Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ

Joanna Stępień Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska 322[09].O1.01

Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy Radom 2007


1

Recenzenci: dr n. med. Renata Wojtarowicz dr hab. n. med. Maria Gołębiewska Opracowanie redakcyjne: mgr inŜ. Joanna Stępień Konsultacja: mgr inŜ. Małgorzata Sienna

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[09].O1.01 „Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska”, zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu technik dentystyczny.

Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007


2

SPIS TREŚCI 1. Wprowadzenie 3 2. Wymagania wstępne 5 3. Cele kształcenia 6 4. Materiał nauczania 7

4.1. Prawna ochrona pracy 7 4.1.1.Materiał nauczania 7 4.1.2.Pytania sprawdzające 9 4.1.3.Ćwiczenia 9 4.1.4.Sprawdzian postępów 9

4.2. BHP w zawodzie technika dentystycznego 10 4.2.1. Materiał nauczania 10 4.2.2. Pytania sprawdzające 28 4.2.3.Ćwiczenia 29 4.2.4.Sprawdzian postępów 29

4.3. Ochrona PrzeciwpoŜarowa 30 4.3.1. Materiał nauczania 30 4.3.2.Pytania sprawdzające 35 4.3.3.Ćwiczenia 36 4.3.4. Sprawdzian postępów 36

5. Sprawdzian osiągnięć 37 6. Literatura 41


3

1. WPROWADZENIE

Poradnik, będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o ,, Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska”. Wiedzę tę będziesz wykorzystywał w szkole przy realizacji wszystkich modułów związanych z zawodem technika dentystycznego.

W poradniku zamieszczono: −−−− wymagania wstępne, wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć juŜ ukształtowane, abyś

bez problemów mógł korzystać z poradnika, −−−− cele kształcenia, wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z poradnikiem, −−−− materiał nauczania, „pigułkę” wiadomości teoretycznych niezbędnych do opanowania

treści jednostki modułowej, −−−− zestaw pytań przydatny do sprawdzenia, czy juŜ opanowałeś wiedzę z tej jednostki

modułowej, −−−− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować

umiejętności praktyczne, −−−− sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań i pytań. Pozytywny wynik sprawdzianu

potwierdzi, Ŝe dobrze pracowałeś podczas zajęć i Ŝe posiadasz wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

−−−− literaturę.


4

Schemat jednostek modułowych

322[09].O1 Podstawy zawodu

322[09].O1.01 Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa

i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony

środowiska

322[09].O1.04 Przestrzeganie przepisów prawa i ekonomiki w ochronie zdrowia

322[09].O1.02 Analizowanie budowy, fizjologii

i patofizjologii narządu Ŝucia

322[09].O1.03 Rozpoznawanie materiałów stosowanych

w technice dentystycznej


5

2. WYMAGANIA WST ĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć: −−−− stosować terminologię techniczną i posługiwać się podstawowymi pojęciami z zakresu:

fizyki, chemii, −−−− obsługiwać komputer na poziomie podstawowym, −−−− korzystać z róŜnych źródeł informacji, −−−− uczestniczyć w dyskusjach, −−−− prezentować efekty swojej pracy, −−−− współpracować w grupie, −−−− wyciągać i uzasadniać wnioski z wykonanych ćwiczeń.


6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć: − posłuŜyć się przepisami prawa dotyczącymi bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony

przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska, − zastosować przepisy prawa dotyczące pracownika i pracodawcy w zakresie

bezpieczeństwa i higieny pracy, − rozpoznać źródła i czynniki niebezpieczne w środowisku pracy, – rozpoznać zagroŜenia związane z wykonywaną pracą, – zapobiec zagroŜeniom Ŝycia i zdrowia podczas wykonywania prac protetycznych

i ortodontycznych, – zastosować zasady bezpiecznej pracy podczas uŜytkowania urządzeń technicznych, – zastosować środki ochrony indywidualnej, − dobrać metody i środki zapobiegania czynnikom szkodliwym, − zastosować podstawowe zasady higieny i fizjologii pracy oraz wymagania ergonomii, − określić zasady normowania czasu pracy i wypoczynku, − zaplanować działania związane z podnoszeniem efektywności oraz poprawą warunków

pracy, − zinterpretować przepisy, zasady i procedury dotyczące bezpieczeństwa w drodze do

pracy i z pracy, − określić przyczyny wypadków w pracy, w drodze do pracy i z pracy, – zastosować zasady aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania prac, w szczególności

w sytuacji zwiększonego ryzyka epidemiologicznego (HIV, HBV, prątki gruźlicy), – zapobiec zagroŜeniom poŜarowym, − zareagować w przypadku zagroŜenia poŜarowego zgodnie z instrukcją przeciwpoŜarową, – zastosować podręczny sprzęt oraz środki gaśnicze zgodnie z zasadami ochrony

przeciwpoŜarowej, – zastosować procedury udzielania pierwszej pomocy osobom poszkodowanym

w wypadkach przy pracy, – zastosować zasady ochrony środowiska podczas wykonywania zadań zawodowych.


7

4. MATERIAŁ NAUCZNIA 4.1.Prawna ochrona pracy 4.1.1. Materiał nauczania

Sprawny system umoŜliwiający zapewnienie bezpieczeństwa i higieny w miejscu pracy jest jednym z niezbędnych warunków wypełnienia ustawowych obowiązków państwa w stosunku do jego obywateli.

Nieodłącznym elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy, zaś najwaŜniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa i higieny pracy jest Kodeks Pracy.

Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, a takŜe warunków środowiska pracy są przede wszystkim: Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna.

Społeczną kontrolę przestrzegania prawa pracy, w tym przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sprawuje Społeczna Inspekcja Pracy.

Podstawowe zasady prawa pracy: − kaŜdy ma prawo do swobodnie wybranej pracy, − minimalną wysokość wynagrodzenia za pracę określa państwo, − nawiązanie stosunku pracy oraz ustalenie warunków pracy i płacy wymaga zgodnego

oświadczenia woli pracodawcy i pracownika, − pracodawca jest obowiązany szanować godność i inne dobra pracownika, − jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu jest niedopuszczalna.

Podstawowe prawa pracownika: − prawo do godziwego wynagrodzenia za pracę, − prawo do wypoczynku, − prawo do tworzenia organizacji i przystępowania do nich, − prawo do powstrzymania się od wykonywanej pracy w przypadku, gdy warunki pracy

nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy i stwarzają bezpośrednie zagroŜenie dla Ŝycia lub zdrowia pracownika bądź innych osób (zachowując przy tym prawo do wynagrodzenia). Podstawowe obowiązki pracodawcy:

1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.

2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i Ŝycie pracowników poprzez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany: − organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy, − zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa

i higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń,

− zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy,

− zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy. 3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani znać, w zakresie

niezbędnym do wykonywania ciąŜących na nich obowiązków, przepisy o ochronie pracy, w tym przepisy oraz zasady bezpieczeństwa i higieny pracy.


8

4. W razie, gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują pracę pracownicy zatrudnieni przez róŜnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek: − współpracować ze sobą, − wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy

wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu, − ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku

wystąpienia zagroŜeń dla zdrowia lub Ŝycia pracowników. 5. Pracodawca rozpoczynający działalność jest obowiązany, w terminie 30 dni od dnia

rozpoczęcia tej działalności, zawiadomić na piśmie właściwego inspektora pracy i właściwego państwowego inspektora sanitarnego o miejscu, rodzaju i zakresie prowadzonej działalności. Obowiązki pracownika:

1. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany: − znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu

i instruktaŜu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom sprawdzającym,

− wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń i wskazówek przełoŜonych,

− dbać o naleŜyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy,

− stosować środki ochrony zbiorowej, a takŜe uŜywać przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz odzieŜy i obuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem,

− poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,

− niezwłocznie zawiadomić przełoŜonego o zauwaŜonym w zakładzie pracy wypadku albo zagroŜeniu Ŝycia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników, a takŜe inne osoby znajdujące się w rejonie zagroŜenia o groŜącym im niebezpieczeństwie,

− współdziałać z pracodawcą i przełoŜonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.

Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana: 1. Organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa

i higieny pracy. 2. Dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie

z przeznaczeniem. 3. Organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie

pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy.

4. Dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposaŜenia technicznego, a takŜe o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem.

5. Egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

6. Zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.


9

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp? 2. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp? 3. Jakie są podstawowe prawa pracownika w zakresie bhp? 4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyobraź sobie, Ŝe jesteś szefem pracowni techniki dentystycznej i zatrudniasz 6 osób: 4 techników dentystyki, 1 księgową i 1 sekretarkę. Co musisz zrobić, Ŝeby Twoja firma działała zgodnie z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) dobrać partnerów do pracy w grupie, 2) zastanowić się, jakie musi podjąć obowiązki organizacyjne, uwzględniając prawa

i obowiązki swoich pracowników, zapisać wszystkie propozycje na kartce (I faza burzy mózgów – nie krytykując Ŝadnego z pomysłów swoich koleŜanek/kolegów),

3) zgromadzić w podręcznej biblioteczce niezbędne akty prawne (aby mógł w razie potrzeby powołać się na konkretne zapisy),

4) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy. WyposaŜenie stanowiska pracy:

− duŜe arkusze papieru, − mazaki, − tablica flip chart, − Kodeks Pracy, wybrane rozporządzenia.

4.1.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) wymienić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp? � � 2) wymienić podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp? � �


10

4.2. BHP w zawodzie technika dentystycznego 4.2.1. Materiał nauczania Zasady aseptyki i antyseptyki podczas wykonywania prac, w szczególności w sytuacji zwiększonego ryzyka epidemiologicznego (HIV, WZW)

Aseptyka to stosowanie zespołu środków i czynności mających na celu niedopuszczenie do zakaŜenia lub zanieczyszczenia drobnoustrojami ludzi, powietrza, narzędzi, materiałów, leków i pomieszczeń.

Postępowanie aseptyczne ma na celu ochronę pacjenta przed wprowadzeniem zakaŜenia z zewnątrz poprzez: − uŜywanie sterylnych narzędzi, − właściwą dezynfekcję i sterylizację, − odpowiednie przechowywanie wyjałowionych instrumentów i materiałów, − odpowiednie przechowywanie czystych materiałów pomocniczych.

Specyfika zabiegów wykonywanych w gabinecie dentystycznym wymaga szczególnie rygorystycznego przestrzegania zasad aseptyki ze względu na róŜnorodne instrumentarium, wieloraki charakter zabiegów oraz z uwagi na łatwość przenoszenia się drobnoustrojów z jamy ustnej pacjenta przez bezpośredni kontakt, powietrze, uŜywane sprzęty, narzędzia i materiały.

W gabinecie dentystycznym na skutek stykania się ze śliną, krwią, niekiedy ropą pacjenta istnieje duŜe prawdopodobieństwo zakaŜenia powszechnie występującymi bakteriami jak paciorkowce β-hemolityczne, gronkowce oraz innymi patogenami chorobotwórczymi np.: prątkami gruźlicy, grzybami Candida albicans. Pacjent będący w okresie wylęgania lub będący bezobjawowym nosicielem WZW B, WZW C czy HIV jest potencjalnym źródłem zakaŜenia gdyŜ przeniesienie wirusa znajdującego się w ślinie i we krwi poprzez zanieczyszczone instrumentarium jest bardzo prawdopodobne. Przy czym ryzyko zakaŜenia wirusami zapalenia wątroby typu B i C jest wielokrotnie wyŜsze od ryzyka zakaŜenia wirusem HIV. Podobnie istnieje moŜliwość zakaŜenia wirusem opryszczki pospolitej i innymi wirusami ( m.in. grypy ) szczególnie patogenami chorób zakaźnych u dzieci

Kierunek przenoszenia się zakaŜeń od pacjentów, często pomijany w opracowaniach, to droga powietrzno-kropelkowa. Stąd technik dentysta zobowiązany jest do przestrzegania zasad aseptyki by nie dopuścić do zakaŜenia zarówno na drodze lekarz-pacjent jak i, a moŜe przede wszystkim, pacjent-otoczenie-pacjent. Wszyscy przyjmowani pacjenci powinni być traktowani jako potencjalnie zakaŜeni. Drogi rozprzestrzeniania się drobnoustrojów chorobotwórczych ilustruje Rys.1 a grubość strzałek obrazuje prawdopodobieństwo zakaŜenia.


11

Rys. 1. Drogi rozprzestrzeniania się zakaŜeń w gabinecie stomatologicznym [5]

Nieprawidłowe przechowywanie materiałów pomocniczych moŜe być przyczyną przenoszenia zakaŜeń na drodze powietrzno-kropelkowej i wtórnie poprzez zanieczyszczenie materiałów osiadającymi drobnoustrojami bez względu na czystość pracy stomatologa oraz obecność czynnej asysty pielęgniarskiej.

