2.Yeni Sonrası Toplumcu Türk Şiiri(1960-1980)

By PresenterMedia.com

İsmet Özel 1944- --Süreyya Berfe 1943---Nihat Behram 1946—Can Yücel 1926 - 1999Cahit Zarifoğlu 1940-1987Erdem Beyazıt 1939-2008Hilmi Yavuz 1936----

• İKİNCİ YENİ SONRASI TOPLUMCU ŞİİR (1960-1980)• 1960 sonrası toplumcu şairler “İkinci Yeni”yi eleştirmiş, toplumcu şiiri savunmuşlardır. Toplumsal temalar ağırlık kazanmış, yeni teknik ve biçim arayışları ile dil zenginleşmiştir.

•Şiirlerde genel olarak güncel temalar işlenmiş, toplumsal duyarlık konusunda mesajlar verilmiştir. II. Yeni şiirinin bunalım ve yalnızlık temalarının yerini “umut, güzel günler beklentisi, mücadele, direniş” gibi temalar almıştır.

•1960 kuşağı şairleri, 1961 anayasasının sağladığı özgürlükle birlikte, Nazım Hikmet’in kitaplarının yayımlanmasının serbestleştiği, siyasal ve güncel dergilerin yoğun olarak okunduğu ve gündemi belirlediği bir ortamın etkisindedirler.

•“Yeni Gerçek”, “And”, “Halkın Dostları”, “Militan” gibi dergiler etrafında toplanan şairler, şiir anlayışlarını ve ideolojilerini bu dergilerde açıklamaya çalışmışlardır.•Marksist felsefeyi benimseyen toplumcu gerçekçi şairler, daha çok sosyal ve güncel politikayı konu edinmişler, halkın ve işçi sınıfının sorunlarını politik bir bakışla ortaya koymaya çalışan şiirler yazmışlardır.

•Önemli temsilcileri Ataol Behramoğlu, İsmet Özel, Süreyya Berfe, Özkan Mert, Refik Durbaş ve Nihat Behram’dır.

Umut ve yarına inanç, direnme ve isyan konuları şiire hâkimdir.

Şairler, toplumun sözcüleri gibi şiirler yazmışlardır.

İkinci Yeni Şiiri, kapalı bir özellik gösterirken; İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiir açık

anlatımıyla dikkat çeker.

Biçimden çok içeriğe önem vermişler, toplumsal mesajları etkili kılmak için slogan

üslubundan yararlanmışlardır.

İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiiri savunan şairlerde; 1940 toplumcuları ve Nazım Hikmet,

Namık Kemal, Tevfik Fikret ve Mehmet Akif gibi şairler arasında şiire toplumsal bir işlev

yükleme bakımından ortaklık vardır.

• İkinci Yeni Sonrası Toplumcu Şiirin Özellikleri:

• Toplumculuk: Toplumda yaşayan her insanın kendisi için istediğini toplumda yaşayan herkes için

ayrı ayrı istemesidir. Toplumculuk bir ilkedir, toplumun menfaatlerinin ve varlığının kişi

menfaatlerinin önünde tutulması, her çeşit faaliyetin toplumun yararına olacak şekilde

yürütülmesidir.

• Toplumculuk görüşü ikiye ayrılır: Ekonomik görüşü esas alan(mülkiyeti kabul eden) ve sosyal

yapıyı temsil eden bölüm(sosyal adalet, fırsat eşitliği…)

• Toplumcu gerçekçilik: Toplumsal olayları, aksaklıkları ve ilişkileri toplum bilimi açısından ele

alarak hem gerçekçilik hem de gelişim süreci içinde irdelemektir. Marksist ideolojinin sanatçıya

yansımasıdır. Sanatın toplum için olduğu savunulur. Marksist söylemle kent ve kentleşme sorunları

ele alınır., halk ve işçi sınıfı anlayışı dile getirilir. Sanatta estetik kaygı duyulmaz, düşünsel boyutla

sanata yaklaşılır. Bireyle toplum arasındaki çatışmayı ortadan kaldırarak bireyin gelişmesini

sağlayacak bir düzeni amaçlar.

