлд нь цэвэрлэж удаан хугацаагаар шалгадаг байжээ.

Багш та нарт далдын хүчин дээр бясалгах хэрэггүй гэж байнга хэлдэг. Жирийн хүмүүс далдын хүчин дээр хялбархан бясалгаж чаддаг. Тэд цагаан хоолтон болж чаддаггүй төдийгүй, ямар ч сахилыг сахиж чаддаггүй юм. Бид өөрсдийн бодол санаагаа хянаж чадахгүй байсаар байх үед муу юм бодох л юм

70

70

бол тэр нь агшин зуур илэрдэг, яагаад гэхээр бодол санаагаа хянаж чадахгүй бол бидний бодолд юу ч орж ирж болно. Орчлон ертөнцийн хүч чадал бол агуу юм, гэвч бид үүнийг яаж хэрэглэхийг мэддэг байх хэрэгтэй. Өөрөөр хэлбэл сэтгэлээ цэвэр байлгаагүйгээс энэ нь ертөнцөд гарз хохирол учруулах, өөрсөддөө төвөг учруулах, мөн өөр бусдад их гай зовлонгийн учир шалтгаан болж болох юм.

Энэ ертөнцөд бидний харж байгаа зарим аюул гамшиг нь заримдаа зөвхөн хүмүүсийн үйлийн үрээс болдоггүй харин далдын хүч чадал дээр бясалгадаг хүмүүсийн төлөөс ч байдаг. Тэдний дадал муу зүгт чиглэснээс, тэдний бохирдсон бодлоос болж тэд ертөнцийг замбараагүй болгож байгаа юм. Үүнд бид сөрөг хүчинд эзлэгдсэн, гай зовлонг бий болгодог хүмүүсийг хэлж болно. Үнэндээ тэд тиймэрхүү л хүмүүс юм.

Иймд бид бясалгахдаа өөрсдийгөө хамгаалахын тулд өдөр бүр БУРХАНЫГ, БУРХАДЫН ариун нэрсийг бодох ёстой. Заримдаа бидэнд учирдаг гай зовлон нь бидний өөрсдийн үйлийн үр ингэж бидэнд саад тотгор болдог юм биш, харин тэр сөрөг Маяагийн хүч бидний ойр байж нөлөөлөөд байдаг юм. Бүхнийг чадагч БУРХАНЫ тухай илүү их бодвол бидний ухаан бодол цэвэрлэгдэж тэгээд бид ямарч юмыг хүсэхээ болино. Бидний хувьд энэ цаг мөчид далдын хүч ямарч хэрэггүй болно. Яагаад гэвэл бид БУРХАНТАЙ нэг болж энд бидэнд авах юм юу ч үгүй болно.

Энэ үед бид дотооддоо маш сэтгэл хангалуун болж, энэ хоосон ертөнцийг орхисоны дараа бид буцаж өөрийн Гэртээ очиж тэгээд бид юм бүхэнтэй болно гэдгээ мэднэ. Тэр газрыг харьцуулж үзэхэд энэ ертөнц ердөө л гологдоно. Бидний сэтгэлийг татах юм энд юу ч үгүйг ойлгоно. Бидний сүнс Гэрлүүгээ олон удаа буцаж очиж үзсэний дараа бидний ухаан бодол бүгдийг ойлгож маш тогтвортой болно. Дараа нь бид юу ч хүсэхээ болино. Ердөө бид хүсэх юм бол бид зөвхөн бусдын төлөө тэдэнд сайн байх тийм юмыг л хүснэ. Бидний сэтгэл маш сайн санаатай, иймд ихэнхдээ эерэг юмсыг л боддог. Нэгэнтээ эерэг юмсын тухай бодоход л тэдгээр эерэг юмс бидэн рүү ирэх болно.

...............оОо...............

БУРХАНД ИТГЭХ БИДНИЙ ИТГЭЛ

Нэг хүн машины аваарт оржээ. Тэр машинаасаа шидэгдэн модны мөчирт өлгөгдөн дүүжлэгджээ. Тэр тэгээд аюулд өртөв. Тэр өмнө нь “Бурханд хэзээ ч итгэдэггүй, мөн Сума Чин Хай-гийн нэрийг хэзээ ч хэлдэггүй нэг иймэрхүү л хүн байв. Тэр хэцүү үедээ тусламж дуудсан болов ч, эргэн тойронд нь хэн ч байсангүй.”

71

“Өө, Бурхан минь ядаж л та энд байна уу? Би урьд нь танд хэзээ ч залбирдаггүй байсан боловч өнөөдөр би залбирч байна. Надад ирж туслаач, гуйя!”

Гэтэл юу ч болсонгүй. Бурхан юу ч хэлсэнгүй эсвэл тэнд байгаагүй ч байж магадгүй.

Тэгээд тэр дахиад л үргэлжлүүлэн “Өө, Бурхан минь, надад битгий уурлаа ч дээ. Би амьдралынхаа турш хэзээ ч Таныг дуудаж байгаагүй гэдгээ мэдэж байна, гэлээ ч гэсэн би өнөөдөр таныг дуудаж байна. Би танд итгэж байна, үгүй гэж үү? Итгэж байгаа учраас Таныг дуудаж байгаа биш гэж үү? Хэрэв би Танд итгээгүй бол юу гэж таныг дуудах билээ? Хурдхан ирж надад туслаач!” гэжээ.

Бас л юу ч болсонгүй, Бурхан юу ч хэлсэнгүй.Тэр их ядарсанаас бараг л хадан дээр унах шахаж байлаа. Гэтэл хад нь ч

бас суларсан байв. Тэгээд хэлсэн нь: “Өө Бурхан минь, хурдан нааш ирээч. Би бүх л тив дэлхийгээр Таны нэрийг түгээн дэлгэрүүлэхээ амлаж байна. Би санваартан болж Бурханыг номлох болно. Хэрэв Та өнөөдөр намайг аварвал би үүний гэрч болж Танд итгэхийг хүн бүрт ятган хэлэх болно. Энэ гайхамшигийг би тэдэнд хэлэх юм бол хүн бүр Таныг дагах болно гэдэгт би итгэж байна. Би Таны хүссэн болгоныг биелүүлэхээ, Таны зарц болохоо, Таны санваартан болохоо амлаж байна” гэтэл хаа нэг газраас нэг дуу гарч “Аюулд өртөхөөрөө бүгд л тэгж хэлдэг” гэжээ.

Тэгэхэд нь тэр хүн хэлсэн нь: ”Өө, Бурхан минь үгүй, би тэгэхгүй, би л тэгэхгүй. Би үнэхээр Танд итгэж байна. Хэрэв Та надад тусалбал, би үнэхээр итгэнэ, Би амлаж байна” гэв.

Бурхан буюу тэр дуу хэлсэн нь: ”За сайн байна, би чамд боломж олгож байна. Одоо чи мөчрөөсөө уначих тэгэхээр чинь би чамайг аврах болно” гэв.

Тэр хүн хэлсэн нь: ”Юу уу? Намайг солиотой гэж бодоо юу?”Тэр хүн Бурханд ингэж л итгэдэг байж дээ.

...............оОо...............

Энэ нь бидний зарим номын нөхөдтэй үнэхээр адил юм. “Би Багшдаа итгэдэг, гэвч юунд нь? Та нар надад юу хийхийг минь үргэлж заадаг. Яах гэж?”

БИД БАГШИЙН ГАДНАХ ҮЙЛДЛИЙГ ДУУРИАЖ БОЛОХГҮЙ

Өөрийнхөө шавь нарыг мэргэн ухаанд сургадаг их багш байжээ. Энэ ертөнцөд ирсэн зарим багш нар мэргэн ухаанд сургахыг хүсдэг. Ингээд тэр хэлсэн нь: ”Ирээдүйн их багш, ирээдүйн Будда болохыг хүсвэл та нар хоёр өчүүхэн бэлэг хандивлах ёстой. Ирээдүйд Будда болохын тулд олон чухал онцлог чанартай байх хэрэгтэй болов ч оюун ухааны амьдралдаа хурдан дэвшихэд хэрэгтэй чухал хоёр бэлэг байдаг” гэхэд шавь нар нь түүнээс асуусан нь: ”Тэр чинь юу юм бэ? Тэр хоёр бэлэг чинь юу юм бэ?” гэцгээв.

72

72

Багш хэлсэн нь: “Эхнийх нь тэсвэр тэвчээрийн хүч. Тэсвэр тэвчээрийн хүч гэдэг нь бусад хүмүүсийн яагаад ч тэвчиж чадахгүй зүйлийг тэвчнэ гэсэн үг. Хоёр дахь нь ажиглах хүч – хар, хар, хар”.

Тэгээд үүнийгээ батлахын тулд тэр даруй бараа бологчоо: ”гараад саванд нилээд бохир хийгээд аваад ир” гэлээ. Хэрэв та нар үүнийг ганц удаа л үнэртэх юм бол бөөлжнө. Гэвч тэр багш ямар ч сэтгэлийн хөдөлгөөнгүй хүн байсан. Та нарын харахыг ч хүсэхгүй, бие засах газраас шууд авчирсан байж магадгүй тийм ой гутмаар бохир зүйлтэй сав руу багш хуруугаа дүрлээ. Тэгээд дүрсэн хуруугаа аваад ам руугаа хийчихэв. Түүний царай ер хувирсангүй, яг л миний болон та нарын өмнөх хана шиг. Түүний хүлээн зөвшөөрөгдсөн шавь гэдгээ үзүүлэх гэж хичээж, хүслэн болсон ирээдүйн Будда нар савыг тойрон хүрээлэв. Тэгээд тэд бүгд саванд хуруугаа хийж дараа нь түүнийгээ амандаа хийж нүүр царайгаа хувиргахгүйг хичээв. Жигшиж зэвүүцэх ч юм уу өөр ямар нэг байдал илэрхийлж нүүр царай нь хувирсангүй.

Багш инээн хэлсэн нь: “Баяр хүргэе, та нар нэг сорилтыг давлаа гэвч хоёр дахийг нь давсангүй. Эхний сорилт болох тэсвэр тэвчээр шалгах сорилтыг үнэхээр давлаа. Ажиглаж чадаагүйгээс хоёр дахь сорилтонд та нар уналаа” гэв.

Шавь нар нь: ”Яагаад?” гэцгээв.Тэгэхэд нь багш хэлсэн нь: “Би энэ хуруугаа хийсэн боловч ам руугаа өөр

хуруугаа хийсэн юм.” Тэр багш бохиртой сав руу долоовор хуруугаа хийж, дунд хуруугаа ам руугаа хийжээ. Гэтэл шавь нар нь үүнийг ердөө ч ажигласангүй. Тэд сав руу хийсэн хуруугаа ам руугаа хийсэн байна.

...............оОо...............

Тэгэхээр энэ одоо юу болохыг та нар ойлголоо. Эд бол ёстой тэнэг шавь нар байна. Олонх шавь нарын байдал ийм байдаг. Тэд шууд л багшийг дууриадаг. Ямар ч юмыг, ямар ч зүйлийг, юуг ч байсан хуулбарладаг. Тэгээд өөрсдийгөө алиа салбадай шиг болгодог. Энэ л асуудал юм даа. Иймд та нар ямар ч юмыг хуулбарлаж болохгүй. Хэрэв та нар багштай адил байхыг хүсвэл юуг ч гэсэн хуулбарлаж болохгүй. Хүн бүрийг бүтээх хүчээр бий болгосон учраас хүн бүр жинхэнэ бүтээл юм. Ямар нэг юм бүтээх чадвар, чадамж, урлагийн дур сонирхолоо нийцүүлж чадвал хүн бүр юм бүхнийг бүтээж чаддаг. Иймээс та нар бүх ертөнцийн тэргүүн хамба, их багш, Буддаг ч тэр, хэнийг ч гэсэн дууриах хэрэггүй. Та нарын мэдэх олон багш нар өөр хоорондоо адилгүй байдгийн учир нь энэ юм. Тэргүүн хамба Хю Нэн бол Буддатай адил биш, түүний үйл хэрэг нь Буддагийнхтай адил биш, Есүсын үйл хэрэг, Лао Це-гийнхаас өөр. Лао Це бол Кришнатай адил төстэй юм юу ч хийж байгаагүй гэх мэт өөр өөрийн онцлог чанруудтай.

Иймд хэрэв бид зөвхөн Библи уншаад эсвэл өөрийн толгойдоо төсөөлөн бодсоноор Багштай

73

адил болно гэж найдвал эсвэл Багшийг хуулбарлаж болно гэж бодож байгаа бол бид хэзээ ч Багшийгаа олж чадахгүй. Бид хуулбар хийх хэрэггүй. Бид жинхэнэ дүр төрхийг хайх хэрэгтэй. Багш үргэлж жинхэнэ байдаг. Бид хуулбар байхыг хүсэхгүй тийм үү.

Иймд бид өөрсдийн оюун ухааны дадалдаа үргэлж сонор сэрэмжтэй байх ёстой. Багш юмыг өөр өөрөөр хийдэг, бүр тэс өөрөөр ч хийх юм бий. Бид зүгээр л тэрэнтэй адилхан харагдаад тэгээд өө би хийчихэж чадах юм байна гэж боддог. Толгойд нь хүрээд л нүд рүү нь ширтээд л, чихэр өгөөд л, өгөх чихэр худалдаж аваад л тэр байтугай үүнээс илүү юм хийнэ гээч. Та нар тэр хүнийг Багш мөн эсэхийг нь шүүгээд байдаг, гэтэл энэ бол гадаад үйлдэл биш юм, харин дотоод дахь үйлдэл юм.

...............оОо...............

БҮХ ЮМ БОДЛООС ҮҮДДЭГ

Олон жилийн өмнө хоёр найз хамтдаа гадагш гарч орчин тойрноо үзэхээр явжээ. Энэтхэгийн нэгэн сүмийн хажуугаар өнгөрч явтал түүн дотроос хүмүүс Бхагавад Гита-г уншиж байхыг тэд сонссон. Бхагавад Гита бол Энэтхэгт их алдартай судар юм. Найз нарын нэг нь нөгөөдөө хэлсэн нь:”Нааш ир. Дотогш орж судар сонсъё” гэжээ.

Тэгээд хоёул дотогш орцгоолоо. Гэлээ ч гэсэн зөвхөн нэг нь сонсохоор үлдэж, нөгөөдөх нь зэрвэс харчихаад гарч цэнгээний газрын эмс охидыг харахаар явжээ.

Удалгүй цэнгээний газар түүнд уйтгартай санагдаж энд ирсэндээ харамсаж их ичив. Тэр бодсон нь: ”Иш, Энэ бол үнэхээр тэнэг явдал. Би их ичиж байна. Би ариун гэгээн сургаалийг сонсохын оронд яагаад иймэрхүү дэмий газар ирчихвээ? Миний найз одоо судар сонсож энэ хугацаанд хязгааргүй буян хишигтэй болж байгаа даа, гэтэл би өөрийгөө доош нь хийгээд биеэ үнэлэгчдийн газар байж байдаг. Ямар ёс суртахуунгүй юм бэ?” гэж бодсоор.

Тэр өөрөөсөө ичиж жигшин, тэгээд судар сонсохоор сүм рүү буцлаа. Хэдийгээр тэр эргэж ирсэн боловч хэдийнээ дуусчихсан байсан. Тэр чин сэтгэлээсээ гэмшиж, дараа нь хэдэн өдөр харамсжээ.

Түүнийг цэнгээний газар байгаадаа ичиж байх үед сүмд үлдсэн найз нь судар сонсож байхдаа тайван байж чадсангүй. /Багш инээв./ Түүний бодол санаа нь цэнгээний газар руу чиглэж бодсон нь: ”Иш. Энэ үнэхээр уйтгартай юм. Би яагаад судар сонсохоор энд үлдэв ээ? Миний найз намайг энд суугаад судар сонсож байх зуур идэж ууж цагийг сайхан өнгөрөөж байгаа даа. Ямар уйтгартай юм бэ.” /Багш инээв/

74

74

Тэр ингэж бодсоноор сэтгэл санаагаа муу төвшинд аваачжээ.Нилээд удаан хугацааны дараа найзууд хоёул нас барлаа. Үхлийн элч

судар сонссон найзыг нь тамд аваачиж, цэнгээний газар очсон найзыг нь тэнгэрт татжээ. /Багш инээв/

...............оОо...............

Та нар яагаад гэдгийг нь мэдэж байна уу? Бүх юм бодол санаанаас үүддэг учраас ийм юм болж байгаа юм. Бурхан бидний биеэ авч явж байгаа байдлыг хардаггүй харин зүрх сэтгэлийг хардаг. Заримдаа бид хүний зан үйлдлийг хардаг ч жинхэнээр нь тэр хүнийг таньж чаддаггүй. Доторхийг нь хэмжиж чадахгүй бол тухайн хүнийг үнэлэх нь маш хэцүү байдаг. Тэр маш их нинжин сэтгэлтэй харагддаг байж магадгүй боловч зүрх сэтгэл нь тийм биш байж болно, эсвэл тэр маш их хайрын сэтгэлтэй байж магадгүй боловч түүнийгээ гаднаа илэрхийлдэггүй байж болно.

Энэ нь бидний зарим номын нөхөдтэй адил юм. Тэдний өнгөрсөн амьдрал нь тийм ч ариун буянтай байгаагүйг та нар мэддэг, зарим нь том дээрэмчин буюу зарим нь дээрэмчин хатагтай нар байсан. /Багш болон бүгд инээлдэв/ Зарим нь бусдыг алж, эсвэл олон нийтийн сэтгэл санаанд нийцэхгүй хэрэг хийсэн. Гэвч үүний дараа тэд чин сэтгэлээсээ өөрийгөө сэнхрүүлж бясалгал хийж мөн өөрийгөө ариусгахаар шийдсэн юм. Тэдний нүгэл хилэнц нь цэвэрлэгдэх нь зайлшгүй.

Гэтэл зарим нь амьдралынхаа турш ямар ч гэмт хэрэг хийгээгүй байж магадгүй боловч тэд энд тэнд тэнүүчилж бясалгалд суралцахыг юман чинээ бодохгүй мөн Багшийг дөнгөж зэрвэсхэн харчихаад юу ч мэдрэхгүй өнгөрдөг. Тэд өөр Багшийг хайхаар явдаг биз ээ. Тэд дандаа дэлгүүр хэсч байгаа юм шиг байдаг. Бид тэднийг “Ууланд дэлгүүрээр хэсдэг” гэж хэлж магадгүй. Яагаад гэхээр ихэнх гэгээрсэн Багш нар ууланд амьдардаг шүү дээ. /Багш инээв/ Бусад Багш нар илүү сэтгэл татам, гэнэн томоогүй юм шиг тэдэнд санагддаг болохоор нэг уулаас нөгөө рүү үсчиж байдаг. Тэд оюун ухааны дадалдаа чин сэтгэлээсээ ханддаггүй болохоор хийж байгаа юм нь амжилтанд хүрдэггүй байж болно. Тийм учраас наанаа нинжин сэтгэлтэй юм шиг санагдах гадаад төрхөөрөө бид Бурханыг хуурч чадахгүй. Бид Бурханыг хуурч чадахгүй, яагаад гэхээр Бурханыг хуурна гэдэг нь өөрийгөө хуурахтай л адил. Бид юу хүсч байгаагаа, ямар ч юмыг хийж байгаагаа бүрэн ухаарсан байдаг. Бид чин сэтгэлтэй байна уу, үгүй юу гэдгээ өөрсдөө тов тодорхой мэдэж байдаг.

Та нар бас эрт үеийн Багш нарын түүхийг уншдаг. Тэд нарын зарим нь Ийган /Хятад багш/ шиг ер бусын байдлаараа сэтгэл татдаг. Бид түүнийг мах иддэг, дарс уудаг, мөн уугаад намбагүй унаад өгдөг гэж сонссон. Бас Чин-Шан гэдэг Амьд Будда байсан. Тэр бас л содон лам /Багш инээв/. Тэр үргэлж л маш эмх цэгцгүй мөн ёс суртахуунгүй байдаг байжээ. Гэвч тэд нар болон Будда нар

75

бясалгаад өөрсдийнхөө хүрсэн оюун ухааны түвшинг сайн мэддэг. Тийм учраас үүнийг гадна талаас нь шүүн хэлэлцэх нь хялбар биш боловч оюун ухааны дадалтан бид чин сэтгэлтэй байгаа эсэхийг дотор талаас нь мэднэ. Хэрэв бид мэдэхгүй байсан ч Бурхан мэднэ. Бусад хүмүүс бидэнд итгэхгүй байх нь бидний гаднах үйлдлээс болж байгаа юм биш. Тэгээд ч итгэх эсэх нь чухал биш. Бурхан дүн шинжилгээ хийдэг.

Үнэнхүү чин сэтгэлтэй байх нь оюун ухааны дадалд хамгийн чухал юм. Нийтийн бясалгалд хүмүүс нам гүм суусан ч тэдний бодол санаа нь төвлөрөөгүй байж болно. Ийм учраас Багш нь та нарыг нийтийн бясалгалд очихдоо бие, хэл, сэтгэлээ цэвэр байлгаарай гэж дандаа хэлдэг юм./Багш инээв/ Тэгэхгүй бол та нар тэнд суулаа ч буян хишиг хүртэхгүй, энэ нь гэртээ чин сэтгэлээсээ бясалгаж байгаа хүмүүсээс ч дор юм. Тэд маш их чин сэтгэлтэй, төлөв төвшин байж өдөр бүр бясалгаж байгаа учир илүү их буян хураадаг. /Багш инээв/ Гэвч мэдээж нийтийн бясалгалд оролцож л байвал буян хураах болно. Яагаад гэвэл тэр олны чин сэтгэл нь бидэнд нөлөөлөх болно. Жишээлбэл бид энд ирээд их олон, үй түмэн хүмүүсийг хичээнгүйлэн бясалгаж, буйр суурьтай сууж байгааг хараад бидний санаа зовж тэгээд тэр бүх хугацаанд нам гүм суухыг хичээх болно. /Багш инээв/ Тэгээд өөрсдийн бодол сэтгэлийг цэвэрлэн төвлөрүүлсэнээр маш их буяныг аяндаа авах болно.

...............оОо...............