Zapobieganie rozsiewaniu patogennych drobnoustrojów jest szczególnie istotne w przypadku stosowania urządzeń rozpryskujących wodę, ślinę, krew pacjenta przez co zanieczyszczeniom mikrobiologicznym ulega sprzęt, narzędzia, materiały znajdujące się w najbliŜszym otoczeniu. W trakcie pracy w promieniu 2-3 metrów od unitu stomatologicznego zanieczyszczenie bakteriami zwiększa się pięciokrotnie.

Narzędzia i pomocnicze materiały medyczne powinny być przechowywane w warunkach wykluczających moŜliwość wtórnego zanieczyszczenia.

Zwracając uwagę na wymogi aseptyki narzędzia i materiały pomocnicze uŜywane

w praktyce stomatologa naleŜy podzielić przyjmując jako kryterium: Zachowanie czystości:

− jałowe, sterylne – narzędzia (instrumenty, igły, wiertła itp.), − czyste – materiały pomocnicze (ślinociągi, końcówki ssaka, klisze rtg, kubki, kalki,

wałki, lignina itp.). Sposób pakowania fabrycznego:

− pojedynczo (igły, strzykawki...), − w opakowaniach zbiorczych (kubki, ślinociągi, klisze rtg....).

Sposób przechowywania narzędzi i materiałów posiadających fabryczne opakowania jednostkowe lub pakowanych w odrębne rękawy sterylizacyjne bezpośrednio w gabinecie stomatologicznym nie budzi zastrzeŜeń.

Materiały czyste w zbiorczych opakowaniach fabrycznych naraŜone są na wtórne zabrudzenie i zanieczyszczenie mikrobiologiczne gdyŜ folia lub papier stanowi raczej


12

opakowanie transportowe i nie powinno słuŜyć po otwarciu jako opakowanie długo czasowego przechowywania wieloelementowego wsadu i spełniać roli podajnika.

Przechowywanie materiałów pomocniczych w zamkniętych przestrzeniach (szuflada, półka w szafce) zapobiega ich zanieczyszczeniu kurzem i znacznie zmniejsza moŜliwość zanieczyszczeń mikrobiologicznych poszczególnych elementów. W ten sposób przechowywana jest zdecydowana większość drobnych materiałów pomocniczych takich jak paski ścierne, soflexy, ćwieki, formówki, paski do formówek, kształtki, kalka czy końcówki do ślinociągów i ssaków. Materiały te moŜna umieścić w szklanych płytkach Petriego, w plastikowych pojemnikach lub pozostawić w plastikowych opakowaniach fabrycznych. Zamknięcie pojemników dodatkowo ułatwia utrzymanie porządku i czystości elementów. W szufladach i na półkach szafki przechowywano często ślinociągi i kubki uŜywając pojemników-koszyczków. NaleŜy zwrócić uwagę, Ŝe ten rodzaj pojemnika porządkuje elementy ale znacznie utrudnia dezynfekcję.

Za nieprawidłowe uznano przetrzymywanie materiałów luzem, w otwartych torebkach foliowych i otwartych pojemnikach na przestrzeni otwartej (na blatach szafek, asystorze, unicie). Taki sposób przechowywania stwierdzono w 18 % stanowisk w przypadku kwadratów ligniny, w 21 % wałków ligninowych, w 30 % waty w kulkach, w 24 % w przypadku wierteł i aŜ w 82 % waty (tabela 1 – kolumna D). Wartości te wydają się wysokie ze względu na obecność na rynku dostosowanych pojemników, podajników umoŜliwiających aseptyczne przechowywanie tych elementów

Rys. 2. Nieprawidłowe przechowywanie wybranych materiałów pomocniczych [5] Niedopuszczalne jest umieszczenie odsłoniętych kubeczków i ślinociągów na unicie

bezpośrednio przy misce spluwaczki, mimo, Ŝe wydaje się to wygodne przy sprzątaniu unitu i przygotowywaniu gabinetu przed przyjęciem kolejnego pacjenta. Przyczyną zainfekowania materiału moŜe być takŜe napełnienie nim niewyjałowionego, niezdezynfekowanego pojemnika i dlatego opakowanie do przechowywania materiałów pomocniczych musi podlegać sterylizacji lub dezynfekcji przed kaŜdorazowym załadowaniem wsadu. NaleŜy, więc stosować odpowiednie pojemniki wykonane z materiału umoŜliwiającego przeprowadzanie tych czynności aseptycznych

Odrębną grupę materiałów pomocniczych stanowią filmy rtg do zdjęć wewnątrzustnych. Planując miejsce ich przechowywania naleŜy wziąć pod uwagę nie tylko ochronę przed kurzem, brudem, zanieczyszczeniami mikrobiologicznymi, ale takŜe ochronę przed


13

uszkodzeniami mechanicznymi oraz uszkodzeniami filmu przez promieniowanie rozproszone obecne w pomieszczeniu, gdzie wykonywana jest ekspozycja. Przechowywanie nienaświetlonych filmów rtg w innym pomieszczeniu, gabinecie (poza gabinetem rtg) zapobiega wprawdzie szkodliwemu wpływowi promieniowania rozproszonego, ale jest postępowaniem nie ergonomicznym i nie chroni przed rozprzestrzenianiem się zakaŜeń. W przeprowadzonym badaniu filmy rtg przechowywane były w większości rozsypane w szufladzie szafki a takŜe w otwartym opakowaniu fabrycznym na blacie lub w szufladzie. Z kolei obecność filmów rtg w gabinecie, w którym odbywa się ekspozycja nawet w szufladzie nie chroni ani przed ich naświetleniem ani zanieczyszczeniami.

Rozwiązaniem tych problemów wydaje się uŜycie specjalnego podajnika-dozownika do wewnątrzustnych zdjęć rentgenowskich wykonanego z materiału chroniącego przed szkodliwym wpływem promieniowania rozproszonego. Jednocześnie pojemnik dozujący pojedyncze filmy zapobiega zanieczyszczeniom wsadu i ogranicza moŜliwości rozprzestrzeniania się zakaŜeń mikrobiologicznych. Cechy te umoŜliwiają umieszczenie pojemnika w pomieszczeniu, gdzie wykonywana jest ekspozycja, co ułatwia i przyspiesza pracę.

Z punktu widzenia pacjenta niezmiernie istotne jest prawidłowe przechowywanie materiałów pomocniczych, czyste pobranie pojedynczego elementu i przygotowanie go do uŜycia. Daje mu to pewność bezpieczeństwa i profesjonalnego wykonania zabiegu.

Ze względu na róŜnorodność narzędzi i materiałów uŜywanych w leczeniu stomatologicznym oraz łatwość przenoszenia zakaŜeń zwrócono uwagę i opracowano optymalne zasady przechowywania materiałów pomocniczych: 1. konieczność przechowywania materiałów w odpowiednich opakowaniach

umoŜliwiających sterylizację lub dezynfekcję, 2. zalecane szczelne zamknięcie opakowania eliminujące potencjalne zanieczyszczenie, 3. istotna moŜliwość czystego pobrania pojedynczego egzemplarza wsadu bez kontaktu

z pozostałymi elementami, 4. jednorazowe załadowanie pojemnika powinno obejmować całe opakowanie fabryczne

gdyŜ niewskazane jest przechowywanie części materiału w magazynie, będącym obszarem o wątpliwej czystości. W ocenie Państwowego Zakładu Higieny powyŜsze zasady zostały uznane za

prawidłowe i zatwierdzone jako postępowanie standardowe. NaleŜy podkreślić, Ŝe w miarę uzyskiwania nowych informacji o sposobach rozprzestrzeniania zakaŜeń lekarz ma obowiązek aktualizacji swojej wiedzy, poznania odpowiednich zasad i przepisów oraz w miarę potrzeb do zmiany dotychczasowych nawyków. Zasady postępowania aseptycznego powinny dotyczyć wszystkich narzędzi i materiałów pomocniczych i naleŜy przyjąć je za standardowe. Wymagania higieniczno – sanitarne i bezpieczeństwa pracy oraz bezpieczeństwa przeciwpoŜarowego związane z wykonywaniem prac protetycznych, ortodontycznych i stomatologicznych

Bezpieczeństwo i higiena pracy są bardzo waŜne w pracowni techniki dentystycznej. Pracownia techniki dentystycznej obejmuje m.in. pracownię podstawową, pracownię pomocniczą (gipsownia, odlewnia metali, pracownia polimeryzacji i obróbki termicznej, polerownia), warsztat konserwacji i naprawy sprzętu technicznego, pomieszczenie socjalne. Pomieszczenia te powinny posiadać wentylację grawitacyjną, a pomieszczenia, w których wydzielają się gazy, pary, pyły szkodliwe dla zdrowia, dodatkowo wentylację mechaniczną. NajniŜsza dopuszczalna temperatura to 18oC. Oświetlenie ogólne, zbliŜone barwą do światła dziennego powinno mieć natęŜenie około 500 luksów, a stanowisko indywidualne około 1000 luksów, oddalone od stołu laboratoryjnego o 60-70 cm. Instalacje gazowe w pracowni


14

techniki dentystycznej muszą być sprawdzone przez odpowiednie osoby. Palniki gazowe muszą być umieszczone w bezpiecznej odległości (nie mniej niŜ 75 cm), od miejsca przechowywania materiałów łatwopalnych i leków. W razie uŜywania w pomieszczeniu cieczy łatwopalnych palniki te naleŜy wygasić. Stoły w pracowni techniki dentystycznej powinny być pokryte wykładziną twardą, łatwo zmywalną, odporną na działanie temperatury i środków chemicznych. W wyposaŜeniu poszczególnych pracowni powinny znajdować się dodatkowo, m.in.: odstojniki (odlewnia i gipsowania), pochłaniacze pyłów (pracownia podstawowa, gipsownia, pracowania polimeryzacji i ceramiczna, polerowania), dygestoria (odlewnia metali, pracownia polimeryzacji i chemiczna, polerownia). W trakcie pracy z materiałem Empress II naleŜy szczególnie uwaŜać na poparzenia w skutek kontaktu z gorącym pierścieniem odlewniczym i elementami wypalanymi w piecu do porcelany, jak równieŜ zachować ostroŜność podczas modelowania gorącym woskiem. Zawsze naleŜy nosić odzieŜ ochronną, a podczas obróbki materiału korzystać z wyciągu protetycznego. Podczas mieszania masy osłaniającej naleŜy uŜywać okulary ochronne i maseczkę chirurgiczną, gdyŜ wdychane opary mogą być szkodliwe dla zdrowia. Musimy takŜe pamiętać o zagroŜeniu poraŜenia prądem elektrycznym. Dlatego naleŜy uwaŜać, aby podczas kontaktu z urządzeniami elektrycznymi mieć suche ręce często sprawdzać sprawność instalacji elektrycznej.

Większość pracy technik wykonuje siedząc. Technik dentystyczny musi być osobą dokładną, precyzyjną, cierpliwą i z duŜym poczuciem estetyki. W swej pracy uŜywa materiałów ceramicznych, elementów metalowych i tworzyw sztucznych, które poddaje obróbce przy pomocy róŜnych narzędzi.

Technik dentystyczny zazwyczaj pracuje w pracowni protetycznej, w której od podstaw przygotowuje protezę lub aparat ortodontyczny. Zazwyczaj nie jest to duŜe pomieszczenie. W przypadku większych klinik dentystycznych lub ścisłej współpracy ze stomatologiem moŜe się zdarzyć, Ŝe protetyk moŜe pracować w gabinecie dentystycznym.

Praca technika dentystycznego ma charakter indywidualny i samodzielny. Zazwyczaj protetyk nie ma bezpośredniego kontaktu z pacjentami. W pobieraniu odlewu gipsowego oraz dopasowywaniu protezy lub aparatu zazwyczaj pośredniczy stomatolog.

Praca technika dentystycznego podlega nadzorowi ze strony stomatologa, który odpowiada za całość leczenia pacjenta.

Do najwaŜniejszych wymagań stawianych technikom naleŜą ostrość wzroku, zdolność do rozróŜniania barw i zręczność manualna. Równie waŜna jest zdolność koncentracji uwagi przy wykonywaniu protez czy aparatów, uzdolnienia techniczne i dobra pamięć. Technik musi potrafić dostosować się do pewnej monotonii wykonywanych czynności i jednostajnych warunków pracy. Technik dentystyczny musi stale śledzić zmiany zachodzące w dziedzinie technologii materiałów biologicznych i chemicznych, a takŜe aparatów ortodontycznych.

