1. 1. MEYANKK Glycyrrhiza glabra L. (Leguminosae)
2. 2. Diger ad: Piyan (Aydn) Genel zellikleri:30-60 cm ykseklikte, tys yaprakl, mavimsi mor iekli, ok yllk bir bitkidir. Yapraklar 5-9 yaprakkl. iekler 5-15 cm uzunlukta olan seyrek durumlarda toplanm. Meyvann zeri plak veya guddeli, fakat dikenli deildir.
3. 3. Kullanlan Blgeleri:Kk Tadg etken Maddeler:Flavon trleri, glycrrhizin asit, niasta, ekerler, zamk, rezin Kullanm alanlar:Saglk, gda Kullan ekli:Toz 0.5-1 gr, hap halinde, gnde birka defa. nfusyon veya dekoksiyon (%5) gnde 2-3 bardak. Salkta Kullanm:Gs yumuatc, balgam sktrc, idrar arttrc, tad dzeltici gibi etkilere sahiptir. Toz halinde eczaclkta haplarn hazrlanmasnda, kvam ve ekil vermek iin kullanlr. rnleri:toz, hap,drog, ekstrakt
4. 4. EMEN(Trigonella foenum )
5. 5. Bitkinin ad/adlar: Boyotu ve poyotu Genel zellikleri:Trigonella foenum trnn ya alnm olgun tohumlar kullanlr. Tohum 3-5 mm uzunlukta, sert keli zeri ince prtkl, esmer krmz veya sarms esmer renkli, kokusuz ve ho olmayan tattadr. Yetitii Yer: Akdeniz blgesinde doal olarak yetiir. Tm dnyada kltr yaplmaktadr. Kullanlan Blgeleri:Tohum Tadg etken Maddeler: Yzde 25 protein (lizin + triptofan), flavon:apigenin, luteolin+glikozitleri (orientin, viteksin, flavonol (kersetin)yzde 6-17 steoridal saponin, yzde 0.8-2.2 diosgenin foenugresin (diosgeninin 3 peptitesteri) ve yamogenin bana furostanol glikozitleri drog un acln verir. Alkoloit (piridin tipi): gentianin, trigonellin, kolin, kumarin (skopolin), yzde 5-8 lipit, yzde 6-10 sabit ya, yzde 50 msilaj (galaktomannan), vitamin (nikotinik asit), karotenoid, B-sitosterol,uucu ya, (tipik kokusu 3-hidroksi-4,5- dimetil-2[5H]-furanon ierir. Kullanm alanlar:Salkta, gdada
6. 6. Kullan ekli: emenotunun tohumlar sonbaharda olgunlatklar zaman toplanr. 1,5 tatl kas tohum l bardak scak suya konulup 10 dakika sreyle ar ar kaynatlr. Bylece elde edilen dekoksiyondan gnde kez birer bardak iilir. Salkta Kullanm:Msrda Ebers Papirsnde M 1500 ylnda yanklar iin etkisi olduu kaytlyd. Tohumlar yine Msrda doumu tevik edici olarak kullanlrd. Ya alnm tohumlar kollesterol dzeyini dengeler ve ykselmesini engeller. Laksatif, besleyici, lezzet dzeltici, balgam sktrc, st artrc zelliktedir. Steroidal saponinlerinden dolay antimikrobiyal etkileri bulunmaktadr. Diyabet, dizanteri, diyare, kronik ksrk, karacier ve dalak bymesi, itahszlktan oluan hazmszlk ve gastrit gibi hastalklara kar kullanlmaktadr. rnleri:Drog, ekstrakt
7. 7. ZERDEAL(Curcuma longa)