ОЮУН УХААНЫ ДАДАЛТАНГУУД ӨӨРСДИЙНХӨӨ ХЭРЭГЦЭЭГ ХАНГАДАГ БАЙХ ХЭРЭГТЭЙ

Нэгэн эр дурсамжаа сэргээхээр ч юмуу, эсвэл бага сага бизнес хийхээр ч юмуу ойн гүн рүү явжээ. Тэгээд нэг өдөр дөрвөн хөлгүй үнэгийг харсан. Тэр ямар ч хөлгүйгээр яаж энэ ширэнгэн ойд амьдарч байгааг гайхжээ. Тэгээд ажиглаж эхэллээ. Дараа нь тэр барыг харлаа. Бар ан амьтан авчраад түүнийгээ идсэний дараа нь үнэг үлдэгдлээр нь хооллодог ажээ. Одоо ингээд тэр үнэгний хэрхэн амь зуудгийг мэдлээ.

Дараагийн өдөр нь дахиад л Бурхан бас л бараар дамжуулан үнэгийг хооллов. Тэр эр үүнийг хараад зарим талаар гэгээрчээ. Тэгээд өөртөө хэлсэн нь: ”Аан, бид Бурханд итгэх хэрэгтэй юм байна. Бид Бурханд найдах ёстой. Тэгвэл Тэр биднийг бүх юмаар хангах болно” гэж бодоод бизнесээ орхин, эхнэр хүүхдээ мартаж бүр Шиху төвд нийтийн бясалгалд очихоо больжээ./Инээв/ Тэр шууд л ойд суугаад Бурханы төлөө бүхнээс татгалзахыг хичээж, мөн Бурхан түүний хэрэгцээг хангах байх гэж найджээ. Тэр суугаад Бурхан дээр бясалгасан ба тэр Ариун Нэрсийг ердөө ч уншаагүй, эсвэл Наму Супрем Мастер Чин Хайг, Ву Шан Ших-ийг, Сума Цу-ийн нэрийг дуудаагүй. /Инээв/

76

76

Тэр “Би зөвхөн Бурханд л найдах болно. Би яах гэж бусад ямар нэг нэрийг дуудах ёстой гэж? Би Бурханд л итгэнэ, Бурханд л хайртай, би Бурханг л шүтнэ, би Бурханыг л хүндэтгэж, түүнээс л эмээнэ, энэ л миний хувьд хангалттай. Бурханы төлөө би юм болгоноос татгалзаж байна.”

Ингээд тэр тэнд сууж байв. Тэр цөцгий, дүпү, бялуу, талх, бяслаг хүрч ирэхийг хүлээж байсан байж магадгүй.

Эхний өдөр юу ч ирсэнгүй, тэгсэн ч тэр үргэлжлүүлэн суусаар. Тэр: ”Бурхан миний итгэлийг сорьж байна” гэж боджээ.

Дараагийн өдөр ч сууж л байсан.Хоёр дахь өдөр дүпү гарч ирэх байтугай хамар доорхи газраас нь байцаа ч

ургасангүй. Юу ч болоогүй боловч тэр: ”Өө, Бурхан миний эр зориг, сүжиг бишрэлийг шалгаж байгаа байх. Итгэл минь гуйвашгүй, мятрашгүй болохыг, өөрийн бүх юмнаас татгалзаж чадахаа, өөрийн найдвараа Түүнд мэдээж үзүүлэх болно” гэж бодлоо.

Ингээд тэр дараагийн өдөр ч суусааар, хүлээсээр.Гуравдахь өдөр боллоо. Юу ч тохиолдсонгүй, цөцгий, талх, бяслаг, дүпү,

байцаа, лууван ч ирсэнгүй. Тэр байтугай ус бороо хэлбэрээр ч орсонгүй. Хон, хон. Одоо сорилт түүний хоолойноос, ходоодноос, түүний бүх мөчнөөс нь мэдрэгдэх болов, түүний бүх л биед зайлшгүй шаардлагатай зүйлс Бурханаас ирдэггүй. Түүний биеийн хэсэг бүрийн бүх нөөц боломж нь түүнийг өөрийг нь нөөцлөхийг хичээхгүй боллоо. /Багш болон бүгд инээлдэв/ Ийнхүү тэрээр гүн шаналж юу болсоныг санахыг хичээв. Тэр Бурханд залбирч: ”Намайг үүнээс илүү бүү сориоч, гуйя, би жинхэнээрээ Танд итгэж байна, би үнэхээр таны төлөө бүгдээс татгалзаж байна. Танд итгэх миний итгэл гуйвашгүй, энэ хэзээ ч мөхөшгүй”.

Ингээд тэнгэрээс ч юмуу, эсвэл түүний ходоодноос ч байж магадгүй, би мэдэхгүй байна. Нэгэн дуу хоолой сонсогдлоо. /Багш болон бүгд инээлдэв/. Тэр хоолой нэг иймэрхүү юм хэлсэн: “Өө, чи тэнэг мунхаг юм, чи юунд эрэмдэг үнэгний байдалд суралцаад байгаа юм бэ? Бос. Барын байдлаар яв” гэв.

...............оОо...............

Яахав, бид хувраг болж болно, гэхдээ бид ажил хийх ёстой, өөрсдийнхөө амьдралын төлөө өчүүхэн ч болтугай зарим нэг зүйлийг хийх хэрэгтэй. Өөрөө өөрийнхөө талхыг хөдөлмөрлөж олох ёстой гэж би та нарт хэлдэгийн учир нь энэ. Яагаад гэхээр бид бол хөдөлмөрийн багажтай байж мөн оюуны чадамжтай байж хэрэгцээгээ хангана. Бид бол эрэмдэг биш. Хэрэвээ бид тийм байсан бол Бурхан биднийг харах байсан байх. Гэвч бид эрэмдэг биш байж юунд эрэмдэг амьтдын замаар явах билээ? Бид арслан барс, заан, морь шиг явах ёстой. Бид хэрэгцээгээ хангагч болохоос биш гуйлгачин биш, юм унаад ирэхийг хүлээгчид биш. Амьдралын зам бол ийм юм. Энэ хоосон ертөнцөд бид зөвхөн амьдарсаар байх үедээ өөрсдийнхөө хэрэгцээг өөрөө хангах ёстой, өөрсдийгөө сургах,

77

эдгээр багаж хэрэгсэлийг ашиглах, өөрсдийн чадвар болон ухааныг сорьж байх хэрэгтэй. Амьдрал юу өгөхийг харцгаая. Маргааш юу авчрахыг харцгаая гэж болохгүй.

Өөрсдийн ухаан чадвараар бидний дотор амьдрал өсч байгааг, амьдрал улирал улирлаар өөрчлөгдөж байгааг, багаж зэмсэг маань бидэнд ашиг тусаа өгч байгааг, бидний гэр бүл, нийгэм маань томорч байгааг бид хардаг. Бидэнд ухаан байна, бид түүнийгээ ашиглах ёстой. Билэг ухаан бол нэг зүйл, харин оюун ухаан болон авъяас чадвар бол бас өөр зүйл юм.

Билэг ухаан бидэнд байдаг, билэг ухаан хэзээ ч биднээс холдож явахгүй. Билэг ухаан хэзээ ч сурч бэлтгэснээр бий болохгүй, хэзээ ч бохирдохгүй, хэзээ ч багасч ихэсдэггүй. Оюун ухаан, мэдлэгийг бид энэ ертөнцийн өдөр тутмын амьдралаа зохицуулахын тулд ашиглах хэрэгтэй. Билэг ухааныг бид илүү аугаа, илүү эрхэм дээд зорилгийн төлөө өөрөөр хэлбэл бусад хүмүүсийг гэгээрэлд хүргэх эсвэл өөрсдийгөө илүү хүчтэй болгож ингэснээр эмчлэхгүйгээр эмчилж, мэдэхгүйгээр мэдэж, туслахгүйгээр тусалж, ихэмсэг зангийн ул мөргүйгээр дэлхийг адислаж, өөрийгөө ямар ч өр авлагат оруулахгүй байдлаар ашиглах хэрэгтэй. Энэ бол бидний зам.

Ингээд бид өнөөдөр, маргааш эсвэл өдөр бүр бясалгадаг. Энэ нь барын замаар явахтай адил юм. Бид хэрэгцээгээ хангана, бид адислана, бид асуухгүй, бид гуйлгачилахгүй. Бурхан, тэнгэрийн элчис, гэгээрэгсэд өөрсдийнхөө ажлын хэсгийг аль хэдийнээ хийсээр байгаа. Тэд ажлаа дуусч байгаа. Одоо бид тэдний мөрөөр явж тэдний ажлыг ч бас хийнэ, үргэлж түр зуурын энэ амьдралынхаа төлөө гуйлга гуйж, өөрийнхөө төлөө залбираад байж болохгүй. Зайлшгүй шаардлага гарвал бид залбирч болно. Бид оюун ухааны амьдралаараа зөвхөн тэр саадыг давж гарч чадна. Гэвч оюун ухааны хаант улсад үүрд битгий гуйлгачин байгаарай.

ТОМ ГУТЛЫН НОМЫН ЦОГЦОС

Энэтхэгт олон жилийн өмнө нинжин сэтгэлтэй маш сайн хаан байжээ. Тэр өөрийн албатууддаа их хайртай. Иймд тэр өөрийн хүмүүсээ хайраар, энэрэл нигүүлслээр, мөн сэтгэл санааны байдлыг нь ойлгосны үндсэн дээр удирддаг байжээ. Тэгээд албатуудаа харах бүрдээ тэр тэдний хөл рүү үргэлж санаа зовон хардаг байлаа. Эрт цагийн энэ үед хүмүүс гутал гэдгийг мэддэггүй байснаас тэдний хөл нь чулуу өргөснөөс болж үргэлж шалбардаг байжээ. Бут сөөгний өргөс дандаа гудамжинд унадаг. Тэгээд хүмүүсийг үүгээр явахад нь хөлд нь шааж орно. Энэ нь шалбархай үүсгэж цус гарах, мөн халдвар ч орох нөхцөл болдог байжээ.

Энэ байдалд хаан маш их эмзэглэдэг байв. Тэр өөрийн цэрэг, армийнхандаа тушаал буулгаж үхсэн амьтдын мөн ангийн үс арьсыг олж авчраад зам болгонд дэвс гэсэн. Тэгвэл албат ард нь түүн дээгүүр явж шархдахгүй байж болно. Түүгээр ч зогсохгүй өөрийн хүмүүстээ бүх газар нутаг, уулын оройд ч арьс дэвсэх тушаал өгөв.

78

78

Түүнд их хөгшин мэргэн сайд байжээ. Тэр хаанд илүү сайн санаа байгаагаа хэлсэн нь: “Бүх газраар арьс дэвсэх нь цаг хүч, мөнгө их орно, түүний оронд хүн бүрийн хөлөнд нь бэхэлвэл тэд хүссэн газар руугаа явцгааж болно” гэжээ.

...............оОо...............

Энэ нь их хөгтэй үлгэр боловч зарим зүйлийн бэлэгдэл болно. Олонхи хүмүүс буюу бид өөрсдөө ч гэсэн заримдаа энэ ертөнцийг тэгш эрхтэй, эв найртай, өндөр хөгжилтэй, баян чинээлэг, нөхөрсөг, хайраар дүүрэн гэх мэтийн ийм байдалтай болгохыг хүсдэг, гэвч энэ нь хүссэнээр болдоггүй. Энэ нь нөгөө чулуу, өргөстэй адил, тэд зам дээр унасаар л байх болно. Заримдаа өндөрлөг газрын орой дээрх хаднаас ч унана. Та нар газраар яаж дэвссэн байхаас хамаарахгүй дахиад л дээр нь чулуу, өргөс дандаа л унах болно. Иймд бид өөрсдийн хөлөндөө анхаарал тавьсан нь илүү дээр юм.Аръяабалын арга ч гэсэн та нарын хөлөнд зориулсан гуталтай адил. Хэдийгээр энэ ертөнц янз бүрийн асуудлаар дүүрэн, чулуутай өргөстэй байсаар байгаа боловч бид яг түүн дээгүүр явж чадах төдийгүй аюулгүй байгаагаа мэдэрнэ. Зөвхөн ихэнх хүмүүс нь Аръяабалын аргаар бясалгахгүй байгаа нөхцөлд энэ ертөнц янз бүрийн асуудалтай байсаар байх болно. Иймд хэрэв энэ түгшүүртэй байдлаас чөлөөтэй байхыг хүсвэл бид өөрөө өөрсдийгөө хамгаалах хэрэгтэй. Тэгвэл асуудал үгүй болно. Асуудлууд байсаар байж магадгүй боловч бидний хувьд тийм ч их биш байна. Та нар энэ ертөнцийн асуудлуудаас болж сэтгэл өвдөх нь багассаар байхыгаа мэдрэх болно. Заримдаа хэрэв бидний сэтгэл өвдөх юм бол тэр нь зовлонд өртсөн хэн нэгэнд хайр энэрэлтэй болсонтой холбоотой.

...............оОо...............

БУРХАНД ӨРГӨХ ЖИНХЭНЭ ӨРГӨЛ

Энэ бол оюун ухааны бишрэлийн тухай үлгэр юм. Оюун ухааны бишрэл гэдэг бол хүн шүтлэг бишрэлдээ цэцэг, утлага сан, харанга, хөшөө баримал эсвэл хоолоор өргөл өргөх гэх мэт иймэрхүү ямар ч гаднах өнгөн талын зүйлс хэрэглэхгүйгээр Бурханыг дагахыг л хэлнэ.

Бхагавад Гитад өгүүлэгддэг Эзэн Кришнаг дагагч Аржунаг та нар санаж байна уу? Аржуна бол Бурханыг шүтэхдээ гаднах өнгөн талыг гайхуулсан зүйлсийг удаан хугацаагаар хийж байсан. Тэр шүтлэгийн уудам цэлгэр өрөөтэй, түүндээ их олон гэрэл асаадаг. Тэндээ алт, мөнгө, шил хэрэглэнэ. Эзэн Шиваг шүтдэг бөгөөд энэ ёслолын ажиллагаандаа тэр хэдэн өдрийг зарцуулдаг байжээ. Тэр хэдэн цагийн турш сууж Эзэн Шивагийн хуулбар дүрэнд тэрэг тэргээр цэцэг авчирч шинэчлэн тавина. Брахма Вишну Шива гэдэг Хинди-ийн Бурхад байдаг, эд нарын нэг Эзэн Шиваг та нар мэднэ дээ. Шива нь сөнөөгч Эзэн байх

79

учиртай. Үнэндээ тэр чөтгөрийг сөнөөдөг болохоос сайн хүмүүсийг устгадаггүй билээ.

Мөн Аржунагийн дүү Бхима гэдэг хүн байжээ. Тэр ямар ч залбирлыг хийхээр суудаггүй. Хэзээ ч сүм рүү явдаггүй, үргэлж л Миаоли руу явна. /Инээлдэж алга ташив/ Зөвхөн оройн хоолны өмнө цөөн хэдэн минутыг нүдээ анин Эзэнд оюун ухаанаараа залбирдаг байжээ. Тэр өргөл өргөх, Ариун Нэрсийг унших эсвэл үүнтэй адил ямар нэг юм хийдэг байсан байх.

Аржуна өөрийгөө Эзэнийг асар их биширдэг мөн өндөр хэмжээний шүтлэг бишрэлтэй гэж боддог байлаа. Тэр дүү Бхимагаа ямар ч шүтлэггүй гэж боддог учраас түүнийг жигшил зэвүүцэлтэйгээр басамжилан хардаг байжээ. /Инээв/

Эзэн Кришна Аржунагийн энэ хандлагийг мэдээд түүнийг саруул ухаантай болгох сайн сургамж өгөхийг хүсчээ. Тэгээд эзэн Шиваг тахидаг Кайлас уул руу аялахыг Аржунад санал болгов.

Тэгээд тэд замдаа ороод явж байтал олон янзын цэцэг ачсан тэрэг түрээд явж байгаа хүнтэй тааралдав. Аржуна тэр эрээс цэцэгсийг хаанаас авч явж байгааг асуухад тэр эр ажилдаа их анхаарч татагдсанаас дуугарсангүй. Тэгэхэд эзэн Кришна Аржунад хэлсэн нь: “Энэ эрийг дагаж яваад ямар учиртайг олж мэдэцгээе”гэлээ.

Аржуна зөвшөөрч хоёул нөгөө эрийг дагав. Тэгж яваад тэд Шиху төвийн дов толгодоос том, цэцгэн овооны хажуугаар хоосон тэрэгнүүд зогсож байхыг харлаа. Тэд цааш нь мөн бүгд цэцэг ачсан хэдэн зуун тэрэг байхын харжээ. Тэднийг бас түрүүчийнхтэй адил газар аваачиж цэцгийг авч хоосолдог байна. Тэнд шинэ цэцэгсийн том уул босчээ.

Аржунагийн сониуч зан улам нэмэгдсэн. Тэр өөрийн сониуч зангаа хянаж дийлэлгүй нэг эрээс асуусан нь: “Эдгээр цэцэгстэй тэрэгнүүдийг хаанаас авчирсаныг хэлж өгөөч”

Хариулахад саадтай байснаас тэр юу ч хэлсэнгүй. Гэтэл нэг эр Аржунаг дахин давтан асуусны дараа хэлсэн нь: “Эрхэм хүндэт ноёнтоон, сайн санаж бидэнд битгий саад болооч, бид хэтэрхий завгүй ажилтай байна. Бидэнд юу ч ярих цаг алга. Бид зөвхөн цэцэгтэй долоон зуун тавин тэргийг авчраад байна. Гэтэл дахиад сүмд долоон зуун тавин тэрэг байж байгаа. Энэ бүх цэцэгс зөвхөн Пандугийн хүү Бхимагаас өчигдөр манай Эзэнд залбирхад ирсэн юм” гэв. Эдгээр цэцгэн уулын зөвхөн хагас нь мөн үлдсэн хагас нь сүмд байгаа гэсэн үг. Энэ бүх цэцэгс Бхимагаас иржээ, Аржунагийн дүү тэр залхуу нэгэн, тэр сүмд хэзээ ч очдоггүй нэгэн, Эзнийг хэзээ ч шүтдэггүй, юу ч хийдэггүй, Эзэнд хэзээ ч цэцэг өргөж, утлага сан уугиулдаггүй, Аржунагийн эртнээс басамжлан харж байсан хэрэггүй нэгэн, шашинд үл сүсэглэгч нэгэн, Бурхан шүтдэггүй түүнээс шүү гэж Аржуна бодов.

Өнөөдрийн залбирал болоход дөрвөн цаг дутуу байна, одоо энэ хугацаанд амжиж бүх цэцгийг бид хураах ёстой. Өдөр бүр түүний бишрэлээс цэцгэн уул үүсдэг.” Ингээд түүний бишрэлээс тэд ийм их цэцэгсийг өдөр бүр хураадаг байна.

80

80

Аржуна гайхсанаасаа болж цохилтонд орж асуусан нь: “Таны ярьж байгаа чинь Бхима юмуу, Аржуна юмуу? Та андуураагүй гэдэгтээ итгэлтэй байна уу? Та Аржунаг хэлж байгаа биз дээ, тийм үү? Аржуна, Бхима биш? Найз минь энэ тухай боддоо, чи андуурч байгаа байх. Түүний нэр Аржуна, Аржуна, А-р-ж-у-н-а. Тийм байх ёстой.” гэхэд

Тэр эр хариулсан нь:”Пээ, Аржунагийн тухай бүү ярь. Биш, биш, биш. Тэр бүр биш, тэр биш. Энэ бол хүчтэй шүтлэгтэй, тийм бахархмаар бишрэлтэй Бхима. Өөрийн шүтлэгээ ердөө л өнгөн талдаа үзүүлдэг түүний ах Аржуна биш”.

Тэгж байтал өөр нэг эр багц цэцэгтэй ирлээ. Эзэн Кришна үүний учрыг мэдээгүй юм шиг зориуд тэр эрээс асуусан нь: “Өө, найз минь, эдгээр цэцэгсийг хэн өргөж байгаа юм бэ?”

Мэдээж та нар хариултыг мэдэж байгаа биздээ.Тэр эр хэлсэн нь: ”Энэ бол дэлхий дээрх хамгийн сайрхуу эрийн

өчигдөрийн өргөл юм. Түүнийг Аржуна гэдэг. /Инээв/ Тэр жинхэнэ хайр бишрэлгүйгээр өөрийн шүтлэгээ үзүүлбэр болгодог юм. Тийм болохоороо цэцгийн ганц багц өргөсөн ч үүнийхээ тухай дэндүү их ярьдаг”гэлээ.

Аржуна толгойгоо намс хийлгэн Эзэнд хэлсэн нь: ”Ээ, Кришна, Чин Хай, Ву Шан Ши /инээв/ та нар яагаад намайг энд авчирсан юм бэ? Энэ газрыг орхицгооё. Та нар миний алдаа дутагдал, их зан, хоёр нүүр гаргадгийг, сайрхуу байдлыг гэртээ байхад минь анхааруулж энэ бүх хэрэггүй хичээл зүтгэл, төвөг удсан байдлаас хамгаалж болох байсан. Би өөрийн шүтлэг бишрэлээ маш өндөрт боддогоо хүлээн зөвшөөрч байна. Би Бхиматай жигшин зэвүүцэж харьцдаг байсан. Харин одоо би Бхимагийн чин сэтгэлтэй богинохон бясалгал нь миний бүхэл өдрийн турш шүтлэг бишрэлээ гайхуулсан үзүүлбэрүүдээс илүү үнэ цэнэтэй гэдэгт итгэлээ.”

Эзэн Кришна инээмсэглэн дуугүй л байв.

...............оОо...............

Ингээд та нар бидний байгаа газарт, сүмгүй газар болон сүмд цэцэг утлага, сан харанга хэнгэрэг, өөр бусад ямар ч юмаар төвөг удах хэрэггүйг мэдэж авлаа. Та нар зөвхөн чин сэтгэл болон дотоод бишрэлээрээ л төвөг уд. Тийм учраас би та нарыг төвлөр, бясалга, гадна үйлдэл тийм чухал биш, надад байтугай өөр ямар ч Бурханд мөргөх хэрэггүй гэдгийн учир энэ.

