รายงานประจําปี. สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ.2554

สถาสถาสถา

รายงรายงรายง

านการานการานการ

พพพ

งานปรานปรงานปร

รณผสรณผสรณผส

พ...ศศศ...252525

ระจาประจาประจาป

สงอายสงอายสงอาย

554554554

ปปป

ยไทยยไทยยไทย

รายงานประจาป

สถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2554

เลขมาตรฐานสากล 978-616-551-588-7 ทปรกษา นายแพทยบรรล ศรพานช นายแพทยสมศกด ชณหรศม แพทยหญงลดดา ดารการเลศ รองศาสตราจารย ดร.นภาพร ชโยวรรณ

บรรณาธการ รองศาสตราจารย ดร.วพรรณ ประจวบเหมาะ

กองบรรณาธการ รองศาสตราจารย ดร.วรเวศม สวรรณระดา รองศาสตราจารยมาลน วงษสทธ อาจารย ดร.วราภรณ โพธศร นางสาวชลธชา อศวนรนดร นางสาวหฤทศย ไวปญญา

พมพครงแรก พฤศจกายน 2555

สนบสนนโดย คณะกรรมการผสงอายแหงชาต กองทนผสงอาย

ดาเนนการโดย วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย รวมกบ มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.)

ปก/รปเลม นางสาวหฤทศย ไวปญญา และนายสมศกด ตมทอง

พมพท บรษท พงษพาณชยเจรญผล จากด

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) 1168 ซอยพหลโยธน 22 ถนนพหลโยธน แขวงลาดยาว เขตจตจกร กรงเทพฯ 10900 โทรศพท 02-511-4963 โทรสาร 02-511-496 Website http://www.thaitgri.org

วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย อาคารวศษฐ ประจวบเหมาะ ชน 3

แขวงวงใหม เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330 โทรศพท 02-218-7340 โทรสาร 02-255-1469

Website http://www.cps.chula.ac.th

สถาบนว

(กผส.) เ

ไวใน พร

คณะรฐม

วธการ

เนอหาให

ในการรว

นกวจยจ

จนเอกส

อยางสม

เอกสารฉบบ

วจยและพฒน

เพอรายงานส

ระราชบญญ

มนตรอยางน

จากประสบก

และเนอหาใ

หมใหกระชบ

วบรวมและเร

ในนามมลนธ

จากวทยาลยป

สารนสาเรจ

มเหตสมผล

บน เปนรายง

นาผสงอายไท

สถานการณผ

ตผสงอาย ม

อยปละหนงค

การณทไดท

หเหมาะสมก

บขน โดยไดร

รยบเรยงราย

ธสถาบนวจย

ประชากรศาส

จเปนรปเลม

งานสถานกา

ทยไดจดทาข

ผสงอายไทย

มาตรา 9(10)

ครง

ามาถง 5 คร

กบสถานการ

รบความรวมม

งานฉบบน

ยและพฒนาผ

สตร จฬาลงก

ม และขอขอ

คานา

รณผสงอายไ

ขน โดยการม

พ.ศ.2554 ต

) ให กผส. เ

รง คณะกรร

รณมาโดยต

มอจากวทยา

ผสงอายไทย

กรณมหาวทย

อบคณกองท

ประธานมล

ไทย ประจาป

มอบหมายขอ

อคณะรฐมน

สนอรายงาน

มการจดทาไ

ลอด โดยเฉ

ลยประชากร

ขอขอบพระ

ยาลย รวมทง

ทนผสงอาย

(นายแพทย

ลนธสถาบนว

ป 2554 ซงเ

องคณะกรรม

ตร ซงเปนหน

นสถานการณ

ไดพยายามป

พาะปนไดม

รศาสตร จฬา

คณคณะกรร

งเจาหนาททก

ทใหการสน

ยบรรล ศรพา

วจยและพฒน

เปนฉบบท 6

การผสงอาย

นาทของ กผ

ณผสงอายปร

ปรบปรงเปล

การปรบรป

าลงกรณมหา

รมการ คณาจ

กคน ทรวมก

นบสนนงบป

นช)

นาผสงอายไท

6 ทมลนธ

ยแหงชาต

ผส. ทระบ

ระจาปตอ

ยนแปลง

แบบและ

าวทยาลย

จารยและ

กนทางาน

ประมาณ

ทย

สารบญ

คานา

บทสรปผบรหาร 1

บทท 1 การเปลยนแปลงทางประชากร และขอมลสถตทสาคญเกยวกบผสงอาย 7 1.1 สถานการณดานประชากร 8 1.2 กระบวนการทางประชากรทนาไปสการสงอายทางประชากร 12 1.3 สถานการณดานสงคมและเศรษฐกจ 14 1.4 สถานการณดานสขภาพ 23 1.5 ขอมลทนาสนใจ 26

บทท 2 นโยบาย แผน และกฎหมายเพอการพฒนาผสงอาย 29 2.1 นโยบาย 30 2.2 การพฒนาการของประเดนดานผสงอายและสงคมสงวยในแผนพฒนาเศรษฐกจ 40 และสงคมแหงชาต 2.3 แผนผสงอายแหงชาต 42 2.4 กฎหมาย 50