8. 8. Bitkinin ad/adlar: Hint safran , sarboya, zerdeav Genel zellikleri:zencefilgiller (Zingiberaceae) familyasndan sar iekli, byk yaprakl, ok yllk otsu bir bitki cinsidir. Bitkinin toprak altndaki ana rizomlar yumurta veya armut eklindedir. Yan rizomlar ise parmak seklindedir. Rizomlarn st yz sarms, i yz ise sar renklidir. Acms bir tad vardr. Yetitii Yer:Basta Pakistan, Hindistan, in ve Banglades olmak zere Asya'nn tropik blgelerde yetiir. Kullanlan Blgeleri:Kk Tadg etken Maddeler:Rezin, uucu yag, kurkim, alkol, keton esterleri Kullanm alanlar:Salkta, boya, tekstil, gda
9. 9. Salkta Kullanm: ltihap giderici zellii vardr. Zerdeal karacier iin yararldr. Karacieri glendirir ve karacierden toksinlerin atlmasna yardm eder. Solunum yolu enfeksiyonlarn tedavisinde yararlanlr. Curcumin kansere kar koruma salar ve tmr hcrelerinin oalmasn engelleyici zellii vardr. Yaplan aratrmalarda cilt, kolon, ve gs kanseri iin faydal olabilecei grlmtr. Safra kesesi ve safra yollarnn fonksiyonel hastalklarna kar etkisi deneysel almalarda zerdaaln kolesterol azaltc etkisi belirlenmitir. Kalp hastalklarn nleyebilecei yine yaplan aratrma sonularndan biridir. Zerdeal kullanm hazm kolaylatrr rnleri:Toz, drog, merhem, ekstrakt
10. 10. FESLEGEN (Ocimum basilicum L.)
11. 11. Bitkinin ad/adlar: feslien, rhan, peslan, rahan, reyhan Genel zellikleri:Ocimum basilicum trnn yaprakl ve icekli dallardr.Bu tr 20-40 cm ykseklikte, beyaz veya pembe iekli, zel kokulu, baharl yapraklar ve iekleriyle bir yllk otsu bir bitkidir. Yetitii Yer:Anavatan Hindistandr ama bugn btn Akdeniz lkelerinde ve lkemizde yetitirilmektedir. Kullanlan Blgeleri:Yaprak, dallar Tadg etken Maddeler:Yzde 0,2-0,4 orannda uucu ya tamaktadr. Uucu ya iinde estragol, genol, sineol bulunur.
12. 12. Kullanm alanlar:Salk, gda, temizlik, kozmetik Kullan ekli: 25-30 gram taze fesleen yapra alnp zerine drt bardak kaynar su dklerek ve 10-15 dakika sreyle demlendirilerek hazrlanan ay, gnde iki- bardak iilir. Salkta Kullanm:Yattrc, midevi, idrar arttrc ve gaz sktrc etkilere sahiptir. Antimikrobiyal etkisinin bulunduu bilinmektedir. Genel olarak gaz ve doluluk hissedilen durumlarda etkilidir. zellikle hamilelikte tek bana ve yksek miktarda kullanlmamas gerekmektedir. rnleri:Drog, toz, merhem, ekstrakt
13. 13. VEN (Saponariae albae)
14. 14. Bitkinin diger adlar: evgen, venotu, Dii ven, Helvac veni, ark veni, Tarla veni. Genel zellikleri: Haziran-Temmuz aylarnda beyaz iekler aan, 50-60 cm yksekliinde ok dall, ok senelik, kazk kkl, otsu bir bitkidir. Yapraklar sapsz, soluk yeil renklidir. iekleri kk pembe ve beyaz renklidir. Tohumlar kk, hemen hemen bbrek eklinde esmer renkli ve zeri prtkldr. Kklerinin dvlmesinden ven elde edilir. Yetitii Yer: Orta ve Dogu Anadolu Kullanlan Blgeleri: Kk Tadg etken Maddeler:ekerler, rezin ve triterpen snf saponinler (albosaponin) tamaktadr. Anadolu kkenli venlerdeki ham saponin miktar % 10-25 arasnda deimektedir.
