DEHB ne zaman ve neden tedavi edilmeli?

www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom

1

DEHB. Tedavi kararı Gelişimsel perspektif

Dr Yankı Yazgan

Marmara Üniversitesi Tıp Fak (emekli). ve Yale Child Study Center (kısmi)

11 Ocak 2017, Haseki Nöroloji


2

DEHB, sosyal ve akademik öğrenmeyi zorlaştırır

•  planlama ve düzenleme becerileri yeterince gelişmemiştir.

•  dikkatsizlik ve konsantrasyon güçlüğü konuyu anlamayı ve kalıcılaştırmayı zorlaştırır.

•  Dürtüsellik ve kendini dizginleyememe öğrenme için gerekli sabrı azaltır, ani ve hesapsız adımlara sebep olur.

•  Bu sendromal özellikler öğrenmenin olduğu her durumda ortaya çıkabilirler (Pennington, 1992, 2005).

Nasıl DEHB Olunur?

•  Dopamin/Noradrenalin sisteminde bir işlev aksaması?

Sebep mi, sonuç mu? Tedavi, bilinen sebebi düzeltmek

midir? 3 www.yankiyazgan.com

@yankiyazgancom

Kim, ne zaman tedavi olmalı?

•  Çocukken böyle bir problemi yoktu, görmediler mi?

•  Düzeleceğine, giderek bozuluyor? •  Ilacı varmış, niye tedavi başlamadınız? •  Ilaç istemiyoruz, terapi ile iyileşsin. •  Testlerde bir şey çıkmadı, davranışları

neden problemli? •  Testleri çok problemliymiş, bizim bir şikayetimiz yok. Ne olacak?

•  Okulda problem varmış, evde yok, okul halletsin

•  Evde problem çok var, öğretmenleri çok memnun.


4

•  İşlevsellik: Sosyal (topluma uyum/arkadaşlık/aile içi ilişkiler). Dışta kalma. dışlanma.

•  Öğretmen-anne/baba bildirim farkları. •  Çocuğun farkındalığı. •  DEHB değil duygusal. •  Duygusal mı değil mi “ikilemi”.


5

Kortikal kalınlaşma


6

Puberte Okul öncesi İlkokul Ergenlik Yetişkinlik

DE

HB

Bel

irtile

ri Dikkat problemleri

Hareketlilik

Dürtüsellik

DEHB belirtilerinin seyri

Arnold LE, 2004 Lewis M, 2007


7


8

Maksimum kortikal kalınlık ve

kalınlaştıktan sonraki incelme hızı


9


10

Gelişimsel bozuklukların etkileri

•  Gelişen sistemlerin etkilenerek “yanlış” gelişmesi

•  “Yanlış” gelişen sistemlerin çevre ile ve birbirleri ile etkileşimlerinin bozulması

•  Sistemlerin “iyice” bozulması ve çevreye hiç uymaması

•  Yaş ilerledikçe giderek genişleyen bir etki


11

Kaçınılmaz örtüşme ve çakışmalar

•  Yolun başı (her şey etkileniyor) •  Yol uzun (değişik seçenekler, farklı +/-

etkiler)

Semptom grupları arası geçişler

– Yatay (eşzamanlı olarak DEHB/ADHD ve LD/

ÖÖG sx) – Dikey (bebeklikte “PDD” veya ‘dil

bozukluğu’, ilkokulda “ADHD/LD”, “selektif mutizm” ya da “okul fobisi”, ergenlikte “OCD” veya “bipolar”)


12

13 www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom

DSM-5 Nörogelişimsel Bozukluklar

•  Köken biyolojik, mekanizma bilişsel, işaret ve bulgular davranışsal

•  Değerlendirme hepsini içermeli, tedavi en öncelikli olana odaklanmalı.


14

Sağ prefrontal korteks

Sol prefrontal korteks

Sağ temporal korteks

Tipik gelişim sergileyenlerde DEHB olmasa da, DEHB belirtileri var ise, belirtilerin şiddetine göre kortikal incelme hızı da azalıyor.

DEHB’nin boyutsal bir durum olduğunun nörobiyolojik kanıtı…


15


16

DEHB, sosyal ve akademik öğrenmeyi zorlaştırır

•  planlama ve düzenleme becerileri yeterince gelişmemiştir.

•  dikkatsizlik ve konsantrasyon güçlüğü konuyu anlamayı ve kalıcılaştırmayı zorlaştırır.

•  Dürtüsellik ve kendini dizginleyememe öğrenme için gerekli sabrı azaltır, ani ve hesapsız adımlara sebep olur.

•  Bu sendromal özellikler öğrenmenin olduğu her durumda ortaya çıkabilirler (Pennington, 1992, 2005).

Her şey gelecek için


17

Kim, ne zaman tedavi olmalı?

•  Çocukken böyle bir problemi yoktu, görmediler mi?

•  Düzeleceğine, giderek bozuluyor? •  Ilacı varmış, niye tedavi başlamadınız? •  Ilaç istemiyoruz, terapi ile iyileşsin. •  Testlerde bir şey çıkmadı, davranışları

neden problemli? •  Testleri çok problemliymiş, bizim bir şikayetimiz yok. Ne olacak?

•  Okulda problem varmış, evde yok, okul halletsin

•  Evde problem çok var, öğretmenleri çok memnun.


18

•  İşlevsellik: Sosyal (topluma uyum/arkadaşlık/aile içi ilişkiler). Dışta kalma. dışlanma.

•  Öğretmen-anne/baba bildirim farkları. •  Çocuğun farkındalığı. •  DEHB değil duygusal. •  Duygusal mı değil mi “ikilemi”.


19

Health & Medicine

DEHB ne zaman ve neden tedavi edilmeli?