บทท 3 พฒนาการเชงระบบ ดานสาธารณสข เศรษฐกจ บรการทางสงคม 53 และสวสดการทางสงคม 3.1 ระบบการดแลสขภาพและการสาธารณสข 54 3.2 ระบบหลกประกนทางเศรษฐกจ 67 3.3 ระบบบรการทางสงคมและสวสดการทางสงคม 77 3.4 ระบบการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมของผสงอายและชมชน 80 3.5 บรการดานทอยอาศย 83 3.6 การคมครองสทธและเสรภาพของผสงอาย 86 3.7 บรการสาธารณะ 87

บทท 4 สถานการณเดนรอบป 89 4.1 ผสงอายแหงชาต ประจาป พ.ศ.2554 90 4.2 ผสงอายทเปนศลปนแหงชาต 92 4.3 บทบาทภาคเอกชนกบงานดานผสงอาย 95

บรรณานกรม 97

ภาคผนวก 100

สารบญตาราง

ตารางท 1.1 การอยอาศยของประชากรสงอาย จาแนกตามเขตทอยอาศย 17 พ.ศ.2537 - พ.ศ.2554

ตารางท 1.2 อตราการวางงานของประชากรอาย 40-59 ป และประชากรอายตงแต 18 60 ปขนไป พ.ศ.2550 - พ.ศ.2554

ตารางท 1.3 รอยละทตองการทางานในประชากรสงอายทไมไดทางานในชวง 7 วน 19 กอนวนสารวจ จาแนกตามเพศ และเขตทอยอาศย พ.ศ.2550 และ พ.ศ.2554

ตารางท 1.4 รอยละผทยากจน จาแนกตามกลมอาย และเขตทอยอาศย พ.ศ.2543 - พ.ศ.2553 22 ตารางท 1.5 รอยละของประชากรสงอายทมขอจากดในการทากจวตรประจาวน 23

(ภาวะทพพลภาพ) จาแนกตามกลมอาย และเพศ พ.ศ.2550 และ พ.ศ.2554 ตารางท 1.6 การกระจายรอยละตามระดบความซมเศราของผสงอาย จาแนกตามกลมอาย เพศ 24

และเขตทอยอาศย พ.ศ.2546-47 และ พ.ศ.2551-52 ตารางท 2.1 คาแถลงนโยบายของรฐบาลทเกยวของกบผสงอายยอนหลงตงแตรฐบาล 31

ป พ.ศ.2526 ถงรฐบาลปจจบน ตารางท 2.2 พฒนาการแผนและการดาเนนงานดานผสงอายทสาคญ 45 ตารางท 3.1 จานวนและความตองการกาลงคนดแลผสงอาย 65

สารบญแผนภม

แผนภมท 1.1 สดสวนของประชากรแบงตามกลมอาย 3 กลมใหญๆ เปรยบเทยบระหวาง 8 ป พ.ศ.2503 และ พ.ศ.2553

แผนภมท 1.2 รอยละของประชากรสงอาย พ.ศ.2537 – พ.ศ.2553 9 แผนภมท 1.3 อตราเพมประชากรรวมเปรยบเทยบกบประชากรวยสงอาย 9

พ.ศ.2503 - พ.ศ.2553 แผนภมท 1.4 อตราสวนพงพงทเปนผสงอาย (ตอประชากรอาย 15-59 ป 100 คน) 10

และรอยละของ ประชากรสงอายในวยปลาย (อายตงแต 80 ปขนไป) พ.ศ.2503 - พ.ศ.2553

แผนภมท 1.5 รอยละของประชากรทมอายตงแต 80 ปขนไป จาแนกตามเพศ 11 พ.ศ.2503 – พ.ศ.2553

แผนภมท 1.6 อตราเจรญพนธรวม (Total Fertility Rate, TFR) พ.ศ.2517-19 – พ.ศ.2564 12 แผนภมท 1.7 อายคาดเฉลยเมอแรกเกด จาแนกตามเพศ พ.ศ.2517-19 – พ.ศ.2564 13 แผนภมท 1.8 รอยละของประชากรสงอายทไมไดเรยนหนงสอ จาแนกตามเพศ 14

พ.ศ.2537 – พ.ศ.2554 แผนภมท 1.9 รอยละของประชากรสงอายทจบการศกษาสงกวาระดบประถมศกษา 14

จาแนกตามเพศพ.ศ.2537 – พ.ศ.2554 แผนภมท 1.10ก การกระจายรอยละของประชากรสงอาย ตามสถานภาพสมรส 15

พ.ศ.2537 และ พ.ศ.2554 แผนภมท 1.10ข รอยละของประชากรสงอายทเปนโสด หมาย หยา/แยกกนอย 16

จาแนกตามกลมอาย และเพศ พ.ศ.2537 และ พ.ศ.2554 แผนภมท 1.11 รอยละของประชากรสงอายททางานเชงเศรษฐกจ จาแนกตามเพศ 18

และเขตทอยอาศยพ.ศ.2548 – พ.ศ.2553 แผนภมท 1.12ก รอยละของประชากรสงอายทไดรบเบยยงชพ จาแนกตามเพศ 20

และเขตทอยอาศย พ.ศ.2545-พ.ศ.2554 แผนภมท 1.12ข รอยละของประชากรสงอายทไดรบเงนบาเหนจบานาญ 21

จาแนกตามเพศ และเขตทอยอาศย พ.ศ.2545 - พ.ศ.2554 แผนภมท 1.13 รอยละของผสงอายทเปนโรคเรอรงแตละโรค โดยการวนจฉยของแพทย 25