Хэрэв та нар дотооддоо Будда нарыг хараад хүсвэл тэдэнд мөргөж болох юм. Гэвч Будда нар ийм зүйлийг хүлээгээд байдаггүй. Тэд та нарыг дотооддоо сүсэг бишрэлтэй байж өөрийн дотоод мөн чанараа олж чадаад Будда болж Бурхантай нэгдмэл болохыг л хүлээдэг. Та нар өөрийн бахархам төрөлх чанараа олж өөртөө болон өөр бусад олонд тусалдаг болох болно. Үүнийг Будда биднээс хүлээдэг юм.

81

...............оОо...............

ХӨГШИН ГУЙЛГАЧИН ЭМЭГТЭЙН МЭРГЭН УХААН

Ихэнх мэдлэгтэй хүмүүс ярьж чаддаггүй, харин мэдлэггүй хүмүүс ярьдаг. Мэдээж тэдгээр хүмүүс Будда, Есүстэй адил номлол айлдаж явдаг боловч энэ бол ялгаатай. Тэд үүнийг хийхийг хүсдэггүй боловч хийх хэрэгтэй болдог. Хэдийгээр тэд зовж шаналж байвч тэдний үүрэг ийм л байдаг. Тэд үүнийг хүсдэггүй. Гэвч тэднийг үргэлж мэтгэлцэх сайхан боломж хайж гадагш явах дуртай гэсэн үг биш. Энэ бол өөр хэрэг. Тэд иймэрхүү мэтгэлцээнийг жигшиж холхон явахыг боддог. Тэд өөрсөд рүү нь ирсэн шавь нарыг сургах ажилтай байдаг. Гэхдээ тэд өөрсдийн мэдлэгээ үзүүлэх гэж бусад хүмүүстэй маргахаар гадагш явдаггүй.

Одоо Тилобагийн тухай ярья. /Тилоба нь Мила Богдийн багш аугаа их гайхамшигтай багш юм./ Тэр өөрийн номын мэдлэгээ бүх л Энэтхэг даяар үзүүлэх гэж хаа сайгүй явсан нэгэн юм. Хаа ч явсан гэсэн тэр ялдаг. Түүний өргөн цар хүрээтэй мэдлэгээс болж нэг ч хүн ялж байгаагүй. Ганц Тилоба ч биш ийм хүмүүс улс оронд олон байдаг ажээ.

Нэг өдөр тэр гэртээ тэр үеийн хамгийн алдартай үнэ цэнэтэй номыг уншиж байлаа. Тэгтэл маш өлөн туранхай, хир буртаг болсон гуйлгачин эмэгтэй түүний хажуугаар өнгөрөхдөө нэг иймэрхүү юм хэлсэн: “Чи их л дур хүсэлтэй уншиж байгаа боловч үүнээсээ жаахан ч болтугай ойлгож байгаа юм уу?”гэв. /инээв/

Юу? Тилоба маш их цочсон. Ийм нэг хөгшин гуйлгачин над шиг профессор, их мэдэгчийн өмнө ингэж ярьж яаж зүрхэлж байна аа? Тэр цочирдсондоо яаж эсэргүүцэхээ ч мэдэхгүй болчихсон. Тэгтэл нөгөө хөгшин гуйлгачин эмэгтэй түүний ном руу нулимчихаад яваад өглөө.

Энэ ариун ном руу нулимж зүрхэлсэн түүнд их уурлав. Ингээд түүний араас хөөлөө. Түүний араас хөөж явтал тэр амандаа нэг юм дүнгэнэхэд тэр гэнэтхэн тайвширч уурласан ямар ч шинжгүй болчихов. Тэгээд тэндээ зогсоод буцаж гэр рүүгээ хариад бодож эхэлжээ. Номноос суралцах явцад ямар нэгэн юм буруудсан байж ч магадгүй гэж маш нухацтай бодлоо. Хэдэн мянган жилийн турш Энэтхэг даяар бишрэн хүндэтгэдэг ариун номруу тэр хөгшин гуйлгачин эмэгтэй яаж нулимж зүрхэлснийг нухацтай боджээ.

Энэ номыг шүтдэг хүмүүс номонд мөнгө өргөдөг байжээ. Одоо хүртэл Энэтхэгийг оролцуулаад зарим нэг улсад ингэсээр байна. Би мэднэ, би үүнийг харсан юм. Тэд номонд мөргөж, цэцэг мөнгө өргөж, тэгээд энэ бүгд мэдлэг, билэг ухааны төлөө юм гэж найддаг. Гэвч ном л бол ном юм. Та бол та. Та нар

82

82

номонд мөргөөд л түүнээс ямар нэг юм авна гэж яаж боддог байна аа? Гэвч олон хүмүүс үүнд итгэдэг.

Ингээд Тилоба их бодсон. Тэр сул дорой хөгшин эмэгтэй ганц хоёр өгүүлбэр хэлэнгүүт л түүний уур галыг усаар дарахтай адил унтарсанд бас их гайхаж байлаа. Хэсэг хугацаанд бодож үзсэний эцэст тэр дахин мэтгэлцэхээ больж өөрийн ажлаа орхижээ. Тэр хөгшин гуйлгачин эмэгтэйг бүх газраар хайж өөрийнхөө ойлгохгүй байгаа юмыг олж мэдэхийг хичээж явлаа.

Нэг өдөр эмэгтэйг ширэнгэн ойн дунд байхад нь олжээ. Тэр түүнтэй маргалдаж өөрийн уран үг, мэдлэгээ шавхан баримтан дээр бут цохихыг хичээж байлаа. Гэвч энэ нь амжилт олсонгүй түүнийг илүү хичээх тусам л тэр үргэлж ялна. Тэр хөгшин, муухай, ядуу өлөн гуйлгачин үргэлж ялна. /Багш инээв/ Эцэст нь эмэгтэй хэлсэн нь: “Миний мэдэж байгаа энэ билэг ухаан номон дээр байдаггүй юм. Чи үүнийг олж авч чадахгүй, түүнээс гадна чи надтай мэтгэлцээд хэзээ ч ялж чадахгүй”. Эцэст нь тэр эмэгтэйд мөргөж түүнийг багш гэж хүлээн зөвшөөрч өөрийгөө сургаж өгөхийг хүсчээ. Эмэгтэй ч зөвшөөрлөө. “Чиний мэдэхийг хүсч байгаа юм номон дээр байхгүй, энэ ертөнцөд ч байхгүй юм. Чи явж тэнгэрлэг ахуйг хайж түүнээс суралцах хэрэгтэй” гэж эмэгтэй түүнд хэлсэн юм гэнэ.

...............оОо...............

Ийнхүү энэ зам бол авшиг авах явдал юм. Бид нар дотоод руугаа явж тэдгээр тэнгэрлэг ахуйг олно. Энэ бол үүний гол утга нь юм. Тэгээд бид түүнээс суралцана.

Хэрэв би та нарт заасан ч эсвэл өөр багш заасан ч энэ бол амаар, зөвхөн материаллаг шинжтэй байна. Хэрэв та нар илүү сайн зүйл сурахыг хүсвэл дотоод дахь оюун ухааны өндөр түвшинд хүрч дотоодын багштайгаа, хаа сайгүй оршигч багштайгаа суралцахаас, махан биетэй нэгэнтээ биш юм. Энэ махан биетэй нэгэн бол та нарыг оюун ухааны өндөр давхарт аваачих шат л болно. Тэнд та нар өндөр түвшиний дээд зэргийн ухамсарын түвшний багш нараас суралцах болно.

Хожим нь Тилоба бүх юмаа орхиж тэнгэрийн оронд очихын төлөө, тэнгэрийн төрөлтнүүдтэй учрахын төлөө, тэднээс суралцах гэж шаргуу мэрийжээ. Тэдгээр тэнгэрийн ахуйд хүрэх зам нь зовлон зүдгүүр, ов мэх, илбэ жилбээр дүүрэн байсан боловч тэр ялж чадсан юм.

Тэр бол Тилоба байсан. Хэдий тэр алдар цуутай, мэдлэгтэй эр боловч явж хөгшин, муухай, өлсгөлөн, гуйлгачин эмэгтэйд билэг ухааны төлөө мөргөсөн юм. Иймд биднийг чөлөөлөх замыг мадаггүй харуулж чадах, билэг ухаантай хэнд ч очиж мөргөх нь бидний хувьд хэтэрхий дорд орсон зүйл бишээ.

83

Дээр үеийн ихэнх их багш нар ядуу байсан. Есүс мужаан байсан ба хэзээ ч хөрөнгөтэй байгаагүй. Будда дэндүү их хөрөнгөтэй байсан боловч бүгдийг орхисон. /Багш инээв/ Иймд тэр бас юу ч үгүй. Тэр Энэтхэг даяар хэрэн явж идэх юм гуйдаг байсан. Тэр яаж ийгээд гуйлгачин болжээ. Ихэнх их багш нар эзэмших юу ч үгүй байв. Хэрэв тэд хүсвэл хөрөнгөтэй болж болно.

Сих мастерүүдийн нэг аравдугаар Сих багш маш их алдартай байлаа. Тэр өмч хөрөнгөтэй байжээ. Тэр их хөрөнгөлөг, тэгээд ханхүү шиг дэндүү их үнэт эрдэнийн зүйлтэй хувцас өмсөнө. Тэр хэзээ ч үүнээс татгалзаагүй.. Гэтэл бусад Сих багш нар улс орныг тойрон явж мөн л хоол гуйж байлаа. Үүнээс болж их багш нарыг тийм ийм байх ёстой гэж ярих хэрэггүй юм. Үүнд асуудал байхгүй.

Та нар Аръяабал Бодисадва-г хардаг, тэр маш их чимэглэлтэй, үс нь их урт сайхан, мөн сайн хувцас өмсөнө. Тэнгэрийн хүмүүс их үзэсгэлэнтэй. Тэдний буянд тохирсон чимэглэлтэй байдаг.

Иймд багш нар үргэлж ядуу байдаг гэж ярьж болохгүй. Энэ бол заавал ийм тийм байна гэх албагүй. Ихэнх их багш нарын өөрсдийнх нь дотоодын ухаарал нь эгэл амьдралыг сонгодог учраас ийм байдаг. Гэвч ихэнхдээ үйл хэрэг нь үүнтэй тохирсон байдаг. Энэ нь үргэлж яг тийм байх ёстой гэсэн үг биш, яагаад гэвэл хэрэв их багш ядуу эгэл амьдрах эсвэл эгэл хувцаслахыг хүсдэг байвал энэ нь бас нэг төрлийн шунал хүсэл юм. Үргэлж нэг юмтай зууралдах эсвэл өөр тийш туйлшрах нь мөн л сайн биш. Их багш бол дотооддоо л огоорсон байх ёстой болохоос биш гадна тал нь хамаагүй. Энэ нь та нарын нөхцөл байдал, язгуур гарлаас шалтгаална эсвэл ямар ч байсан та нарын хийж байгаа болгон чинь хамаг амьтанд тусыг өгдөг байх ёстой гэсэн үг юм.

...............оОо...............

БҮХНИЙГ ЧАДАГЧ БУРХАН БҮГДИЙГ ИВЭЭДЭГ

Нэгэн их өндөр оюун ухаантай Энэтхэг иог-бясалгагч байжээ. Нэг өдөр түүний өвчтэй хөгшин эх нь нас барахад тэр баяртайгаар их танхим руу гүйж очив. Тэгээд сөхрөн сууж бүхнийг ивээгч бурханд, эсвэл дотоодын багшдаа ч байж магадгүй, баярласнаа илэрхийлэв. Тэр хэлсэн нь: ”Бурхан минь танд баярлалаа. Та надад хэдийнээ агуу их адислалыг өгсөн учраас би танд залбирч гуйх юм алга. Одоо эх минь таны хажууд очсон болохоор би их чөлөөтэй болж өдөр бүр сэтгэл хуваагдалгүй таны тухай чин сэтгэлээр үргэлж бодох боломжтой боллоо. Танд баярлалаа.” гэв.

Тэгээд хөгжилтэйгээр дуулж бүжиглэв. Хөршүүд нь энэ байдалд ихэд хачирхацгаан, “яаж ингэж болох вэ? Түүний эх нь нас барчихаад байхад тэр

84

84

ганц дусал ч нулимс унагаагүйгээр барахгүй бүр бүжиглэж мөн дуулж байх шив” гэцгээлээ.

Түүний бүжиглэсний учир нь Бурханд бүжгээр өргөл өргөдөг ёс байдаг болохоос тэр караоке руу яваагүй. Түүний ингэж байгаа нь караоке руу явахтай адилгүй юм. Эдгээрийн ижил төстэй юм нь- гадна талын хөдөлгөөн байж магадгүй. Түүний эх ч бас тэрэн шиг шүтлэгтэй, оюун ухааны бясалгагч байсан учраас бас нас барах үедээ гунигтай байсангүй. Энэ ертөнц бол мөнх бус гэдгийг тэд хоёул мэдэж байжээ. Иймд эх нь явахдаа баяр баясгалантай байсан төдийгүй тэр өөрөө ч эхийгээ явсанд баярлаж байлаа. Тэд хоёул их хачирхалтай хүмүүс байсан шүү.

Эхийгээ оршуулсаны дараа тэрээр Ганга мөрний хөвөө рүү явж өдөр бүр ариун нэрсийг уншиж, бүхнийг чадагч Бурхантай нэвтрэлцэн бясалгах болов. Тэгээд гурван өдөр тэр юу ч идэж уусангүй. Тэр бүүр идэж уухаа ч мартчихжээ. Ганга мөрний эрэгт бусдаас хөндий, хажуугаар өнгөрөх мөргөлчин ч байхгүй газар ганцаар сууж, идэх ч юмгүй байв.

Бүхнийг харагч Бурхан энэ байдалд эмзэглэн хажуудах хүндээ хэлсэн нь: ”Алас. Ямар өрөвдмөөр юм бэ? Миний шавь өлссөнөөс болоод тэр дор үхэх гэж байхад би түүнд идэх юм юу ч өгөхгүй байгаа нь их л муу үүрэг хариуцлагагүй юм шиг санагдаж байна.Тэр тэнд өдөржин минут бүр намайг дурсаж байдаг, гэтэл би энд түүнийг хамгаалахаа ч мартчихсан байдаг.” гэв.

Тэгээд Бурхан хажуу дахь тэнгэрийн элчдээ түүнд зориулж нэг хэсэг сайхан хоол аваад мөрний эрэгт хүргээд өг гэж хэлэв. Чапати, сүү, алим г.м нэлээд их адислалтай хоолыг алтан тавганд тавьж нөгөө хүн рүү авчирч гэнэ. Тэр тэнгэрийн элч өмнө нь хүн төрлөхтнийг, тэр тусмаа эрэгтэй хүнийг ердөө хараагүй байжээ. Охин элч маань эр хүнийг хараад бага зэрэг ичингүйрч тавагтай хоолоо сэмээрхэн түүний хажууд тавьчихаад буцаад нисэв.

Нөгөө бясалгагч маань хажууд нь хоол байхыг харсан боловч ойр орчим хэн ч харагдсангүй. Иймд үүнийг Бурхан л илгээсэн байх ёстой гэж бодоод түүнд талархалаа илэрхийлэв. Тэгээд хоолоо идэж дуусаад үргэлжлүүлэн Бурхадын нэрийг уншиж, бясалгалаа хийн самадид оржээ.

Гэнэт олон хүмүүс түүнийг бүчин авч сэрээв. Тэд түүнийг баривчлан авч явах гэж сэлмээр хатгалан байв. Тэр учрыг нь олохгүй гайхан, “яаж байна аа? Юу болоо вэ? гэж асуув.

Тэд хэлсэн нь: “Чи бол хулгайч. Чи Бурханы сүмээс энэ алтан тавгийг авч зүрхэлнэ гэнээ. Бид чамайг хаан руу аваачиж шийтгүүлнэ дээ” гэв.

Тэр тайлбарлахыг хичээсэн ч тэдгээр цэргүүд түүнд итгэхгүй учраас ямар ч ашиггүй байв. Тэд энэ муу ноорхой хувцастай ядуу хүүг голын хажууд сууж байхыг хараад, тэр ийм үнэтэй алтан тавгийг эзэмшдэг гэж төсөөлж ч чадахгүйгээс тэд түүнийг хулгайч гэж тааварлажээ. Энэ таваг бол сүмд өргөл өргөхөд хэрэглэдэг нэг тавгатай адилхан байсан тул тэд түүнийг аваачиж шийтгүүлнэ гэж бодсон байна.

85

Ингээд түүнийг аваачихад хаан түүнд их уурлаж, захиргаан доорх хүмүүстээ түүнийг зодохыг тушаав. Түүнийг их хэрцгийгээр удаан зодов. Харин иог маань энэ зодуурыг юу ч мэдэрсэнгүй харин ч инээж байв. /Багш инээв/ Над шиг инээгээгүй ч иймэрхүү байсан. Тэр зөвхөн инээмсэглэх төдий байгаагүй харин хэн нэгэнд гижигдүүлж байгаа юм шиг жаргалтайгаар инээж байлаа. Зодсоор байгаад тэд ядарч бас гар нь өвдөцгөөжээ. /Багш инээв./ Тэгэхлээр нь түүнийг зодохоо больж явуулахаас өөр аргагүй болов. Хаанд ч бас Бурхан түүнийг хамгаалаад байгаа юм шиг хачин санагдсанаас үргэлжлүүлэн зод гэж хэлж зүрхэлсэнгүй. Харин ч тэр энэ явдлыг ноцтой анхааран үзэж сүмд очиж тэр тавгийг хулгайд алдагдсан эсэхийг үзэхээр болцгоов.

Тэрээр сүмд очоод Бурханы баримал цус алдаж байхыг харав. Хаан их цочирдон, “ийм юм гэж яаж байж болох билээ? Яагаад шүтээн маань цус алддаг билээ?” гэв.

Түүгээр ч зогсохгүй яг нөгөө иогийн зодуулсан биеийнх нь тэр хэсэг Бурханы баримлын цус алдаж байгаа хэсэгтэй давхцаж байлаа. Гэсэн хэдий ч хаан ямар нүгэл үйлдсэнээ ойлголгүйгээр сөхрөн сууж наминчлав. Дараа нь тэр хүнийг буруугүй байж магадгүй, түүнийг зодно гэдэг нь Бурханыг зодсонтой адил юм. Ийм учраас л Бурханы баримал цус алдсан юм байна гэдэгт итгэв.

Үүнд итгэснээс хойш хаан болон түүний сайдууд бүгд айцгаалаа. Тэд бүгдээрээ голын эрэг рүү яаран очиж өвдөг сөхрөн тэр өчүүхэн ядуу йогт буруугаа хүлээж, энэ үеэс тэд өдөр бүр түүнд хоол барих болжээ. Дараа нь тэднийг буцаж сүмд очиход Бурханы баримлаас цус алдах нь зогссон байлаа. Ингэж тэд энэ явдлын учрыг ойлгож гэмшсэн юм.

...............оОо...............

Тэр хүн маш их тэвчээртэй бясалгаж, зөвхөн Бурханыг өдөр бүр бодож, идэх юм юу ч үгүй байсанд нь Бурхан хүртэл гэмшсэн. Түүний зодуулсан нь хоолноос болсон бол мэдээж энэ Бурханы алдаа байсан юм. Ийм учраас Бурхан ингэж шийтгэлийг өөртөө хүлээжээ. Үүнээс үзэхэд та нар Бурхан эсвэл Будда болсныхоо дараа юунд ч санаа зовох хэрэггүй болно гэж бодож болохгүй. Хэрэв бид чин сэтгэлээсээ бясалгах юм бол Бурхан бүгдийг хайрлах болно.

...............оОо...............

МӨНХ АМЬДРАХ НУУЦ АРГА

Эрт дээр нэгэн цагт Хятадад мөнх амьдрах нууц аргыг өөрийгөө мэддэг гэж дандаа ярьж явдаг нэгэн хүн байжээ. Ян улсын эзэн хаан нууц аргыг нь сурахын тулд түүнийг олж ордондоо авчруулахаар бараа бологчоо илгээв. Хэдий тийм ч тэр нь миний бараа бологчтой эсвэл манай Гуань Ин элчтэй маш адилхан байлаа. Тэр их удаан явсан. Мерседес бенз юм уу бюик жолоодохын оронд юу лонг унасанаас болж их удаан явсан. Өө! Тэр ер нь юу лонг ч

86

86

жолоодоогүй юм байна, сүйх тэрэг жолоодсон юм байна. Тэгээд үүнийгээ дэндүү хээнцэр юм байна гэж бодоод морь унасан. Дараа нь тэгээд морио ч гэсэн арай дэндүү юм байна гэж бодоод ердөө л явган явлаа. Энэ нь дэндүү удаан, их удаан байжээ.

Түүгээр ч зогсохгүй тэр бас Парис болон бусад олон газрын замын хажуугаар байдагчлан түүний аялах замд ч хааяагүй л байх зугаа цэнгээний бүх төрлүүдээр зугаацаж байв. Тийм учир мөнх амьдрах нууцийг мэддэг тэр хүн рүү хүрэхийн тулд их хугацаа шаардагдсан. Тэр хэтэрхий удаан явж, хэт оройтсон учраас нөгөө хүн маань хэдийнээ үхчихсэн байв. /инээв/

Ян улсын эзэн хаан үүнд их хилэгнэжээ. Та нар мэднэ дээ, энэ нь миний уурлан чанга хашгирахтай адил байсан болов ч Гуань Ин аргаар бясалгадаггүй учраас над шиг сайн байгаагүй. /инээв/ Яагаад гэвэл би Гуань Ин аргаар бясалгаад чи /энерги / олоод авчихдаг, иймд тэр над шиг чанга хашгирч чадахгүй. Би түүнээс илүү чанга хашгирч чадна. Ийм маягаар уурлах нь үнэхээр инээдэмтэй шүү. /инээв/

Эзэн хаан их уурласнаас бараа бологчоо цаазаар авахыг хүсчээ. Тэгэхэд нь канцлер, бараа бологчийг уучилж, амийг нь өршөөхийг эзэн хаанаас гуйлаа. Тэр эзэн хаанд хэлсэн нь, “Энэ ертөнцөд бүх л хүмүүс амьдралын төлөө тэмцэж, үхлээс айдаг юм. Хэрэв та мөнх амьдралд хүрэх аргаас болж түүнийг алах гэж байгаа бол энэ нь бидний үзэл санааны эсрэг зүйл болно. Түүнээс гадна тэр мөнх амьдрах нууцыг мэддэг гэж сайрхдаг хүн чинь үхчихсэн. Тэр өөрийгөө ч аварч чадсангүй. Энэ нь түүний нууц бол ашиггүй зүйл гэсэн үг. Иймд тэр ашиггүй хүнээс болж өөрийн ашигтай хүнээ бүү хөнөөгөөч дээ.” гэв.

