Uluslararası Kütüphane ve Bilgi Bilim Felsefesi Sempozyumu Etik:Kuram ve Uygulama

Sosyal Medya Çağında Üniversite Kütüphaneleri ve Etik

Sema Çelikbaş, İTÜ

Uluslararası Kütüphane ve Bilgibilim Felsefesi SempozyumuEtik: Kuram ve Uygulama

3-5 Eylül 2014, Kastamonu, Türkiye2/19

Sunum Planı

• Sosyal medyanın yükselişi ve yarattığı etkiler• Sosyal medya politikası ve sosyal medya etiği • Kütüphaneler için sosyal medya etik kuralları neler olabilir?• Üniversite kütüphaneleri için sosyal medya politika uygulamaları ve

etik kurallar :Yurtdışı örnekler• Üniversite kütüphane yöneticileri ile yapılan anket çalışması • Sonuç ve Değerlendirme



Sosyal Medyanın Yükselişi ve Yarattığı Etkiler



Sosyal Medya Politikası

Yapılması ve Yapılmaması Gerekenlerin Pratik Listesi



Sosyal Medya Etiği

«Sosyal ağlarda içerik oluştururken uyulması gereken genel toplumsal kurallar»



Başlıca etik dışı davranışlar

• Kişisel verileri izinsiz kopyalamak ve dağıtmak.

• Telif haklarını göz ardı etmek.• Genel ahlaka aykırı içerik oluşturmak ve yaymak.• Sahte içerik hazırlayarak kullanıcıları yanıltmak.• Kaynak göstermeden içerik kullanmak

• Yanlı içerik hazırlamak

• Spam blog oluşturmak



Kütüphaneler İçin Sosyal Medya Etik Kuralları Neler Olabilir ?



Kütüphaneler İçin Sosyal Medya Etik Kuralları Neler Olabilir?

• Telif haklarını göz önünde bulundurmak,

• Doğru bilgiyi yazmak: Paylaşılan içeriğin doğru olduğundan emin olmak için özenli araştırmalar yapmak, kaynak göstermek gerekmektedir.

• Çevrimiçi kavgalardan kaçınmak: Bir takipçinizle farklı bir görüşünüz varsa veya tartışmalı bir konuda yazacaksanız, profesyonel bir biçimde yapmalısınız. Unutulmamalıdır ki yazılan kişisel değildir, kurumunuza etki etmektedir.

• Kurumun mevcut politikalarına başvurulmalıdır: İş ortamında mevcut tüm politikaların, çevrimiçi ortamda da yer alması önemlidir.



Kütüphaneler İçin Sosyal Medya Etik Kuralları Neler Olabilir?

• Meslektaşlara Saygı: İş arkadaşlarının mahremiyetine saygı duyulmalıdır. Resimleri, videoları ve özel konuşmaları yayınlamadan önce onlardan izin alınması ihmal edilmemelidir.

• Sırlar Paylaşılmamalıdır: Kuruma ait finansal ayrıntılar gibi hassas veya özel bilgiler açıklanmamalıdır.

• Sorumluluk Kabullenilmelidir: Bir konuda yanlış bir içerik oluşturulmuşsa itiraf etmekten çekinilmemelidir. Yanlış yapmak dünyanın sonu değildir. Bir şeyi yalanlamak veya üzerini örtmektense özür dilemek daha iyidir.



Sosyal Medya Politika Uygulamaları ve Etik Kurallar: Yurtdışı Örnekler



Etik Kurallar• Kütüphane personeli, sosyal medya platformları üzerinden

gönderilen tüm yorum ve mesajlara profesyonel bir şekilde cevap vermelidirler.

• Yorumlar ve kullanıcılar tarafından oluşturulan mesajların uygunluğu bu işle görevlendirilmiş kütüphane personelince gözden geçirilecek, gerektiğinde modifiye edilebilecektir.

• Kütüphanenin tüm çalışanları sosyal medya kullanımlarında, aynı etik ve kalite standartlarına uymak zorundadır.

• Sosyal medya profilinde yayınlanan bilgiler doğru ve tutarlı olmalıdır. İçerikte şeffaflık ve dürüstlük ilkelerine riayet edilmelidir.

• Kullanıcı Gizliliği: Kullanıcıların bilgileri gizli tutulmalıdır.



Etik Kurallar• Personel tarafından yayınlanan tüm içerik Creative Commons

Lisansı altında yayınlanmalıdır.

• Kütüphane web sitesi veya sosyal medya hesaplarına dışarıdan üretilen içerik gönderme, yetkili personelin telif hakkı uygunluk kontrolü yapıldıktan sonra olmalıdır.