Poradnia stomatologiczna – to pomieszczenie (gabinet stomatologiczny) lub zespół pomieszczeń przeznaczonych do udzielania indywidualnych świadczeń profilaktyczno – leczniczych w dziedzinie stomatologii zachowawczej, chirurgii stomatologicznej, chirurgii szczękowej, ortodoncji i profilaktyki ortodontycznej, stomatologii dziecięcej, protetyki stomatologicznej, chorób błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia.

Pomieszczenia wchodzące w skład poradni stomatologicznej i pracowni dentystycznej, poza pomieszczeniami zabiegowymi chirurgii szczękowej, powinny posiadać wentylację grawitacyjno – kanałową zapewniającą co najmniej półtorakrotną wymianę powietrza na godzinę.

Pomieszczenia zabiegowe chirurgii stomatologicznej i chirurgii szczękowej powinny być wyposaŜone w instalację wentylacji mechanicznej z nawilŜeniem, zapewniającą dziesięciokrotną wymianę powietrza na godzinę i 15% nadciśnienie nawiewu w stosunku do wywiewu powietrza.


15

Ogrzewanie i oświetlenie pomieszczeń w poradniach stomatologicznych i pracowniach techniki dentystycznej powinno być zgodne z wymaganiami określonymi w Polskich Normach. W szczególności naleŜy zapewnić przy oświetleniu sztucznym miejscowym dobrą widoczność pola zabiegowego lub przedmiotu wykonywanego, z jednoczesnym zabezpieczeniem przed olśnieniem.

Poradnie stomatologiczne i pracownie techniki dentystycznej powinny posiadać centralne ogrzewanie.

W razie konieczności ogrzewania pomieszczeń, za pomocą pieców, paleniska tych pieców powinny być umieszczone na zewnątrz pomieszczenia słuŜącego do pracy. Odstępstw od tej zasady mogą dotyczyć tylko pomieszczenia socjalne.

Instalacje gazowe w poradniach powinny odpowiadać obowiązującym przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy w tej dziedzinie, a w szczególności: − Palniki gazowe (gazu czerpanego z sieci lub butli) i spirytusowe powinny być

umieszczone w bezpiecznej odległości, nie mniejszej niŜ 75 cm, od miejsca przechowywania materiałów łatwo palnych i leków.

− W razie uŜywania w pomieszczeniu cieczy łatwo palnych, palniki o których mowa w pkt 1, naleŜy wygasić. W poradni stomatologicznej powinny znajdować się:

− sprawny fotel stomatologiczny, − lampa – reflektor bezcieniowy, oddalona od pola operacyjnego o 120 – 150 cm i dająca

oświetlenie tego pola powyŜej 8000 luksów, − krzesło zapewniające zmianę wysokości siedzenia, z podparciem pod lędźwie, − lampa bakteriobójcza. Organizacja w poradni stomatologicznej powinna wykluczać kolizję dróg dojścia do fotela i stolika zabiegowego, a rozmieszczenie sprzętu i aparatu powinno odpowiadać zasadom ergonomii, a w szczególności: − stanowisko pracy osoby asystującej powinno składać się z części przeznaczonej do

mycia, czyszczenia, dezynfekcji, sterylizacji narzędzi i kompletowania zestawów zabiegowych oraz z części przeznaczonej do przygotowania materiałów stomatologicznych,

− ustawienie fotela stomatologicznego powinno zapewnić swobodne dojście do pacjenta co najmniej z trzech stron i moŜliwości natychmiastowej zmiany pozycji fotela z pionowej na poziomą. W jednym pomieszczeniu poradni stomatologicznej mogą być instalowane nie więcej niŜ

dwie wiertarki turbinowe. Wymagania dotyczące sterylizacji i dezynfekcji narzędzi i urządzeń w pracowniach

dentystycznych określają odrębne przepisy. Stanowiska pracy w pracowni techniki dentystycznej powinny posiadać:

− indywidualne źródło oświetlenia pola pracy o natęŜeniu światła 1000 luksów, oddalone od płyty stołu laboratoryjnego o 60-70 cm,

− krzesło z oparciem pod lędźwie i przedramię, − podkładkę amortyzacyjną pod tłocznię i kowadełko, − mechaniczny wyciąg miejscowy do odprowadzania pyłów.

Pracownia techniki dentystycznej powinna być zaopatrzona w apteczkę pierwszej pomocy.

Pracownie pomocnicze wchodzące w skład pracowni techniki dentystycznej powinny posiadać stoły pokryte wykładziną twardą, nienasiąkliwą, łatwo zmywalną oraz odporną na działanie temperatury i środków chemicznych, ponadto: − polerownia – mechaniczny odciąg miejscowy przy stanowisku obróbki mechanicznej,


16

− pracownia polimeryzacji i obróbki termicznej – digestorium nad stanowiskiem gotowania i wytapiania materiałów termoplastycznych,

− odlewnia metali – digestorium nad stanowiskiem wytapienia wosku z pierścieni odlewniczych, metalową obudowę lub osłonę wirówki mechanicznej do odlewu elementów metalowych oraz ściankę ochronną oddzielającą stanowiska, na których wykonywane są prace odlewnicze,

− gipsownia – drewniany podest na podłodze przy stanowisku pracy. W odlewni metali, w czasie wykonywania odlewu, moŜe znajdować się tylko pracownik wykonujący odlew. Podczas wykonywania odlewu w wirówce mechanicznej powinien być wyposaŜony w odpowiednią odzieŜ ochronną i sprzęt ochrony osobistej, chroniące przed poparzeniami i odpryskami płynnego metalu.

Przy uŜywaniu chemikaliów naleŜy przestrzegać następujących zasad: − na stanowisku pracy wolno przechowywać odczynniki i inne chemikalia jedynie w ilości

niezbędnej do bieŜących potrzeb, a płyny łatwopalne – w ilości nie przekraczającej jednodniowego zapotrzebowania,

− w poradni stomatologicznej, w której uŜywana jest rtęć i jej związki, naleŜy przestrzegać wymagań odrębnych przepisów określających warunki pracy z rtęcią i jej związkami,

− do przygotowywania wypełnień amalgamatowych naleŜy stosować automatyczne mieszalniki.

Pracownicy poradni stomatologicznej i pracowni techniki dentystycznej powinni mieć zapewnioną moŜliwość korzystania z wydzielonego pokoju do spoŜywania posiłków, szatni wyposaŜonej w szafki dwudzielne oraz węzła higieniczno sanitarnego. Pracownicy w poradniach stomatologicznych i pracowniach techniki dentystycznej są obowiązani do: − stosowania płynów odkaŜających do protez dentystycznych, wycisków, płyt zgryzowych,

łyŜek z mas termoplastycznych oraz innych narzędzi i instrumentów wprowadzanych do jamy ustnej, nie nadających się do sterylizacji,

− zachowania szczególnej ostroŜności przy stosowaniu środków i materiałów mogących powodować przewlekłe zatrucia, uczulenia lub poparzenia,

− spoŜywania posiłków oraz palenia tytoniu wyłącznie w pomieszczeniach wydzielonych na te cele. Kierownik poradni stomatologicznej lub pracowni techniki dentystycznej opracowuje na

podstawie przepisów rozporządzenia, szczegółowe instrukcje dla kaŜdego stanowiska pracy w poradni lub pracowni.

Teksty instrukcji szczegółowych powinny być podane do wiadomości pracowników poradni lub pracowni oraz wywieszone w miejscu widocznym.

ZagroŜenia i szkodliwości zawodowe w praktyce stomatologa

Podczas wykonywania swych czynności zawodowych stomatolog naraŜony jest na cały szereg zagroŜeń i szkodliwości, na które dotychczas nie zwracano naleŜytej uwagi pomimo występujących na ten temat w publikacjach, monografiach, a nawet w podręcznikach.

ZagroŜenia i szkodliwości te wynikają ze stosowania niewłaściwego sprzętu (bądź niewłaściwego posługiwania się sprzętem nowoczesnym), stosowania w pracy substancji trujących i szkodliwych, niewłaściwego oświetlenia stanowiska pracy, naraŜenia na choroby zakaźne, hałas, wibrację, urazy mechaniczne i poraŜenia prądem. W opracowaniu pominięto zagadnienia dotyczące naraŜenia na promieniowanie jonizujące i zapylenie oraz zagadnienia przeciwpoŜarowe.


17

Szkodliwości te wynikają przede wszystkim z niestosowania zasad ergonomii. NaleŜy tu szczególnie zwrócić uwagę na następujące problemy. − wpływ postawy, jaką zajmuje stomatolog przy fotelu na obciąŜenie poszczególnych

części ciała. Jest to obciąŜenie statyczne, które prowadzi nie tylko do zmęczenia mięśni ale równieŜ do ogólnego niedotlenienia (pochylenie się powoduje spłycenie oddychania),

− stomatolog pracujący na stojąco naraŜony jest na: − nadmierne obciąŜenie prawej nogi (lewa operuje rozrusznikiem wiertarki), − skrzywienie kręgosłupa w prawo i nachylenie do przodu.

Stomatolog pracujący na siedząco przy siedzącym pacjencie naraŜony jest na: − ucisk krzesła na mięśnie, głównie ud (waŜne jest więc odpowiednie krzesło), − skrzywienie kręgosłupa w prawo, − zakaŜenie ze strony pacjenta (na drodze kropelkowej), Najbardziej odpowiednia jest pozycja siedząca przy leŜącym pacjencie. Wymaga to jednak: − odpowiednich urządzeń, tj. przede wszystkim nowoczesnego fotela i unitu rozdzielonego,

tzw. półunitu lub aplit-unitu, gdzie jedna część (po stronie asystentki) obejmuje ssaki, ślinociąg i spluwaczkę, druga cześć (po stronie lekarza) – wiertarkę, strzykawko – dmuchawkę oraz inne narzędzia,

− wyszkolonej asystentki czynnie asystującej lekarzowi w pracy „na cztery ręce”, − racjonalnego rozmieszczenia sprzętu w pomieszczeniu (w zasięgu rąk lekarza

i asystentki), − racjonalnego podziału czynności miedzy lekarzem a asystentką, − znormalizowanych zestawów narzędzi („system kasetowy”).

Ponadto stwierdzono, Ŝe po wielu latach pracy występują u stomatologów chorobowe zmiany w kończynach górnych, wynikające nie tylko z ich uciąŜliwej pozycji przy pracy, ale równieŜ ze stosowania narzędzi o nie ergonomicznym kształcie. W szczególności dotyczy to narzędzi uŜywanych najczęściej np. zgłębnika i lusterka. Na zagadnienie to w Polsce nie zwrócono dotąd uwagi i dlatego narzędzia o kształcie zgodnym z zasadami ergonomii nie są u nas produkowane (w innych krajach są produkowana). Pomimo faktu, Ŝe w ostatnich latach zwiększono zastosowanie nowoczesnego sprzętu (fotele, unity) powyŜsze szkodliwości występują nadal, głownie ze względu na: − częste awarie sprzętu, głownie foteli, na skutek wad produkcyjnych, − nawyku do pracy w sposób tradycyjny – szczególnie u lekarzy w starszym wieku, − braku wyszkolonych asystentek.

Aby złagodzić skutki omówionych szkodliwości propozycją są zestawy odpowiednich ćwiczeń gimnastycznych. WaŜne jest równieŜ zastosowanie odpowiedniego obuwia. Na efektywność i bezpieczeństwo pracy stomatologa maja wpływ równieŜ takie czynniki jak powierzchnia gabinetu (obecnie uwaŜa się, Ŝe optymalna powierzchnia gabinetu z 1 fotelem powinna wynosić 18 m2), funkcjonalne meble (szafki, stolik, biurka, asystory), spluwaczki i palniki, stosowanie odpowiednich (a nie przypadkowych) pojemników do leków i drobnych narzędzi, zorganizowanie szatni dla personelu i pacjentów oraz właściwą organizację pracy administracyjnej.

MoŜna dodać, Ŝe przy zakupie mebli, szczególnie coraz częściej uŜywanych asystorów, naleŜy zwracać uwagę na dobranie odpowiedniego typu asystora do lokalnych warunków, aby mógł on naleŜycie spełniać swoje zadania.