15. 15. Kullanm alanlar:Salk, temizlik, gda Kullan ekli:nfusyon (% 1), gnde 20-100 ml alnabilir. Salkta Kullanm:drar ve balgam sktrc etkilere sahipse de tedavi alannda nadiren kullanlr. Diger Alanlarda Kullanm:Ham saponositlerin antiviral bir aktiviteye sahip olduu gsterilmitir. Antifungal etki zayftr. Memleketimizde bilhassa tahin helvas yapmnda ve ynl kumalarn temizlenmesinde kullanlr. Deerli bir dsatm rndr. rnleri:Drog, ekstrakt
16. 16. NAR(Punica granatum)
17. 17. Genel zellikleri: Haziran-Temmuz aylarnda krmz renkli iekler aan, iki ile be metre boylarnda aaklardr. Gvdeleri gayri muntazamdr. Yapraklar karlkl, parlak renkli, ince- uzun ekilli, ksa sapl ve krmz kenarldr. iekler ksmen sapsz, tek tek ve birka bir arada bulunur. anak yapraklar krmz renkli, dklmeyen ve etlidir. Meyveleri kre eklinde ve portakal byklnde, nceleri yeil, olgunlukta krmzms renkte, derimsi kabuklu, ok tohumlu ve etlidir. Meyvenin yenen ksm, etli ve bol usareli olan tohumlardr. Bir nar meyvesinde 600 civarnda tohum bulunur. Tohumlarn renkleri beyazdan koyu krmzya doru deiik renk tonlarna sahiptir.
18. 18. Yetitii Yer: Anayurdunun Dou Akdeniz havzas olduu sanlan nar yumuak iklimli, scak ve kurak yerleri; kalkerli, derin ve yumuak topraklar sever. Akdeniz blgesinden Japonya'ya, te yanda ABD'nin gneyi ile Gney Amerika Ktas'na kadar yaylmtr. Kullanlan Blgeleri:Gvde-kk-dal kabuu, meyvesi, iei Tad Maddeler: Nar kabuunda=tanen, triterpen Aa kabuunda=tanen, alkoloit Nar meyvesinde=karbonhidrat, protein, kalsiyum, fosfor, demir, B1 ve B2 vitamini
19. 19. Kullanm alanlar:Salk, gda, kozmetik Salkta Kullanm: Harareti keser. Enerji verir ve yorgunluu giderir. Vcudu, kalbi, mideyi ve di etlerini kuvvetlendirir. arpnty giderir. Mide iltihab ve az yaras iin faydaldr. Baklk sistemini glendirir. Kanser hcrelerinin gelimesine engel olarak, bata akcier, meme, cilt, kolon ve prostat kanseri olmak zere, kansere kar vcudu korur. Kandaki kolesterol orann ve tansiyonu drr. Damar serliini nler ve damarlar aar. Bu zellikleriyle kalp ve damar hastalklarna kar koruyucudur. Kandaki eker seviyesini de dengeleyerek eker hastalarna iyi gelir. Cilt sal iin de faydaldr. Nar suyu sesi aar. Menopoz ikayetlerini azaltr. Ayrca, artrit ve eklem arlarn dindirmeye yardmc olur. rnleri:Drog, macun, ekstrakt
20. 20. LAVANTA(Flos lavandulae)
21. 21. Bitkinin ad/adlar: Karaba otu, Yalanc lavanta iei Genel zellikleri: Lavanta cinsi yeleri, al grnml, toplu baak biiminde mavi, morumsu ya da krmz iekler aan bitkilerdir. Yetitii Yer: Atlas Okyanusu adalarndan Akdeniz evresi lkelerine ve Hindistana kadar uzanan geni bir alanda yetiir.lkemizde genellikle Ege ve Akdeniz blgesinde grlr. Kullanlan Blgeleri:iekleri, dallar, yapraklar Tad Maddeler:Uucu ya (lineol, pinen, borneol), seskiterpen, kumarin, tanen, flavonlar Kullanm alanlar:Salk,kozmetik, ila sanayi, temizlik sanayi