• Kütüphaneye ait sosyal ağ sitelerinde, kişisel saldırılara ve konu dışı yorumlara, müstehcen, ırkçı, aşağılayıcı yorum ve söylemlere izin verilmez.

• Sosyal medyayı kullanan kütüphane personelinin ALA Etik Kurallarını dikkate alması gerekmektedir.

• Kütüphanenin Yükümlülüğü: Kütüphane forumlar, mesaj panoları yada diğer sosyal ağ sitelerinde üçüncü şahıslar tarafından yayınlanan içerikten sorumlu değildir.



Üniversite Kütüphane Yöneticileri İle Yapılan Anket Çalışması

• Çalışmanın Amacı : Türkiye’deki üniversite kütüphanelerinin sosyal medya kullanım oranlarını, sosyal medya politika ve etik kurallarını belirleyip belirlemedikleri, sosyal medyada etikle ilgili sorun yaşayıp yaşamadıklarını tespit etmek

• Çalışmanın alanı ve kapsamı: Çalışma, Devlet ve Vakıf Üniversitesi kütüphane yöneticileri ile yapılmıştır. Anket 90 yöneticiye gönderilmiştir. Ankete cevap veren kişi sayısı 76 dır.

Çalışma, İTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı tarafından geliştirilmiş, web tabanlı bir form uygulaması olan Veti sistemi ile gerçekleştiriliştir.

Çalışmanın Hipotezi: Kütüphaneler, sosyal medya araçlarını kullanma konusunda hevesli ve duyarlıdırlar. Ancak mevcut politika ve etik kurallarına ek olarak, sosyal medya etik kurallarını oluşturma konusunda daha az duyarlıdırlar.


Kütüphaneler sosyal ağları kurumsal olarak kullanmalıdır

Kütüphanenizde kullandığınız S.M. araçlarını seçiniz

Sosyal medya ile ilgilenen bir personeliniz var mı?

Kütüphanelerin S.M.politikasının olması gerekir mi?


Sosyal medya etik kurallarınızı belirlediniz mi? Sosyal medya kullanımında etikle ilgili sorun yaşadınız mı?

Sosyal medyada paylaştığınız bir içerikten dolayı eleştiri aldınız mı?

Sosyal medyada paylaştığınız bir içerikten dolayı özür dilediniz mi?


Kurumunuz adına sizin bilginiz dışında sahte blog, facebook,twitter vb.hesabı açıldı mı?

S.M. Politikanız içinde bu ifadelerden herhangi biri bulunuyor mu? Kişisel saldırı, müstehcen, küçültücü, şiddet ve benzeri içerikler, ticari reklam ve spam mesajlar

Yapılan bir yoruma etiksel içerik sebebiyle müdahalede bulundunuz mu?



Sonuç ve Değerlendirme• Sosyal medya platformları günümüzün etkili iletişim araçlarından

biri olarak toplumun her kesiminde yoğun olarak kullanılmaktadır.

• Çift yönlü bir etkileşimin olduğu bu platformlar, sağladıkları fırsatların yanında tehditleri de beraberinde getirmektedir.

• Çoğu zaman farkına bile varılmadan yapılan etik dışı davranışlar bunların başında gelmektedir.

• Etik dışı davranışları önlemek için içerik sağlayıcıların ve kullanıcıların sorumluluklarının farkında olarak hareket etmesi önemlidir.

• Ülkemizde Üniversite Kütüphaneleri dönüşümün içinde yerlerini almışlardır. Bir yada daha fazla sosyal medya aracını kullandıkları görülmektedir. Ancak yurtdışı örneklerinin aksine kullanıcılarıyla çevrimiçi ortamlarda yaşanabilecek olası olumsuzluklara hazırlıklı değillerdir.



Sonuç ve Değerlendirme

• Anket sonucuna göre, etikle ilgili sorun yaşayanların oranı %4 tür. Bu oranın düşük olması sevindiricidir. Ancak etik sorunların yaşanabileceğini göstermektedir.

• Kütüphanelerin etik açıdan yaşanabilecek sorunlara karşı hazırlıklı olmaları, kurumsal itibarlarını korumaları ve kullanıcıları ile doğru iletişim yürütebilmeleri için, sosyal medya etik ilkelerini belirleyerek yazılı hale getirmeleri yerinde olacaktır.



Teşekkür Ederim

[email protected]

mailto:[email protected]

Social Media

Uluslararası Kütüphane ve Bilgi Bilim Felsefesi Sempozyumu Etik:Kuram ve Uygulama