• 1960-1980 döneminde Türk şiirinde 1960 İhtilali’nden sonra yenilikler oluşmaya başlar. Ülke ve yurt

sorunları tekrar gündeme gelir. Soyuttan somuta, anlamsızlıktan anlamlıya doğru bir yöneliş başlar.

Düşün ve yazın alanımızda yeni bir dönem başlar. Kültür ve sanat alanında toplumsallaşma yaşanır.

Sanatın işlevi, sanatçının konumu, sanatın toplum ve politikayla ilişkisi gibi kavramlar tartışma

ortamı yaratır.

• Sanata, estetik kaygılardan çok ideoloji doğrultusunda yaklaşan devrimci söylem, genel

olarak şu izlekler üzerinde yoğunlaşır:

-Yerleşik düzeni eleştiri -Sınıf anlayışı; halk ve işçi sınıfları -Yeni bir sığınak: kadın

-Doğa ve diyalektik diriliş -Kentleşme ve problemleri

Mevcut düzeni sorgulayan bu anlayış, gücünü anamalcı(Sermayedar) ve sömürücü düzene

karşı çıkmaktan alır.

• Sınıfsızlaşmış bir toplum kuruluncaya kadar bu karşı çıkış devam edecektir ve şair, vicdanını

rahatsız eden nu düzeni korumaya çalışan güçlerle sürekli çatışma halinde olacaktır.

• Ataol Behramoğlu, İsmet özel, Süreyya Berfe, Afşar Timuçin, Turgay Gönenç gibi şairler

“yelken” dergisi etrafında toplanıp şiirlerini yayımlar.

1960 dönemi şiirimizde yenileşme ve özgürleşme dönemidir. Bu dönem şairleri, şiirde,

dil, imge ve biçim yönünden bir yapı kurmaya çalışırlar. Çeviri eserlere ve bilimsel

düşüncenin kaynaklarına yönelirler. 1960 kuşağı şairleri, çağdaş Türk şiirinin oluşumunda

etkili olmuştur. Bu akımın şairleri “II. Yeni”yi eleştirmiş, toplumcu şiiri savunmuşlardır.

İsmet Özel ve Ataol Behramoğlu’nun 1970-1971 yıllarında çıkardıkları HALKIN DOSTLARI

dergisi de bu anlayışın bir parçası olmuştur. Bu dönemde II. Yeni etkisinden sıyrılarak

düşünce yapılarını oluşturmaya çalışan şairler arasında kemal Özer, Hilmi Yavuz, Özdemir

İnce de sayılabilir.

• İSMET ÖZEL(1944-…)•Bir süre Siyasal Bilgiler Fakültesi'nde öğrenim gördükten sonra, Hacettepe Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı’ndan mezun oldu. 18 yıl Devlet Konservatuarı’nda Fransızca okutmanlığı yaptı.•Şiir hayatına İkinci yeni akımının şiir estetiğiyle başlamış; şiirlerindeki imgeleri lirik bir tarzla dile getirmiştir. Ataol B. İle halkın Dostları dergisini çıkarır. Şiirlerini ve yazılarını dönemin önemli dergileri olan “Devinim, Papirüs, Yeni Dergi, Diriliş, Mavera, Dergah”ta yayımlar. • 1969 yılında büyük yankılar uyandıran ikinci kitabı Evet İsyan’da topladığı şiirleriyle 1960 sonrası toplumcu şiirimizin önde gelen şairlerinden olmuştur. 1970’e kadar Marksist görüşle şiirlerini oluşturmuş; Amentü şiiriyle İslami söyleme yönelmiş; mistik bir görüşü benimsemiştir. İnsanların temel sorunu olan yabancılaşma, başkaldırı, bunaltı ve özgürlük gibi sorunlar şiirlerinin temasını oluşturmuştur. Sınırları ihlal edilen modern insan adına dünyaya başkaldırmıştır. 1974’ten sonra İslami, mistik bir yöneliş içinde olmuştur.