พ.ศ.2546-47 และ พ.ศ.2551-52 แผนภมท 1.14 ทศนคตเชงบวกของประชากรอาย 18 - 59 ป ทมตอผสงอาย 26

พ.ศ.2550 และพ.ศ.2554

แผนภมท 1.15 การกระจายรอยละของประชากรตามกลมอาย 3 กลมใหญๆ 27 จาแนกตามประเทศในอาเซยน พ.ศ.2553

แผนภมท 1.16 การกระจายรอยละของประชากรตามกลมอาย 3 กลมใหญๆ 28 จาแนกตามประเทศในอาเซยน พ.ศ.2573

บบบ

บทสรบทสรบทสร

รปผบรปผบรปผบบรหาบรหาบรหาารราร

1

2

บทส

ใทางประระบาดวตามวย ประเทศอยางรวด

กวาผชาสวนใหญการศกษเปนหมาการเพมกบบตรม

ไมวาจะหรอมขอประชาก

ผสงอายประเดนระบบสาไมวาจะใหสอดคการปองโดยเนนการคลงดานผสทสอดคลการทจะ

สรปผบ

ในชวง 50 ปะชากรจากภทยาจากโรคทาใหสงคมไศจงเปลยนจาดเรวในปจจบ

หากพจารณาย ทาใหผหญในกลมผสษาระหวางผาย (เนองจามขนของสดสมแนวโนมลด

การมอายยนเปนภาวะสขอจากดในกากรวยอน

จากขอมลเชยไดรบความสนทาทายในสงาธารณสขดะเปนในดานคลองตอความกนโรค การก

นการมสวนรวง การจดโคงอาย แมวาลองกบความใหระบบสาธ

บรหาร

ปทผานมาสงคภาวะการเกดระบาดและโรทยเปลยนจาากการเพมปบนและยงทว

ณาลกษณะทสหญงสงอายมสงอายวยปลาผสงอายชายกคสมรสเสยสวนผสงอายดลงในขณะทก

นยาวขนตามขภาพทถดถอารดาเนนกจว

ชงประจกษทสนใจมากขนงคมสงวย แลเหมอนจะเรนการขยายเมตองการและกระจายอานาวมของภาคเรงสรางองคาระบบสาธามตองการในสธารณสขมปร

คมไทยเผชญดสง ตายสงรคตดตอ มาากสงคมเยาวประชากรวยเความรวดเรว

สาคญของปรมจานวนแลายผสงอายใและหญงลดยชวต) สงกวยทเปนโสด การอยตามล

มมาดวยประอยลงตามวย วตรประจาวน

นาเสนอมาอนเปนลาดบ มละประเดนทรมมการปรบเปาหมายผระใหบรการทสาจสทองถนหครอขาย การคกรใหมหนวารณสขไทยสงคมสงวย แะสทธภาพแล

ญกบการเปลยมาสการเกดสโรคเรอรงแววย สสงคมสเดกอยางรวดวตอไปอกใน

ระชากรสงอาะสดสวนมาในปจจบนมกดลง ผสงอายวาผสงอายชและการยายลาพงหรออยก

ะเดนทาทาย การเจบปวยน และการต

อยางตอเนองมการพฒนานาทายตอคณบตวใหทนกร บบรการใหสะดวกรวดเรหรอโรงพยาบรพฒนากาลวยงานเฉพายจะมการพฒแตการเปลยละมความยง

ยนแปลงอยาดตาตายตา และโรคทเกดสงวย ประเดนดเรวในอดต 20-30 ปขาง

ายไทยในปจกกวาผชายการศกษาสงยหญงจะมสชาย นอกจากยถนของบตรกบคสมรสเทา

ยตอคณภาพยดวยโรคเรอกอยในภาวะ

งในชวงทศวนโยบาย แผ

ณภาพชวตผสกบการกาวเหครอบคลมรวแกผสงอายบาลสงเสรมสงคนดานสาธาะดแลแผนฒนาไปอยานเปนสงคมสยน จงตองอ

งมากและรวประกอบกบจากความเสนทาทายตอก เปนการเพมงหนา

จบนจะพบวยสงอายและงขนกวาในอสดสวนผทเปกนการลดลงรสงผลใหแบานนเพมขน

พชวตของผสอรงและการอะความยากจ

วรรษทผานมน และระบบสงอาย ในกาขาสสงคมสมประชากรทย การเนนกาสขภาพประจาธารณสข กายทธศาสตรงมาก และมสงวยนนเปนาศยการผลก

ดเรว การเปบการเปลยนอมสภาพขอการพฒนาทย มประชากรว

าผหญงมอากลายเปนปอดตและชองปนโสด หยารงของภาวะเจบบแผนการ

สงอายหลายยในภาวะทพจนในสดสวน

มา ทาใหประบตางๆ ทจะมารพฒนาเชงรสงวยกอนระทกวยและจดารสงเสรมสขาตาบล การใรปฏรประบบรและการดามทศทางกานไปอยางรวดกดนใหการดา

ลยนผานผานทาง งรางกายยงยนของวยสงอาย

ยยนยาวประชากร งวางทาง ราง และ จรญพนธ อยอาศย

ยประการ พพลภาพ นทสงกวา

เดนเรองมารองรบระบบนน ะบบอนๆ ดบรการ ภาพและใหบรการบการเงนเนนงาน ารพฒนา ดเรวมาก าเนนการ