22. 22. Kullan ekli: Kurutulmu srgn ve ieklerden 1 tatl ka alnp zerine 1 bardak kaynar su dklerek ve 10-15 dakika sreyle demlendirilerek ay elde edilir. Bu aydan, gnde kez birer bardak iilir. Salkta Kullanm: Yattrc ve uyarcdr. drar ve gaz sktrr. Karn ilii ve migren arlarnda faydaldr. Romatizma ikyetlerini azaltr. Mikrop ldrcdr. Kokusu vcuda kuvvet ve ferahlk verir. Ateli hastalara iyi gelir. zellikle Karaciere ok faydal olan Lavanta, karacierin dzenli almasna yardmc olur. Bu zellii ile karacier yetmezlii, hepatit B ve C, sarlk gibi hastalklarda faydas grlr. rnleri:Drog, ekstrakt
23. 23. AM FISTII (Pinus Pinea)
24. 24. Pinus Pinea trnn baharat olarak kullanlan tohumlarna verilen ad genel olarak amfst olarak bilinir. Bu tohum 1.5 cm uzunlukta, i biiminde, stbeyaz renkli ve yalms tattadr.
25. 25. Yetitii yerler Btn Akdeniz lkelerinde yetiir veya yetitirilir. lkemizde kna,knar,kner, pste adlaryla da bilinir, zellikle Bat Anadolu blgesinde (Ayvalk, Aydn, Mula) ormanlar oluturmaktadr. Etken bileikler Yzde 46 orannda sabit ya, protein ve selloz ierir. Kullanm alanlar Salkta: balla ezildiinde elde edilen macun kuvvet verici olarak kullanlr. Gdada: zeytinyal yemeklere ipilava katlr.
26. 26. Sumak (Rhus coriaria L.)
27. 27. 3 metreye kadar boylanabilen, kn yapraklarn dken bir aacktr. 5-21 yaprakktan oluan, bileik yaprakl, meyvesi tek tohumlu, zeri tyl ve esmer krmz renklidir. Yapraklar ve kurutulmu olgun meyveleri kullanlr. Yetitii yerler Gney Avrupa (Balca Sicilya) ve Akdeniz evresinde yetiir. Trkiye de de yaygndr. Tetre, tetri, tatari, tetere, tirimli tutuba, tavru, tahru, terici suma adyla da bilinir. Sumak yapra Trkiye nin d satm rnlerinden biridir.
28. 28. Etken bileikleri Yaprak: tanen (Anadolu kkenlerde %21,7 tanen bulunduu saptanmtr.), ekerler, mum ve flavon trevi sar renk maddeleri (mirisetin) iermektedir. Meyve: tanen(%4), uucu ya, organik asitler (sitrik, tartarik ve malik) ve bunlarn tuzlarn ierir.
29. 29. Kullanld alanlar Salkta: Tanen tadndan yapraklar diyareye kar kullanlr. Kan dindirici ve antiseptiktir. Sulu ekstreleri zerinde yaplan farmakolojik deneyler bu ekstrelerin tannik asitten dolay kasc bir etkiye sahip olduunu gstermitir. Gdada: Meyveleri baharat olarak zellikle Gneydou Anadolu da bol miktarda tketilmektedir. Birok yresel yemekte, tlm olarak ve ya ekstrakt (sumak ekisi) eklinde kullanlr. Tad mayhotur. Ayrca yaprak ekstresi dericilikte ve kuma boyamada kullanlr.