Şiir: Geceleyin Bir Koşu, Evet İsyan, Cinayetler Kitabı, Celladıma Gülümserken, Erbain , Bir Yusuf Masalı, Of Not Being A Jew

•Deneme, Söyleşi, Mektup : Üç Mesele, Şiir Okuma Kılavuzu , Zor Zamanda Konuşmak,Taşları Yemek Yasak, Bakanlar ve Görenler ,Faydasız Yazılar, Surat Asmak Hakkımız, Tehdit Değil Teklif, Waldo Sen Neden Burada Değilsin?, Cuma Mektupları, Neyi Kaybettiğini Hatırla, Genç Bir Şairden Genç Bir Şaire Mektuplar, Tavşanın Randevusu, Kırk Hadis, Henry Sen Neden Buradasın? , Kalın Türk, Çenebazlık •Şairin Devriye Nöbeti (6 kitap)

• Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Rus Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. . 1975'te kardeşi Nihat Behramoğlu'yla birlikte "Militan" dergisini kurdu. Gençlik dönemi şiirlerinde Orhan Veli, Attilâ İlhan ve İkinci Yeni şiirinin ortak özellikleri etkin. Gerçek şiir kimliği 1965-1971 arasında Papirüs, Şiir Sanatı, Yeni Gerçek, Yeni Dergi ve Halkın Dostları'nda çıkan şiirleriyle oluştu. Bu şiirlerde toplumcu, etkin bir edebiyat anlayışının örnekleri yer aldı.

• Üniversite yıllarında “Ataol Gürus” takma adıyla mahalli gazete ve dergilerde yayımlanan şiirleriyle tanınmıştır. İmgeci şiir anlayışından toplumcu şiire geçerek siyasal düşünceleri de şiirlerinde eritmiştir. Halkın Dostları dergisini ismet Özel’le çıkarmıştır. Rus edebiyatından bşrçok eseri Türkçeye çevirmiş; Asya, Afrika Yazarlar Birliği Lotus Ödülü’nü almıştır.

• smet Özel’le “Halkın Dostları”, Nihat Behram’la “Militan” dergilerini çıkarmış ve bu dergilerin yöneticiliğini yapmıştır.

• İkinci Yeni etkisini taşıyan ilk dönem şiirlerinden sonra, 1970’li yıllarda işçi sınıfının, siyasal mücadele içerisinde bulunan insanların sıkıntılarını, duygularını ve umutlarını anlatmıştır.

• “Yaşadıklarımdan Öğrendiğim Bir Şey Var” şiiriyle geniş kesimler tarafından sevilmiştir.

• Şiirlerini günlük konuşma diliyle, yalın ve açık bir anlatımla yazmıştır.• Şiirler • Bir Ermeni General (1965)• Bir Gün Mutlaka (1970)• Yolculuk Özlem Cesaret ve Kavga Şiirleri (1974)• Ne Yağmur... Ne Şiirler... (1976)• Kuşatmada (1978)• Mustafa Suphi Destanı (1979)• Dörtlükler (1983)

•ATAOL BEHRAMOĞLU(1942-…)

•Asıl adı, Hikmet Süreyya Kanıpak. Önceleri İkinci Yeni akımı içinde yer aldıysa da, sonradan halk şiirinin yolundan giden başka arayışlara yöneldi. 1960 kuşağı şairleri arasında sayıldı.

•İlk şiirlerinde İkinci Yeni akımının izleri görülür.•1966’dan sonra halk geleneğinden beslenen yeni bir şiir dili kurmanın olanaklarını aramış, toplumsal ve halkçı bir yönelim gösteren şiirler yazmıştır.İlk şiirlerinde İkinci Yeni akımının etkisinde kalarak, soyutlamalara başvurdu. 1966'dan sonra ise, halk şiirinin yolundan giden yeni bir şiir dili kurma arayışına yöneldi. İlk şiir kitabı olan Gün Ola, bu arayışın ürünüdür

•Şiir: Gün Ola… , Savrulan, Hayat ile Şiir, Ufkun Dışında, Şiir Çalışmaları, Ruhumun, Kalfa, Nâbiga, Seni Seviyorum, •Foklar Söyledi Ben Yazdım, Çıkrık, • Çocuk kitapları: İlkokullar İçin Matematik, Çocukça, Eksik Alfabe

SÜREYYA BERFE(1943-…)

Nihat Behram Türk gazeteci, şair ve yazar. Asıl adı Mustafa Nihat Behramoğlu'dur.Gazetecilik Yüksek Okulu'nu bitirdi. İlk şiiri 1967'de yayımlandı. 1975'te ağabeyi Ataol

Behramoğlu ile birlikte Militan dergisini ve 1979'da Yılmaz Güney ile birlikte Halkın Dostları dergisini çıkardı. 1972'de çıkardığı ilk şiir kitabı olan Hayatımız Üstüne Şiirler kitabı yasaklandı ve yazdıklarından ötürü 12 Mart Dönemi'nde iki yıl askeri cezaevinde tutuklu olarak yattı.