3

เปนไปในอตราทรวดเรวยงขนกวาทเปนอยในปจจบน เชน การดแลระยะยาวยงเปนเพยงโครงการ นารอง โครงการเหลานหากไดผลดควรเรงขยายผลใหครอบคลมทวประเทศ การวางแผนกาลงคน ทงในระดบวชาชพและผดแลใหไดทงปรมาณและคณภาพกเปนเรองสาคญสาหรบการรองรบสงคมสงวย นอกจากนควรมการพฒนาระบบดแลขนกลางเชน การดแลระยะสนภายหลงจากผสงอายออกจากโรงพยาบาล หรอการชวยดแลในชวงกลางวนเปนตน

ระบบหลกประกนทางเศรษฐกจเพอยามสงอายมการพฒนามาเปนลาดบเชนกน นบตงแต พ.ศ.2525 เปนตนมาจนถงปจจบน (พ.ศ.2554) รฐบาลไดสรางหลกประกนรปแบบตางๆ อยางตอเนอง แนวทางแรกทรฐบาลใช ไดแก การขยายระบบบานาญภาครฐ จากเดมทมเฉพาะกลมขาราชการสวนกลางและสวนภมภาค (รวมกลมขาราชการสวนทองถน) ทเกษยณอายทไดรบเงนบานาญจากรฐบาล ในชวงสามสบปทผานมา รฐบาลไดขยายความครอบคลมของระบบบานาญไปยงประชาชน กลมตางๆ อยางตอเนอง มการจดตงกองทนสงเคราะหตามพระราชบญญตโรงเรยนเอกชนเพอครและครใหญในโรงเรยนเอกชนการจดตงกองทนประกนสงคมเพอลกจางในสถานประกอบการ การจดตงกองทนการออมแหงชาตหรอการปรบปรงสทธประโยชนของสมาชกกองทนประกนสงคมตามมาตรา 40 เพอขยายหลกประกนไปยงกลมประชากรวยทางานททางานนอกระบบ รวมไปถงการปรบเปลยนแนวคดของการจดสรรเบยยงชพไปใหผสงอายทขาดหลกประกนทเปนทางการจากภาครฐอยางถวนหนา

อกแนวทางหนงเปนการสงเสรมการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจยามชราภาพผานมาตรการทางภาษอากร โดยการกาหนดใหมคาลดหยอนภาษรายไดประเภทตางๆ เพอการประหยดภาระภาษเงนไดบคคลธรรมดาและการงดเวนไมเกบภาษกบเงนไดบางประเภททเปนหลกประกนทางเศรษฐกจยามชราภาพ ลกษณะของมาตรการมทงทเปนมาตรการเพอบรรเทาภาระภาษอากรใหแกผสงอาย มาตรการเพอสรางแรงจงใจประชากรวยทางานในการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจยามชราภาพ และมาตรการสงเสรมการสรางหลกประกนดานตางๆใหกบบพการ

การพฒนาเชงระบบของบรการทางสงคมนน ดเหมอนจะมพฒนาการทลาชากวาระบบอน ในอดตทผานมา หนวยงานภาครฐเปนหนวยงานหลกทร บผดชอบระบบบรการทางสงคมและ สวสดการสงคม โดยในระยะเรมแรกเปนการใหบรการในลกษณะของการสงเคราะห เชนการจดใหมสถานสงเคราะหคนชรา ศนยอเนกประสงคสาหรบผสงอายในชมชน หลงการประกาศพระราชบญญตผสงอาย ในป พ.ศ.2546 หนวยงานภาครฐและเอกชนไดเขามามสวนรวมในการดาเนนการใหบรการดานสงคมและสวสดการสงคมแกผสงอายในรปแบบตางๆ เพมมากขน เชน กองทนสวสดการชมชน บรการดานทอยอาศย สาหรบสวสดการสงคมอนๆ นน ดาเนนการโดยภาครฐ ในการคมครองสทธและเสรภาพของผสงอาย และการบรการสาธารณะ อาจสรปไดวาในชวงกอนป พ.ศ.2546 เปนยคของ การสงเคราะหและการสงเสรมผสงอาย ตงแต พ.ศ.2546 จนถง ปจจบน เปนยคของสวสดการ การสงเสรมผสงอาย และการวางรากฐานกลไกการพฒนาระบบการดาเนนงานดานผสงอาย การพฒนาการเชงระบบในอนาคต ควรจะเนนการสรางความความเปนปกแผนและความยงยนของระบบสวสดการสงคม ระบบหลกประกนทางเศรษฐกจ การพฒนาระบบการดแลระยะยาว การพฒนาระบบ การดแลทบานและภายในชมชน และการดแลในระยะกลาง