18

Stosowanie środków truj ących i szkodliwych dla zdrowia Najczęstszymi alergenami są:

− leki uŜywane do znieczulenia miejscowego, − tworzywa sztuczne, głównie nie spolimeryzowane do końca metakrylany, − inne leki i materiały zawierające Cr, Ni, Zn, Cu, Hg. Praktyka wykazuje, Ŝe stosowane przez stomatologów substancje o działaniu silnie trującym (np. związki As) lub silnie Ŝrącym (np. CrO3 lub kwas chlorooctanowy) nie są źródłem wypadków i chorób, poniewaŜ lekarze posługują się nimi z, duŜą ostroŜnością, zwracając mniej uwagi na inne substancje szkodliwe, wymienione powyŜej. Zmiany uczuleniowe mogą wywołać równieŜ inne substancje stosowane w stomatologii, jak detergenty, środki odkaŜające, eugenol, cement, gips i inne. DuŜe zagroŜenie, do czego nie przykłada się niestety wagi, stanowi stosowanie rtęci jako składnika amalgamatu uŜywanego do wypełnień. Niewłaściwe oświetlenie stanowiska pracy

W pracy stomatologa podano następujące parametry oświetlenia: − oświetlenie ogólne i oświetlenie pracowni 600 lx, − oświetlenie stolika lekarskiego 1000 lx, − oświetlenie pola zabiegowego (twarz pacjenta) 1000 lx, − oświetlenie wnętrza jamy ustnej 800 lx (minimum 5000lx). Obecnie przy zastosowaniu nowoczesnych reflektorów (często halogenowych) norma natęŜenia oświetlenia pola zabiegowego jest przestrzegana, pozostałe pozostawiają wiele do Ŝyczenia. Dyskusyjna jest sprawa oświetlenia naturalnego, poniewaŜ z jednych prac wynika, Ŝe nie powinno być ono zbyt intensywnie, z innych – wręcz przeciwnie. Istnieją równieŜ rozbieŜności w poglądach na temat doboru koloru ścian, mebli i odzieŜy. NaraŜenie na choroby zakaźne Głównym źródłem zagroŜenia jest jama ustna pacjenta. Lekarz moŜe ulec zakaŜeniu na drodze kropelkowej bądź teŜ na skutek skaleczenia ręki. Aby zmniejszyć do minimum prawdopodobieństwo zakaŜenia naleŜy przestrzegać następujących zasad: − dbać o czystość rąk przez właściwe mycie i odkaŜanie, − nie dotykać podczas pracy bez uzasadnionej potrzeby sprzętów w gabinecie, aby nie

przenosić mikroorganizmów z pacjenta na pacjenta, − unikać skaleczeń pacjenta i siebie, − pracować w okularach, a w uzasadnionych przypadkach (np. gdy z góry wiadomo, Ŝe

pacjent choruje na chorobę zakaźną) równieŜ w rękawiczkach i maskach, − unikać podczas pracy pozycji sprzyjającej zakaŜeniu kropelkowemu. W ostatnich latach

coraz więcej uwagi poświęca się wszczepiennemu zapaleniu wątroby, jako choroby zawodowej stomatologów. Poza „WZW” i „HIV” za choroby zawodowe stomatologów uznawane są uczulenia i grzybice.

Hałas i wibracja

Problem hałasu w gabinetach stomatologicznych pojawił się w momencie wprowadzenia do eksploatacji wiertarek turbinowych.

Częstotliwość drgań wytwarzanych przez turbinę jest tak nieprzyjemna i uciąŜliwa dla narządu słuchu, Ŝe zaleca się, aby w jednym pomieszczeniu pracowały najwyŜej 2 wiertarki. Zasada ta jednak nie wszędzie jest przestrzegana ze względu na trudności lokalowe. Nikt nie zainteresował się dotąd problemem wyciszenia gabinetów stomatologicznych, wycisza się


19

jedynie – i to w sposób mało skuteczny – drzwi, ze względu na pacjentów oczekujących w poczekalni. PoraŜenie prądem i urazy mechaniczne

ZagroŜenie technika dentystycznego jak i stomatologa poraŜeniem prądem wynika z duŜej ilości sprzętu elektrycznego, jakim posługuje się podczas pracy.

ZagroŜenia tego moŜna z łatwością uniknąć, jeŜeli posiadany sprzęt będzie właściwie konserwowany i będzie stosowana skuteczna ochrona przeciwporaŜeniowa, najczęściej zerowanie lub podwójna izolacja.

W pracy swej stomatolog naraŜony jest na liczne urazy mechaniczne wynikające ze specyfiki jego działalności.

MoŜna tu zaliczyć: − uszkodzenia oka odpryskami zębów, wypełnień, kamienia nazębnego – szczególnie przy

uŜyciu wiertarki turbinowej, − skaleczenia narzędziami lub ostrymi krawędziami zębów i protez. Wypadki ugryzienia

(przez dzieci lub osoby chore psychicznie) zdarzają się bardzo rzadko – stosuje się specjalne osłony na palce,

− skaleczenia szkłem strzykawki pękającej podczas dokonywania znieczuleń.

Rys. 3. Rękawiczka i strzykawka jednorazowego uŜytku [6]

Przypadki te są stosunkowo rzadkie, z uwagi na to, Ŝe w obecnych czasach

powszechnego stosowania strzykawek jednorazowych, wykonanych z tworzywa sztucznego oraz strzykawek typu „carpula” skaleczenia prawie się nie zdarzają.

Występują urazy (najczęściej kończyn górnych) spowodowane nadmiernym wysiłkiem fizycznym w połączeniu z niewygodną pozycją ciała, np. podczas ekstrakcji zębów.

Uniknięcie powyŜszych urazów jest uzaleŜnione wyłącznie od sposobu pracy lekarza, na co powinno się zwracać uwagę podczas róŜnego rodzaju szkoleń.

NaleŜałoby teŜ szerzej wprowadzać uŜywanie okularów ochronnych, które dodatkowo chronią przed zakaŜeniem oraz przed opryskaniem oczu wodą chłodzącą wiertarkę turbinową.

Większość stomatologów, niezaleŜnie od płci pracuje w okularach, okularach ochronnych albo z przyłbicą (zwłaszcza przy zabiegach usuwania wypełnień amalgamatowych czy przy scalingach).


20

Rys. 4. Okulary typu gogle [6]

Rys. 5. Okulary z bocznymi osłonami [6]

W wielu krajach, równieŜ w Polsce w celu ochronnym stosuje się lekkie osłony

z tworzywa sztucznego, chroniące całą twarz.

Rys. 6. Osłona na twarz [6]

Środki ochrony osobistej W gabinecie stomatologicznym powinien być ogólnie dostępny i w wystarczających

ilościach osobisty sprzęt zabezpieczający, który chroni ubranie, ręce i twarz. Personel powinien być odpowiedzialny, świadomy istniejącego zagroŜenia, wyszkolony w kierunku unikania lub zmniejszania ryzyka zakaŜenia.


21

OdzieŜ ochronna W celu ochrony ubrania i skóry naleŜy:

− nosić fartuch ochronny z długimi rękawami, zapięty na wszystkie guziki,

Rys. 7. Fartuch ochronny dla personelu laboratorium [6]

− nosić obuwie robocze z zakrytymi palcami i podeszwą antypoślizgową, − zapewnić pranie odzieŜy ochronnej wyłącznie w pralni przystosowanej i uprawnionej do

tego rodzaju usług. Ochrona rąk 1. Przed załoŜeniem i zaraz po zdjęciu rękawiczek umyć ręce lub wykonać higieniczną

dezynfekcję rąk (uŜywać rękawiczek jednorazowego uŜytku). 2. Rękawiczki wykonane z róŜnych materiałów (np.: lateksowe, winylowe) muszą być

łatwo dostępne we wszystkich rozmiarach bezpośrednio przy stanowisku pracy. − przed załoŜeniem rękawiczek zabezpieczyć wodoszczelnym opatrunkiem zranienia

i zmiany skórne na rękach, − rękawiczki zdjąć przed odejściem od stanowiska pracy, − rękawiczki zdejmować w sposób aseptyczny, − zanieczyszczone lub uszkodzone rękawiczki bezzwłocznie zdjąć, ręce

zdezynfekować, umyć i załoŜyć nowe rękawiczki, − uŜyte rękawiczki jednorazowego uŜytku umieścić w pojemnikach na odpady

zakaźne, − natychmiast po zdjęciu rękawiczek myć ręce, a następnie zdezynfekować, środek

dezynfekcyjny nakładać na suche ręce, − nałoŜyć krem pielęgnacyjny do rąk w celu zapobieŜenia nadmiernemu wysuszeniu

skóry i powstaniu mikropęknięć. 3. NaleŜy umyć ręce po wykonaniu wszystkich czynności związanych z zakończeniem pracy

(uporządkowanie miejsca pracy, dezynfekcja, schowanie osobistego sprzętu zabezpieczającego).

4. KaŜde stanowisko do higienicznego mycia i dezynfekcji rąk powinno być wyposaŜone w: dozowniki na mydło płynne, preparat do dezynfekcji rąk, ręczniki jednorazowe, krem do pielęgnacji skóry w dozowniku lub tubie, w pojemniki na odpady zakaźne. W przypadku, kiedy umywalka nie jest zapatrzona w zawór otwierany nogą lub łokciem, zaleca się odkręcanie kranu poprzez ręcznik papierowy.

Ochrona twarzy 1. W celu ochrony twarzy (błon śluzowych, oczu, nosa, ust) przy czynnościach związanych

z ryzykiem rozprysku badanego materiału lub wytworzenia aerozolu naleŜy stosować: osłony ochronne na twarzy maski i okulary ochronne z twardymi bocznymi osłonami lub typu gogle.


22

2. Nie dotykać twarzy, ust, oczu podczas pracy. 3. Trzymać sprzęt zabezpieczający w pobliŜu stanowiska pracy w miejscu łatwo dostępnym. 4. Sprzęt jednorazowy po uŜyciu lub uszkodzony sprzęt wielokrotnego uŜytku powinien być

natychmiast usunięty w bezpieczny sposób do pojemnika na odpady zakaźne. 5. Sprzęt wielokrotnego uŜytku po uŜyciu zdezynfekować, umyć i wysuszyć. Zasady ochrony środowiska

W myśl definicji zawartej w ustawie o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001 r., odpady medyczne to odpady, które powstają w związku z udzieleniem świadczeń zdrowotnych (szpitale, kliniki, prywatne gabinety lekarskie i dentystyczne, apteki, punkty krwiodawstwa, sanatoria, ośrodki weterynaryjne), a takŜe prowadzeniem badań i doświadczeń w zakresie medycyny.

Klasyfikacja odpadów medycznych nie jest sprawą jednoznaczną, moŜe zmieniać się w zaleŜności od cechy odpadów, którą weźmiemy pod uwagę przy tworzeniu jej właściwości, obiektu w którym powstały, sposobu ich unieszkodliwiania lub degradacji.

Przyjęto, Ŝe odpady powstające w obiektach słuŜby zdrowia moŜna podzielić na trzy podstawowe grupy: odpady komunalne – wytwarzane przez placówki słuŜby zdrowia mają charakter typowo komunalny, tylko niewielka ich część stanowi zagroŜenie. Do grupy odpadów komunalnych zaliczane są m.in. odpady zbliŜone swym składem, właściwościami i szkodliwością dla środowiska do odpadów powstających w warunkach domowych, i nie stanowią zagroŜenia. Są to odpady komunalne pochodzące z pomieszczeń administracji, zaplecza słuŜb technicznych (makulatura, zmiotki, szmaty, opakowania, itp.), odpadki powstające przy wstępnej obróbce surowców Ŝywnościowych i resztki pokarmowe oraz inne materiały. Stanowią one w placówkach słuŜby zdrowia od 70 do 90% wszystkich odpadów i nie wymagają Ŝadnych zabiegów dezynfekcyjnych poprzedzających recykling, składowanie lub utylizację. [2,3,4] odpady specyficzne – to odpady (zakaźne), które ze względu na swój charakter i zanieczyszczenia drobnoustrojami mogą stanowić zagroŜenie dla ludzi i środowiska. Odpady te są nierozłącznie związane z charakterem działalności słuŜby zdrowia, wyszczególnić tu moŜemy: − zuŜyte materiały opatrunkowe, zuŜyty sprzęt jednorazowego uŜytku (strzykawki, igły),

odpady z oddziałów chirurgicznych, sal operacyjnych, tkanki pobrane do badań laboratoryjnych, materiał biologiczny,

− wszystkie odpady ze szpitali i oddziałów zakaźnych, łącznie z bytowymi i resztkami pokarmowymi,

− odpady bytowe pochodzące z zabiegowych oddziałów szpitalnych (mogą to być odpady potencjalnie zakaŜone),