Тэгэхэд Ян улсын эзэн хаан түүний ухаалаг үгийг ойлгож Ариун Нэрсийг магтан дуулж эхэлсэн бөгөөд Таван Сахилыг сахиж, СУМА ЧИН ХАЙН бүү хөнөө гэсэн зарчмыг дагасан юм. /инээв/

Тэр үед Ки нэртэй өөр улс байжээ. Тэнд мөн л нөгөө мөнх амьдрах нууцыг мэддэг хүний тухай сонсож, түүнийг нь сурч авахыг их хүсэмжилдэг Хутзу нэртэй нэг хүн байжээ. Тэгээд тэр хүнийг үхсэн тухай сонсоод түүний сэтгэл ихээр гонсойж харамсан уйлсан байна. Ингэхэд нь түүний найз Футзу чангаар инээж хэлсэн нь: “Чи яасан мулгуу тэнэг юм бэ? Тэр мөнх амьдрах нууцыг мэддэг гэж ярьсан хүн чинь одоо үхчихсэн байна. Тэр үнэндээ тэнэг хүн юм гэдгийг чи харахгүй байна уу? Чи юуны төлөө уйлаад байгаа юм бэ? Энэ байдал чинь чамайг ямар ч мэргэн ухаан үгүйг, мөн суралцахыг хүсээд байгаа юмныхаа талаар ямар ч ойлголтгүй байгааг харуулж байна” гэжээ.

Хутзу найз Футзудаа хариулсан нь:” Чиний хэлж байгаа буруу байна. Зарим хүмүүс зарим нууц аргыг мэддэг боловч тэд түүнийг яаж ашигладгийг мэддэггүй учраас тэд түүнийгээ ашиглаж чаддаггүй юм. Мөн зарим хүмүүс нууц аргыг хэрхэн ашигладгийг мэддэг боловч хэрхэн нээхээ мэддэггүй юм.

Жишээлбэл урьд Вей улсад тоонд гарамгай нэг хүн байжээ. Тэр нас барахынхаа өмнө өөрийн хүүдээ тооцооны бүх л аргуудаа хэлж өгч. Хүү нь бүгдийг нь сонссон боловч тоо бодохдоо эцэг шигээ сайн байж чаддаггүй

87

байлаа. Гэтэл өөр нутгаас нэг хүн хүүг зорин ирж тоо бодох аргыг зааж өгөхийг гуйжээ. Тоо заалгаж аваад мань хүн гэртээ ирээд яг л хүүгийн эцэгтэй нь адил тооны асуудал бүр санаанд нь орж, бодож, тооцоолж чадаж байв. Хүү тооны талаар мэдэхгүй боловч зөвхөн эцгийнхээ үгийг дамжуулж өгөхөд л тэр хүн бүхнийг хялбар үйлдэж алхам алхмаар туршлагажив. Үр дүнд нь тэрхүү өөд болсон эцгээс нь илүү сайн болсон байв.

Тэр мөнх амьдралын нууцыг мэддэг хүн ч гэсэн өөрөө тэр аргыг мэддэг байсан байж магадгүй боловч ашиглаагүй юмуу эсвэл ёсоор нь туршиж үзээгүй байх. Хэрэв бид түүнээс нууц аргад суралцаад өөрсдөө туршиж үзсэн бол гайхамшигтай байх байлаа.” гэжээ.

...............оОо...............

Энэ арга бол Гуань Ин арга юм. Та нар удаан хугацаагаар хөдлөхгүйгээр 10 цаг зохих ёсоор нь сууж сайн ахуй ойлголттой болж байвал энэ нь тэр аргыг хамгийн зөв арга гэдгийг батлах болно. Тэр нууц арга бол нийтэд зөвшөөрөгдсөн байдаг. Иймд та нар багшийн заавруудыг дагаж бясалгаж чадвал буруудахгүй. Заримдаа би та нарыг сургахаар Гуань Ин элчүүдийг илгээхэд тэдний аман зааврыг дагаж та нар бясалгадаг. Энэ үед би тэнд байхгүй байх нь хамаагүй. Зааж байгаа бясалгах аргыг л яг дагавал та нар маш сайн ахуй ойлголттой болж чадна.

Тэдгээр Гуань Ин элч нар оюуны дадлын хувьд та нарт оргил нь байж чадахгүй байж магадгүй, иймд та нар тэднийг бишрэн шүтэх хэрэггүй. Оронд нь өөрсдийнхөө жинхэнэ дүрээ шүт. Биднээс далд байгаа дотоод дахь жинхэнэ, бүхнийг чадагч багшийн хүчийг шүт. Гуань Ин элч нараар буюу яг үнэндээ багшийн заах аргыг бясалгаснаар бид хүсэн эрмэлзэж байгаа тэр зорилго болох Үнэнд хүрэх нь эргэлзээгүй юм. Хэдий тийм боловч бид үүнийг ярихдаа энэ зам, энэ арга бол бусдаас илүү чухал гэдэггүй. Амьдралын энерги бидний дотоод руу дамжин орж ирэх үед л дотоодын маань хүч идэвхждэг юм.

Энэ үлгэрт тэр хүн нууц аргыг мэдэх учрал тохиосон эсвэл Үнэнийг олсон багшаас сурсан байж магадгүй гэвэл хамгийн зөв болно. Тийм болохоор бусад хүмүүс ч гэсэн түүнээс суралцсан бол зүгээрээ.Тэрхүү нууц арга нь хаанаас ч хамаагүй олддог эд биш. Яагаад Ян улсын хөгшин эрээс гадна өөр хэн нэгэн мөнх амьдрах нууцыг мэддэггүй билээ? Мөн яагаад энэ мэдлэгийг үл харгалзан тэр үхчихэв? Үүнд хоёр тайлбар байна.

Нэгдүгээрт: Ян болон Ки улсын тэдгээр хүмүүс мөнх амьдралын тухай хэлсэн түүний үгийг буруу ойлгосон байж магадгүй. Мөнх амьдрал гэдэг нь бидний физик бие үүрд байна гэсэн үг биш, харин бидний сүнс мөнхөд чөлөөлөгдөх болно гэсэн үг юм. Бид хэзээ ч үхэх үгүй ба төрөх үгүй, бүтээл үгүй ба сүйрэл үгүй, цэвэр үгүй ба бохир үгүй ийм түвшинд хүрэх үедээ бид үнэхээр мөнх байх болно. Хэдий тийм боловч ердийн хүмүүс мөнх амьдралын тухай сонсох үедээ материаллаг талыг л боддог. Түүнчлэн тэдний зарим нь тэр

88

88

хүнийг үхсэнийг мэдээд сэтгэл нь гонсойсон буюу зарим нь түүнээс мөнх амьдралд суралцахыг хичээсэн бусад руу шоолон хөхөрч, “хэрэв тэр багш чинь өөрөө үхчихсэн юм бол яаж та нар түүнээс суралцах юм бэ?” гэж байсан. Энэ бол хамгийн зөв тайлбар гэж би бодож байна.

Өөр нэг тайлбар нь: Тэр хүн нууц аргад суралцсан боловч түүндээ туршлагажаагүй байх. Эсвэл тэр арга нь үнэхээр хүмүүсийг хэдэн мянган жилээр байтугай хэдэн арван мянган жил хөгшрөлгүйгээр амьдруулах арга байсан байх. Бид юу оршдог тухай, юу оршдоггүй тухай дүгнэлт хийх гэж үсчээд хэрэггүй юм. Бид аливаа юмыг үнэнээр нь мэдэхээсээ өмнө юуг нь ч гэсэн үгүйсгээд байх хэрэггүй. Бид үнэхээр мэдэхгүй бол мэдэхгүй гэдгээ л хэлнэ. Мэдэж байгаа бол мэдэж байна аа л гэж хэлнэ.

Хэрэв тэр хүн мөнх амьдралд хүрэх аргыг мэддэг бол яагаад үхчихэв? Яагаад гэвэл тэр багшийнхаа заасан аргын дагуу ёсоор нь үргэлжлүүлэн бясалгаагүй ч юмуу эсвэл тэр аргад тууштай дадлагажиж үр дүнд хүрээгүй л байх. Энэ ч бас боломжийн л тайлбар.

Жишээ нь ихэнх хүмүүс Тай Чи Чуан яаж хийхийг мэддэг эсвэл танго, румбо, ча ча зэргийг яаж бүжиглэхийг номноос уншиж байгаад л сурчихдаг. Эхний алхмыг баруун хөлнөөс дараа нь зүүн, буруу эргэ, зөв, урагшаа хойшоо гээд л. Тэр энэ бүгдийг мэднэ, бас бүжгийн алхмуудыг ч дүрслэн үзүүлнэ. Хэдий тийм ч тэр үүнд дадлагажихгүй бол эсвэл зөвхөн ганц хоёр өдөр дадлага хийгээд бүжгийн клубт байнга явахгүй бол тэгээд л мартана.

Хэрэв бид түүнээс эдгээрийг дүрслэн үзүүлсэн зурагт номыг олж авбал бид ч бас сурч чадна. Эхлээд энэ үнэхээр төгс биш байж болох ч нэгд бид үндсэн алхамуудад суралцаад дадлагажвал илүү сайн болно. Эсвэл туршлагатй хүнтэй дадлага хийж чадвал бүр сайжрах нь мэдээж. Хожим үүн дээрээ нэмж бидний оюуны чадамж хувийн онцлог мөн өөрсдийн авъяасаа дайчилбал бид ер нь илүү сайн бүжиглэж сурна.

Хятадад тэр цаг үеийн турш мөнх амьдрах нууц аргыг зөвхөн тэр хүн л мэдээд яагаад өөр ганц ч хүн мэдэхгүй байв? Энэ нь манай Гуань Ин элчүүд газар бүр хэд хэдээрээ байдаггүйтэй адил байсан байж магадгүй. Жишээ нь багш бол ганц хоёрхон л байдаг тэдэнд чадалтай шавь олон байхгүй бол газар бүр хэд хэдээр нь илгээгээд байх боломжгүй шүү дээ. Тиймээс тэр үед тухайн улсад үүнийг мэддэг ганцхан хүний тухай хүмүүс сонссон байсан бизээ. /алга ташилт/

...............оОо...............

Øóäàðãà õàéð

89

Áèçíåñ íü àìæèëò ìóóòàé áàéäàã íýãýí áàãà ãàðûí áèçíåñìåí ýð áàéæýý. Áèçíåñ íü òèéì àìæèëò ìóóòàé áîëîâ ÷ ò¿¿íèéãýý íýã èõ òîîäîãã¿é þì ãýíý. Òýð áàéãàà áàéäàëäàà ñýòãýë õàíãàëóóí áàéæ, ãýð á¿ëäýý àíõààðàë õàëàìæòàé áàéäàã байжээ.̺í ò¿¿íèé õºðø ¯íýíèé òºëºº áÿñàëãàã÷ ÿäóó ýð áàéâ. Õºðæ áèçíåñìåí íü ò¿¿íä, ºâºë áîëîí áóñàä õ¿íä õýö¿¿ ¿åä ¿å ¿å õ¿íñ áîëîí ìàòåðèàëûí òóñëàìæ ºãäºã áàéëàà. Åð íü ºãºõ人 ìàø æààõàí, á¿ð º÷¿¿õýí, ò¿¿íèé îðëîãûí ìÿíãàíû íýãòýé òýíöýõ õýìæýýíèé ÷ áàéæ ìàãàäã¿é – æèæèãõýí òàëõ, çàðèìäàà õîîë, áàéöàà, áàãö ëóóâàí, áóäàà ãýõ ìýò íýã èõ ¿íý õ¿ðýõã¿é òèéì ç¿éë¿¿äèéã ¯íýíèé òºëºº áÿñàëãàã÷ õºðø人 ºãíº, òýãõýä ò¿¿íèé áèçíåñ, ò¿¿íèé ãýð á¿ë, ò¿¿íèé ýð¿¿ë ìýíä ñàéæèð÷, õ¿¿õä¿¿ä íü èë¿¿ äóóëãàâàðòàé áîëæ ìºí òýð èë¿¿ ìºí㺠îëäîã áîëæýý.

Èíãýýä òýð èë¿¿ îëîõîîðîî õºðø áÿñàëãàã÷äàà ìºí㺠èë¿¿ ºãíº. Òýð èë¿¿ èõ ºãºõ òóñàì èë¿¿ èõ îëæ áèçíåñ íü öýöýãëýí õºãæèæ á¿õ þì ñàéæèðñààð òýãýýä òý𠺺ðèéíõºº àìæèëòûã õºðø人 áóÿí áîëñîíòîéãîî õîëáîí áîäîæ ýõýëæýý. Ýíý íü ÷ çºâ áàéñàí. Òý𠺺ðòºº èíãýæ áîäîæ ýõëýâ: “Ààí, ýíý çàëóóä áèë èë¿¿ ºãºõ òóñàì ìèíèé áèçíåñ èë¿¿ ñàéæðàõ þì áàéíà. Áè ò¿¿íèé áàãøòàé ãýæ ñîíññîí; òýð áàãøèéãàà ººðººñºº ñàÿ äàõèí àóãàà õ¿÷òýé ãýæ õýëñýí; îäîî òýð áèçíåñìåí õ¿íèé ñýòãýëãýýãýýð èíãýæ áîäîâ. Ààí õàà, îëîí ñàÿàð èë¿¿. Õýðýâ áè ýíý ìóó øàâüä íü ºãëºã ºãºõºä ìèíèé áèçíåñ õýäèéíýý îëîí ñàÿàð ºñºí íýìýãäýæ áàéãàà þì ÷èíü áàãøèä íü, ò¿¿íèé õýëñýíýýð çóó, òýðáóì, ñàÿ äàõèí èë¿¿ àóãàà ò¿¿íä ºãâºë ìèíèé áèçíåñ …”

ªºðòºº þó ãýæ áîäñîíûã òà íàð òºñººëæ áàéãàà áèç äýý. /Õ¿í á¿ð èíýýâ/. Òýãýýä ò¿ð¿¿â÷ýý àâ÷ ìàø èõ ¿íýòýé áýëýã, ìºí㺠áîëîí á¿ãäèéã òºõººðººä õºðøèéíõºº áàãøèéã õàéæ õîëûí çàìä ãàðëàà.

Îäîî òýðýýð çºâõºí áàãøèä ºðãºë ºðãºæ õºðø人 þì ºãºõºº áîëüæ ãýíý. Òý𠺺ðèéí ñîíññîíû äàãóó àóãàà áàãøèä ºðãºë ºðãºäºã áîëñîíîîñ õîéø ò¿¿íèé áèçíåñ ìóóäàæ ºäðººñ ºäºðò äîðäîâ. Áàãøèä èë¿¿ èõ ºãºõ òóñàì ò¿¿íèé àøèã áàãàñаæ òýð èë¿¿ òýâ÷èõ àðãàã¿é áîëëîî. Òýð áàðàã äàìïóóð÷. Ãýðòýý ÷ þó ÷ ¿ã¿é áîëæ. Á¿õ ãýð á¿ëèéíõýí íü ºëñãөëºí㺺ð ¿õýõ äýýðýý òóëæýý. Òýð àóãàà áàãøèéí ººäã¿é øàâü ãýæ íýðëýñýí õºðøèéí人 ÿðèëöàõààð î÷ëîî. Òýãýýä ò¿¿íýýñ àñóóñàí íü: “×èíèé áàãø ÷àìààñ îëîí äàõèí èë¿¿ ãýæ ÷è íàäàä ÿàæ õýëæ ÷àäâàà?”

Øàâü õýëñýí íü: “Òèéì ýý, ìýäýýæ áè ¿íýíèéã õýëñýí, ìèíèé ä¿ðñýëæ õýëñýíýýñ ÷ èë¿¿ ìèíèé áàãø òèéì àóãàà. Ýíý áîë çóóí ñàÿ äàõèí èë¿¿ãýýñ ÷ èë¿¿. Áè ò¿¿íèé ÿìàð àóãàà áîëîõûã òàéëáàðëàæ ÷àäàõã¿é. Èéìä áè òàíä õýëýõäýý íàäààñ çóó, òýðáóì äàõèí èë¿¿ ãýñýí. Òýãýõäýý ò¿¿íýýñ ÷ àóãàà þì”.

Áèçíåñìåí õýëñýí íü: “Ãýâ÷ áè ò¿¿íèéã ÷àìààñ èë¿¿ àøèãòàé, èë¿¿ áóÿíòàé, èë¿¿ àóãàà ãýæ áîäîí ò¿¿íä ºðãºë ºãºõººð ÿâñàí þì; ò¿¿íýýñ õîéø ìèíèé áèçíåñ ìóóäàæ áè áàðàã

90

90

ºëñãөëºí㺺ð ¿õýõ íü. ̺í îäîî á¿õýë ãýð á¿ëèéíõýíä ìèíü èäýõ þì þó ÷ àëãà. ßàõààðàà èíãýäýã áàéíà?”.

Øàâü õýëñýí íü: “Óðüä íü òà íàäàä ºðãºë ºðãºõ人 ººðèéí õàéðûí íèíæèí ñýòãýëýýð, ñàéõàí ñýòãýëýýð ºãñºí. Òýð ÷èíü íàäàä õýðýãòýé áàéñàí ó÷ðààñ òà õàðèó þó ÷ áîäîëã¿é ò¿¿íèéãýý íàäàä ºãäºã áàéñàí. Òà þó ÷ ãîðüäîëã¿éãýýð õàéðààð ºãäºã áàéñàí. Òà ÿìàð ÷ ñîíãîëòã¿éãýýð, íàìàéã àøèãòàé þó, ¿ã¿é þó ãýæ áîäîëã¿éãýýð ñîõðîîð ºãäºã áàéñàí. Òà õàéðëàæ áàéñíààñ ºãäºã áàéñàí.

Áóðõàí áàñ ÷ºëººòýé ºãäºã. Òýð õýíä ºãñºíºº ÿëãàâàðëàæ ¿çäýãã¿é. ßã òàíü øèã. Òà ýõëýýä õýíä ºãñºíºº ÿëãàâàðëàæ ¿çýýã¿é. Òà íàäàä ºãºõ人 íàìàéã ìóó þó, ñàéí óó, àøèãòàé þó, ¿ã¿é þó ãýæ ÿëãàà ãàðãààã¿é. Ãýâ÷ äàðàà íü ìàíàé áàãø áèä õî¸ðûí õîîðîíä – áóÿí àøèã, ºíäºð õ¿íäýòãýë õ¿ëýýñýí àðèóí ýð ãýæ ÿëãàà ãàðãàæ – ò¿¿íèéã àøèãòàé ãýæ áîäñîíîîñ ÿëãàà ãàðãàí áóÿíû ºãëºã ºãñºí. Áóðõàí ÷ ãýñýí àäèëõàí ¿éëäñýí. Òýð áàñ çºâõºí áóÿíòàé, àøèãòàé, ìºí àðèóí ÿâäàëòàéä ºãñºí. ßàãààä ãýõýýð òà ÿëãàà ãàðãàñàí ó÷ðààñ Áóðõàí áàñ ÿëãàà ãàðãàñàí áàéíà” õýìýýí õýëæýý.

* * * * * * * * * *

Òèéìýýñ òà íàð áàñ ãýðòýý áàéõäàà õàéð ÷èíü ÿëãàâàðã¿é áàéíà ãýäýãò èòãýëòýé áàéõ õýðýãòýé. Òàíû õ¿¿õä¿¿ä ìàø ìóó áàéæ ìàãàäã¿é, íºõºð òàíü ìºí îëèãã¿é áàéæ ìàãàäã¿é, õºðø ÷èíü ÷ ìºí àéìøèãòàé áàéæ ìàãàäã¿é. Ãýâ÷ òýäíèéã õàéðëàõûã õè÷ýý. Á¿ãäèéã èæèë õàéðààð áèø; ãýâ÷ òîõèðñîí õàéðààð òà íà𠺺ðèéí áîëîìæийí õýðýýð õàéðëà. Òýäíèéã ÷àäàõûí õýðýýð õàéðëà, òýãýýä çºâõºí õýðýãòýé ¿åä íü òóñëàæ áàéãààðàé. Õýðýâ ÷àäàõã¿é áîë òýäíèéã ç¿ðõ ñýòãýëäýý íºõºðñºãººð, ºñ õîðñîëã¿é, èæèë òýíö¿¿, ÿëãàâàðëàã¿é õàíäàæ áàé. Ó÷èð íü ÷è õ¿í áîëãîíûã èæèë õàéðëàæ ÷àäàõã¿é áàéãàà ø¿¿ äýý.

Áóðõàí áèäíèéã ººð ººðººð õàéðëàäàã áîëãîñîí ó÷ðààñ áèä ÿàãààä òýãýõ ¸ñòîé ãýæ? Áèä ¿¿íä õ¿÷ëýõ õýðýãòýé; ãýâ÷ áèä òýäíèéã õàéðëàõ õýðýãòýé ãýäãèéí ó÷èð íü õýäèé ч òýä ºìíº íü áèäýíä ìóó ç¿éë õèéñýí ÷, õýäèéд ÷ òýäýíä áèäíèé õýðýã áîëâîë õàðèí ÷ ýñðэãýýð òýäýíä äàðóéõàí òóñëàõ õýðýãòýé. Òýäíèéã õàéðëàõ ãýäãèéí óòãà íü áèä òýäíèéã ¿çýí ÿäàõã¿é, ìóó ñàíàа, ºñ ñàíàõ ÿìàð ÷ ç¿éëã¿éãýýð, ýñâýë ÿìàð ÷ ñºðºã ç¿éë õ¿ñýõã¿é, õàðèí òýäýíä сайн ñàéõнûã åðººæ, òýäíèé òºëºº çàëáèð÷, òýäíèé òºëºº áÿñàëãàõ õýðýãòýé ãýñýí ¿ã þì.