4

ในภาพรวม แมวาประเทศไทยจะมนโยบาย และพฒนาการเชงระบบในการทางานดานผสงอายดขนเปนลาดบ แตผลการดาเนนงานดานผสงอาย ยงไปไดไมรวดเรวนกเมอเปรยบเทยบกบอตราความเรวของการสงวยทางประชากรของประเทศ การดาเนนงานทผานมายงขนอยกบนโยบายหรอความสนใจของผนาประเทศเปนสาคญการเปลยนผบรหารนาไปสการเปลยนแปลงนโยบาย ทาให การดาเนนงานไมมความตอเนอง ขาดการตอยอด หรอลาชากวาทควรจะเปน เพอใหมการพฒนา เชงระบบอยางตอเนอง นาทจะมการปรบกลไกในการดาเนนงานดานผสงอาย ดงน 1) พจารณาจดตง สานกคณะกรรมการผสงอายแหงชาต (หรอสานกงานคณะกรรมการผสงอายและครอบครวแหงชาต) 2) จดทา "แผนแมบทระบบสวสดการและบรการเพอรองรบสงคมสงอาย" 3) หากมการรางรฐธรรมนญใหม ไมควรกาหนดอายของความเปนผสงอาย และแมแต พรบ. กไมควรกาหนด แตใหเปนไปตามกฎหมายลก เพอใหเกดความยดหยนในนยามของผสงอาย ซงจะมผลตอสทธ และการไดรบสวสดการตางๆ ซงจะมการแปรผนไปตามเวลา

จากการทบทวนสถานการณดานผสงอายในป พ.ศ.2554 พบประเดนเรงดวนทสามารถดาเนนการไดทนทและสามารถทาใหการดาเนนงานดานผสงอายของประเทศไทยสมฤทธผลอยางเปนรปธรรมไดภายในระยะเวลาอนสน มดงน

1. การเรงดาเนนการเรองการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจในสงคมสงวยดวยการสงเสรม การออม

จากขอมลทางประชากรชชดวา ประชากรสงอายจะเพมขนอยางรวดเรวมาก ดวยขอจากดทางดานการเงนการคลงของประเทศ การทจะใหหลกประกนทางเศรษฐกจแกประชากรสงอาย โดยใหรฐรบภาระแตฝายเดยวคงเปนไปไดยาก ดงนนเพอใหผสงอายไทยในอนาคตมหลกประกนทางเศรษฐกจ ทมนคงควรตองมการเตรยมการในหลากหลายรปแบบ ซงการออมนบเปนเรองสาคญประการหนง ทผานมารฐไดมการประกาศใชพระราชบญญตกองทนการออมแหงชาต และจดตงสานกงานไปแลว เพอใหเกดผลอยางจรงจงจงควรเรงดาเนนงานใหเกดผลอยางเปนรปธรรมโดยเรวทสด ทงนเพอคณภาพชวตของผสงอายและการพฒนาอยางยงยนของประเทศ

2. รฐบาลควรผลกดนใหเกดการแปลงแผนผสงอายแหงชาตไปสการปฏบตอยางเปนรปธรรมดวยการจดสรรงบประมาณรองรบ

แมประเทศไทยจะมแผนผสงแหงชาตฉบบท 2 ซงเปนแผนระยะยาวและคอนขางครอบคลม ทงประเดนดานการพฒนาคณภาพชวตของประชากรสงอาย และการเตรยมการเพอรองรบสงคมสงวย แตปญหาทพบคอ การขาดการแปลงแผนไปสการปฏบต ประกอบกบขอมลเชงประจกษตางกยนยนถงการเปลยนเปนสงคมสงวยของประเทศไทยในอตราทเรวมาก เรองผสงอายจงเปนเรองดวนและสาคญ ไมอาจรงรอได รฐบาลจงควรมนโยบายในการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตของผสงอายอยางจรงจง ดวยการผลกดนใหหนวยงานตางๆ นาแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 ไปปฏบตใหเกดผลโดยการจดสรรงบประมาณในดานนใหแกทกหนวยงานทเกยวของ โดยถอเปนงบประมาณพเศษสาหรบ การดาเนนงานดานผสงอายเพมเตมจากงบประมาณประจาปของแตละหนวยงาน

5

3. ควรผลกดนและสนบสนนใหทองถนเพมบทบาทในการดแลสงเสรมคณภาพชวตผสงอาย ในชมชนของตนใหมากยงขน

ชมชนและทองถนใหความสนใจกบประเดนเรองผสงอายมากขนกวาในอดต แตยงขาดขอมล ทเปนระบบเกยวกบผสงอายในดานศกยภาพ ปญหาและความตองการขาดกาลงคนทมความรความเขาใจ ในการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตผสงอาย และการใชงบประมาณทาไดในวงจากดเนองจากขอจากดทางดานกฎหมาย เพอเพมบทบาทดงกลาว จงควรมการปรบแกกฎหมายเพอลดอปสรรคในการดาเนนงานขององคกรปกครองสวนทองถน รวมทงควรมหนวยงานทคอยเปนพเลยงเพอแนะนาและสงเสรมการทางานขององคกรปกครองสวนทองถนในการทางานดานผสงอาย