30. 30. VASAB
31. 31. Vasabi, (Wasabia japonica ya da Eutrema japonica) Turpgiller familyasna ye bir bitkidir. Kk, ok youn tat ve ac ierdii iin yemeklerde eni olarak kullanlr. Acl, ac biberlerdeki kapsaisin in dilde neden olduu acdan daha ok, hardaln burun ve solunum yollarnda yaratt ac hissine yakndr. Japonyadaki vadi nehir yataklarnda doal olarak yetiir. Yiyecek piyasasnda genellikle iki kltivar, Wasabi Japonica Drauma ve Mazuma bulunur, ancak tm eitlilii bu ikisiyle snrl deildir. Vasabi, sonradan ok ince rendelenmek zere ham kk haliyle veya kullanma hazr, di macunu tpne benzeyen tpler ierisinde satlr. Lokantalarda, macun hali mterinin siparii zerine hazrlanr; 15 dakika ierisinde aromasn yitirir. Sui hazrlanrken, vasabiyi pilav ve dier malzemelerin arasna koyar; bu ekilde vasabi tatn daha uzun sre koruyabilir.
32. 32. Taze vasabi yapraklar yenebilir, kklerindeki tat yapraklarnda da mevcuttur. Vasabinin ac yaratmas ya bazl olmadndan, ac biberlerin yaratt histen daha ksa srelidir ve herhangi bir yiyecek veya iecek tketimiyle kolaylkla silinir. Ac, ilk olarak burun deliklerinde ve solunum yollarnda youn olarak hissedilir ve alnan miktara bal olarak olduka yksek iddette ac verebilir.
33. 33. Vasabi buharnn solunum yollaryla alnmas kuvvetli uyarc bir etki yaratr. Bu zellii, duyma zrl kiilerin yangn ve benzeri tehlikeli durumlarda uyarlmas amacyla kullanlabilir. Bylesi bir deneyde, deneklerden bir tanesinin uykusundan on saniye ierisinde uyand tespit edilmitir. Bu ynde yaplan almalar, nihayetinde Makoto Imai, Naoki Urushihata, Hideki Tanemura, Yukinobu Tajima, Hideaki Goto, Koichiro Mizoguchi ve Junichi Murakamiye 2011 yl Nobel Kimya dl kazandrmtr.
34. 34. Hasad zor olduu iin, gerek vasabinin fiyat yksektir. Bu yksek fiyat nedeniyle yaban turbu (acrga), hardal, niasta ve yeil gda boyas karm ile taklidi sklkla kullanlr. Japonya dnda gerek vasabi bitkisini bulmak zordur. Piyasada var olan kimi rnlerin paketinde vasabi yazsa dahi, ierii gerek vasabi bitkisi iermeyebilir. Taklidinin tad vasabi ve yaban turbu arasnda olsa dahi fark kolaylkla ayrt edilebilir. Taklit vasabi Japonyada bulunmaktadr ancak seiyo wasabi (bat wasabisi) olarak adlandrlr. Vasabiye kendine zgn tad veren bileen, uucu allyl isothiocyanatedir
35. 35. Bir aratrma, vasabide bulunan isothiocyanatelarn mikroorganizma bymesine engel olduunu ortaya koymutur. Vasabinin zellikle i et ieren yemeklerde zararl parazitleri yok etmesi, bu tr yemeklerde kullanm amalarndan biridir.
36. 36. Antibiyotik zellii vardr. (sistematik olarak balkla birlikte tketilmelidir) ve kanserden korumada etkilidir. Ayn zamanda astm ve alerjinin reaksiyonlarn engeller. Son olarak ar kesici, enfarkts ve beyin fellerine yol aan kan phtlamasn nleyerek kan dolamna yardmc olur. Wasabi bitkisi, erken yalanmay durduran ve etkisiz hale getiren bir bitkidir. nsan DNA sna etki ederek, kan ciltte tutmaktadr. Bunun yan sra salarn ph deerini sabitlemektedir. Bylece sa pigmentleri kendini tamir etmekte ve salar normal haline dnebilmektedir.