...............оОо...............

91

Áóÿíû ºãëºãººñ áîëæ çàíãàíä îðñîí íü

Ýíý áîë âèê¿øíè Ñóêëàãèéí òóõàé ¿ëãýð þì. Íýã óäàà Åðòºíöèéí Ýçýí Áóääà Ñàðàñâàòè нэгэн ¿åèéí òóðø Æåòàâàíà Àøðàìä ñààòàæ áàéæýý. Òýð Áóääàã äàãàã÷ äºðâºí á¿ëýãò Äàðìà /¯íýí/-ãèéí ëåêö óíøèæ áàéñàí. /Õ¿ðýý õèéäèéí ýðýãòýé, ýìýãòýé, õóâðàãà áîëîí ýíãèéí õ¿ì¿¿ñ/. Òýð ¿åä íýã èõ áàÿí õºãøèн, ¿çýñãýëýí òºãñ îõèíòîéãîî àìüäàðäàã áàéâ. Òýð îõèíûõ íü íýã þì ¿íэõýýð îíöãîé. Ýõýýñ ìýíäëýõ ¿åäýý îõèí áèåý îðîîñîí àì öàãààí äààâóóòàé òºðæýý. ¯¿íä ãàéõñàí ýöýã ýõ íü ¿çìýð÷ýýñ ó÷ðûã íü àñóóõàä ¿çìýð÷ õýëñýí íü: “Òà íàð ñàíàà çîâîõ õýðýãã¿é, îõèí ÷èíü àäèñëàë áóÿíààð ä¿¿ðýí þì áàéíà. Áè ò¿¿íä Ñóêëà ãýäýã íýð õàéðëàÿ” ãýæ ãýíý.

Îõèí ºñºõèéí õýðýýð ò¿¿íäýõ öàãààí äààâóó ò¿¿íòýé õàìò òîìîð÷ áàéâ. ̺í óëàì ë õººðõºí, ¿çýñãýëýíòýé áîëæ áàéñàí. Ñàéõàí îð÷èí, ñàéí ãýð á¿ëýýñ ãàðàëòàé îõèíòîé ãýðëýõèéã ñàíàë áîëãîã÷èä èõ áàéëàà. Ãýñýí ÷ îõèí õýíèéã íü ÷ ñîíèðõîæ áàéсàнã¿é.

Íýã ºäºð ýöýã íü õàìãèéí ÷àäâàðëàã äàðõ÷óóëûã äóóäàí èð¿¿ëæ îõèíû èíæèíä çîðèóëæ ñàéõàí ãî¸ë ÷èìýãëýë õèéëãýõ áîëîâ. Îõèí ýöãýýñýý àñóóñàí íü: “ýíý á¿õ ÷èìýãëýëèéí ç¿éëèéã þóíä çîðèóëàà âý?” ãýõýä

Ýöýã íü õýëñýí íü: “×è îäîî íàñàíä õ¿ðëýý, áè ÷èíèé ãýðëýëòýíä áýëòãýõ õýðýãòýé!” ãýâ.

Îõèí ýöýãòýý õýëñýí íü: “Ãýðëýëò áîë áîãèíî õóãàöààíä ë ¿ðãýëæëýõ ç¿éë. Ýíý íü íýã èõ õýðýãòýé ç¿éë áèø òýäèéã¿é, åð íü áèäýíä ãàé çîâëîí ë àâ÷èðíà. Áè ãýðëýõèéã õ¿ñýõã¿é áàéíà. Õàðèí ãýëýíìàà áîëìîîð áàéíà. Ãýëýíìàà áîëîõ íü èë¿¿ ñàéí áºãººä òýãæ áàéæ ÷ºëººëºãäºõ áîëíî” ãýëýý.

Òýð áîë ýöýã ýõèéíõýý ãàíö õ¿¿õýä íü áàéлаа. Òèéì ó÷èð òýä ò¿¿íèé õ¿ñëèéã ýä¿¿ãýý õ¿ðòýë åð人 õîðüäîãã¿é áºãººä ýíý óäàà ÷ ýñýðã¿¿öýëã¿é ãýëýíìàà áîëîõûã íü çºâøººðñºí юм. Äàðààãèéí ºäºð ýöýã íü õýñýã äààâóó õóäàëäàæ àâàõààð ãàäàãø ÿâàõ áîëîâ. Îõèíäîî çîðèóëæ õèéäýä õýðýãëýãääýã äààâóó àâàõûã õ¿ñ÷ýý. Îõèí àñóóñàí íü: “” Áè ãýëýíìàà áîëîõ ãýæ áàéõàä òà áàñ þóíä èéì èõ äààâóó òºõººðººä áàéíà?” ãýâ. Ýöýã íü: “Áè ÷àìä ãýëýíìààãèéí íºìðºã ë áýëäýæ áàéíà” ãýхэд оõèí òîëãîéãîî ñýãñðýýä õýëñýí íü: “Ýíý ÷èíü øààðäëàãàòàé áèø ýý, ìèíèé áèåýíäýõ àì äààâóó ë õàíãàëòòàé” ãýâ.

Ýöýã ýõ íü ãàéõàæ þó õýëýõýý ÷ ìýäñýíã¿é. Èíãýýä îõèíîî àâààä Áóääàä çî÷ëîõîîð ÿâëàà. Ìýäýýæ Ñóêëà Áóääàãààñ ò¿¿íèé ¿ñèéã õóñàæ õèéäèéí õ¿í áîëãîæ ºãºõ çºâøººðºë õ¿ññýí. Òýð Áóääàä õýëñýí íü: “Ìèíèé àðèóí ãýãýýí Åðòºíöèéí Ýçýí ìèíü õ¿íèé áèåèéã îëæ àâààä Äàðìàãèéí /¯íýíèé/ òóõàé ñîíñîæ Àìüä Áóääàòàé ó÷èðíà ãýäýã îëäîøã¿é àç

92

92

çàâøààí áºãººä ýíý áîë èõ õýö¿¿ áèëýý. Îäîî áè íýãýíò õ¿ì¿¿íèé áèåèéã îëæ àâààä ¯íýíèé òóõàé ñîíñîæ, Áóääàòàéãàà ó÷èðëàà. Èéìä áóÿíò Ýçýí ìèíü ãóéÿ, ººðèé㺺 ñ¿ì õèéäýä çîðèóëæ, ¿ñýý õóñóóëæ, ¿õýæ òºðºõèéí õ¿ðäíýýñ ÷ºëººëºãäºõ áîëîìæ îëãîî÷ äýý…” ãýæээ.

Òýãэõýä íü Áóääà þó õýëñýí áý? “Ìàø ñàéí áàéíà, Âèê¿øíè” ãýæýý.

Áóääàã õýëæ äóóñàíãóóò ò¿¿íèé ¿ñ íü á¿õëýýðýý óíа÷èõàâ. /Áàãø áîëîí á¿ãä èíýýâ/. Òýãýýä áèåýíäýõ àì äààâóó íü áàñ íºìðºã áîëîí õóâèð÷èõàâ. Ñàéõàí þì! Èíãýõ íü ¿íýõýýð öàã õóãàöàà õýìíýõ þì áàéíà! Èíãýâýë áèä ÷ áàñ ñàõëûí òîíãîðãî, äààâóó áîëîí þì á¿õíèéã õýìíýæ áîëîõ þì áàéíà. /Á¿ãä èíýýëäýâ/. ¯¿íèé äàðàà Áóääà ò¿¿íèéã Âèê¿øíè Ìàõàïðàæàïàòè ñóðàã÷ áîëãîæ ò¿¿íä Äàðìàã çààæýý. Òý𠺺𺺠áÿñàëãàõäàà ìàø õè÷ýýíã¿é áàéæ óäàëã¿é Àðõàäûí çýðýãò õ¿ðñýí. ¯¿íä Àíàíäà õà÷èðõàí ñºõðºí ñóóæ àëãà õàâñðàí Áóääàãààñ àñóóñàí íü: “Åðòºíöèéí Ýçýí, Àðèóí ãýãýýíòýí ìèíü Âèê¿øíè Ñóêëà ºíãºðñºí àìüäðàëäàà ÿìàð áóÿíòàé ¿éëñ¿¿äèéã ¿éëäñýíýýñ ò¿¿íä ÷èíýýëýã ãýð á¿ëä, òýð òóñìàà àì äààâóóí îðîîëòòîé òºðºõ áîëîìæ îëäîæ, ò¿¿í÷ëýí ñ¿ìä îðñíûõîî äàðààõàí óäàëã¿é Àðõàäûí çýðýãò ÿàãààä õ¿ðýâ? Ýçýí ìèíü òà ìýäýæ áàéãàà ø¿¿ äýý, íàäàä õýëæ ºãºº÷?” ãýâ.

Áóääà Àíàíäàä õýëýõäýý: “Ýíý åðòºíöºä àëü ýðò ¿åä íýãýí Áóääà áóóæ èðñýí þì. Ò¿¿íèé íýðèéã Âèïàñèí ãýäýã áàéñàí. Òýð ¿ðãýëæ øàâü íàðòàéãàà õàìò ÿâæ õ¿ì¿¿ñèéã óõààðóóëàõûã çîðüäîã áàéâ. Õàà ÷ ÿâñàí õààä ò¿øìýä¿¿ä, õîòûí èðãýä ò¿¿íèéã èõ õ¿íäýòãýäýã. Òýä ò¿¿íä åðººë ºðãºæ, îþóíû èõ öóãëààí çîõèîí áàéãóóëæ ò¿¿íä Äàðìàãèéí òàëààð òàéëáàðëàæ ÿðüæ ºãºõ õ¿ñýëò òàâüäàã áàéæýý.

Òýð ¿åä õ¿ì¿¿ñèéí äóð ñîíèðõîëûã òàòàõ äóðòàé íýãýí èõ óóæèì óõààíòàé Âèê¿øíè áàéæ. Ò¿¿í÷ëýí òýð ºäºð á¿ð ãàäàãø ÿâæ ãýð á¿ë, áàéøèí áîëãîíîîñ áàäàð áàðüæ õàðèóä íü àäèñ ºãäºã áàéëàà. Òýð áàñ õ¿í á¿ðò ¯íýí äàðìà áîëîõ /Æó-Ëàé/-ã õ¿í áîëãîíä íîìëîäîã áàéâ.

Òýíä áàñ ãýð á¿ë íü òóéëûí ÿäóó íýãýí çàëóó ýìýãòýé áàéæýý. Òýð ýìýãòýé íºõºðòýé㺺 äóíäàà áèåý õàëõëàõ ãàíöõàí äààâóóòàé þì áàéíà. Õýðýâ íºõºð íü ãóéëãà ãóéõààð ãàäàãø ÿâáàë òýð ò¿¿íä äààâóóãàà ºã÷èõººä ººðºº ãýðòýý ºìñºõ þó ÷ ¿ã¿é ¿ëäýíý. Õýðýâ ýõíýðèéíõ íü ãóéëãà ãóéõ ýýëæ áîëâîë íºõºð íü ãýðòýý ¿ëäýæ õýñýã ºâñºí äýýð ñóóãààä õ¿ëýýæ áàéäàã áàéâ.

Íýã ºäºð Âèê¿øíè áàäàð áàðèõ çàìäàà òýäíèé ãýðèéí õàæóóãààð ºíãºð÷ ÿâàхдаа çàëóó ýìýãòýéã õàðààä ò¿¿íä õýëñýí íü: “ªº, Çàëóó õàòàãòàé! Õ¿ì¿¿íèé òºðëèéã îëæ àâàõ, Äàðìàãèéí òóõàé ñîíñîõ, Áóääàòàé óóëçàõ íü îëäîøã¿é õóâü çàÿà ãýäýãò èòãýõ õýðýãòýé… îäîî ýíý åðòºíöºä Àìüä Áóääà èðýýä øàøèíû ñóäàð áîëîí Äàðìàã ¿ðãýëæ íîìëîæ áàéíà. ×è î÷èæ Äàðìàã ñîíñîõ þì áîë õÿçãààðã¿é áóÿí õàðèóëàëûã îëîõ íü ãàðöààã¿é. ×è îäîî ÿäóó ç¿ä¿¿ áàéíà. ßàãààä èéì áîëîâ ãýõýýð ÷è ºìíºõ òºðºë人 èõ

93

õàðàì÷ áàéæ ÿìàð ÷ ºãëºã ºãäºãã¿é áàéñíààñ îäîî ýíý øèéòãýëèéã õ¿ëýýæ áàéíà. Ýíý àìüäðàëäàà õýðâýý ÷è ºãëºã ºãºõ þì áîë èðýýä¿éä õºðºí㺠áýëòýé áîëîõ íü ýðãýëçýýã¿é” ãýâ.

¯¿íèéã ñîíñîîä çàëóó ýìýãòýéí ñýòãýë íü èõ äîãäîëжээ. Ýìýãòýé Âèê¿øíèã ãàäàà ò¿ð õ¿ëýýæ áàéõûã ãóéãààä ººðºº äîòîãø îðæ íºõºðòºº õýëñýí íü: “Ãàäàà áàéãàà òýð Ñðàñìàíàã /Âèê¿øíè ãýñýí ¿ã/ õàðàà÷. Òýð áèäíèéã ÿâæ Àìüä Áóääàòàé óóëçàæ íîìëîëûã íü ñîíñ ãýæ çºâëºæ áàéíà. Áàñ òýð áèäíèéã ºãëºã ºãºõ þì áîë õîæèì íü øàãíàãäàõ áîëíî ãýæ áàéíà. Áèäíèé ýíý àìüäðàëûí ìààíü ÿäóó òàð÷èã áàéäàë íü ºíãºðñºí àìüäðàëäàà ºãëºã ºãººã¿é, õÿçãààðã¿é õîìõîé ñýòãýëòýé áàéñàí çýðýã àëäàà äóòàãäëûí ¿ð ä¿í ãýæ áàéíà. Îäîî áèä äàðààãèéí àìüäðàëàà èë¿¿ ñàéí áàéëãàõ íàéäëàãàòàé áàéõûí òóëä íèíæèí ñýòãýëèéí áàãà çýðýã ¿ðèéã ñóóëãàõ ¸ñòîé” ãýæýý.

Ò¿¿íèé ÿðèàã ñîíññîíûõîî äàðàà íºõºð íü õýëñýí íü: “Òýãýýä áèä þó õèéõ âý? Áèä ãýðòýý þó ÷ ¿ã¿é ø¿¿ äýý. Òýð áàéòóãàé áèä åð íü ìàðãààø ÿìàð íýãýí èäýõ þìòàé áàéõ óó ãýäãýý ìýäýõã¿é ø¿¿ äýý. Áèäýíä ºãëºã ºãºõ ÿìàð áîëîìæ áàéíà âý?” ãýëýý.

Òýãñýí õýäèé ÷ ýìýãòýé ººðèéíõººðºº ç¿òãýí õýëñýí íü: “Ãýñýí ÷ õýäèéíýý áè þì ºãºõººð øèéä÷èõñýí, áè ºãºõ ¸ñòîé!! Õýðýâ áèä ýíý óäàà ë ºãºõã¿é þì áîë äàðààãèéí òºðºë人 áóöàæ èðýõäýý îäîîãèéíõ øèãýý õººðõèéëºëòýé àìüäðàõ þìóó ýñâýë á¿ð äîð ÷ áàéæ ìýäíý” ãýâ.

Òýãýõëýýð íü íºõºð íü áîäîæ áàéíà àà: “Ààí, ìàíàé õ¿í áàãà çýðýã þì ñýìõýí íóóãààä ò¿¿íèéãýý íàäàä õýëýýã¿é áàéõ íü!”. Èíãýýä òýð ýõíýðòýý: “Çà òýãüå! Õýðýâ ÷è ºãºõ ãýæ ¿íýõýýð õ¿ñýýä áàéãàà þì áîë õ¿ññýíýý ë ºã”.

Ýõíýð íü õýëñýí íü: “Àøã¿é äýý! Íýãýíò ÷è çºâøººðñºíººñ õîéø áè, áèäíèé ãàíö ºì÷ áîëîõ äààâóóãàà Âèê¿øíèä ºðãºë áîëãîëîî. Íàäàä õóðäõàí àâààä ºãºº÷!”.

Èíãýõýä ò¿¿íèé íºõðèéíõ íü ñýòãýë çîâæ õýëñýí íü: “ªº, ¿ã¿é! Áèä ãàäàãø ãàð÷ ãóéëãà ãóéõàä ýíý äààâóó ë õýðýã áîëæ áàéãàà ó÷èð áèäíèé áàéäàë ýíý äààâóóíààñ õàìààð÷ áàéíà. Õýðýâ ¿¿íèéã Âèê¿øíèä ºðãº÷èõ þì áîë îäîîíîîñ ýõëýýä áèä ÿàõ áîëæ áàéíà àà? Áèä ýíäýý ñóóãààä ºëññºíººñ áîëæ ¿õýõ áîëæ áàéíà óó?”.

Òýãýõýä ýõíýð íü õýëñýí íü: “Õàíü ìèíü, áèä ºãëºã ºãñºí ýñýõýýñ ¿ë õàìààðàí ýðò îðîé íýãýí öàãò ¿õýõ ë áîëíî. Èéìä ÿàãààä îäîî ºã÷ áîëîõã¿é ãýæ? Áèäíèéã ¿õñýíèé äàðàà èðýýä¿éä ýíý º÷¿¿õýí ºãëºã ìààíü áàãà ÷ àòóãàé áóÿí õàðèóëàëòàé áîëãîõ þì áèø ¿¿?”.

ͺõºð íü áîäîîä ¿çэõýä ýõíýðèéíõ íü ÿðèàä áàéãàà íü áàñ ÷ ãýæ ¿íäýñëýëòýé ñàíàãäàæ ýöýñò íü çºâøººð÷: “×è îäîî ò¿¿íä äààâóóãàà ºðãºë áîëãî äîî, ýíý ÷èíü ñàéí þì áîëîõ áîëòóãàé”гэлээ.

94

94

Ýõíýð äààâóóãàà ºðãºë áîëãîõûí ºìíº Âèê¿øíèã òýäíèé áàéøèíãèéí äýýâýð äýýð àâèð÷ ãàðãàõûã ãóéõààð áîëîâ. Ó÷èð íü òýð äààâóóãààðàà ºðãºë ºðãºõ人 ÿìàð ÷ õóâöàñã¿é õàðàãäàõààñàà è÷ñýí õýðýã. Òýð õýëñýí íü: “Áóÿíòàí ìèíü, òà áàéøèíãèéí äýýâýð ð¿¿ àâèðàõã¿é þó? Áè òàíä íýã þìàà ºðãºë áîëã.

Òýãõýä Âèê¿øíè èõýä ãàéõàí: “Õýðýâ òà íàð ÿìàð íýãýí þìààð ºðãºë ºðãºõ ãýæ áàéãàà áîë ýíä ë ºã÷èõ. ßàõ ãýæ äýýâý𠺺ä ãàðãàõ ãýæ ãóéãààä áàéãàà þì áý?”.

Ýìýãòýé õýëñýí íü: “Áóÿíòàí ìèíü, îéëãîæ õàéðëàà÷. ͺõºð áèä õî¸ð äóíäàà ãàíö äààâóóòàé þì, ò¿¿íèéãýý òàíä ºðãºë áîëãîõ ãýæ áàéíà. Èéìä ¿¿íèéãýý òàíä ºã÷èõººð òàíû í¿äíèé ºìíº ÿìàð ÷ õóâöàñã¿é áàéõ íü áèäíèé ç¿ãýýñ äýíä¿¿ íàéðñàã áóñ ÿâäàë áîëíî. Õýðýâ òà äýýâýð äýýð áàéâàë áè ãýðòýý áèåý õàëõàëíà, òýãýýä ºðãºëèéã ìààíü àâààä òà áóóâàë òàíûã ýâã¿é áàéäàëä îðóóëàõã¿é áàéõ áîëíî”гэжээ.

Èíãýýä Âèê¿øíè äýýâý𠺺ä ãàðàõ çóóð ýìýãòýé ãýðòýý îðæ õààëãàà õààñàí. Òýãýýä öîíõîî îíãîéëãîîä ò¿¿íä ºðãºõ äààâóóãàà äýýâýð ð¿¿ äýýø íü øèä÷èõëýý. Õýäèéãýýð òýð äààâóó áîõèð, õóó÷èðñàí, ÿìàð ÷ ¿íýã¿é ýä áàéñàí ÷ òýð ýð ýì õî¸ðûí ÷èí ñýòãýëèéí ºðãºëèéã îéëãîæ äóðòàéÿà õ¿ëýýæ àâñàí. Òýð õîñ çàëóóñûã àäèñëààä äààâóóã àâ÷ Áóääàä ºðãºõººð áóöàâ.

Óäàëã¿é òýð Çèïàñèí Áóääàãèéí áàéãàà ãàçàðò ýðãýæ èðýõýä Áóääà òýð äàðóé ò¿¿íä õýëñýí íü: “Âèê¿øíè, íààä àì äààâóóãàà íàäàä ºã” ãýâ.

Áóääàã äààâóóíû òàëààð ìýäýæ áàéãààã ãàäàðëàñàí Âèê¿øíè õýëñýí íü: “Òýäãýýð õîñûí ÷èí ñýòãýëèéí ºðãºëèéã õ¿ëýýæ àâíà óó?”.

Âèïàñèí Áóääà äààâóóã õ¿ëýýæ àâñàíûõàà äàðàà òýð äààâóó ðóó èõ ýíõðèé 纺ëíººð õàðлàа. ßã òýð ¿åä õààí Êàíöëåð, öýðã¿¿ä, áàÿí ÿçãóóðòíóóä îðîëöñîí á¿õ íèéòýä íýýëòòýé øàøèíû òîì öóãëààí áîëæ Áóääà íîìëîëîî àéëäàæ áàéæýý. Õ¿í á¿ð Áóääàãèéí ÿðèàã õ¿íäýòãýë ä¿¿ðýí ñîíñîæ áàéв. Ãýíýò òýä Áóääàã þì àð÷äàã äààâóó øèã áîõèð, õóó÷èн, ýëýãäñýí àì äààвóóг áàðüæ áàéãààã áîëîí ò¿¿í ð¿¿ãýý òàñ øèðòýí áàéãààã àæèãëàöãààâ. Õ¿í á¿ðò õà÷èí ñàíàãäàæ á¿ãä ãàéõàöãààжээ. Áóääà òýäíèé áîäëûã ìýäýýä õýëñýí íü: “Ýíý öóãëààíä õ¿ì¿¿ñèéí ºãñºí á¿õ ºãëºã¿¿äýýñ ýíý àì äààâóóã íàäàä ºðãºñºí õ¿íýýñ äàâæ ãàðàõ ÷èí ñýòãýëòýé íýã ÷ õ¿íèéã áè îëæ ÷àäàõã¿é нь” ãýëýý.