7

บททบททบทท

ประประประ

สสาสา

ท ท ท 1 1 1 กาการการ

ะชากร ะชากร ะชากร

สาคญเกาคญเกาคญเก

รเปลยรเปลยรเปลย

และข และข และข

กยวกบกยวกบกยวกบ

ยนแปลยนแปลยนแปล

ขอมลสอมลสขอมลส

บผสงอบผสงอบผสงอ

ลงทางลงทางลงทาง

สถตทถตทสถตท

อายายาย

8

บทท

การเป

และข

1.1 สถ

1.1.1 จา

ประชากเปนประมเพมขนอประชาก13.2 ใน

ภาวะเจรในปจจบวยเดกลประชาก

แผนภม

ทมา: ค

รองศาจฬาลงกร

1

ปลยนแป

อมลสถต

านการณด

ากเยาววยส

ประชากรไทกรวยสงอาย (มาณ 8.5 ลาอยางชาๆ แกรสงอายเพมป พ.ศ.2553

สาเหตสาคญรญพนธหรอภบนมบตรโดยดลงเปนลาดกรไทยในปจจ

มท 1.1 สดส และ

ป พ.ศ.250

43.2%

วย

คานวณจากขอ

สตราจารย ดรรณมหาวทยาล

ลงทางปร

ตทสาคญ

ดานประชา

สงวย

ทยเพมจาก 2(อายตงแต 6านคนในปพ.ศละเรมเพมในมขนจากรอย3 (แผนภมท

ญของการเพภาวะการเกดเฉลยนอยกวบอยางรวดเรจบนจงเปลยน

สวนของประช พ.ศ.2553

03 (26.2 ลาน

52.2%

4

ยเดก (0-14 ป)

อมลสามะโนปร

ร.วพรรณ ประจลย

ระชากร

เกยวกบผ

ากร

26.2 ลานค60 ปขนไป) เศ.2553 (แผนอตราทรวดละ 4.6 ใน1.2)

มสดสวนขอด ซงเมอ 50 วา 2 คน การรว จนนามาสนจากประชาก

ชากรแบงตาม

นคน)

%

4.6%

) วยแร

ระชากรและเคห

จวบเหมาะ และ

ผสงอาย*

คน เปนกวา 6เพมขนเปนลผนภมท 1.1) โดเรวขนนบต นป พ.ศ.2503

งประชากรส ปทแลวผหญรเปลยนแปลงสการเพมขนขกรเยาววยเป

มกลมอาย 3

รงงาน (15-59

หะ พ.ศ.2503

ะ ชลธชา อศว

*

63 ลานคนลาดบเชนกน โดยสดสวนทตงแตป พ.ศ.3 เปนรอยละ

สงอายอยางรญงคนหนงมบงดงกลาวสงผของสดสวนขนประชากรส

กลมใหญๆ

ป พ

ป) วยส

และ พ.ศ.2553

นรนดร วทยา

น ในชวง 50 จาก 1.2 ลทเปนประชาก2523 เปะ 5.5 ในป พ

รวดเรวเนองบตรโดยเฉลผลใหสดสวนของประชากรสงวย

เปรยบเทยบ

พ.ศ.2553 (6

19.8%

67.

สงอาย (60 ปข

3 ของสานกงาน

าลยประชากรศ

ปทผานมาานคนในป พกรสงอายในระปนตนมา สดพ.ศ.2523 แล

มาจากการลยมากกวา 6 นและจานวนปรวยสงอาย โ

บระหวางป พ

63.8 ลานคน

.0%

1

ขนไป)

นสถตแหงชาต

ศาสตร

า จานวนพ.ศ.2503 ะยะแรกๆ สวนของละรอยละ

ลดลงของ คน และประชากรครงสราง

พ.ศ.2503

น)

3.2%

ต.

แผนภม

ทมา: คา

1.1.2 สง

อยางตอทอตรากประชาก

สงคมไท

แผนภม

ทมา: คา

มท 1.2 รอยล

านวณจากขอม

งคมสงวย :

ประชากรไอเนอง จากรอการเพมของกรสงอายมมา

การทอตราเทยไดกาวสสง

มท 1.3 อตรา

4.6

2503

3.2

2503

อตรา


ละของประชา

มลสามะโนประ

อตราเพมข

ทยเพมขนชอยละ 3.2 ตองประชากรสากกวารอยละ

พมประชากรงคมสงวยแลว

าเพมประชาก

4.9

2513

อตราเพมตอ

2.7

3.3

2513

าเพมตอป

มลสามะโนประช

ากรสงอาย พ

ชากรและเคหะ

องประชากร

ชาลงกวาในอปในป พ.ศ.สงอายมระดบะ 3 ตอป (แผ

รสงอายมระดว

กรรวมเปรยบ

5.5

2523

อป

2.7

3.8

2523


พ.ศ.2537 – พ

ะ พ.ศ.2503 -

รวยสงอาย

นอดตมาก โ.2503 เหลอบสงกวาอตรผนภมท 1.3)

ดบสงกวาอต

บเทยบกบปร

7.4

2533

2.0

5.0

2533

ะ พ.ศ.2503 - พ

พ.ศ.2553

พ.ศ.2553 ของ

สงกวาอตรา

โดยอตรากาเพยงรอยละ ราเพมประช

ตราเพมประช

ระชากรวยสง

4

9

3 2

1.

0

3 2


งสานกงานสถต

าการเพมขอ

ารเพมของป 0.7 ตอปในชากรรวม โด

ชากรรวมน เ

งอาย พ.ศ.25

9.5

543

.10

3.7

543


ตแหงชาต.

องประชากร

ประชากรไทนป พ.ศ.2553ดยอตราการ

เปนเครองชใ

503 - พ.ศ.25

13.2

2553

ป

0.7

3.9

2553

ป

รวมวยสงอาย


รรวม

ทยลดลง 3 ในขณะ เพมของ

ใหเหนวา

553

ป พ.ศ.

ป พ.ศ.