− hodowle mikrobiologiczne i potencjalnie zakaŜone odpady z laboratoriów i prosektoriów lub innych laboratoriów klinicznych i badawczych. Do odpadów specjalnych (niebezpiecznych) związanych z działalnością słuŜby zdrowia,

lecz nie mających charakteru zakaźnego, moŜemy zaliczyć: − odpady radioaktywne oraz zuŜyte diagnostyki izotopowe, − przeterminowane środki farmaceutyczne, − zuŜyte baterie, świetlówki, − substancje toksyczne, środki dezynfekujące, − substancje chemiczne, w tym zuŜyte oleje, rozpuszczalniki i odczynniki chemiczne, − odpady srebronośne, uszkodzone termometry rtęciowe, itp. [2,3,4]


23

odpady specjalne – to stałe, ciekłe i gazowe niebezpieczne substancje i preparaty chemiczne, które są uŜywane w diagnostyce, leczeniu, dezynfekcji. Odpady te muszą być segregowane, gromadzone i unieszkodliwiane osobno, zgodnie z ich fizyczną i chemiczną charakterystyką. Z punktu widzenia zagroŜeń zdrowotnych odpady medyczne mogą być niebezpieczne dla zdrowia i Ŝycia człowieka głownie ze względu na zawartość w nich drobnoustrojów chorobotwórczych, takich jak: bakterii, wirusów, grzybów i pasoŜytów. Mogą one być źródłem infekcji, zakaŜeń wewnątrzszpitalnych, jak i poza szpitalami. Dodatkowym problemem jest występowanie w odpadach medycznych substancji chemicznych uŜywanych w lecznictwie i diagnostyce medycznej, mogących być przyczyną zachwiania równowagi w ekosystemie. Często są to substancje szkodliwe czy wręcz niebezpieczne dla zdrowia i środowiska. [1] Klasyfikacja odpadów medycznych

Dla celów praktycznych klasyfikacji odpadów medycznych, powstających w placówkach słuŜby zdrowia, przyjęto podział na cztery grupy, w obrębie, których, zaleŜnie od poziomu zagroŜenia sanitarnego i chemicznego, a takŜe właściwości materiału, wyszczególniono siedem kategorii. Grupa A – odpady o charakterze komunalnym, Grupa B – odpady infekcyjne, materiały ostre:

Kategoria 1 – odpady infekcyjne, Kategoria 2 – przedmioty ostre,

Grupa C – szczątki ludzkie i zwierzęce: Kategoria 3 – odpady patologiczne,

Grupa D – odpady specjalne: Kategoria 4 – odpady genotoksyczne, Kategoria 5 – odpady chemiczne i farmaceutyki, Kategoria 6 – odpady o wysokiej zawartości metali cięŜkich, Kategoria 7 – odpady radioaktywne. [3,4]

Grupa B – odpady infekcyjne, materiały ostre Głównym wyróŜnikiem odpadów infekcyjnych jest zawartość Ŝywych drobnoustrojów chorobotwórczych, w ilości wystarczającej do wywołania zakaŜenia epidemiologicznego zaleŜy od rodzaju i koncentracji czynnika chorobotwórczego, zdolności przetrwania drobnoustrojów, a takŜe prawdopodobieństwa przedostania się do organizmu człowieka czy zwierzęcia. Odpady tej grupy powstają głównie w gabinetach lekarskich, zabiegowych, na salach operacyjnych, oddziałach zakaźnych, prosektoriach, a takŜe w domowym leczeniu.

Do grupy tej moŜemy zaliczyć: − zanieczyszczone ostre przedmioty, głównie narzędzia chirurgiczne, igły, kaniule doŜylne,

jak równieŜ zainfekowaną stłuczkę szklaną, pipety, płytki szklane. Materiały ostre tworzą najwyŜszą grupę ryzyka transmisji infekcji,

− krew i odpady zanieczyszczone krwią, wydalinami, wydzielinami i płynami tkankowymi chorych, plazma, pojemniki po krwi,

− materiały opatrunkowe zanieczyszczone krwią, zainfekowanymi wydzielinami czy wydalinami pacjentów,

− stałe, płynne i półpłynne odpady, które pozostawały w kontakcie z czynnikiem infekcyjnym oraz stanowią zagroŜenie transmisji infekcji (odpady z oddziałów zakaźnych, intensywnej terapii, prosektoriów, stacji dializ, pracowni patologicznych, laboratoriów mikrobiologicznych),

− zainfekowany sprzęt jednorazowego uŜytku,


24

− szczątki i .ściółka zwierząt laboratoryjnych jeśli pozostawały w kontakcie z czynnikiem infekcyjnym.

Grupa C – szczątki ludzkie i zwierzęce Odpady tej grupy to rozpoznawalne szczątki ludzkie, takie jak organy, części ciała, odpady posekcyjne, pooperacyjne, jak równieŜ ciała noworodków martwo urodzonych o wadze ciała do 500g, lub zmarłych do 24 godzin od urodzenia. Powstają one w gabinetach chirurgicznych, na oddziałach patologii, ginekologii, w laboratoriach, i stanowią mniej niŜ 2% ogólnej masy pozostałości. Ze względów sanitarnych i etycznych powinny być grzebane lub poddane kremacji. [4] Organizacja systemem gospodarki odpadami w placówkach medycznych

Wszystkie placówki zdrowia, jak równieŜ placówki weterynaryjne są zakładami wytwarzającymi odpady, zarówno takie, które powstają w naszych domach jak i odpady będące zagroŜeniem zarówno dla ludzi jak i środowiska.

Podstawą prawidłowo zorganizowanej gospodarki odpadami na terenie placówek słuŜby zdrowia jest dokładne rozeznanie w ilości i rodzaju powstających odpadów, ze szczególnym zwróceniem uwagi na rozróŜnienie grupy odpadów niebezpiecznych, które naleŜy traktować w sposób szczególny.

Dokładne rozeznanie w ilości i rodzaju odpadów, powstających na terenie poszczególnych jednostek słuŜby zdrowia, umoŜliwia konstruowanie programu gospodarki odpadami medycznymi na szczeblu lokalnym i regionalnym, a takŜe stanowi podstawę przy wyborze lokalizacji i rodzaju instalacji do unieszkodliwiania tego typu odpadów.

Przy opracowywaniu programu gospodarki odpadami naleŜy połoŜyć szczególny nacisk na ograniczenie ich ilości i szkodliwości, kierując się zasadą: unikać, uŜyć ponownie, unieszkodliwiać. Na racjonalną gospodarkę odpadami wpływa szereg rozwiązań systemowych, zarówno technicznych jak i organizacyjnych. Aby sprostać przyjętym w nich załoŜeniom, gwarantującym maksymalne bezpieczeństwo i higienę pracy dla ludzi, a takŜe pełną ochronę środowiska, systemy te podlegają kontroli przez słuŜby sanitarno – epidemiologiczne i słuŜby ochrony środowiska. Program gospodarki odpadami powinien zawierać: − wyszczególnienie ilości i rodzajów odpadów, przewidzianych do wytwarzania w ciągu

roku, z uwzględnieniem ich podstawowego składu chemicznego i właściwości, − informacje wskazujące na sposoby zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczenia

ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, − szczegółowy opis sposobów gospodarowania odpadami z uwzględnieniem zbierania,

transportu, odzysku, recyklingu i unieszkodliwiania odpadów. Celem programu jest przeprowadzenie dokładnej analizy gospodarki odpadami

prowadzonej przez placówkę medyczną, a takŜe jej racjonalizacja ze szczególnym uwzględnieniem: 1. określenia rodzaju, bilansu, składu morfologicznego i podstawowych właściwości

odpadów powstających w placówce medycznej czy weterynaryjnej, 2. opracowania procedur postępowania z odpadami z poszczególnych źródeł, 3. stworzenia programu selektywnej zbiórki odpadów, ze wskazaniem potencjalnych

odbiorców, 4. podania zaleceń dotyczących racjonalnej gospodarki materiałowej pod katem

optymalizacji gospodarki odpadami i zmniejszenia ilości powstających odpadów, 5. określenia technicznych parametrów dla obiektów i pomieszczeń związanych

z gospodarką odpadami,


25

6. określenia kosztów i oszczędności wynikających z wyprowadzenia programu gospodarki odpadami. Na właściwą gospodarkę odpadami w placówkach słuŜby zdrowia składa się świadome

postępowanie pracownika, a takŜe ciągły nadzór, sukces poprawy uzaleŜniony jest od zdyscyplinowania róŜnych struktur, nie tylko personelu białego ale równieŜ personelu technicznego i eksploatacyjnego. [5, 6] Organizacja systemem gospodarki odpadami w placówkach medycznych Postępowanie ze sprzętem jednorazowego uŜytku 1. Sprzęt jednorazowy naleŜy bezpośrednio po uŜyciu umieścić w odpowiednim pojemniku

i przekazać do unieszkodliwienia jako odpady zakaźne. 2. Pojemnik na ostry sprzęt powinien być:

− odporny na uszkodzenia mechaniczne oraz przemakanie, − odpowiedni wielkością do ilości zuŜywanego sprzętu, − łatwo dostępny, ustawiony jak najbliŜej miejsca stosowania sprzętu jednorazowego

uŜycia, − po wykorzystaniu nieodwracalnie zamykany, − opatrzony opisem (i znakiem ostrzegawczym) „materiał zakaźny”, − wymieniany codziennie. W przypadku zabiegu (iniekcji) na sali chorych naleŜy korzystać z małych pojemników

stanowiących wyposaŜenie wózków zabiegowych, nie pozostawiać tych pojemników na salach chorych.

Nigdy nie naleŜy zdejmować igieł ręcznie. Zaleca się umieszczanie w pojemniku strzykawek łącznie z igłami (nie oddzielać igieł), zalecenie to powinno być rygorystycznie przestrzeganie w przypadku pacjentów zakaźnych lub podejrzanych o zakaŜenie HBV, HCV, HIV itp.

Rys.8. Przykład pojemnika na odpady ostre [6]

3. Pojemniki na odpady zakaźne zamknąć, gdy są wypełnione najwyŜej do 2/3, przekazać

do unieszkodliwienia, najlepiej do spalania. 4. Na czas transportu pojemnik powinien być umieszczony w opakowaniu zbiorczym,

− transport powinien się odbywać przeznaczonymi do tego celu wózkami, − transportem powinny się zajmować wyznaczone osoby, − pracownicy transportu powinni stosować ubranie i rękawice ochronne,


26

− w przypadku transportu ręcznego pojemniki powinny mieć uchwyty umoŜliwiające niesienie ich z boku lub przez 2 osoby,

− nigdy nie nosić pojemników przed sobą. Postępowanie z odpadami zakaźnymi, niezawierającymi elementów ostrych

UŜyte dreny, cewniki, rękawice, materiały opatrunkowe itp. powinny być natychmiast umieszczone w przeznaczonych do tego celu pojemnikach na odpady zakaźne. Pojemniki z odpadami zakaźnymi muszą być usuwane z gabinetów codziennie. Podstawowe zasady bhp związane z obsługą urządzeń technicznych

Maszyny i inne urządzenia techniczne powinny być tak konstruowane i budowane, aby jednocześnie: − zapewniały bezpieczne i higieniczne warunki, w szczególności zabezpieczały pracownika

przed: − urazami, − działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, − poraŜeniem prądem elektrycznym, − nadmiernym hałasem, − szkodliwymi wstrząsami, − działaniem wibracji i promieniowania, − szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy.