Áóääàãèéí ìýäýãäëèéã ñîíñîîä õ¿í á¿ð áýìáýãíýñýí. Íýã õàòàí òýð äàðóé ºìñºæ áàéñàí á¿õ õóâöàñàà ãî¸ë ÷èìýãëýë, ¿íýò ýäëýë ãýõ ìýòèéã ºðãºâ. Òýãэõýä õààí áàñ á¿õ õóâöàñàà áàðàà áîëîã÷èéíõîî áîëîí ººðèéíõºº àâ÷ ÿâñàí á¿õ ìºí㺺 ºãºâ. Áóääà òýð á¿õ ç¿éëñèéí õàìò õýäýí õ¿íèéã ÿäóó õîñ ðóó èëãýýæ òýäíèéã ýäãýýð ºðãºëèéã õ¿ëýýæ àâààä øàøèíû öóãëààíä îðîëöîõûã óðüëàà. Òýä ÿäóó õîñûã ºìñºõ þì þó ÷ ¿ã¿éг ìýäñýíýýð òýäýíä çîðèóëæ ººðñäèéí á¿õ õóâöàñàà òàéëæ ºãñºí þì. Ýíý àãøèíä Âèïàøèí Áóääàä õ¿í á¿ðèéí ÷èí ñýòãýëèéí ºðãºëèéí áóÿí õàðèóëàëûã òàéëáàðëàõ ñàéõàí áîëîìæ

95

ãàðñàí áºãººä ìºí õàðàì÷ áàéõ, õîìõîé ñýòãýëèéí öýýðëýëèéí òóõàé õ¿í á¿ðò ñàíóóëàí ñýðãèéë¿¿ëýâ.

Ñàõúÿàìóíü Áóääà Àíàíäàä ñàíóóëñàí íü.: “Àíàíäà, òýð ÿäóó ç¿ä¿¿ ýìýãòýé áîë îäîî ýíý Âèê¿øíè Ñóêëà þì ãýäýãò ÷è èòãýñýí áèç. Ò¿¿íèé ÷èí ñýòãýëèéí àðèóí ºãëºãººñ ¿¿äýí òýð äàðààãèéí 91 àåîí óäààãèéí àìüäðàëûí òóðø õààíà ÷ òºðñºí ¿ðãýëæ áèåý îðîîñîí àì äààâóóòàé áàéх болно. Òýð áàñ ¿ðãýëæ õºðºí㺠÷èíýýòýé, òîõèòîé, ìºí àìãàëàí àìüäðàëòàé áàéна. Òýð Àìüä Áóääàãèéí ñóðãààëèéã ñîíññîí учраас ìºí ÷ºëººëºãäºõººð õàòóó øèéäñýíýýñ íàäòàé ó÷èð÷ Àðõàäûí çýðýãò õ¿ðýõ ÷àäàëòàé áîëñîí þì. Õ¿ì¿¿ñ òà íàð áàñ ¿¿íýýñ ñàíàà àâ÷ õè÷ýýíã¿éëýí áÿñàëãàæ ìºí ºãëºã ºãºõèéã õ¿ñýìæèëæ áàé” ãýëýý.

Áóääàãèéí ëåêöèéí äàðàà îëîí õ¿ì¿¿ñ ºãëºã ºãºõ, ºðãºë áàðèõààð øèéäýöãýýñýí. Õ¿í á¿ð Äàðìàã ñîíññîíîîð áàÿð áàÿñëààð ä¿¿ðýí áàéæ, ñýòãýë õàíãàëóóí áîëöãîîæýý.

* * * * * * * * * *

Ýíý ¿ëãýðèéí òàëààð òà íàð ÿìàð íýã ýðãýëçýý, áîäîë ñàíàë, òàéëáàð áàéíà óó? Òà íàð ÿìàð íýã ºðãºë ýñâýë ºãëºã ºã÷ áàéõààð õàòóó øèéäñýí ¿¿? Òýð øàøèíû öóãëààíä õ¿í á¿ð ºðãºë ºã÷ èíãýñíýýð òýä á¿ãä Àðõàäûí çýðýãò õ¿ðñýí! Òýð àì äààâóóíû òàëààð òà íàð õà÷èðõàõã¿é áàéíà óó? Òýð àì äààâóó ¿íýíäýý òýð õî¸ðò õî¸óëàíä íü õàìààðàëòàé íü ¿íýí áèç äýý? Ãýõäýý ýìýãòýé ë ÿã ºðãºëä çîðèóëàõ õ¿ñýëòèéã ãàðãàñàí. ¯¿íýýñ ë áîëæ òýð ýìýãòýé 91 àåîíû òóðø äààâóóòàé áàéñàí. Áîõèð, èëýãäñýí õóó÷èí äààâóóã ºðãºëä ºðãºñíººð ýìýãòýé ýðãýýä öàãààí äààâóóòàé áîëñîí òºäèéã¿é õîæèì íü á¿ð Àðõàäûí çýðýãò õ¿ðñýí. Ýíý ¿íýõýýð èòãýìýýðã¿é ø¿¿.

Äààâóó ýõíýð, íºõºð õî¸óëàíä íü õàìààðàëòàé áàéòàë ÿàãààä ýõíýð íü åðººëò øàãíàëûã õ¿ëýýí àâàâ? Áèä íºõðèéã íü ÿìàð ÷ ¿ð àøèãòàé ç¿éë õ¿ëýýæ àâñàí òàëààð ñîíññîíã¿é. ßàãààä ãýâýë ºðãºë ºðãºõèéã ýõíýð íü ñàíàà÷èëñàí áà òýð ¿åä íºõºð íü ¿íýíäýý ºðãºë ºãºõèéã õ¿ñýýã¿é. Òýð ñ¿¿ëä íü ñàíààãàà ººð÷èëñºí. ͺõðèéíõ íü áýëýí áàéäàë áàãà çýðýã óäààí áàéæýý. /Á¿ãä èíýýëäýâ/. Èéìä õýðýâ òà íàð ÿìàð íýã þì õèéõèéã õ¿ñâýë õóðäàí øèéäýýä øóóä õèéâýë ¿ð ä¿íä íü õàìãèéí ñàéí øàãíàëûã õ¿ðòýõ áîëíî. Àìüä Áóääàãèéí øàâüä ÷èí ñýòãýëýýñýý ºðãºë ºðãºõºä ë òýð 91 àåîí /Àåîí ãýäýã õóãàöàà íü òýðáóì æèëòýé òýíöýíý/ æèëèéí òóðø òºðºë á¿ðäýý öàãààí äààâóóíä îðîîëòòîé áàéæ ¿ðãýëæ ÷èíýýëýã ãýð á¿ëä òºðñºí. Ýöýñò íü Àìüä Áóääàòàé ó÷èð÷ Àðõàäûí çýðýãò õ¿ðñýí íü Àíàíäàãààñ õóðäàí áàéñàí òºäèéã¿é Àíàíäà íü ò¿¿íòýé ýíý çýðýãöýõýýðã¿é þì. Âèê¿øíè àâøèãèéí äàðàà öººí õýäýí ñàð àìæèëò îëæ Àðõàäûí çýðýãò õ¿ðñýí áàéõàä Àíàíäà Ñàõúÿìóíü Áóääàã Íèðâàí ä¿ðèéã ¿ç¿¿ëñíèé äàðàà ë äºíãºæ Àðõàäûí çýðýãò õ¿ðñýí þì.

Õýäèé òèéì áîëîâ÷ ºãëºã ºãºõ íü ñàéí ãýæ òà íàð áîäîæ áàéíà óó? /Òàíõèìààñ: ýíý áîë õàìãèéí ñàéí íü áèø/, õàìãèéí ñàéí íü áèø! Òýð àì äààâóóíààñ áîëæ 91 àåîíû õóãàöààíä

96

96

¿õýõ òºðõèéí ñàíñàðûí õ¿ðäýíä ýðãýëäýíý ãýäýã ¿íýõýýð àéìøèãòàé! ¯íýíäýý ýìýãòýé òóõàéí öàãò ºãëºã ºãºëã¿é îðîíä íü ÷ºëººëºãäºõèéã õ¿ññýí áîë òýð àìüäðàëäàà ë ÷ºëººëºãäºõ áàéëàà. Òýð á¿õ áóÿí õàðèóëàëûã õîæóó õ¿ðòýõ õýðýãã¿é áàéñàí. Õàðàìñàëòàé íü ºãëºã ºãºõ ¿åäýý õàìãèéí ÷óõàë íü áîëîõ ÷ºëººëºãäºõèéã ãóéãààã¿é þì. Èðýýä¿éä õºðºí㺠áýëòýé àìüäðàëûã õ¿ññýí ó÷ðààñ ë òýð ºãñºí.

Òýãýõëýýð ýíý õýíèé ãýì áóðóó áàéâ àà? Ýíý íü ýìýãòýéí ººðèéíõ íü àëäàà þó? ¯ã¿é! Ýíý áîë Áóääàãèéí øàâü òýð Âèê¿øíèãèéí àëäàà áàéñàí. Òýð ò¿¿íä õàìãèéí äýýä àðãûí òóõàé õýëñýíã¿é. Òýð çºâõºí ãóðâàí åðòºíöèéí äîòîðõ áóÿí õàðèóëàëûã ë ò¿¿íä òàíèóëñàí. Õýðýâ ºãëºã ºãâºë ÷è áóöààæ áóÿíûã íü õ¿ðòýõ áîëíî ãýæ ë õýëñýí; èéì áàéäëààð òýäíèé øóíàëûã íü äýâýðãýæýý. Õýðýâ òýð ýìýãòýéä õýëýõäýý: “Òà íàð îäîî ÿäóó áàéíà, ãýâ÷ ¿¿íä ñàíàà áèòãèé çîâ. Ýíý åðòºíöºä Àìüä Áóääà áàéäàã. Õýðýâ ÷è ò¿¿íèéã äàãàí áÿñàëãàæ ÷ºëººëºëòºíä õ¿ðýõèéã øèéäâýë ýðäíýñèéí ç¿éë á¿õ òºð뺺𺺠俿ðýí áàéäàã Áóðõàíû îðîíä òºðºõ áîëíî. ׺뺺ëºãäñºíèéõºº äàðàà õ¿ññýí áîëãîíîî ÷è àâ÷ ÷àäíà. Òà íàð ýíý äýëõèé äýýð áàéãàà ë áîë áàÿí áàéñàí ÷ ýíý íü Áóðõíû îðîí, Íèðâààíûã ÷ ã¿éöýõã¿é þì”.

Õýðýâ òýð õýëýõäýý èéì àðãààð õýëñýí áîë èë¿¿ ñàéí áàéõ áàéëàà. Áàãø òà íàðûí äîòîîä äàõü õºðºí㺠ìºíãºíä øóíàõ ñýòãýë ãàð÷ èðýõýýñ àéæ áóÿíû ºãëºãèéã îíöãîéëæ ¿çäýãã¿éí ó÷èð ýíý. Õààí ÷ ÿâñàí áè ìºí áóÿíû ¿éëèéã îíöîëæ ¿çäýãã¿é. Õýðýâ áè ¿¿íèéã åð íü õèéõ þì áîë ñàìàäè, áèëýã óõààí, õè÷ýýíã¿é ÷àíàð, äîðîìæëîëûí ýñðýã õ¿ëöýë òýâ÷ýýðèéã õàðãàëçàí õèéäýã. Ýíý áîë íýã á¿õýë þìíû çºâõºí íýã ë õýñýã íü áºãººä òèéì ÷óõàë ç¿éë áèø. Áóÿíû ºãëºã áîë ÿìàð ÷ àóãàà ç¿éë áèø. ßàãààä ãýõýýð áèä ýíý åðòºíöºä þó ÷ ¿ã¿é èðýýä õîæèì íü þó ÷ ¿ã¿é îðõèí ÿâàõ áîëíî ãýæ áè òà íàðò ¿ðãýëæ õýëäýã ø¿¿ äýý. Áèä ýíý åðòºíöºä èõ ºðòýé, áèä áóñàä õ¿ì¿¿ñò áàãàõàí þì ºãºõ ¿åäýý ºðíººñºº òºëæ áàéíà ë ãýæ îéëãîõ õýðýãòýé. ×è áóÿíû ºãëºãººð òîîöîî ãàðãàæ ¿íýõýýð ÷àäàõã¿é.

Ò¿¿í÷ëýí ýíãèéí àðãà áà õàìãèéí äýýä àðãûí õîîðîíäîõ çºðººã ýíäýýñ áèä õýëæ ÷àäíà. Ýíãèéí àðãà íü õ¿ì¿¿ñò èðýýä¿éíõýý òºëºº áóÿí õèéæ íèã¿¿ëñýíã¿é áàé, õàðèóä íü… ãýõ ìýòýýð çºâëºäºã áºãººä òýãæ ààæèì ààæìààð íèðâààí òèéø äºõíº. 91 àåîí! Àìèòàâà! 91 àåîí ãýäýã íü õýð óäààí õóãàöàà áîëîõûã òà íàð îéëãîæ áàéíà óó? Áèä ãàíöààðàà 91 àåîí áàéõ þì áîë 91 óäààãèéí àìüäðàëûã åð íü òýâ÷èøã¿é þì.

Òà íàð òºðºëò áîëãîíä õýð áàÿí áàéõààñ ¿ë õàìààðàí òºðºõ, õºãøðºõ, ºâäºõ, ¿õýõ çîâëîíòîé áàéäàã. Áèä òºðºëò á¿ðäýý, õºãøèí áîëîõäîî, ºâäºõ ¿åäýý çîâèóðòàé áàéäàã áºãººä ÿëàíãóÿà ¿õýõ áà ñ¿íñ ñàëàëòûí ¿åä èë¿¿ èõ øàíàëäàã. Òýãýýä òºðõ, ¿õýõèéí õîîðîíä èõýýõýí ãýíýòèéí ñýòãýëèéí õººðºë áà ñºðºã ç¿éëòýé ó÷ðàõ, èõýýõýí õ¿íä õºíãºí áýðõøýýë òîõèîëäîõ, èõýýõýí øóäàðãà áóñ ÿâäàëòàé í¿¿ð òóëñààð áàéäàã. Èéì áàéäëààð 91 àåîíû òóðø àìüäðàõàä ýíý áîë ¿íýõýýð ñîíèðõóóøòàé ç¿éë áèø þì.

97

Õýðýâ óõààí ñàíààíààñ ÷èíü áèëýã óõààí ãàð÷ èðýõã¿é áîë ìºí õàìãèéí ÷óõàë ÷ºëººëºãäºõèéã áîäîõã¿é áîë òà íàð þó ÷ áÿñàëãàñàí àøèãã¿é áàéäàã. Õýðýâ òà íàð ãóðâàí åðòºíöèéí äîòîð õýðýí ÿâààä ë áàéâàë þó íü ñàéí áàéõ þì áý!? ýíý íü åð íü õààíòàé àäèë – òºðºõ, õºãøðºõ, ºâ÷ëºõ, ¿õýõèéí àäèë äàäëóóä; åðòºíöèéí ãàé çîâëîíãóóäààð îâîî áîñãîõòîé àäèë, ýíý ãàé çîâëîíãóóäûí õ¿íä áýðõ àñóóäëóóäàä äàðàãäàõòàé àäèë þì. Òèéì ó÷ðààñ ãóðâàí åðòºíö äîòîðõ òýäãýýð ýíãèéí àðãóóäààñ äýýäèéí íîìûí öîãöîñ íü ÿëãààòàé áîëîõûã òà íàð îéëãîõ õýðýãòýé. Áèäíèé áîäîë ñàíààíä ÿìàð çîðèëãî áàéíà áèä ò¿¿íèéã îëæ àâíà. Áèä ç¿ðõ ñýòãýëäýý, áèäíèé ñ¿íñýíäýý, áèëýã óõààíäàà ÿìàð ÷ þìûã æèíõýíýýñýý õ¿ñâýë ýðò îðîé õýçýý íýãýí öàãò ò¿¿íèéãýý îëæ àâàõ áîëíî.

ßäóó ýìýãòýé ºðãºë ºðãºõ ¿åäýý Áóääàã õàðààã¿é áèëýý. Òýð çºâõºí Âèê¿øíèãèéí ºãëºã ºãâºë õàðèóä íü ýä õºðºí㺠áîëæ èðíý ãýñíèéã ë ñîíññîí. Èë¿¿ ñàéí ñîíãîëòûã ò¿¿íä òàíèëöóóëààã¿é þì. ªãëºã ºãâºë õàðèóä íü ýä õºðºí㺠èðäýã òóõàé ìýäýýëýëèéã òýð Âèê¿øíèãýýñ ñîíñîîä ë ýíý áîë ñàéõàí þì áºãººä ¿íýí áàéõ ¸ñòîé ãýæ áîäжээ. Ò¿¿íýýñ ãàäíà òýð äàðóé ò¿¿íä èòãýæ õ¿ñëýý áàðüöààëñàí. Òà íàð ò¿¿íèéã ººðèéí á¿õ ýð÷ õ¿÷ýý òºâëºð¿¿ëñýíä èòãýõ õýðýãòýé; òýð òóõàéí àãøèíä áîäîë, ¿ã ÿðèà, ¿éë õýðãýý ººðèéí õ¿ñýë ð¿¿ãýý ÷èãë¿¿ëñýí. Ò¿¿í÷ëýí òýð 91 àåîíû òóðø ººðèéí àäèñòàò àãøíàëäàà áàÿñàõûí òóëä íààøààãàà áóöàæ èðñýí.

Ýíý ìýäýãäýë íü Âèê¿øíèãèéí íºëºº áóÿíààð õèéãäñýí. Ò¿¿í÷ëýí ò¿¿íèé ìýäýãäýë õ¿÷òýé áºãººä áèåë¿¿ëýõ áîëîìæòîé áàéñàí. Òýð ýìýãòýé òèéìýðõ¿¿ ñàéí ç¿éëèéã àíõ óäààãàà ñîíññîí íü òýð áàéëàà. Òýð á¿õ àìüäðàëäàà çîâëîíòîé áàéñàí. Òýãýýä èðýýä¿éí àìüäðàëûíõàà çîâëîíã õºíãºëºõ ñàéí àðãàä ìýäýýæ ººðèéí á¿õ áèå, áîäîë ñàíààãàà ÷èãë¿¿ëæýý.

Òà íà𠺺ðèéí á¿õ ¿éëäýë, õýë ÿðèà, áîäëîî íýã ç¿éëä ¿ðãýëæ ÷èãë¿¿ëæ ÷àäàõã¿é áàéíà. Õýðýâ ÷àääàã áîë òà íàð àóãàà áÿñàëãàã÷ íàð áîëíî. Ò¿¿íýýñ ãàäíà òà íà𠺺ðèéí á¿õ ýíåðãèý ººðèéí áèé áîëãîñîí õ¿ñýë äýýðýý øàâõààä áàéíà. Õýðýâ ÿäóó ýìýãòýé åð íü Áóääàã õàðàõ áîëîìæ òîõèîëäñîí ÷ ýíý íü õýäèéíýý õýò îéðîéòñîí áàéõ áàéлаа. Òý𠺺ðèéí á¿õ ýíåðãèý äàðààãèéíõàà òºðëèéí àìüäðàëûã àäèñëàõ óðüäûí õ¿ñýëäýý øàâõ÷èõñàí þì. Ò¿¿í÷ëýí ýíý õ¿ñýëäýý áàÿñàí öýíãýõèéí òóëä 91 àåîíû òóðø òýð ýíä ¿ëäñýí. Àçààð òýð ýìýãòýé Áóääàã õàðæ áàãà çýðýã ñýðñýí þì. Òýð ¿åä ýìýãòýéä àìüäðàõ ýð÷ õ¿÷ áàãà ¿ëäñýí áîëîõîîð òýð 91 àåîí æèë áóöàæ èðýõ øààðäëàãàòàé áîëñîí þì.

Ýíý íü Áóääûí øàøèíû íîì ñóäàðò õýðýâ õ¿í ºãëºã ºãºõ ãýæ áàéãàà áîë ººðñäèéí øèéäâýðòýý öýâýð àðèóí áîäîëòîé, àç æàðãàëòàé áàéæ ºã÷ áàéãàà þìàíäàà õàðàìã¿é áàéõ ¸ñòîé ãýñýí áàéäàã. ªðãºëèéã õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà íýã íü ÷ ãýñýí àäèëõàí øóíàëûí ñýòãýëã¿é, õ¿ëýýí àâàõäàà áàÿðòàé, öýâýð àðèóí áàéõ õýðýãòýé. Èéì áàéæ ë òýð õî¸óë àäèñòàò øàãíàëûã õ¿ðòýõ áîëíî. ªðãºë ºðãºæ áàéãàà áîëîí õ¿ëýýí àâ÷ áàéãàà õ¿ì¿¿ñ õî¸óë èéì áàéõ ¸ñòîé. Ýìýãòýé Àðõàäûí çýðýãò õ¿ðýõèéíõýý ºìíº 91 àåîíû òóðø

98

98

àìüäðàõ áîëñîí íü ãàéõàõ ç¿éëã¿é. ׺뺺ëºãäºõ ãýæ 91 àåîíû òóðø õ¿ëýýíý ãýäýã àéìøèãòàé! 91 àåîíû òóðø áàðàã ë áÿñàëãàë õèéõã¿é ãýñýí ¿ã.