ย

9

10

1.1.3 จา

คอ กลม60 ขการดแลครอบครการดแล

ภาพทไดวยเดกล(แผนภมลดลงกว

ประชากพ.ศ.250

สงอายมเกอหนน

แผนภม

ทมา: คา

อตรา

ากการเกอห

หากจดกลมมเดก (อายนอขนไป) ซงกลลเกอหนนปรรว) หรอโดยลประชากรใน

การวดถงกาดจากขอมลสดลงเปนลาดมท 1.4) ซงหวาในอดตมาก

ไมเพยงแตจกรสงอายในว03 เปนกวารอ

ขอมลดงกลามแนวโนมทจนหรอพงพาผ

มท 1.4 อตรประช


8.8

8.9

2503

สวน / รอยละ

หนนเดกสกา

ประชากรอยอยกวา 15 ปลมวยทางานระชากรวยเดยทางออมดวนวยตางๆ

ารเปนทพงพสามะโนประชดบ ในขณะทหมายความวก แตกลบตอง

จานวนประชยปลาย (อายอยละ 12.8 ใ

าวสะทอนใหจะสงวยขนเปผอนสงสด

ราสวนพงพงทชากรสงอายใ


9.8

8.2

2513

ะ

ารเกอหนนผ

ยางคราวๆตาป) กลมทางานเปนกลมทมดกและวยสงยการมสวนร

งหรอเปนผใชากร ตงแตชวงทศวรรษวา ประชากรงมาแบกรบภ

ชากรสงอายจยตงแต 80 ปในป พ.ศ.255

เหนวาไมใชปนลาดบ ซง

ทเปนผสงอาในวยปลาย (


9.7

9.3

2523

อตราสวนรอยละขอ

ผสงวย

ามบทบาทในาน/วยแรงงานมบทบาทอยาอายไมวาโดรวมในการท

หการเกอหนป พ.ศ.2503ษหลงๆ น อตรวยแรงงานรภาระในการด

จะมแนวโนมปขนไป) เพม53

สงคมเปลยนงในชวงวยป

าย (ตอประช(อายตงแต 8

ะ พ.ศ.2503 -

11.6

31

2533

นพงพงทเปนผองผสงอายวย

นทางเศรษฐกน (อาย 15-5างมากในเชงยทางตรง (ค

ทางาน ทารา

นนนนสามาร3 เปนตนมา ตราสวนพงพรบภาระในกแลเกอหนนป

มเพมขนอยาขนอยางมาก

นเปนสงคมสลายของวยส

ชากรอาย 15-80 ปขนไป) พ


6

14.

1.0

3 25

ผสงอายยปลาย

กจ อาจแบงไ59 ป) และกลงเศรษฐกจ แคอการเปนลยไดหรอเสย

ถพจารณาได แสดงใหเหนพงวยสงอายกการดแลเกอหประชากรสงอ

งมาก แตจากดวยเชนกน

งวยแลวเทานสงอายน นาจ

-59 ป 100 คพ.ศ.2503 - พ


.4

19.2

10.2

543

ไดเปน 3 กลลมสงอาย (อและเปนกลมลกหลาน หรยภาษ เพอให

ดจากอตราสนวา อตราสวกลบเพมขนอหนนประชากอายแทน

านวนและสดน จากรอยละ

นน แตกลมปจะเปนชวงท

คน) และรอพ.ศ.2553


2

12.8

2553

ป

ลมใหญๆ อายตงแต ทตองให อสมาชกหรฐใชใน

วนพงพง วนพงพง อยางมาก กรวยเดก

สวนของ 8.9 ในป

ประชากรทตองการ

อยละของ

ป พ.ศ.

1.1.4 ผห

ในวยปลและสดส

แผนภม

ทมา: คา

1

หญงกลายเป

ขอมลจากสลาย (อายตงแสวนของผทม

มท 1.5 รอย


62.337.7

2503

รอยละ

07,006 คน

ปนประชากร

สามะโนประชแต 80 ปขนไอายตงแต 80

ละของประช


63.236.8

2513

138,571 คน

รสวนใหญใ

ชากรในชวงไป) เพมขนก0 ปขนไปเปน

ชากรทมอายต


62.0

38.0

252

ชาย

น

226,137

นชวงวยปล

50 ปทผานกวา 10 เทาตนผหญงมากก

ตงแต 80 ปข

ะ พ.ศ.2503 -

0

0

3 2

หญง

7 คน

442,

ลาย

นมา แสดงใหตว (แผนภมทกวาผชาย

นไป จาแนก


60.5

39.5

2533

,915 คน

5

หเหนวาจานท 1.5) ทเหน

กตามเพศ พ.ศ


61.4

38.6

2543

585,877 คน

นวนประชากนไดชดเจนคอ

ศ.2503 – พ.


60.1

39.9

2553

1,093,149 ค

กรสงอาย อ จานวน

.ศ.2553

ป พ.ศ.

คน

11

12

1.2 กร

ของการ

1.2.1 กา

เจรญพนโดยระบRate) คสตร 1 คประมาณประชาก

แผนภม

ทมา: สา *ส

พ

25

ระบวนการ

ปจจยทางปรเกด และการ

ารลดภาวะเจ

การเพมขนนธ ซงปรากฏบบสมครใจขนอ จานวนบตคน ในป พ.ณ 1.6 ในปพ.กรวยเดกลดล

มท 1.6 อตร

านกงานสถตแสานกงานคณะก.ศ.2553 – พ.ศ

4.9

517-19

รทางประชา

ระชากรทนารลดภาวะการ

จรญพนธ

ของสดสวนฏชดเจนภายหนในป พ.ศ.2ตรโดยเฉลยทศ.2517-19 .ศ.2554 (แผลง และสดสวน

ราเจรญพนธร

หงชาต. การสากรรมการพฒนศ.2583.