− uwzględniały zasady ergonomii. Maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają powyŜszych wymagań, muszą być wyposaŜone w odpowiednie zabezpieczenia. Konstrukcja zabezpieczeń moŜe być uzaleŜniona od warunków konkretnego urządzenia. WyposaŜenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia naleŜy wtedy do obowiązków pracodawcy. Definicje Maszyna – są to wszelkie maszyny i inne urządzenia techniczne, narzędzia oraz instalacje uŜytkowane podczas pracy, a takŜe sprzęt do tymczasowej pracy na wysokości, w szczególności drabiny i rusztowania. UŜytkowanie maszyny – jest to wykonanie wszelkich czynności związanych z maszyną, w szczególności jej uruchamianie lub zatrzymanie, posługiwanie się nią, transportowanie, naprawianie, modernizowanie, modyfikowanie, konserwowanie i obsługiwanie, w tym takŜe czyszczenie. Strefa niebezpieczna – jest to strefa w obrębie oraz wokół maszyny, w której występuje ryzyko dla zdrowia lub bezpieczeństwa pracownika. Operator – jest to pracownik, któremu powierzono zadanie uŜytkowania maszyny. Wynikające z przepisów prawnych wymagania dla urządzeń dotyczą ich producentów oraz pracodawców dokonujących zakupu maszyn. Pracownicy powinni zostać poinformowani, czy uŜywane przez nich maszyny i urządzenia spełniają wymogi oceny zgodności. Od 1 maja 2004 r., z chwilą przystąpienia Polski do UE, obowiązującym symbolem umieszczanym na maszynie przez jej producenta i informującym o spełnieniu wymogów zgodności jest znakowanie CE. Dokumentacja techniczno – ruchowa (DTR) Jest to dokumentacja dostarczona przez producenta maszyny, zawierająca przede wszystkim instrukcję uŜytkowania w języku polskim oraz dokumentację eksploatacyjną, określoną przez producenta lub przepisy prawne. MontaŜ, demontaŜ i eksploatacja maszyn, w tym ich obsługa, powinna odbywać się przy


27

zachowaniu wymagań bhp oraz ergonomii, uwzględniających instrukcje zawarte w dokumentacji techniczno – ruchowej. Instrukcja u Ŝytkowania maszyny zawiera: − dane techniczne maszyny, − sposoby przygotowania maszyny do pracy, − sposoby wykonania rodzaju prac z uŜyciem maszyny przewidziane przez jej producenta, − podstawowe zasady bhp przy korzystaniu z maszyny, − sposoby, terminy i zakres prac konserwacyjnych i przeglądów, − moŜliwe do zidentyfikowania w czasie eksploatacji usterki maszyny, − sposób postępowania w przypadku wystąpienia usterek, − inne waŜne problemy zapewniające długie i bezpieczne korzystanie z maszyny. Instrukcje stanowiskowe Powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać: 1. czynności, które naleŜy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, 2. zasady i sposoby bezpiecznego wykonania pracy, 3. czynności do wykonania po zakończeniu pracy, 4. zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagroŜenia dla Ŝycia lub

zdrowia pracowników.

Szkolenie pracowników w zakresie uŜytkowania maszyn Maszyny ruchome z własnym napędem mogą być obsługiwane wyłącznie przez pracowników odpowiednio przeszkolonych w zakresie ich bezpiecznej obsługi. Pracownicy muszą posiadać odrębne uprawnienia do obsługiwania, sterowania i kierowania takimi maszynami.

Pracownicy wykonujący: − naprawy, − modernizację,- konserwację lub, − obsługę maszyny. powinni odbyć specjalistyczne przeszkolenie w zakresie niezbędnym do wykonania takich czynności. Jest to szkolenie i dotyczy tylko pracowników wykonujących powyŜsze czynności. Szkolenie to moŜe być prowadzone zarówno przez producenta maszyn, jak i pracodawcę. Elementy sterownicze i informacyjne

PoniewaŜ elementy sterownicze mają wpływ na bezpieczeństwo uŜytkowania maszyn, powinny być widoczne i moŜliwe do zidentyfikowania oraz odpowiednio oznakowane. Aby zapewnić bezpieczeństwo uŜytkowania maszyny, kaŜde stanowisko pracy wyposaŜa się w element sterowniczy przeznaczony do zatrzymania całej maszyny lub niektórych jej części, w zaleŜności od rodzaju zagroŜenia.

Elementy sterownicze powinny być usytuowane poza strefami zagroŜenia w taki sposób, aby ich obsługa nie powodowała dodatkowych zagroŜeń. Nie mogą one stwarzać takŜe jakichkolwiek zagroŜeń w związku z ich przypadkowym zadziałaniem. Uruchamianie i zatrzymanie normalne maszyny

Układ sterowania przeznaczony do zatrzymania maszyny powinien mieć pierwszeństwo przed układem sterowania przeznaczonym do jej uruchamiania. Maszyny nie wolno uruchamiać inaczej jak tylko poprzez celowe zadziałanie na przeznaczony do tego celu układ sterowania. Dotyczy to:


28

− ponownego uruchomienia maszyny po jej zatrzymaniu (bez względu na przyczynę zatrzymania),

− sterowania, w przypadku znaczących zmian w parametrach pracy maszyny, w szczególności prędkości i ciśnienia, jeŜeli ponowne uruchomienie maszyny lub zmiana w jej parametrach pracy nie stwarza zagroŜenia. Zasilanie energią odpowiednich napędów maszyny odłącza się w przypadku zatrzymania maszyny lub jej niebezpiecznych części. Włączenie zasilania energii nie moŜe powodować zagroŜenia dla obsługi.

Wymagania dla elementów ruchomych maszyn Pracownikowi pracującemu przy maszynie z ruchomymi elementami nie wolno pracować

w odzieŜy z luźnymi (zwisającymi) elementami, jak np. luźno zakończone rękawy, krawaty, szaliki, poły, oraz bez nakryć głowy okrywających włosy. Części ruchome maszyn i urządzeń stanowiące zagroŜenia powinny być osłonięte lub zabezpieczone środkami ochrony. Dostęp do ruchomych części maszyn powinien być moŜliwy tylko po całkowitym zatrzymaniu maszyn w okresie normalnej eksploatacji.

Osłony i urządzenia ochronne Osłony stosowane w maszynach powinny uniemoŜliwiać kaŜdemu bezpośredni dostęp do

strefy niebezpiecznej. Osłony niepełne (wykonane z siatki, blachy perforowanej, prętów itp.) powinny znajdować się w takiej odległości od elementów niebezpiecznych, aby przy danej wielkości i kształcie otworów nie było moŜliwe bezpośrednie dotknięcie tych elementów.

Osłony i urządzenia ochronne: 1. powinny mieć mocną (trwałą) konstrukcję, 2. nie mogą stwarzać zagroŜenia, 3. nie mogą być łatwo usuwane lub wyłączane ze stosowania, 4. powinny być usytuowane w odpowiedniej odległości od strefy zagroŜenia, 5. nie powinny ograniczać pola widzenia cyklu pracy urządzenia, 6. powinny umoŜliwiać wykonanie czynności mających na celu zamocowanie lub wymianę

części oraz umoŜliwiać wykonanie czynności konserwacyjnych, 7. powinny ograniczać dostęp tylko do niebezpiecznej strefy pracy maszyny.

Urządzenia ochronne przy maszynach szczególnie niebezpiecznych powinny być skonstruowane tak, aby: − zdjęcie, otwarcie lub wyłączenie urządzenia ochronnego powodowało natychmiastowe

zatrzymanie maszyny bądź jej niebezpiecznych elementów lub niemoŜliwe było zajęcie albo otwarcie osłony podczas ruchu osłanianych elementów,

− ponowne załoŜenie, zamknięcie lub włączenie urządzenia ochronnego nie powodowało automatycznego uruchomienia maszyny. UŜywanie maszyny bez wymaganego urządzenia ochronnego lub przy jego

nieodpowiednim stosowaniu jest niedopuszczalne.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń. 1. Co rozumiesz pod pojęciem aseptyka? 2. Jakie znasz drogi rozprzestrzeniania się zakaŜeń w gabinecie stomatologicznym? 3. Co rozumiesz pod pojęciem poradnia stomatologiczna? 4. Co powinno znajdować się w poradni stomatologicznej? 5. Jakie zagroŜenia występują w praktyce stomatologicznej? 6. Jakie środki ochrony osobistej stosowane są przez lekarza stomatologa? 7. Co powinna posiadać kaŜda maszyna?


29

4.2.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zastosuj środki ochrony indywidualnej dla technika dentystycznego.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1. z poradnika i z materiałami pomocniczymi, 2) uzasadnić dlaczego te środki ochrony indywidualnej wybrałeś.

WyposaŜenie stanowiska pracy:

−−−− materiały pomocnicze. Ćwiczenie 2

Zastosuj system gospodarki odpadami w pracowni technika dentystycznego.

Wskazówki do realizacji: Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić zakres

wykonywania ćwiczenia z uwzględnieniem przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia.

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś: 1) zapoznać się z materiałem nauczania 4.2.1. z poradnika i z materiałami pomocniczymi.

WyposaŜenie stanowiska pracy: −−−− materiały pomocnicze, −−−− komputer z dostępem do Internetu. 4.2.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz: Tak Nie 1) wyjaśnić pojęcie aseptyka? � � 2) wymienić drogi rozprzestrzeniania się zakaŜeń w gabinecie? � � 3) wyjaśnić pojęcie poradnia stomatologiczna? � � 4) wymienić zagroŜenia występujące w praktyce stomatologicznej? � � 5) wymienić środki ochrony osobistej stosowane przez lekarza

stomatologa? � � 6) wymienić co powinna posiadać kaŜda maszyna? � �


30

4.3. Ochrona przeciwpoŜarowa 4.3.1. Materiał nauczania Do podstawowych obowiązków wszystkich pracowników naleŜy przestrzeganie postanowień zawartych w instrukcjach i przepisach PPOś Materiały poŜarowo niebezpieczne − gazy palne, − ciecze palne o temperaturze zapłonu poniŜej 328,15 K (55oC), − materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy palne, − materiały zapalające się samorzutnie na powietrzu, − materiały wybuchowe i pirotechniczne, − materiały ulęgające samorzutnemu rozkładowi lub polimeryzacji, − materiały mające skłonności do samozapalenia. Materiały stałe

Najbardziej podatne na zapalenie oraz rozprzestrzenianie poŜaru są: − materiały strzępiaste i włókniste (np. wełna, konopie, len, siano, słoma), − materiały w stanie rozdrobnionym (np. odpady papierowe, wióry drzewne). Te same materiały, ale w postaci zwartych brył, spalają się zdecydowanie wolniej. Głównie w branŜy meblarskiej, drzewnej i spoŜywczej występują takŜe materiały silnie rozdrobnione (tzw. pyły) stanowiące zagroŜenie poŜarowe lub wybuchowe. Temperatury zapalenia najczęściej występujących materiałów stałych: drewna, węgla, papieru, tkanin tekstylnych i tworzyw sztucznych, wahają się w granicach od 300 do 500oC. Ciecze i gazy palne − temperatura zapłonu cieczy palnej – jest głównym parametrem charakteryzującym

zagroŜenie poŜarowe stwarzane przez tę ciecz. Temperatura zapłonu jest to najniŜsza temperatura, w której ciecz palna wydziela taką ilość par, które nad jej powierzchnią wytworzą z powietrzem mieszaninę zdolną zapalić się od płomienia lub innego bodźca termicznego,

− stęŜenie wybuchowe gazu palnego – w mieszaninie z powietrzem jest to przedział pomiędzy dolną a górną granicą wybuchowości tego gazu. Gazy palne (np. wodór, aceton, gaz ziemny, propan – butan, metan, etan) charakteryzują się róŜnymi granicami wybuchowości.

Źródła zapłonu − otwarty płomień (np. zapałki, zapalniczki, świece), − Ŝar papierosowy, − paleniska, − Ŝarówki, − płomień palników gazowych, − rozŜarzone cząstki podczas spawania, cięcia i lutowania, − łuk elektryczny i wyładowania atmosferyczne, − nagrzane powierzchnie zewnętrzne urządzeń grzewczych (np. kuchenek, piecyków,

grzałek, patelni, frytkownic), − uszkodzona lub wadliwie eksploatowana instalacja elektryczna (wystąpienie

przeciąŜenia, zwarcia, nagrzania styków osprzętu elektrycznego), − ciepło powstające podczas tarcia (np. bębnów hamulcowych, łoŜysk), − iskry mechaniczne, − iskry udarowe,


31

− wyładowania elektryczności statycznej, − spalanie wybuchowe środków pirotechnicznych. Techniczne systemy zabezpieczeń przeciwpoŜarowych − tryskaczowe urządzenia gaśnicze, − gazowe urządzenia gaśnicze, − systemy sygnalizacji poŜarowej, − wentylacja poŜarowa (klapy dymowe). Zasady zachowania się w sytuacji poŜaru lub innego zagroŜenia Procedury działania w sytuacji poŜaru przyjęte w danym zakładzie pracy powinny odpowiadać na pytania: − jaki jest tryb podejmowania decyzji w sytuacjach awaryjnych, zagroŜenia? − jaki jest obieg informacji? − jakie ustalono sygnały alarmowania i ostrzegania? − jakie są zadania kadry kierowniczej, personelu inŜynieryjno – technicznego, słuŜby

ochrony, pracowników? Rodzaje podręcznego sprzętu gaśniczego − gaśnica śniegowa – butla stalowa lub ze stopów aluminium pomalowana na kolor srebrny

(stary typ) lub czerwony (nowy typ). Do odbezpieczenia butli słuŜy zawór pokrętny lub szybko otwieralny (dwa uchwyty, które naleŜy ścisnąć). Dwutlenek węgla znajdujący się w butli gaśnicy wydostaje się przez spłaszczoną tubę znajdującą się na końcu węŜa. Ze względu na niską temperaturę wylatującego gazu, tubę naleŜy trzymać za uchwyt. Z tego samego powodu nie moŜna uŜywać tej gaśnicy do gaszenia odzieŜy znajdującej się na osobach. Gaśnica ta moŜe być wykorzystywana do gaszenia wszystkich materiałów, w tym równieŜ instalacji elektrycznych pod napięciem.