¯íýíäýý ýíý á¿õíýýñ òýð ÿìàð ÷ àäèñòàò øàãíàë õ¿ëýýæ àâààã¿é. Òýð õýäèéíýý Áóääàòàé óóëçñàí àòàë ÷ºëººëºãäºõèéí ºìíº 91 àåîí õ¿ëýýõ øààðäëàãàòàé áîëñîí. Òà íàð Áóääàòàé óóëçñàí ë áîë òýð ë òºðºë人 ÷ºëººëºãäºæ ÷àäíà. Òýð ýìýãòýé ýõëýýä Áóääàãèéí øàâü ðóó ã¿éñýíä àñóóäàë íü áàéãàà þì, òýãýýä èë¿¿ ñàéí çàì áàéäãèéã ìýäýëã¿é á¿õ ë ýíåðãèý òýð õ¿ñýë ð¿¿ãýý òýì¿¿ëñýí. Òèéìýýñ òà íàð áóñàä õ¿ì¿¿ñò íîìëîõ ¿åäýý èéì õýðýãã¿é ç¿éëñèéí òàëààð ÿðüæ áîëîõã¿é, ãóðâàí åðòºíöèéí äîòîðõ òýäíèé ìàòåðèàëëàã ç¿éëä òàòàãäàõ øóíàëûã äýâýðãýæ áîëîõã¿é. Òà íàð òýäíèéã ÷ºëººëºãäºõ, çºâ òèéø íü ÷èãë¿¿ëýí ÿòãàõ õýðýãòýé. Õýðýâ òýä ñîíñîõã¿é áîë ç¿ãýýð, ñàíàà çîâîõ õýðýãã¿é. Òýä áóñàä áóÿí, àäèñòàò øàãíàëûã ººð ãàçðààñ, ººð õ¿ì¿¿ñèéí òàíèëöóóëàõ íîìûí öîãöîñîîñ îëæ àâäàã. Áèä íàð òýäãýýð õýðýãã¿é ç¿éëñèéã õèéõèéã õ¿ì¿¿ñò çºâëºæ áîëîõã¿é.

“Ýõëýýä Áóðõíû îðíûã ýðæ îë, òýãâýë áóñàä á¿õ þì òà íàð ðóó èðýõ áîëíî” ýíý áîë ¿íýõýýð ¿íýí. Õýðýâ èéì áèø áîë òèéì æààõàí ¿éë õýðýã õèéãýýä õàðèóä íü òýäãýýð º÷¿¿õýí àäèñòàò øàãíàë àâäàã ãýæ õ¿ì¿¿ñò çºâëºõ ÿìàð õýðýãòýé þì áý? ýíý áîë áóñàä õ¿ì¿¿ñò õÿëáàðõààí ñààä áàðòàà áîëíî. Èéìä õýí íýãýí áóñäàä äàðààãèéí óäààãèéí àìüäðàëäàà èðýýä¿éíä áóÿíä çîðèóëæ ºðãºë ºðãºõèéí çºâëºñíººð òýä áóñäàä ¿íýõýýð ìàø èõ èòãýìýýðã¿é õîð õºíººë àâ÷èðäàã. Ãýñýí àòëàà òýä òèéì îìîã áàðäàì áàéæ ººðñäèé㺺 ¿íýõýýð àóãàà þì ãýæ áîäîæ ººðèé㺺 õóóðäàã байна.

Ýíý áîë ¿íýõýýð òààã¿é þì. Òýä ººðñ人 ÷ óõààð÷ ÷àäàõààðã¿é ¿éëèéí ¿ð ººðòºº áèé áîëãî÷èõîîä ¿¿íäýý ººðñ人 áàÿñààä ë ÿâæ áàéíà. Õýðýâ òý𠺺𺺠ºðãºëºº ºðãººä ººðèé㺺 91 àåîíû òóðø ¿õýë àìüäðàëûí ñàíñàðûí õ¿ðäýíä ýðã¿¿ëæ áàÿñàæ áàéãàà áîë áèä þó õýëýõýâ äýý. Õýäèé òèéì ÷ òýð á¿õ õ¿ì¿¿ñèéã ñàÿ ýñâýë òýðáóì õ¿ì¿¿ñèéã òýäíèé èðýýä¿éí àìüäðàë äàõü àäèñòàò àìüäðàëûí òºëºº ìºí íýð àëäàð àøèã òóñûí òºëºº òýð çàëóó øèã ¿éëäâýë ¿íýõýýð àéìøèãòàé. Õàìãèéí àéìøèãòàé íü òýä õ¿ì¿¿ñèéã ÷ºëººëºëòºíä õ¿ðýõýýñ õààí áîîæ áàéäàã.

Ǻâ îéëãîëò, çºâ íîìûí öîãöîñûã îëîõ íü îþóí ñàíààíû ýðýëõèéëýã÷äýä õàìãèéí ÷óõàë ç¿éë þì. ßã èíãýæ ÷àäâàë áèä òºãñ ýíãèéí àìüäðàëààð õàíãàëòòàé ñàéí àìüäðàõ áîëíî. Áóðóó òºñººëºë, áóðóó íîìûí öîãöîñ íü òºâºã ó÷ðóóëàõ áîëíî гэдгийг анхаарах нь чухал.

...............оОо...............

Èõ Áàãøèéí áîëçîë íºõöºëã¿é õàéð

¨ãàíàíäà ãýäýã íýðòýé ãýãýýðñýí áàãø Àìåðèêò áàéæýý. Òýð àâøèã àâàõûíõàà ºìíº äýëã¿¿ð áàéäàã ãóäàìæèíä àíõ óäààãàà áàãøòàéãàà óóëçñàí þì. Òýð áàãøèä ¨ãàíàíäà ìàø

99

èõ èòãýæ áèøèðäýã ó÷ðààñ áÿñàëãàëûíõàà àðãûã çààæ ºãºõèéã ãóéñàí áàéíà. Áàãø çºâøººð÷: “Äàðàà íýã ºäºð íàä ðóó î÷èõîä ÷èíü áè ÷àìä àâøèã ºã÷ øàâèà áîëãîí àâúÿ” ãýæ õýëæýý. Öààø íü ¨ãàíàíäàä çààâàðëàñàí íü: “ªíººäºð áè ÷àìàéã õàéæ ýíýä èðñýí. Òèéì áîëîâ÷ ÷è ìàíàéä î÷èõ ¿åä ÷è íàìàéã õàéæ î÷èõ áîëíî. Òýãýýä ÷è íàäàä õ¿ñýëò òàâüæ ãóéõ ¸ñòîé. ×è ç¿ãýýð íýã ñàíàìñàðã¿é áàéäëààð èðýýä ë ººðòºº àâøèã ºãºõèéã õ¿ñýæ áîëîõã¿é” ãýæýý.

¨ãàíàíäà: “Àñóóäàë ¿ã¿é, áè òàíû õýëñýíýýð õèéõ áîëíî” ãýñýí.

Õîæèì íü òýð ÿâæ î÷îîä áàãøààñ áÿñàëãàëûí àðãàà ò¿¿íä äàìæóóëàõûã ãóéлаа. Òýä ÿàãààä õîîðîíäîî èíãýæ õàðüöàæ áàéãààã îéëãîæ áàéíà óó? Ýíý ¸ñîðõóó áàéäàë íü ò¿¿íèéã ýíý àðãûã ¿íýõýýð õ¿ñýìæèëæ áàéíà óó, ¿ã¿é þó ãýäãèéã øàëãàõ çàéëøã¿é øààðäëàãûí óëìààñ èíãýäýã þì. Òýä õýäèéíýý óóëçàëäàæ òàíèë áîëñîí áàéñíààñ ¨ãàíàíäà ººðèéã íü ÿã ë íàéç øèг áîäîæ õàðüöàõ âèé ãýæ áàãø àéæýý. Õýðýâ òýãýõ þì áîë òýð øóóä î÷îîä ë “Ñàéí óó? Íàäòàé íºãºº àðãàà õóâààëöàõ þì áèø ¿¿? Áèä àäèëõàí õ¿íñíèé íîãîî àâ÷ ÿâæ áàéãààä äýëã¿¿ðò òààðàëäàà áèç äýý? Íàìàéã ñàíàæ áàéíà óó?” ãýíý äýý. /Èíýýâ/.

¨ãàíàíäà ò¿¿í ð¿¿ èéì õàíäëàãàòàé î÷èæ ìàãàäã¿é ó÷ðààñ òýð áàñ: “×è íàä ðóó î÷èõäîî ÷èí ñýòãýëòýé ìºí áóéð ñóóðüòàé áàéæ äîîø áºõèéí ººðèé㺺 õ¿ëýýí çºâøººðõèéã ãóéõ ¸ñòîé. Òýãýõýä ÷èíü ë áè ÷àìä òýð àðãыã óëàìæëàõ áîëíî. Õýäèéãýýð áèä ºíººäºð õýäèéíýý áèå áèåíýý îéëãîëöñîí áîëîâ ÷ ÷è íàä ðóó î÷èõäîî ìýõèéí ¸ñëîõ õýðýãòýé” ãýñýí áàéíà.

Ýõíèé øàëòãààí íü ¸ñ æóðàìòàé áàéõ ÿâäàë. Õî¸ðäàõü øàëòãààí íü ò¿¿íèéã òºëºâ òºâøèí áàéäàëòàé áàéõ ¸ñòîéã àíõààðóóëæ áàéãàà þì. Ãóðàâäàõü øàëòãààí íü áàãø øàâèéí õîîðîíäîõ õ¿íäýòãýëèéí óëìààñ òîäîðõîé õýìæýýíèé çàé áàðüæ áàéõ ¿¿äíýýñ èíãýñýí áàéíà. òýãýýä ÷ òýíä îëîí øàâü íàð íü òýäíèéã õàðæ áàéãàà. Õýðýâ òýð çàðèì øàâüòàéãàà õýòýðõèé õàìààã¿é õàðüöààä áàéâàë õîæèì áóñàä øàâü íàðàà ñóðãàõàä ò¿¿íä õ¿íäðýë ãàð÷ ìàãàäã¿é þì. ¯¿íýýñ ãàäíà øèíýýð èðýã÷ ä¿ðýì æóðìûã ìýäýõã¿é õýòýðõèé îìãîëîí áàéæ: “Áèä òýð ºäºð õàìòäàà õ¿íñíèé íîãîî àâ÷, òà íàäàä íºãºº àðãàà íýýæ ºãíº ãýæ àìëàñàí ø¿¿ äýý. Òýð àðãà ÷èíü òýãýýä ¿íýíäýý þó þì áý? ò¿¿íèéãýý òà ãàðãàæ íàäàä ¿ç¿¿ëýõ þì áèø ¿¿?” ãýæ õýëæ ÷ ìàãàäã¿é. /Èíýýâ/. Èéìä ò¿¿íä òîäîðõîé çààâàð ºãñºí þì. Òýð áîë æèíõýíý õàéð ýíýðýë ä¿¿ðýí áàãø áàéñàí. Òèéì ó÷ðààñ ò¿¿íä ýíý àðãûã äàìæóóëàõ ¿åä äýýð íü íýìýëò áîëãîí øàâü õ¿íä õýðýãòýé áèåý àâ÷ ÿâàõ àðãûã ìºí çààжээ. Иймээс тýð ºäºð ¨ãàíàíäà áàãøèéíõàà ãýðò î÷îîä á¿õ ë ¸ñ æóðìûã á¿ðýí ã¿éöýýí áàéæ õ¿ñýëòýý òàâüæ ãóéñàí. Áÿñàëãàëûí àðãàà óëàìæëàõûí ºìíº áàãø íü ò¿¿íä õýëñýí: “Ãàðöààã¿é áè ÷àìàéã øàâèà áîëãîí àâíà. ×èíèé îþóí óõààíû òºâøèí áîëîí ¸ñ ñóðòàõóóí ÷èíü ºíäºð áàéíà óó, íàì áàéíà óó, ÷èíèé çàí áàéäàë ÷èíü ñàéí óó, ìóó þó, ìºí ÷èíèé áàéäàë ñ¿ð æàâõëàíòàé þó, ¿ã¿é þó ãýäãèéã õàðãàëçàõã¿éãýýð õàìãèéí ñàéí íàéç øèãýý ÷àìàéã ¿çýæ ¿¿ðä õàéðëàæ õàìãààëàõ áîëíî” ãýõýä

100

100

¨ãàíàíäà: “Ìýäëýý!” ãýñýí. Ìýäýýæ ýíý áîë æèíõýíý ñàéí áàãø áàéñàí!Äàðàà íü áàãø íóõàöòàéãààð ¿ðãýëæë¿¿ëýí õýëñýí íü: “Õýäèé òèéì ÷ áè íýã áîëçîë òàâиíà” ãýâ. Øàâèéí ç¿ðõ ñàâëàí äýëñýâ. Ãýíýòõýí áàñ þóí áîëçîë ãàðààä èðýâ?Áàãø õýëñýí íü: “Ìèíèé öîðûí ãàíö áîëçîë áîë ÷è áàñ íàìàéã áîëçîë íºõöºëã¿éãýýð õàéðëàæ õ¿ëýýí çºâøººðºõ ¸ñòîé ãýñýí ÿã èæèë íºõöºëòýé㺺ð áè ÷àìàéã õ¿ëýýí çºâøººðíº. Ìèíèé áàéäàë õýð ñàéí áàéõ, ýñâýë õýð çýðýã ìóó áàéõ, ìèíèé ààø, ìèíèé äýñèéã ¿ë õàìààðàí íàìàéã õàéðëàõ ¸ñòîé. ×è èíãýæ ÷àäàõ óó?” ãýâ.¨ãàíàíäà ¿¿íä òýýíýãýëçñýí áºãººä õýëñýí íü: “Áàãø àà, ãýãýýðñýí áàãø áàéíà ãýäýã ÷èíü ìýäýýæ òàíû äýñ ìàø ºíäºð áàéíà áèç äýý? Òà õàìãèéí äýýä ó÷ðààñ áèä òàíûã áèøèðäýã ø¿¿ äýý. Òàíû ñàÿûí õýëñýí øèã çàðèìäàà òà ¿íýõýýð äîîãóóð áàéæ ìàãàäã¿é þì áîë; õýðýâ áè òàíûã áóðóóã ¿éëäýæ, ¸ñ ñóðòàõóóíã¿é áàéæ, ýñâýë îþóí ñàíààíû õóâüä ¿íýõýýð äîîãóóð áàéíà ãýæ ìýäýðâýë ¿¿íèéã áè õ¿ëýýí çºâøººð÷ ÷àäàõã¿é áàéæ ìàäàã¿é” ãýëýý. /Èíýýâ/.Òýãýõýä áàãø: “Ñàéí áàéíà, ÷èíèé íºõºðëºë íàäàä õýðýãã¿é. Ýíý ÷èíü äóðã¿é õ¿ðýã÷èõëýý áàéíà” ãýæýý.Ò¿¿íèéг үгчлэн õýëáýл ¿ãèéí óòãà íü òýð áîë ìóó íàéç þì, èéì òºðëèéí íàéç áîë ¿íýí íàéç áèø ãýñýí ¿ã þì. ¯¿íä èõ èõ÷ñýí ¨ãàíàíäà õýëñýí íü: “Íàìàéã ºðøºº áàãø àà, òàíû çàí ààø, òàíû ¸ñ ñóðòàõóóí, òàíû äýñèéã õàðãàëçàëã¿éãýýð áè òàíûã ¿ðãýëæ õàéðëàõ áîëíî, ìºí õýðýâ òàíûã á¿äýðñýí ÷ áè õàìãààëàõ áîëíî” ãýâ.Ò¿¿íèé áàãø ñýòãýë õàíãàëóóí áîëæ õýëñýí íü: “Çà, òèéì áîë ñàéõàí õýðýã! Ñàéí áàéíà, áè ÷àìàéã ìèíèé øàâü ãýæ õ¿ëýýí çºâøººðºõ áîëíî”.Òýãýýä òýð ¨ãàíàíäàä áÿñàëãàëûí àðãûã óëàìæèëñàí áèëýý.

* * * * * * * * * *

ßàãààä ò¿¿íèé áàãø èéìýðõ¿¿ õ¿ñýëò òàâèõ áîëîâ? Ò¿¿íèé ¿íýí÷ ñýòãýë ò¿¿íä õýðýãòýé áàéñàí óó? Òýð ò¿¿íýýñ ÿàãààä èíãýæ àñóóñíûã áè ÷ áàñ ìýäýõã¿é áàéíà. Áè õýçýý ÷ òà íàðààñ èéì ç¿éëèéã àñóóæ áàéãààã¿é. Ýíý íü ò¿¿íèéã òºãñ áóñ ãýñýí ¿ã áèø, ãýâ÷ òýð øàâü íü æèðèéí õ¿íèé óõààí ÷àäâàðààð ò¿¿íèéã ø¿¿õ âèé ãýæ àéñàí. Èíãýýä òýð óðüä÷èëàí ººðèéí èòãýëýý õ¿÷òýé áîëãîõ ãýñýí áèç. Ò¿¿í÷ëýí òýð õýëýõäýý: “×è íàìàéã þó ãýæ ¿çñýí ÷ õàìààã¿é ãýõäýý ë õ¿íäýëæ õàéðëàõ ¸ñòîé” ãýñýí.

Ýíý íü ò¿¿íèé èòãýëèéã óíòðààõààñ áîëîí ¿éëèéí ¿ðèéí õýëõýýíä îðîîöîëäîõîîñ õàìãààëæ áàéíà. Íýãýíò òýð àìëàñàí þì ÷èíü ººðèéí ¿ãýíäýý ýçýí áîëîõ ¸ñòîé.

Èéì ó÷ðààñ òýð õýçýý ÷ ººðèéí áàãøèéí ààø áàéäàëä ÿìàð íýã þì áóðóó áàéõûã àæèãëàâàë òóõàéí àãøèíä ýíý ÿðèàãàà ýðãýí ñàíàæ òýðýýð õààø ÿàø òàéëáàð õèéõã¿é

101

áàéõ áîëíî. Áàãø íü ò¿¿íèéã õ¿ëýýí çºâøººðñíèéã òýð ìºí ñàíàõ áîëíî. Õýðýâ áàãø áèäíèéã õ¿ëýýí çºâøººð÷ ÷àäàæ áàéõàä áèä ÿàãààä áàãøèéг õ¿ëýýí çºâøººð÷ ÷àäàõã¿é ãýæ?

Õýðýâ áèäíèé áàãø ãýãýýðñýí ãýäýãò áèä èòãýæ áàéãàà áîë òýð áèäíèé ñàéí ÷àíàð, àëäàà äóòàãäàë, ìºí áèäíèé ¿éëèéí ¿ðèéã õàðàõ ÷àäàëòàé áàéõ áîëíî. Íýãýíò ë áèäíèéã ººðèéí øàâèà ãýæ õ¿ëýýí çºâøººðñºí þì ÷èíü òýãýæ ÷àäàõ íü ãàðöààã¿é. Òýð áèäíèéã õýäèéä ë äîðîéòíî òýð ¿åä õàéðëàæ õàìãààëñààð áàéõ áîëíî. Æèðèéí õ¿ì¿¿ñ áîëîõ áèä ñàéí ÷àíàð, àëäàà äóòàãäàë ìºí ¿éëèéí ¿ðèéã õàðæ ÷àäàõã¿é áàéæ ÿàæ ò¿¿íèéã èéíõ¿¿ ø¿¿ìæèëæ ÷àäàõ áèëýý? Òýð áèäíèé èòãýëèéã áýõæ¿¿ëýõ, ìºí ¿éëèéí ¿ðèéí õýëõýýñíýýñ áèäíèéã õàìãààëàõ ãýñýí ó÷ðààñ ë áàãøèä èíãýæ øàëãàõ øààðäëàãà ãàðñàí áàéíà. Ýíý íü ãýãýýðñýí áàãø áîë òºãñ áóñ ãýñýí ¿ã áèø, òýð áîë èë¿¿ òºãñ òºãºëäºð þì. Õýðýâ òýð òºãñ òºãºëäºð áèø áîë á¿õ ë îð÷ëîí åðòºíöèéã ñîíñîæ õàðèó ¿éëäýë õèéõ áàéòóãàé øàâü íàðàà ººðèéí ¿é ò¿ìýí õóâèëãààí áèåýðýý õàìãààëæ ÷ ÷àäàõã¿é, õàà ñàéã¿é ¿çýãäýæ ÷ ÷àäàõã¿é áàéõ áîëíî.

Çàðèìäàà áèä íýã èõ àõóé îéëãîëòã¿é áàéæ ìàãàäã¿é, ãýâ÷ áóñàä íîìûí íºõäºä áàéäàã íü áèäíèé èòãýëèéã áàòæóóëæ ºãäºã. Õýðýâ õ¿í áóñàä õ¿í á¿ðèéã áàéíãà ñîíñîîä ò¿¿íä õàðèóëæ ÷àäàæ áàéâàë òýð ÿìàð íýãýí áàéäëààð àóãàà õ¿í áàéõ ó÷èðòàé. Ò¿¿íýýñ ãàäíà ò¿¿íèé á¿õ ë òóñëàìæ äýìæëýã íü ÿìàð ÷ õàðèó áîëçîëã¿éãýýð óíäàð÷ áàéäàã. Ò¿¿í÷ëýí ÿìàð ÷ àõóé îéëãîëòã¿é áàéñàí ÷ áèä èòãýëòýé áàéõ ë áîëíî. Ýíý ¿ëãýð¿¿äèéã ñîíññíûõîî äàðàà ÷ ãýñýí òà íàðò èòãýë òºðºõã¿é áàéñàí ÷ ººð õýí íýãýí áèø, Áóðõàí ë òà íàðûã àâðàõààð òàì ðóó î÷èõ áîëíî. Ò¿¿í÷ëýí ýäãýýð ¿ëãýð¿¿äèéã óíøèõ ¿åäýý ç¿ãýýð ë õóóäàñ ýðã¿¿ëýýä áàéëã¿é òýäãýýðýýñ ñóðàëöààðàé!

Áèäíèé áàãø òºãñ òºãºëäºð áèø ãýæ ¿çýõ þì áîë áèä ÷èíü þó þì áý? áèä òºãñ òºãºëäºð ¿¿? Áèä ò¿¿íèéã ø¿¿ìæëýõ íü ÿàõ àðãàã¿é çºâ ¿¿? /¯ã¿é ýý?/ òýãâýë ¿¿íèéã ìàðò! Òýãýýä ÷ ýíý íü îþóí óõààíû äàäëàà ¿ðãýëæë¿¿ëõýä ÿðøèã áîëîõã¿é áîëîâ ÷ èòãýë ¿íýìøëýý õàäãàëàõàä õýö¿¿ áàéõ áîëíî. Áèä ººðñäèé㺺 õàòóó èòãýë ¿íýìøèëòýé ãýæ èë¿¿ èõ áîäîõ òóñàì áèäýí ð¿¿ èë¿¿ èõ ñîðèëò èðýõ áîëäîã. Õýðýâ áèä ººðñäèé㺺 àóãàà èõ, áóÿíòàé, èòãýë ¿íýìøèëòýé, òóóøòàé ãýæ áîääîãã¿é áîë, õýðýâ áèä ãýãýýíòýí áîëîõ ãýæ õ¿ñýí òýì¿¿ëäýãã¿é áîë áèäýíä òóëãàðàõ ñîðèëò íü öººí áàéõ áîëíî. Åðäèéí õ¿í áàéõàä Ìàÿàãèéí õ¿÷ áèäýíä òºâºã óäààä áàéäàãã¿é, ÿàãààä ãýõýýð áèäýíä òèéì èõ ãîðüäëîãî áàéäàãã¿é. Õýðýâ áèä õàìàã àìüòíûã àâðàõûã õ¿ñâýë áèä àóãàà õ¿÷èéã, Áóðõíû õóòãèéã õóðäàí îëñîí áàéõ õýðýãòýé, áîëæ ºãâºë º÷èãäºð ãýãýýð÷èõñýí áîë äýýð. /Áàãø áîëîí á¿ãä èíýýëäýâ/. ×óõàì òýð ¿åä ë òà íàðò ñîðèëòóóä òîõèîëäõîä ãîìäîëëîõã¿é áàéõ áîëíî. Õýðýâ òà íàð îëîí ñîðèëòòîé òóëãàðààä áàéõûã õ¿ñýõã¿é áîë áèòãèé èõ ãîðüäëîãî òàâü. Áèä ººðñäèé㺺 þó õèéæ ÷àäàõàà, ºíãºðñºí ¿åäýý þó õèéñíýý, ìºí èðýýä¿éä þó õèéæ ÷àäàõàà õàð.

Ýíý áîë èòãýë ¿íýìøèëòýé áîëîõîä ìàø òóñòàé áîëîâ÷ õ¿í á¿ð ¿¿íèéã ñàõèæ ÷àäàõã¿é. Áè õýí íýãíèéã çýìëýõãýýã¿é, ãýâ÷ áèä ººðñäèéí äóòàãäëàà ìýääýã áàéõ ¸ñòîé, ìºí îþóí óõààíàà áýëòãýõ õýðýãòýé. Áèä òîäîðõîé òºâøèí ð¿¿ óíàõ ¿åä áîëîí èòãýë ¿íýìøëýý àëäàõ ¿åä ÿëèõã¿é çîâëîíã ÷ òýñýæ ºíãºðººæ ÷àäàõã¿é ìàø ñóë äîðîé ÿäðóóõàí òºðºëòºí

102

102

þì ãýæ íýã óäàà áèäýíä õýëñýí áàãøèéíõàà ¿ãèéã ñàíàõ áîëíî. Òà íàð ýäãýýð ¿ëãýð¿¿äèéã óíøààä èòãýë ¿íýìøëýý õàäãàëàõ íü ìàø õýö¿¿ áîëîõûã ìýäíý áèç ýý.

Áèäíèé õóâüä ìîäîí Áóääàã ø¿òýõ íü Àìüä íýãíèéã ø¿òñýíýýñ õÿëáàðõàí þì. Àìüä Áóääà íü õýìæýýëøã¿é îëîí íºõöºë áàéäàë, àæèë ¿¿ðãýý ìºí îëîí ººð ººð çàìààð óäèðääàã. Áèä ò¿¿íèé õèéæ áàéãàà ç¿éë¿¿äèéí àðãà çàìóóäûã ººðñäèéíõºº äóð ñîíèðõîëä íèéöүүлэхг¿é - ººðñäèéí “Ýðõýì äýýä” ñîíèðõîë, “Ãýãýýðñýí” ñîíèðõîëä íèéöүүлэхг¿é áîë òýð Áóääàã ìóó ãýæ áîääîã. Áèä îéëãîæ ÷àääàãã¿é ó÷ðààñ ñîõðîîð òààâàðëàäàã.

Òýð ãýãýýðñýí Áàãø ò¿¿íèé øàâü íàð íü ò¿¿íä ýðãýëçýæ áàéíà óó, ¿ã¿é þó ãýäýãò åð人 ÷ ñàíàà òàâèàã¿é. Òýð çºâõºí øàâü íàðàà ººðñäèéí èòãýë ¿íýìøëýý ÿàæ õàìãààëõàä ñóðãàõûã õ¿ñäýã.

Íýã óäàà ¨ãàíàíäà çóãòààñàí þì. Òýð ÿàãààä çóãòààâ? Ýíý íü òýð áàãøòàéãàà óðò õóãàöààíä õàìò áàéñàí áîëîâ÷ ÿìàð ÷ /àõóé îéëãîëò/-òîé áîëæ ÷àäààã¿éãýýñ áîëæýý! Òýðýýð òîäîðõîé íýã ãàçàð õýäýí óóëûí öààäàõ àãóéä àóãàà èõ îþóí óõààíû áàãø íàð áÿñàëãàæ ñóóäàã ãýæ ñîíñ÷ýý. Èíãýýä òýð Ãàíãà ðóó ÿâààä óóëàíä àâèð÷ òýäíèéã îëîîä òýäýíòýé õýäýí ºäºð õàìò àìüäàðñàí. Òèéì áîëîâ÷ òýäãýýð ãýãýýðñýí áàãø íàð á¿ãä ë ò¿¿íèéã àëü õýäèéíýý çºâ áàãøàà îëñîí áºãººä áóöàæ ÿâàõ ¸ñòîé ãýæ ò¿¿íä õýëñýí. Òýð áàñ òýíä áàéõäàà ìàø ñàéí àõóé îéëãîëòòîé áîëñîí. Ýíý áîë ò¿¿íèé ò¿¿õ¿¿äèéí íýã áàéëàà.

Íýãýí óäàà òýð áàãøòàé íü óäàì óãñàà íýãòýé, ìºí áàãøèéíõ íü íîìûí àõ àëäàðòàé ãýãýýíòýí áàéäàã ãýæ ñîíñîîä óóëûí àãóé ðóó çîðüæýý. Òýð áÿñàëãàã÷ûã àëäàð öóóòàé ãýæ òýð ñîíñ÷ýý – ìàãàäã¿é ò¿¿íèé áàãøààñ ÷ /èë¿¿ àëäàðòàé/ áàéñàí áàéõ. ßàãààä ãýõýýð òýð áàãøààñ íü àõìàä áàéñàí. Òýðýýð óóëûã äàâæ, óñûã ãàòëàæ òýð àãóéã îëжээ. Òýð òýíä ñýòãýëäýý ìàø ãîðüäëîãî ä¿¿ðýí ñóóæ äàðóóõíààð àäèñëàë õ¿ñ÷ áàãøèéí õºëºíä ýåëäýãýýð èëëýã õèéëýý.

Îðîé áîëîõîä á¿õ ë îéð îð÷ìûí ãàçàð ãýðýëòýí áàéõûã òýð харжээ. Ýíý íü ò¿¿íèé í¿ä íýýëòòýé þó, àíèàòàé þó ãýäãýýñ ¿ë õàìààðàí òîä ãýðýëòýé áàéñíààñ òýð óíòàæ ÷àäàõã¿é áàéâ. Òýð àñóóñàí íü: “Áàãø àà, ýíý ÿàãààä èéì áàéãàà þì áý? ýíä òà ãýðýë ãàðãàõ þìã¿é áàñ ýíä ãàäàà ãýðýëã¿é áàéíà. ßàãààä ýíý ãàçàð èéì èõ ãýðýëòýé áàéíà âý?”.

Òýð ãýãýýðñýí áàãø ò¿¿íä õýëñýí íü: “ßâæ óíòàà, áèòãèé îëîí þì àñóóãààä áàé!”

Òýãýýä òýð óíòàõààð õýâòñýí áîëîâ ÷ óíòàæ ÷àäàõã¿é áàéâ. Äàõèàä ë òýð ãîìäîëëîí: “Áè ÿàæ óíòàæ ÷àäàõ þì áý? Ìèíèé í¿ä àíèàòàé áàéãàà ýñýõýýñ õàìààðàëã¿é ýíä èõ ãýðýëòýé áàéíà!”

103

Òýãýõýä ãýãýýðñýí áàãø õýëñýí íü: “Çà, ÿàõàâ íýãýíò ÷è óíòàæ ÷àäàõã¿éãýýñ õîéø áîñîöãîîæ öàé óóöãààÿ”.

Òýä õàìòäàà öàé óóöãààæ ¿¿ð öàéòàë õººðºëäñºí. Òýãýýä àãóéí áàãø ò¿¿íä õýëñýí íü: “×è áóöààä ÿâ! Áóöààä ººðèéíõºº áàãøдàà î÷, ÷è èõ ñàéí áàãøèéã íýãýíò îë÷èõîîä äàõèí áèòãèé èë¿¿ õàðæ òýíýýä áàé”.

Òýð èõ è÷ñýí. Òýð áàãøèéíõàà íîìûí àõûí ýíý ¿ãýíä èòãýæýý. Òýð áóöàæ áàãøèéíõàà áàéãàà ãàçàðò î÷îîä ãàë òîãîîíû ºðºº ð¿¿ íü ãýòýí îðëîî; ãýòýë áàãø íü õýäèéíýý òýíä ò¿¿íèéã õ¿ëýýæ áàéëàà. Áàãø åð人 ÷ çýìëýñýíã¿é. Òýðýýð øóóä ë “Õººå, þì èäýõ ¿¿? Íààø èð, áè ÷àìä çîðèóëæ õîîë õèéæ áàéíà” ãýëýý.

Òýä õàìòäàà õîîë èäýöãýýâ. Õîîëëîæ äóóñààä áàãø õýëñýí íü: “Áè èë¿¿ èõ õîîë õèéõ õýðýãòýé. Óäàõã¿é øºíº äóíäààñ õîéø 2 öàãò íàäòàé óóëçàõ ãýæ íèëýýä îëîí õ¿ì¿¿ñ èðýõ áºãººä òýä èõ ºëññºí áàéæ òààðíà” ãýâ. ¨ãàíàíäà èõ ãàéõàæ: “ßìàð ñîíèí þì áý! áàãø ººðºº ýíä áàéãàà áàéæ òýäíèéã èðíý ãýæ ÿàæ ìýäñýí áàéõ âý? Òýð ¿íýõýýð àóãàà èõ õ¿í áàéæ ÷ ìàãàäã¿é þì. Òèéì áèø áîë èéì þìûã ÿàæ ìýäýæ ÷àäàõ âý?”. Òýíä òåëåôîí áàéõã¿é, ìºí ýë÷ òºëººëºã÷ òýíäýýñ èðýýã¿é, ãýòýë áàãø íü ¿¿íèéã ÿã ë õàðñàí þì øèã ìýäýæ áàéжээ. ¨ãàíàíäà íèëýýä ýðãýëçñýí áîëîâ ÷ áàãø íü èéìýðõ¿¿ ç¿éëýýð òîãëîîì õèéäýãã¿é áèëýý. Òýãýýä áàãøäàà õîîë áýëòãýõýä íü òóñàлæ ¿éë÷ëэõýä áýëýí áîëîâ. Òýãýæ áàéòàë 2 öàãò îëîí õ¿ì¿¿ñ ¿íýõýýð èðæ õîîëëîñîí.

Õîîëíû äàðàà áàãø íü àìðàõààð ÿâæýý. Äàðàà íü áàãø íü Ёãàíàíäàã õààëãàíû ãàäíà àâàà÷жээ. Òýãýýä òýä ñóóöãààõ ¿åä áàãø íü ò¿¿íèé ìºðèéã 纺ëºí àëãàäæýý. Òýð ¿åä ìàíü õ¿í òóí ñàéí äîòîîäûí àõóé îéëãîëòòîé áîëñîí байв. Ò¿¿íèé í¿äýíä á¿õ þì ººðººð, ìàø ãýðýëòýé, ìàø ýíãèéí õàðàãäàâ. Ò¿¿íèé áèå áîäèòîé áèø þì øèã, äýëõèé òýð ÷èãýýðýý ýâ ýëõýí õàðàãäæýý. Á¿õ þì èõ ãýðýëòýé áºãººä ººðººð õàðàгäñàí. Òýð áàãøдàà òóéëûí èõ òàëàðõàæ ºâäºã ñºãäºí áàãøäàà ñóíàí ìºðãºâ.

Áàãø íü òîëãîéãîî ñýãñýðýí: “Õººðõèé õ¿¿ ìèíü, óóë, óñ ãîë ÷àìä þó ºã÷ ÷àäàõ âý äýý?” ãýæ õýëñýí.

¨ãàíàíäà ¿íýíäýý óóë òàë, ãîë ìºðíººð áàäàð÷ëàí ÿâñàí áèëýý, èíãýýä òýð á¿õíèéã îéëãîñîí. ¯¿íýýñ õîéø òýð õýçýý ÷ äàõèí áàãøèéãàà îðõèæ ÿâààã¿é þì гэнэ.

...............оОо...............

Õóëãàé÷ îþóí óõààû äàäàëòàí áîëñîí íü

Íýãýí õóëãàé÷ îðäíîîñ þì õóëãàéëàõ ãýæ áàéãààä ñàíàìñàðã¿é õî¸ð òàéãàíû ÿðèàã ñîíñ÷ýý: “Ìàíàé õààí ã¿íæýý Ãàíãà ̺ðíèé ýðýãò áÿñàëãàë õèéäýã ëàì íàðûí íýãýíòýé ãýðë¿¿ëýõèéã õ¿ñ÷ áàéíà. ×è ¿¿íèéã þó ãýæ áîäîæ áàéíà?” ãýõýä

104

104

ͺ㺺 òàéãàí õýëñýí íü: “Ñàéí õýðýã! Ýíý áîë ìàø ñàéí! ÿíæ áîë ìàíàé óëñûí õàìãèéí ýðõýì õ¿í, õàðèí Ãàíãà ̺ðíèé õºâººíä áÿñàëãàã÷èä áîë ýíý åðòºíöèéí õàìãèéí áóÿíòàé, ìºí õàìãèéí ýðõýì äýýä õ¿ì¿¿ñ. ¯íýíäýý áè ýíý ñàíààã çºâøººð÷ áàéíà, áè èõ ñýòãýë õàíãàëóóí áàéíà!” ãýâ.

¯¿íèéã ñîíñîîä õóëãàé÷ àæëàà îðõèæ, îðîíä íü õóâðàãà áîëîõîîð ñýìõýí ãýäðýã áóöæýý. /Èíýýâ/. Õóðäõàí ¿ñýý õóñàæ, õóâðàãûí íºìðºã íºìðºâ. Òýãýýä ã¿íæ ò¿¿íèé ýõíýð áîëíî ãýñýí á¿ðýí èòãýëòýéãýýð áÿñàëãàë õèéæ áàéãàà õóâðàãóóäûí äóíä îðæ ñóóëàà.

Õýäýí ºäðèéí äàðàà õààí ¿íýõýýð òàéãàíóóäàà Ãàíãà ̺ðíèé õºâºº ð¿¿, òýäãýýð õóâðàãóóäààñ ã¿íæòýé ãýðëýõ õ¿ñýëòýé õóâðàã áàéãàà ýñýõèéã àñóóëãàõààð илгээжээ. Òàéãàíóóä õ¿í íýã á¿ðýýñ àñóóíà. Õ¿í íýã á¿ðýýñ àñóóõ áîëîâ÷ ¿ðãýëæ ë òàòãàëçñàí õàðèó ñîíñîæ áàéæээ.

Òýäãýýð ñàéí áÿñàëãàã÷ õóâðàãóóäûí ñîíèðõîëûã ã¿íæèéí òóõàé ÿðèà º÷¿¿õýí ÷ òàòààã¿é áºãººä òýä á¿ãä ë äóðã¿éöñýí. Ǻâõºí íºãºº õóëãàé÷ààñ ë àñóóõ ¿ëäýýä áàéñàí áà òýðýýð òýíä õ¿ëýýí ñóóæ ãàëçóóðñàí ìýò ç¿ðõ íü öîõèëíî. Òýð áîäîë ñàíààãààðàà áàðõè÷: “Áè ýíä áàéíà! íààøàà õóðäàí èð” ãýæ áàéëàà. /Èíýýâ/.

Ýöýñò íü òàéãàí ò¿¿íýýñ àñóóõààð èðëýý. Òàéãàí ò¿¿íýýñ àñóóõ ¿åä òýð äóóã¿é ë áàéñàí, èíýýâ. Íýã ÷ ¿ã õýëñýíã¿é. Áóñàä íü á¿ãäýýðýý ë õ¿ñýõã¿é áàéíà ãýæ õýëñýí áàéòàë òýð þó ÷ õýëñýíã¿é. Þó ÷ õýëýõã¿é áàéíà ãýäýã ÷èíü õ¿ñýõã¿é áàéíà ãýæ õýëñýíýýñ àñàð èõ ÿëãààòàé þì.

Òàéãàí ¿¿íä ìàø èõ áàÿðëàæ õààíä èëòãýñýí íü: “Ãàíãûí õºâººíä áÿñàëãàã÷ íýã ë õóâðàãà ã¿íæòýé ãýðëýõ ñàíààòàé þì øèã áàéíà. Áèäíèéã ò¿¿íýýñ àñóóõàä òýð äóðã¿éöýýã¿é áºãººä äóóã¿é áàéíà ãýäýã íü 80% çºâøººð÷ áàéíà ãýñýí ¿ã, çºâõºí òýð ë çºâøººðñºí ãýæ øèéäýìãèé áóñààð õýëëýý. Òýä á¿ãäýýñ íàìàéã àñóóõàä çºâõºí òýð ë ¿ã¿é ãýæ õýëýýã¿é”.

Ñàéõàí ìýäýýíä áàÿðëàñàí õààí èõ õýìæýýíèé áýëýã àâààä ººðèéí áèåýð òýíä î÷ú¸, òýãâýë òýð õóâðàãà ã¿íæòýé ëàâòàé ñóóõ áàéõ ãýæ áîäñîí.

Òýãýýä õààí ººðèéí á¿õ ë çºâëºõ¿¿ä, ãåíåðàëóóä, òàéãàíóóäàà àâààä õóëãàé÷ийí áÿñàëãàæ áàéãàà Ãàíãà ̺ðºíã çîðüëîî. Òýð ìàø èõ õ¿íäýòãýëòýéãýýð “Õóâðàãà” õóâðàãûã ã¿íæòýé ãýðëýõèéã ãóéâ. Õààí ìºí îþóí óõààíû äàäàëòàí ó÷ðààñ ã¿íæèéã åðäèéí õ¿íòýé ãýðë¿¿ëýõèéã õ¿ñýýã¿é þì. Òýðýýð îõèíîî îþóí óõààíû äàäàëòàíòàé ãýðë¿¿ëýõèéã ýðìýëçýæ áàéãàà íü îõèí íü ñàéí íºõºð, ñàéí áàãøèéí íºëººíä ñàéí áÿñàëãàõ áàéõ ãýæ áîäñîíûõ þì. Õààí ã¿íæèä ÿàæ áÿñàëãàõûã çààæ ºã÷ ÷àäàõ, ã¿íæèéã áóÿíòàé õ¿í áîëãîæ ÷àäàõ òèéì ë õ¿ðãýíòýé áîëãîâîë òýð ñàÿ ñýòãýë õàíãàëóóí áàéæ ÷àäíà. Èéìä

105

Ãàíãà ̺ðíèé ýðãýýð áÿñàëãàã÷ ã¿íæòýé ãýðëýæ áîëîõ òóõàé ñîíñîîä èõ áàÿðëàæ áàéëàà. Òýð õóâðàãàò ìàø èõ õ¿íäýòãýë ¿ç¿¿ëæ ò¿¿íä ìºðãºí îõèíòîéãîî ãýðëýõèéã ãóéâ.

Õóëãàé÷ èõ ë ìààäãàð áîëæ áîäñîí íü: “Áè äºíãºæ ñàÿ õóâðàãà, îþóíû áÿñàëãàã÷ûí ä¿ðòýé áîëæ ç¿ñýý õóâèðãàí, ¿ñýý õóñàí, õóâðàãûí íºìðºã íºìºðñºí áàéòàë õààí áîëîí ò¿¿íèé á¿õ ë çºâëºõ¿¿ä íàäòàé èéì èõ õ¿íäýòãýëòýé õàðüöàæ íàäàä èéì ¿íýò ç¿éë, õºðºí㺺ð ºðãºë ºðãºæ áàéíà. õýðýâ áè æèíõýíý õóâðàãà, æèíõýíý îþóíû èõ áÿñàëãàã÷ áîëâîë þó áîëîõûã áè òºñººëæ ÷ ÷àäàõã¿é íü!”.

Èíãýæ áîäñîíû ýöýñò òýð ã¿íæòýé ãýðëýõ õ¿ñýë º÷¿¿õýí ÷ ¿ã¿é áîëîâ. /Èíýýëäýâ/. ¯¿íèé îðîíä òýð òóéëáàðòàé áÿñàëãàæ ýõýëëýý. Áÿñàëãàã÷ийí ä¿ð ýñãýí ýíý ãàçàðò àíõ óäààãàà èðæ áàéñàíûã áîäõîä òýð îäîî æèíõýíý õóâðàãà áîëñîí. ßàãààä ãýõýýð òýð îþóí ñàíààíû áÿñàëãàëûí à÷ òóñûã ìýäýðñýí þì. ¯¿íýýñ õîéø òýð õóëãàé÷ ìàø ÷èí ñýòãýëòýéãýýð áÿñàëãàõ áîëжээ. Ýöñèéí ä¿íä òýð ãýãýýð÷ àëäàð öóóòàé áÿñàëãàã÷, àóãàà èõ ãýãýýíòýí áîëñîí þì гэнэ.

106

106