Cezaevinden çıktından sonra bir süre gazetecilikle uğraştı. Vatan gazetesinde ele aldığı Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan'ın yaşamlarını ve mücadelelerini anlatan yazı dizisi, çok ilgi görünce Darağacında Üç Fidan adıyla kitaplaştırıldı. Bu yazı dizisi ve şiirleri öne sürülerek sivil mahkemelerde ve sıkıyönetim mahkemelerinde hakkında birçok dava açıldı. 12 Eylül Dönemi'nde Türkiye Cumhuriyeti yurttaşlığından çıkarıldı.1996 yılında Türkiye'ye döndü.

Entelektüel dergisinde 2000 yılında çıkan "Özlemin Kadar" adlı şiiri özellikle beğeni toplamıştır.

Türkiye Komünist Partisinin 9. kongresinde kürsüden okuduğu "ayaklanma çağrısı" adlı şiiri büyük beğeni toplamıştır.

Şiirleri:Ey halk Ayaklanma çağrısı Gülbehayat

• v

• ARİF DAMAR(1925-2010)• Şiir yazmaya orta birinci sınıf öğrencisi iken başladı.

Bir müddet Arif 'Barikat' takma ismiyle toplumsal gerçekçi anlayışta şiirler yazdı. 1958 yılında "İstanbul Bulutu" adlı kitabıyla Yeditepe Şiir Armağanı'nı Cemal Süreyya ile birlikte aldı. Sonraları İkinci Yeni şairlerinin yanında, imgeye ağırlık veren bir şair olarak göründü. 1985 yılında Melih Cevdet Anday ile ortak imza attığı "Yağmurlu Sokak" adlı romanı yayımladı.

• Şiir: Günden Güne, İstanbul Bulutu (1958), Kedi Aklı (1959), Saat Sekizi Geç Vurdu (1962), Seslerin Ayak Sesleri (1975), Alıcı Kuşu Kardeşliğin (1976), Ölüm Yok ki (1980), Ay Ayakta Değildi (1984), Acı Ertelenirken (1985), Yoksulduk Dünyayı Sevdik (1988), Eski Yağmurları Dinliyordum (1995)

CAN YÜCEL (1926-1999) . Kullandığı kaba ama samimi dil ile Türk şiirinde farklı bir tarz

yaratmıştır. Eski Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel’in oğludur. 1943 yılında, yakın dostu Gazi Yaşargil ile birlikte yurtdışı eğitim bursu kazandığı halde, babası, dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel'in " Bakan, kendi oğluna torpil yaptı derler" diyerek engellemesi nedeniyle yurtdışına gidemedi. Ankara ve Cambridge üniversitelerinde Latince ve Yunanca okudu.

Şiirlerinde argo ve müstehcen sözlere çok sık yer veren, bu nedenle zaman zaman dikkatleri üzerine çekip koğuşturmaya uğrayan Yücel, ilk şiirlerini 1950 yılında `Yazma` adlı kitapta toplamıştır.

Can Yücel, taşlama ve toplumsal duyarlılığın ağır bastığı şiirlerinde, yalın dili ve buluşları ile dikkati çekti. Can Yücel'in ilham kaynakları ve şiirlerinin konuları; doğa, insanlar, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve duygulardır. Şiirlerinin çoğunda sevdiği insanlar vardır.