− gaśnica proszkowa – butla w kształcie walca koloru czerwonego. Gaśnica proszkowa zawiera proszek gaśniczy, który jest wydmuchiwany ze środka butli przez ciśnienie zawartego w niej dwutlenku węgla. DuŜa ilość rozwiązań technicznych słuŜących do uruchomienia gaśnic proszkowych powoduje konieczność zaznajomienia się z instrukcją obsługi znajdującą się na butli gaśnicy, gaśnica proszkowa w zaleŜności od zawartego w niej rodzaju proszku moŜe być stosowana do wszystkich rodzajów poŜarów, równieŜ urządzeń elektrycznych pod napięciem,

− gaśnica pianowa – wygląd butli jest zbliŜony do butli gaśnicy proszkowej. Gaśnica pianowa zawiera wodę i niepalny środek pianotwórczy. Podobnie jak w przypadku gaśnicy proszkowej przed uruchomieniem naleŜy zapoznać się z instrukcją obsługi względu na zawartość wody przewodzącej prąd nie moŜe słuŜyć do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem,

− koc gaśniczy – wykonany jest z tkaniny niepalnej i umieszczony jest w pokrowcu bądź w skrzynce koloru czerwonego. Koc znajduje zastosowanie w przypadkach niewielkich poŜarów lub odzieŜy płonącej na człowieku. W razie konieczności uŜycia koca naleŜy wyjąć go z pokrowca bądź skrzynki, rozłoŜyć i moŜliwie szczelnie pokryć palący się przedmiot lub osobę, na której zapaliła się odzieŜ. Przy posługiwaniu się podręcznym sprzętem gaśniczym naleŜy pamiętać o poniŜszych

zasadach: − kaŜdy rodzaj sprzętu gaśniczego naleŜy uruchomić moŜliwie najbliŜej miejsca poŜaru, − przed uruchomieniem gaśnicy naleŜy zerwać plombę i wyciągnąć zawleczkę

zabezpieczającą przed przypadkowym uruchomieniem, − po kaŜdym uŜyciu gaśnicy naleŜy ją napełnić w punkcie konserwacji i naprawy sprzętu

gaśniczego.


32

Grupy poŜarów Do gaszenia poŜarów grupy A (w których występuje zjawisko spalania Ŝarowego np.

drewna, papieru, tkanin) stosuje się gaśnice proszkowe, pianowe lub śniegowe. Do gaszenia poŜarów grupy B (cieczy palnych, substancji stałych topiących się np. benzyn, alkoholi, olejów, tłuszczów, lakierów) stosuje się gaśnice proszkowe, pianowe lub śniegowe.

Do gaszenia poŜarów grupy C (gazów palnych np. propanu, acetylenu, gazu ziemnego) stosuje się gaśnice proszkowe lub śniegowe. Do gaszenia poŜarów grupy D (metali lekkich np. magnezu, sodu, potasu, litu) stosuje się gaśnice proszkowe przeznaczone do tego celu. Do gaszenia poŜarów grupy E (urządzeń elektrycznych pod napięciem i innych materiałów znajdujących się blisko tych urządzeń) stosuje się gaśnice proszkowe lub śniegowe. Rozmieszczenie sprzętu gaśniczego − sprzęt powinien być umieszczony w miejscach łatwo dostępnych, widocznych, przy

wejściach i klatkach schodowych, przy przejściach i korytarzach, przy wyjściach na zewnątrz pomieszczeń,

− w obiektach wielokondygnacyjnych sprzęt naleŜy rozmieszczać w tych samych miejscach na kaŜdej kondygnacji, jeŜeli istniejące warunki na to pozwalają,

− do sprzętu powinien być zapewniony dostęp o szerokości co najmniej 1m, − odległość dojścia do sprzętu nie powinna być większa niŜ 30m, − sprzęt naleŜy umieszczać w miejscach nie naraŜonych na uszkodzenie mechaniczne oraz

działanie źródeł ciepła. Zasady postępowania w przypadku powstania poŜaru 1. W przypadku powstania poŜaru kaŜdy pracownik zobowiązany jest niezwłocznie

zaalarmować innych uŜytkowników budynku przy uŜyciu wszelkich dostępnych środków,

2. Powiadomić straŜ poŜarną tel 998 i kierownictwo zakładu Sposób meldowania o poŜarze:

Po uzyskaniu połączenia ze straŜą poŜarną naleŜy wyraźnie podać: 1. gdzie się pali – dokładny adres, nazwa obiektu – instytucji, piętro, 2. co się pali – np. pomieszczenie archiwum, magazyn art. chemicznych, 3. czy istnieje zagroŜenie dla ludzi, 4. podać swoje nazwisko i numer telefonu z którego nadano zgłoszenie, 5. zaczekać na potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia – nie odkładać słuchawki bez wyraźnego

potwierdzenia zgłoszenia przez oficera dyŜurnego, 6. równocześnie z alarmowaniem straŜy poŜarnej naleŜy przystąpić do akcji ratowniczo –

gaśniczej przy pomocy podręcznego sprzętu gaśniczego znajdującego się w pobliŜu, 7. do czasu przybycia straŜy poŜarnej dowództwo nad akcją gaśniczą obejmuje kierownik

zakładu lub osoba wyznaczona – najbardziej energiczna i opanowana, 8. kaŜda osoba przystępująca do akcji powinna pamiętać, Ŝe:

− w pierwszej kolejności naleŜy przeprowadzić ratowanie zagroŜonego Ŝycia ludzkiego,

− wyłączyć dopływ prądu elektrycznego do pomieszczeń objętych poŜarem. Nie wolno gasić wodą instalacji i urządzeń elektrycznych będących pod napięciem,

− usunąć z zasięgu ognia wszystkie materiały palne, a w szczególności butle z gazami spręŜonymi, naczynie z płynami łatwopalnymi, cenne maszyny, urządzenia i dokumenty,

− nie otwierać bez potrzeby drzwi, okien do pomieszczeń objętych poŜarem 9. z chwilą przybycia pierwszej jednostki straŜy poŜarnej kierujący akcją zgłasza się do

dowódcy celem udzielenia informacji dotyczących:


33

− zagroŜenia Ŝycia ludzkiego, − źródła poŜaru, − punktów czerpania wody, − miejsce najbardziej niebezpiecznych, − dróg dojścia, − kolejności informacji.

Organizacja pierwszej pomocy podczas wypadków przy pracy Podstawy prawne ratownictwa w wypadkach przy pracy

Kto człowiekowi znajdującemu się w połoŜeniu groŜącym bezpośrednim niebezpieczeństwem utraty Ŝycia albo cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez naraŜenia siebie lub innej osoby na niebezpieczeństwo utraty Ŝycia albo cięŜkiego uszczerbku na zdrowiu – podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Nie popełnia przestępstwa, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których moŜliwa jest natychmiastowa pomoc ze strony instytucji lub osoby do tego powołanej (art. 162 kk).

Udzielający pomocy nie moŜe zaniedbywać własnych obowiązków słuŜbowych w zakresie stwarzającym zagroŜenie bezpieczeństwa innych ludzi.

Kto w celu odwrócenia niebezpieczeństwa groŜącego drugiemu ratuje jego dobro, moŜe zaŜądać od niego zwrotu uzasadnionych wydatków, chociaŜby jego działanie nie odniosło skutku, i jest odpowiedzialny tylko za winę umyślną lub raŜące niedbalstwo (art. 757 kc). Przygotowanie sprzętu i łączności ratunkowej

Opakowanie apteczki pierwszej pomocy powinno umoŜliwiać szybkie dostarczenie jej na miejsce wypadku. NaleŜy uniknąć dodatkowego przenoszenia poszkodowanych do miejsca przechowywania apteczki. Istotne elementy apteczki: − instrukcja udzielania pierwszej pomocy, − sterylne kompresy gazowe, − bandaŜ elastyczny, − sprawne noŜyczki lub nóŜ, − rękawiczki, − folia NRC, − latarka.

Apteczka zakładowa nie powinna zawierać waty, leków i środków dezynfekcyjnych. Wzywanie pomocy Numery ratunkowe: − dla telefonów komórkowych: 112, − dla telefonów stacjonarnych: 999 (pogotowie ratunkowe), 998 (straŜ poŜarna), 997 (policja), 112 (numer ratunkowy). Kolejność podawania informacji podczas wzywania pomocy: − gdzie wydarzył się wypadek? − ile osób zostało poszkodowanych? − co się stało? Połączenie z dyspozytorem pomocy kwalifikowanej naleŜy utrzymywać do momentu, gdy uzyska się potwierdzenie przyjęcia zgłoszenia!


34

Zasady zabezpieczenia miejsca wypadku i ewakuacji poszkodowanych NiezaleŜnie od wezwania pomocy kwalifikowanej i udzielenia pierwszej pomocy naleŜy

zająć się zabezpieczeniem miejsca wypadku. W miejscu zdarzenia naleŜy:

− zatrzymać lub ograniczyć ruch pojazdów lub urządzeń mechanicznych (by nie zagraŜały akcji ratowniczej),

− wyznaczyć strefę ochronną wokół miejsca zdarzenia, − do bezpośredniego udzielania pomocy angaŜować jedynie niezbędną, minimalną grupę

ratowników (wszelkich widzów, przedstawicieli mediów szukających sensacji dobrze jest usunąć jak najdalej od miejsca akcji),

− decyzje o ewentualnej ewakuacji rannych podejmować jedynie wtedy, gdy grozi im bezpośrednie zagroŜenie (np. poŜar, wybuch, zatrucie, eskalacja wypadku na drodze) i transport nie będzie bezpośrednio zagraŜał Ŝyciu rannych.

Kolejność czynności „Łańcuch przeŜycia” oznacza zachowanie następującej kolejności działań na miejscu wypadku: 1. ocena sytuacji (zorientowanie się, co się stało, ilu poszkodowanych i jak cięŜko rannych), 2. wezwanie pomocy profesjonalnej, 3. zabezpieczenie miejsca wypadku, 4. prowadzenie działań ratujących i podtrzymujących funkcje Ŝyciowe osób

poszkodowanych (BLS), 5. profesjonalna pomoc, przywrócenie i stabilizacja funkcji Ŝyciowych, z zastosowaniem

sprzętu ratunkowego i leków (LS), 6. transport do szpitali zabezpieczonych i stabilnych poszkodowanych w celu

kontynuowania działań diagnostycznych i leczniczych. Diagnostyka objawów Ŝyciowych

JeŜeli poszkodowany nie reaguje ani na głos ratownika, ani na dotyk, na pewno jest nieprzytomny. JeŜeli macie do czynienia z osobą nieprzytomną, moŜliwe jest, Ŝe dojdzie u niej do zaburzeń funkcji krąŜenia i oddychania. NaleŜy więc natychmiast sprawdzić, czy osoba ta oddycha: − czy słyszycie i czujecie uchem przystawionym do ust i nosa wydech poszkodowanego? − czy widzicie ruchy oddechowe klatki piersiowej i brzucha?

W standardzie podstawowych działań resuscytacyjnych nie sprawdza się tętna. U pacjenta nieprzytomnego i nie oddychającego (domniemanie niewydolności krąŜenia)

trzeba podjąć zastępcze oddychanie i pośredni masaŜ serca. Całość diagnostyki oznak Ŝycia powinna zająć około 10 -15 sekund. Następnie naleŜy

bezzwłocznie przystąpić do niezbędnych działań ratunkowych. Resuscytacja według schematu BLS

Od momentu zatrzymania krąŜenia i oddychania w ciągu 4 minut dochodzi do nieodwracalnych zmian w wyniku niedotlenienia mózgu (w standardowych warunkach otoczenia). Jest to proces biologicznie ostateczny i nieodwracalny.

Pojęcie resuscytacji oznacza przywrócenie czynności układu krąŜenia, oddychania i nerwowego.

W pozycji na plecach człowiek nieprzytomny moŜe mieć zatkany dostęp do krtani przez zapadnięty na tylną ścianę gardła język. NaleŜy odchylić głowę do tyłu i wysunąć (podciągnąć) Ŝuchwę. Manewr wysunięcia nazywany jest „rękoczynem Esmarcha”. Oddychanie zastępcze

Po odchyleniu i odpowiednim ułoŜeniu głowy naleŜy sprawdzić, czy poszkodowanemu powrócił oddech. JeŜeli nieprzytomny nie oddycha, a ma jeszcze wyczuwalne tętno, trzeba podjąć oddychanie zastępcze („sztuczne”).