37. 37. Bu bitki zellikle su kaynaklarn sevmektedir. Akan suyun yannda bulunanlar ok deerlidir. Toprakta yetien ekli de mevcuttur. Etken maddesi olan lactobacillus ok deerli bir malzemedir. Genelde renk koruyucu olduu kefedilmitir. Wasabi, ayn zamanda bakterileri etkisiz hale getirerek, hastalklar ile savar. Ciltte l deriden arnmak ve cildi rahatlatmak iin, yz ve vcut losyonlarna eklenmektedir. Bu gn pek ok ampuana sa derisini kuvvetlendirmek, renk vermek iin ekleniyor.
38. 38. BAL
39. 39. Arlarn eitli iekler ve meyve tohumlarndan ald nektar yutarak midesinde eitli enzimlerle deiime uratt ve kovanlarnda peteklere yerletirdii faydal besine bal denir. Baln tadnn farkl olma nedeni, toplanan iek zlerinin ve meyve nektarlarnn farkl olmasndan kaynaklanmaktadr. Bal retimi olduka zor ve aba gerektiren bir ilemdir. Yarm kiloluk bir bal iin dokuzyz bin arnn bir gnlk alma yapmas gerekmektedir. Bal ek bir etkiye uramadka bozulmaz.
40. 40. Faydalar * Kan oaltr. * drar sktrc zellii vardr. * Vcudun glenmesinde etkilidir. Zinde kalmasn salar. * Vcutta bulunan zehirli maddelerin dar atlmasn salar. * Midede ve barsakta bulunan gazlarn atlmasn salar. Mideye rahatlk salar. * Balgam kurutarak ksrn kesilmesini salar. zellikle ball stn ksr kesmede ve rahat bir uyku salamada etkisi olduu bilinmektedir. * Bal sayesinde bbrek kumlarnn dklmesini salayabilirsiniz. * Vcuttaki rutubetin yok edilmesinde etkilidir. * Damarlarn genilemesini salar. * Kalbi glendirir. * Kalp arpntlar iin ok nemli bir ila nitelii tar. ok faydaldr.
41. 41. * Hazm iin ok etkilidir. * Bal ayrca gz arlarna olduka iyi gelmektedir. (Ellerinizi temizleyerek gz kapana bal srerseniz arlar aldn greceksiniz.) * Kanszla kar iyi gelmektedir. * Kemik rahatszlklar iin bal yemek faydaldr. * Boaz veya az arnz var ise bal yava yava emerek yemeniz arlarnzn hafiflemesine veya gemesine yaramaktadr. * Bademciklere de iyi gelen bal ile gargara yaparsanz etkisini greceksiniz. * Barsak yaralarna kar etkilidir. * Di etlerinin kuvvetlenmesinde faydaldr. * Mide ve cierde zamanla oluan atk maddelerin vcuttan atlmas konusunda olduka etkilidir.
42. 42. * Siroz hastalarna bol miktarda bal yemeleri tavsiye edilmektedir. * Normal fel ve yz felci engellemede bal etkilidir. * Bal sayesinde midede bulunan gazlarn atlmas salanr. * Cinsel gc arttrc (afrodizyak etkili) zellii vardr. * Grip ve souk algnlnda tedavi amal kullanlmaktadr. * Bal sulandrlm olarak ierseniz eer vcudun yumuamasn salamaktadr ve mesane iltihabn temizlemede etkilidir. * Bal, ocuklarn geliiminde faydaldr. * Zehirlenmelere kar iyi geldii bilinmektedir. * Damar sertliklerinin giderilmesinde etkilidir. * Barsaklarn temizlenmesi ve lekelerin giderilmesinde etkilidir. * Zekann geliiminde ve artmasnda faydaldr. * Pis kan temizlemektedir. Vcuttaki kann akn dzenlemektedir. * Uykusuzluk sorunlarnda (sinirsel uyku bozukluunda) bal yemesi iddetle tavsiye edilmektedir. * Karn arlarnn giderilmesinde etkilidir. * Yatana ieyen ocuklarda bu durumun giderilmesi iin bal tavsiye edilmektedir.