Şiir: Yazma (1950), Her Boydan (1959, Çeviri Şiirler), Sevgi Duvarı (1973)Bir Siyasinin Şiirleri (1974), Ölüm ve Oğlum (1976), Şiir Alayı (1981, ilk dört şiir kitabı), Rengâhenk (1982), Gökyokuş (1984), Canfeda (1985), Kısa Devre (1990), Kuzgunun Yavrusu (1990), Güle Güle-Seslerin Sessizliği (1993)

Gezintiler (1994), Maaile (1995), Seke Seke (1997), Alavara (1999), Mekânım Datça Olsun (1999)

Düzyazı: Düzünden, Ve Can’dan Yazılar

• REFİK DURBAŞ(1944-..)• İlk şiiri İzmir'de Ege Ekspres gazetisinin sanat sayfalarında

yayınlandı. Devinim, Gösteri, Sanat Olayı, Soyut, Papirüs gibi dergilerdeki şiirleriyle dikkat çekti. Arkadaşlarıyla birlikte 1962-1964 arasında "Evrim" dergisini, 1967'de de "Alan 67" dergisini yayınladı. 1971'de ilk şiirlerini Kuş Tufanı adlı şiir kitabında topladı. İkinci Yeni esintisi ile başladığı şiir yaşamı, zamanla toplumcu yönelim kazandı. Kendine özgü dili ve benzetmeleriyle, baştan beri tavrını ve varlığını keskinleştiren, anlam kadar biçime de önem veren şiirler yazdı. Çarşıların, işçi kızların, pazar yerlerinin, çay evlerinin dünyasını yansıtan şair olarak tanındı. Şiirinde günlük konuşma dili içine ustaca serpiştirilmiş eski sözcükler de kullandı.

• Şiir: Kuş Tufanı (1971), Hücremde Ayışığı, Çırak Aranıyor, Çaylar Şirketten, Nereye Uçar Gökyüzü, Siyah Bir Acıda, Bir Umuttan Bir Sevinçten, Meçhul Bir Aşk, Adresi Uçurum, Geçti mi Geçen Günler, Menzil, Kimse Hatırlamıyor Nereye Uçar Gökyüzü, İki Sevda Arasında Kara Sevda, Tilki Tilki Saat Kaç, Düşler Şairi, İstanbul Hatırası

• Çocuk: Yedi İklim, Dört Bucak, Kırmızı Kanatlı Kartal, Denizler Sincabı

• Ahmet Telli• 1946’da Çankırı’nın Eskipazar ilçesinde doğdu. 1981'de sıkıyönetimce tutuklanarak görevine son

verildi. Aynı yıl, TCK'nın 141, 142 ve 146. maddelerinden yargılandı. Cigerhun'un şiirleri üstüne yazdığı bir yazısından ötürü 142. maddeden kısa bir süre hüküm giydi. İlk şiiri 1961'de yayımlandı. 1972'de yayımlanan ilk yazısına Varlık Dergisi Eleştiri Ödülü ikinciliği verildi. 1980'de Hüznün İsyan Olur kitabına Ömer Faruk Toprak Şiir Ödülü ( Metin Altıok'la birlikte ); Saklı Kalan adlı kitabına da 1982 Yazko Şiir Özendirme Ödülü verildi. Özellikle 1972'den sonra, birçok edebiyat dergisinde yazıları, şiirleri yayımlandı. Türkiye Yazıları dergisi ( Mart 1983, sayı: 72 ) şiiriyle ilgili bir özel sayı yayımladı. [

• 1960 sonrası toplumcu gerçekçi şiirimizin ikinci kuşağında yer alan özgün şairlerden. İsmet Özel'den sözcük seçimi ve ses tonu bakımından etkilendi. Romantik ve başkaldırıcı şiiriyle bir yandan da Attilâ İlhan'a yakın durduğu söylenebilir.

• Şiir kitapları• Yangın Yılları (1979)• Hüznün İsyan Olur (1979)• Dövüşen Anlatsın (1980)• Saklı Kalan (1981)• Su Çürüdü (1982)• Çocuksun Sen (1994)• Nida (2009)• Diğer eserleri• Ben Hiçbir Şey Söylemedim (2001)• Sulara mı Yazıldı (2001)• Buradayım Sözümde (2005)• Ödülleri• 1980 Toprak Şiir Ödülü Hüznün İsyan Olur kitabı ile (Metin Altıok’la paylaştı)• 1982 Yazko Şiir Özendirme Ödülü Saklı Kalan

Burak GeylaniYusuf ÖzpolatHülya Savga