35

Utrzymując droŜność górnych dróg oddechowych, naleŜy wdmuchiwać powietrze wydechowe do ust lub nosa poszkodowanego, wykonując 2 wydechy, tak aby uniosła się klatka piersiowa poszkodowanego. Na jeden wdech poszkodowanego potrzeba około 700 do 1000 ml powietrza (co oznacza dla ratującego konieczność wykonania głębokiego i długiego wydechu) i 10 – 15 wdechów na minutę. Czas wydechu powinien trwać 2 do 3 sekund, gdyŜ powolne narastanie ciśnienia zmniejsza ryzyko wtłoczenia powietrza do Ŝołądka i zachłyśnięcia. MasaŜ pośredni serca

Po dwóch zastępczych oddechach trzeba podjąć takŜe masaŜ pośredni serca. W tym celu naleŜy odsłonić klatkę piersiową poszkodowanego, określić wcięcie szyjne

mostka i kąt podŜebrowy. NaleŜy ułoŜyć dłonie na dolnej połowie mostka i nie odrywając ich, rytmicznie uciskać klatkę piersiową, tak aby uchylała się o 3 – 5 centymetrów. Po kaŜdych 30 uciśnięciach klatki piersiowej naleŜy wykonać 2 oddechy zastępcze. Częstotliwość uciskania klatki piersiowej powinna wynosić 100 na minutę. Postępowanie ratownicze naleŜy kontynuować do momentu przybycia profesjonalnego zespołu ratunkowego, poruszenia się pacjenta i powrotu własnego oddychania lub ostatecznie do momentu wyczerpania się sił ratowników. Pozycja bezpieczna

JeŜeli poszkodowany jest nieprzytomny, a ma zachowane oddychanie, postarajcie się ułoŜyć go na boku w pozycji bezpiecznej (o ile nie ma on innych obraŜeń ciała wymagających natychmiastowego opatrzenia). Pozycja boczna umoŜliwia naturalne udroŜnienie górnych dróg oddechowych oraz zabezpiecza przed ewentualnym zachłyśnięciem zawartością Ŝołądka przy wymiotach.

Układanie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej: − osobie nieprzytomnej naleŜy zgiąć nogę, np. prawa, w kolanie, − posługując się nogą jak dźwignią i popychając w lewo naleŜy unieść prawy pośladek

poszkodowanego i połoŜyć pod niego jego prawą rękę, − ciągnąc za lewe ramię i lewe biodro, przetoczyć nieprzytomnego na prawy bok, − zgiąć „dolną” nogę (prawą) poszkodowanego i wysunąć za plecy jego „dolną” rękę

(prawą), − odchylić głowę nieprzytomnego do tyłu i połoŜyć pod twarz dłoń „górnej” ręki (lewej). 4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Co to jest zagroŜenie poŜarowe? 2. Kiedy moŜe powstać poŜar? 3. Co to jest temperatura zapłonu? 4. Dlaczego wybuchające obecnie poŜary są groźniejsze dla człowieka i trudniejsze do

opanowania niŜ poŜary 100 lat temu? 5. W jakich warunkach moŜe powstać wybuch? 6. Na czym polega bierna i czynna ochrona przeciwpoŜarowa? 7. Jakie są główne przyczyny powstawania poŜarów w gabinecie stomatologicznym? 8. Co zaliczamy do podręcznego sprzętu gaśniczego?


36

4.3.3. Ćwiczenia Ćwiczenie 1

Zastosuj podręczny sprzęt i środki gaśnicze do gaszenia zarzewia poŜaru.

Sposób wykonania ćwiczenia. Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przygotować gaśnicę odpowiednią do gaszenia tego typu poŜaru, 2) przygotować się do odegrania scenki gaszenia poŜaru (puste pudełka i papiery, grzejnik

elektryczny, który był przyczyną poŜaru, instrukcję przeciwpoŜarową), 3) odegrać scenkę gaszenia poŜaru, 4) przedstawić sytuację, która mogła być powodem poŜaru i uzasadnić wybór gaśnicy. Ćwiczenie jest pozorowane i nie wolno dopuścić do tego, aby powstał poŜar.

WyposaŜenie stanowiska pracy: – gaśnica, – instrukcja przeciwpoŜarowa, – puste pudełka i papiery, – grzejnik elektryczny.

Ćwiczenie 2

Wykonaj sztuczne oddychanie na manekinie treningowym. Sposób wykonania ćwiczenia. Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obserwować pokaz wykonany przez nauczyciela, 2) przeprowadzić na manekinie sztuczne oddychanie, przez co najmniej 1 minutę.

WyposaŜenie stanowiska pracy: −−−− manekin treningowy, −−−− film „Pierwsza pomoc przedlekarska”, −−−− telewizor, −−−− video. 4.3.4. Sprawdzian postępów Czy potrafisz:

Tak

Nie 1) określić przyczyny powstawania poŜarów? � � 2) przedstawić metody zapobiegania poŜarom? � � 3) określić rodzaj sprzętu stosowanego w ochronie przeciwpoŜarowej? � � 4) podać niezbędne informacje przy wezwaniu straŜy poŜarnej? � � 5) rozpoznać znaki ochrony przeciwpoŜarowej? � � 6) zastosować procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu,

który nie oddycha i ma tętno wyczuwalne? � � 7) zastosować procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu

z zatrzymanym oddechem i brakiem tętna? � �


37

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję. 2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi. 3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. 4. Sprawdzian składa się z 20 zadań 5. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi. 6. Tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa 7. W przypadku pomyłki, błędną odpowiedź weź w kółko i zaznacz prawidłową 8. Za kaŜdą prawidłową odpowiedź moŜesz zdobyć 1 punkt 9. Na uwaŜne przeczytanie i udzielenie odpowiedzi masz 40 minut.

Powodzenia! ZESTAW ZADA Ń TESTOWYCH 1. Podstawowe obowiązki pracodawcy określa artykuł

a) 211. b) 210. c) 207. d) 108.

2. Udzielający pierwszej pomocy ma za zadanie

a) przenieść poszkodowanego w bezpieczne miejsce i czekać na przyjazd pogotowia. b) utrzymać przy Ŝyciu poszkodowanego. c) szukać pomocy wśród ludzi zebranych wokół poszkodowanego i dopiero jej udzielić. d) wszystkie odpowiedzi są poprawne.

3. W przypadku wybuchu poŜaru w pomieszczeniach naleŜy

a) szybko otworzyć okno. b) nie otwierać okna. c) otworzyć lufcik lub uchylić okno. d) wszystkie odpowiedzi są poprawne.

4. Korzystanie z wadliwego lub niesprawdzonego urządzenia elektrycznego jest

zagroŜeniem a) szkodliwym. b) obojętnym. c) niebezpiecznym. d) szkodliwym i niebezpiecznym.

5. Symbol E na gaśnicy oznacza, Ŝe jest ona przeznaczona do gaszenia

a) ciał stałych, np., papieru b) cieczy palnych. c) gazów. d) poŜarów występujących w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.


38

6. Gaśnice z symbolem B zastosujesz do gaszenia a) ciał stałych, np., papieru b) cieczy palnych. c) gazów. d) poŜarów występujących w obrębie urządzeń elektrycznych pod napięciem.

7. Obowiązki pracowników w zakresie ochrony przeciwpoŜarowej zawiera

a) regulamin pracy. b) instrukcja bezpieczeństwa poŜarowego. c) instrukcja alarmowe na wypadek poŜaru. d) ustawa o ochronie przeciwpoŜarowej.

8. Prawa pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zawiera artykuł a) 211 Kodeksu Pracy. b) 210 Kodeksu Pracy. c) 207 Kodeksu Pracy. d) 108 Kodeksu Pracy.

9. Przy naraŜeniu na działanie dźwięku o natęŜeniu 140 dB a) wystąpi chwilowe obniŜenie progu słyszalności. b) wystąpi obniŜenie progu słyszalności przez kilka godzin. c) nie zajdą Ŝadne niekorzystne zmiany. d) narząd słuchu zostanie mechanicznie uszkodzony.

10. Za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie odpowiada

a) nauczyciel praktycznej nauki zawodu. b) kaŜdy pracownik. c) kaŜda osoba kierująca pracownikami. d) pracodawca (właściciel zakładu).

11. Organem państwowego nadzoru i kontroli w zakresie bhp oraz prawnej ochrony pracy jest

a) wojewoda. b) premier RP. c) państwowa Inspekcja Pracy. d) najwyŜsza Izba Kontroli.

12. Do obowiązków pracownika w zakresie bhp naleŜy

a) organizowanie pracy w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy. b) organizowanie stanowiska pracy zgodnie z zasadami bhp. c) dbanie o naleŜyty stan maszyn i urządzeń oraz o porządek i ład na stanowisku pracy. d) wykonywanie zaleceń Społecznego Inspektora Pracy.

13. Do obowiązków osoby kierującej pracownikami w zakresie bhp naleŜy

a) organizacja stanowiska pracy zgodnie z przepisami. b) formułowanie zaleceń dla społecznego inspektora pracy. c) dbanie o ład i porządek na stanowisku pracy. d) ułatwianie pracownikowi podnoszenia kwalifikacji zawodowych.


39

14. Obowiązki pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy zawiera artykuł a) 211 Kodeksu Pracy. b) 210 Kodeksu Pracy. c) 207 Kodeksu Pracy. d) 108 Kodeksu Pracy.

15. Środkiem profilaktycznym chroniącym oczy w gabinecie stomatologicznym jest

a) posadowienie maszyn tak, aby umoŜliwi ć swobodne rozchodzenie się przedmiotów. b) wyłoŜenie sufitu i ścian blachą stalową. c) zastosowanie specjalistycznych okularów ochronnych. d) ustawienie maszyn na betonowej podłodze.

16. Rozstrzyganie indywidualnych spraw z zakresu prawa pracy naleŜy do

a) inspektorów PIP. b) pracodawców. c) inspektorów PIS. d) sądów pracy.

17. Uniwersalny numer telefonu komórkowego w krajach UE w przypadku zgłoszenia

poŜaru, wypadku lub innego zagroŜenia a) 112. b) 999. c) 997. d) 998.

18. Podczas pracy stomatologa naleŜy bezwzględnie zastosować a) kamizelkę ochronną, rękawiczki, maseczkę. b) czepek, maseczkę, rękawiczki, spodnie drelichowe. c) okulary ochronne, rękawiczki lateksowe, fartuch. d) ubranie z wełny, ochronniki oczu, rękawiczki lateksowe.

19. W przypadku poŜaru naleŜy zawiadomić straŜ poŜarną dzwoniąc po numer

a) 997 lub 112 (z telefonu komórkowego) , b) 998 lub 112 (z telefonu komórkowego), c) 999 lub 113 (z telefonu komórkowego), d) 998 lub 113 (z telefonu komórkowego).

20. W przypadku poraŜenia prądem ratownik powinien w pierwszej kolejności a) uwolnić człowieka poraŜonego spod napięcia, b) rozpoznać stan zagroŜenia poraŜonego, c) skontrolować oddech, d) zmierzyć ciśnienie i skontrolować tętno.


40

KARTA ODPOWIEDZI Imię i nazwisko:.......................................................................................... Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz ochrony środowiska

Zakreśl poprawną odpowiedź.

Nr zadania

Odpowiedź Punkty

1. a b c d

2. a b c d

3. a b c d

4. a b c d

5. a b c d

6. a b c d

7. a b c d

8. a b c d

9. a b c d

10. a b c d

11. a b c d

12. a b c d

13. a b c d

14. a b c d

15. a b c d

16. a b c d

17. a b c d

18. a b c d

19. a b c d

20. a b c d

Razem:


41

6. LITERATURA 1. Anusz Z.: Mikrobiologia i parazytologia lekarska. Podręcznik dla średniego szkolnictwa

medycznego. PZWL Warszawa 1990 2. BHP w słuŜbie zdrowia cześć I Techniczne bezpieczeństwo pracy, Wojewódzka Stacja

Sanitarno-Epidemiologiczna w Legnicy. Legnica 1985 3. Jańczuk Z. i wsp.: Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych. PZWL

Warszawa 2006 4. Mikli ński P., Lipińska H., Jakimiak B.: Wytyczne zapobiegania zakaŜeniom HIV i innym

zakaŜeniom krwiopochodnym w praktyce stomatologicznej. Fundacja Pomocy SłuŜbie Zdrowia Warszawa 1994

5. www.aseptyka.pl 6. www.ciop.pl

Health & Medicine

Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska