Kentering in de demografische dynamieken

van het Brussels stadsgewest

Les dynamiques démographiques

contrastées de la région urbaine bruxelloise

Etienne Van Hecke

Jean-Michel Decroly

Lieve Vanderstraeten

Symposium

“Demographic Dynamics in Brussels: Particularities, challenges and

international comparisons”

Brussels, 28 november 2014

INTRODUCTION

� Une première mise en perspective de la croissance démographique

de la RBC

� Changement d'échelle : de la Région à l'aire métropolitaine

� Dynamiques des parties centrales et périphériques ainsi que de l'aire

métropolitaine ?

� La croissance de la RBC entraîne-t-elle celle de l'aire

métropolitaine?

� La croissance de la RBC modifie-t-elle le canevas des migrations

dans l'aire métropolitaine?

� Comparaison avec les 4 autres aires métropolitaines belges

� Singularités des dynamiques démographiques bruxelloises ?

PROBLEMATISATION

� Banalité de la croissance démographique récente de la RBC dans

le contexte urbain belge … voire européen?

� 2 points de repères :

� Théorique : Le modèle des phases de développement urbain de

Van den Berg and Klaassen (1987)

� Empirique : La dynamique démographique des aires urbaines de

Suisse (Rérat, 2010)

THE STAGES OF URBAN DEVELOPMENT

Source : Adaptation par Rérat (2010) de Van den Berg and Klaassen (1987)

Les villes Suisses (Rérat, 2010)

Taux d'accroissement (en %) de la population dans

les centres et périphéries des 25 villes Suisse (1980-

2008)

Composantes du mouvement de la population dans

les centres des 25 villes Suisse (1980-2008)

PLAN

� Les régions urbaines comme cadre d'analyse

� Les dynamiques démographiques dans les ≠ couronnes

urbaines (Bruxelles + A/G/L/C)

� Accroissement total

� Composantes du mouvement de la population

� Migrations par âge et nationalité

HET STADSGEWEST

Administratieve grenzen van een stad niet langer relevant als begrenzing van een geografisch-economische realiteit: grotere steden bestuderen op niveau van hun stadsgewesten.

STAD (=stedelijke gemeente) + STADSRAND = AGGLOMERATIE

(morfologisch criterium: ‘continue bebouwing’)

AGGLOMERATIE + BANLIEUE (functioneel criterium; relaties met agglomeratie) = STADSGEWEST

STADSGEWEST + FORENSENWOONZONE (pendel) = STEDELIJK

LEEFCOMPLEX

HET BRUSSELS STEDELIJK LEEFCOMPLEX

DE STADSGEWESTEN 2001 (Bron: Van Hecke E. & Luyten S.)

FORENSENWOONZONE IN HET ONDERZOEK BETREKKEN!

In het licht van de voortschrijdende suburbanisatie

Op een achtergrond van een afbakening 2001

Lagere vastgoedprijzen

BEVOLKINGSEVOLUTIE VAN DE GELEDINGEN VAN HET

STEDELIJK LEEFCOMPLEX BRUSSEL

Bron: ADSEI

BEVOLKINGSEVOLUTIE IN DE STEDELIJKE LEEFCOMPLEXEN

VAN DE GROTE STEDEN

Antwerpen Gent Luik Charleroi

Bron: ADSEI

BEVOLKINGSEVOLUTIE VAN DE STEDELIJKE LEEFCOMPLEXEN 0

,94

1,0

8

1,0

2

1

1,0

7

1,0

5

0,9

8

1,0

7

1,0

5

1

1,0

7

1,0

6

1,1

2

1,0

6

1,0

7

1,0

4

1,0

5

1,0

5

0,85

0,9

0,95

1

1,05

1,1

1,15

centr banl forensw centr banl forensw

Ev

olu

tie

1981-1991

1991-2001

2001-2011

GROTE STEDEN REGIONALE STEDEN

Bron: ADSEI

NATUURLIJKE AANGROEI, INTERNE EN EXTERNE MIGRATIES BRUSSELS STADSGEWEST EN TOTAAL STADSGEWESTEN (2010-12)

BEVOLKINGSGROEI: + 13,5 ‰ + 8,6 ‰

NATUURLIJKE AANGROEI: + 5,3 ‰ + 2,8 ‰

HOOGST IN CENTRALE STEDEN

Hoog % jonge migranten

Niet gesuburbaniseerde jonge volwassenen

MIGRATIEOVERSCHOT: + 8,2 ‰ + 5,8 ‰

Interne - 5,1 -2,2 meest negatief in centrale steden

Externe + 13,3 +8,0 meest positief in centrale steden

EXTERN MIGRATIESALDO > TOTALE BEVOLKINGSGROEI IN DE 5 GROTE STEDEN

>90% VAN GROEI VAN HUN STADSGEWEST IN 2010-12

EVOLUTIE VAN DE INTERNE EN DE EXTERNE MIGRATIESALDI VAN

DE GELEDINGEN VAN HET BRUSSELS LEEFCOMPLEX (in ‰ / jaar)

Bron: ADSEI

BHG stadsrand forensen-woonzone

banlieue

EVOLUTIE VAN DE INTERNE EN DE EXTERNE MIGRATIESALDI VAN

DE GELEDINGEN VAN DE STEDELIJKE LEEFCOMPLEXEN (in ‰ / jaar)

centralegem.

stadsrand banlieue forensen-woonzone

-10

-5

0

5

10

15

‰

intern 1988-90

intern 2002-05

intern 2010-12

extern 1988-90

extern 2002-05

extern 2010-12

Bron: ADSEI

NATUURLIJKE AANGROEI EN MIGRATIESALDI IN DE GELEDINGEN

VAN DE BELGISCHE EN HET BRUSSELS LEEFCOMPLEX (2010-12)

Bron: ADSEI

DE INTERNE DYNAMIEK

Suburbanisatie : nog steeds een actueel fenomeen!

CENTRALE STEDEN VERLIEZEN IN TERMEN VAN INTERNE MIGRATIES

AAN DE STADSRAND, DE BANLIEUE EN DE FORENSENWOONZONE

DE STADSRAND VERLIEST AAN DE BANLIEUE EN DE

FORENSENWOONZONE

DE BANLIEUE VERLIEST AAN DE FORENSENWOONZONE EN DIT IN

TOENEMENDE MATE : verklaart groot deel van afnemend totaal intern

migratiesaldo van de banlieue

MIGRATIESALDI TUSSEN DE GELEDINGEN VAN BRUSSELS

STEDELIJK LEEFCOMPLEX, JAARLIJKS GEMIDDELDE 1991-

1994, IN ‰

Bron: ADSEI

MIGRATIESALDI TUSSEN DE GELEDINGEN VAN BRUSSELS

STEDELIJK LEEFCOMPLEX, JAARLIJKS GEMIDDELDE 2010-

2012, IN ‰

Bron: ADSEI

MOBILITEIT TUSSEN EN BINNEN DE GELEDINGEN VAN DE

STEDELIJKE LEEFCOMPLEXEN

Belgen

Niet-Belgen

Belgen

Niet-Belgen

Belgen

Niet-Belgen

Mobiliteit tussen geledingen Mobiliteit binnen geledingenMigratiesaldo

Bron: ADSEI

MIGRATIEFLUXEN ZIJN LEEFTIJDSGEBONDEN

INTERNE EN EXTERNE MIGRATIESALDI NAAR LEEFTIJD BHG

2010-12

Bron: ADSEI

INTERNE EN EXTERNE MIGRATIESALDI NAAR LEEFTIJD

BANLIEUE VAN HET STADSGEWEST BRUSSEL 2010-12

Bron: ADSEI

BRUSSEL 25-29 JAAR

Bron: ADSEI

BRUSSEL 30-34 JAAR

Bron: ADSEI

BRUSSEL 35-39 JAAR

Bron: ADSEI

INTERNE EN EXTERNE MIGRATIEFLUXEN

INTERNE MIGRATIES

Jongeren naar de centrale stad (max. saldo 20-24 jaar)

Jonge volwassenen suburbaniseren (max. saldo 30-34 jaar), deels laat

(35-39 jarigen+ kinderen 5-14 jaar)

Centrale stad en banlieue : complementaire leeftijdsverloop

EXTERNE MIGRATIES

Jongeren en volwassenen belanden hoofdzakelijk in de centrale

steden

Gevolgd door suburbanisatie (zie verder)

Gemiddeld jaarlijks migratiesaldo van de 18-29 jarigen met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2008-2012) t.o.v. Vlaams-Brabant

Bron: F. De Maesschalck e.a., Steunpunt Sociale Planning, provincie Vlaams-Brabant

Gemiddeld jaarlijks migratiesaldo van de 30-44 jarigen met het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (2008-2012) t.o.v. Vlaams-Brabant

Bron: F. De Maesschalck e.a., Steunpunt Sociale Planning, provincie Vlaams-Brabant

NIET-BELGEN DRAGEN OOK BIJ TOT GROEI BUITEN HET BHG

MIGRATIESALDI NIET-BELGEN, GROOT, VOORAL IN VLAAMS DEEL

2010-2012 (‰)

t.o.v. bevolking v.d.

geledingen:

Belgen of niet-Belgen

NAAR

BHG

NAAR

STADS-

RAND

NAAR

BAN-

LIEUE

VL

NAAR

BAN-

LIEUE

WAL

NAAR

FORENSEN-

WOONZONE

VL

NAAR

FORENSEN-

WOONZONE

WAL

NAAR

EL-

DERS

BELGEN

Van BHG 10,3 5,8 6,5 1,7 3,9 0,2

Van REST BELGIE -11,9 -9,4 -3,8 -4,4 2,3 2,3 0,3

Van TOT. BELGIE -11,9 0,9 2,0 2,1 4,0 6,2 0,5

NIET-BELGEN

Van BHG 34,8 32,7 13,6 31,0 14,9 0,7

Van REST BELGIE -10,8 -6,3 -6,7 -8,5 17,7 0,4 0,5

Van TOT. BELGIE -10,8 28,5 26,0 5,1 48,7 15,3 1,2

Bron: ADSEI

BELGEN EN NIET- BELGEN (nationaliteit) IN DE MIGRATIESALDI

MIGRATIESALDI TEN OPZICHTE VAN DE TOTALE BEVOLKING

NIET-BELGEN>BELGEN IN STADSRAND EN VLAAMSE BANLIEUE 2010-2012

%o

t.o.v. totale

bevolking

geledingen

NAAR

BHG

NAAR

STADS-

RAND

NAAR

BAN-

LIEUE

VL

NAAR

BAN-

LIEUE

WAL

NAAR

FOREN-

SEN-

WOON-

ZONE VL

NAAR

FOREN-

SEN-

WOON-

ZONE WAL

NAAR

EL-

DERS

BELGEN

Van BHG - 8,9 5,3 5,9 1,6 3,7 0,1

Van REST BELGIE -8,1 -8,1 -3,5 -4,0 2,2 2,2 0,4

Van TOT. BELGIE -8,1 0,8 1,8 1,9 3,9 5,9 0,5

NIET-BELGEN

Van BHG - 4,6 2,6 1,3 1,0 0,8 0,1

Van REST BELGIE -3,5 -0,8 -0,5 -0,8 0,5 0 0

Van TOT. BELGIE -3,5 3,8 2,1 0,5 1,5 0,8 0,1

Bron: ADSEI

Bever

Herne

Galmaarden

Gooik

Pepingen Halle

Sint-Pieters-Leeuw

Lennik

Roosdaal

Liedekerke Ternat

Affligem

Dilbeek

Asse

OpwijkMerchtem

Wemmel

Meise

LonderzeelKapelle-op-den-

Bos

GrimbergenVilvoorde

Zemst

SteenokkerzeelMachelen

Zaventem

Beersel Sint-Genesius-

Rode

HoeilaartOverijse

Huldenberg

Tervuren

Wezembeek-OppemKraainem

Kortenberg

Bertem

Leuven

Herent

Haacht

Kampenhout

Boortmeerbeek

Keerbergen

Rotselaar

Tremelo

Begijnendijk

AarschotScherpenheuvel

-Zichem

Diest

BekkevoortTielt-Winge

Kortenaken Geetbets

Zoutleeuw

Linter

Landen

Tienen

Glabbeek

Lubbeek

Boutersem

BierbeekOud-Heverlee

Linkebeek

Drogenbos

Hoegaarden

Holsbeek

Kaart: Steunpunt sociale planningBron data: Rijksregister, verwerking Steunpunt sociale planning

per 1.000 inwoners10,9 - 25,47,8 - 10,94,6 - 7,71,4 - 4,5-1,7 - 1,3

Aantal

300

EUniet-EU

Halle-Vilvoorde: 7,7Vlaams-Brabant: 4,5

Gemiddeld jaarlijks migratiesaldo met het B.H.G. (2008-2012) van verhuizers met EU-origine (buiten de Belgische) en een niet EU-origine

Bron: F. De Maesschalck e.a., Steunpunt Sociale Planning, provincie Vlaams-Brabant

CONCLUSION (I)

� Nouvelle dynamique démographique de la région urbaine de

Bruxelles

� De la stagnation (1981-91) à une croissance soutenue (+ 12% entre 2001 et

2011)

� Par le jeu d'une croissance dans les 3 couronnes urbaines, mais plus forte

dans la RBC que dans la périphérie

� Un processus commun aux régions urbaines belges

� Plus marqué à Bruxelles que dans les 4 autres aires métropolitaines

� Plus marqué dans les grandes villes que dans les villes régionales

� Des similarités avec les dynamiques des villes suisses … ce qui

contredit le modèle des stades de développement urbain

CONCLUSION (II)

� Le rôle clef des migrations externes …

� Dans la croissance démographique de la RBC (avec un solde migratoire

positif >> au solde migratoire interne négatif)

� Par la pression que sa composante aisée exerce sur le foncier en RBC

� Par sa contribution progressive, notamment après séjour en RBC, à la

dynamique suburbaine

� De nouvelles configurations de la migration interne

� La périrubanisation se poursuit mais ….

�Blocage de la banlieue, surtout sud-est, pour les jeunes adultes

� Emigration depuis RBC vers le rand, surtout dans l'axe industriel de la Senne

� Emigration lointaine vers zone de migrants alternants

�Rand et banlieue continuent à accuellir les couples au-delà de 30 ans avec

leurs enfants

� Le tout avec de forts contrastes selon les classes sociales!