2.7

2528-29

ากรทนาไป

ไปสการสงอรตายของประ

ประชากรวยหลงจากทมก2513 จากขอทสตรคนหน เหลอเพยงปนภมท 1.6) นประชากรส

รวม (Total F

ารวจการเปลยนาเศรษฐกจแล

2.0

2538-39

ปสการสงอ

อายทางประชะชากรโดยเฉ

ยสงอายอยาการประกาศนอมลแสดงใหนงมตลอดวยประมาณ 1.การลดระดบ

สงอายเพมขน

Fertility Rate

ยนแปลงของประสงคมแหงชา

1.7

2548-4

อ

อายทางปร

ชากรม 2 ปจฉพาะในกลมผ

างรวดเรวมสนโยบายประชเหนวาอตราเจรญพนธได.7 คนตอสตบภาวะเจรญพนในทสด

e, TFR) พ.ศ.

ระชากร (SPC)ต. การคาดปร

1

49 255

ตราเจรญพน

ะชากร

จจย ไดแก กผสงอาย

สาเหตหลกมชากรทเนนกเจรญพนธรวดลดลงเปนลร 1 คนในปพนธอยางรวด

.2517-19 – พ

) พ.ศ.2517-19ระมาณประชาก

.6

54*

นธรวม (TFR)

ารลดลงอยา

มาจาก การการวางแผนควม (Total าดบ จาก 4.ป พ.ศ.2548ดเรวทาใหสด

พ.ศ.2564

9 - พ.ศ.2548-4กรของประเทศไ

1.5

2564*

ป

งรวดเรว

ลดระดบ ครอบครว

Fertility .9 คนตอ-49 และดสวนของ

49. ไทย

ป พ.ศ.

1.2.2 กา

ยนยาวขเมอแรกโดยเฉล64 ป ในคาดเฉล

รบวทยาโดยเฉพ

อยางไรลดลงดวสดสวนข

แผนภม

ทมา: ส *ส

พ

58.06

2517-

จาน

ารลดการตา

การลดการตขนเปนลาดบเกด (Life Eย ซงมแนวโนป พ.ศ.25ยเมอแรกเกด

การลดภาวะาการแพทยสาะอยางยงดา

การลดภาวะกตามในปจวย ดวยเหตนของผสงอายจ

มท 1.7 อาย

สานกงานสถตแสานกงานคณะก.ศ.2553 – พ.ศ

63.863.868

-19 2528-2

นวนป

าย (คนไทยม

ตายตลอดเวบ โดยผหญExpectancy โนมเพมขนโ17-2519 เปดเพมจาก 58

ะการตายของสมยใหมจากานอนามยแม

ะการตายในรจบนการตานหากสามารถจะยงเพมขนใ

ยคาดเฉลยเม

แหงชาต. การสกรรมการพฒนศ.2583.

65.68.9 70

29 2532

มอายยนยา

ลาทผานมาทงจะมอายยนat Birth)

โดยตลอด อาปนประมาณ8 ป เปนประม

งประชากรในกประเทศทพมและเดก ทา

ระยะแรกจงเยของทารกแถลดภาวะกาในอนาคต

อแรกเกด จา

สารวจการเปลยนาเศรษฐกจแล

67.70.9 72.

2534

วขน)

ทาใหประชานยาวกวาผชคอจานวนปทายคาดเฉลย 78 ป ในปจมาณ 71 ปใน

นชวง 50 ปทผพฒนาแลว ปใหเดกแรกเก

ปนผลใหประและเดกลดลารตายของกล

าแนกตามเพศ

ยนแปลงของปะสงคมแหงชา

69.9.4 74.9

2538-39

ชาย

ากรไทยทงชชายเลกนอยทเมอเดกเกดเมอแรกเกดจจบน (พ.ศนชวงเวลาเด

ผานมา สวนใระกอบกบกกดมโอกาสท

ะชากรในวยงมาก และกลมประชากรว

ศ พ.ศ.2517-

ระชากร (SPCต. การคาดปร

69.99 77.6

9 2548-49

หญง

ชายและหญงย ดงจะเหนไดมาแลวจะมโของผหญงไ

ศ.2554) สวนยวกน (แผนภ

ใหญเปนผลมการพฒนาดาจะรอดชวตม

เดกมสดสวนการตายของปวยสงอายให

-19 – พ.ศ.2

C) พ.ศ.2517-1ระมาณประชาก

70.66 77.7

2554*

มแนวโนมทไดจากอายคโอกาสมชวตทยเพมจากปนผชายไทยภมท 1.7)

มาจากการพฒานบรการสาธมากขน

นเพมขนอยาประชากรวยตาลงอกกจะ

564

9 - พ.ศ.2548-กรของประเทศไ

72.879.4

2564*

ทจะมอาย คาดเฉลย ตตอไปได ประมาณ จะมอาย

ฒนาหรอธารณสข

งรวดเรว ยอนๆ ได ะสงผลให

-49. ไทย

ป พ.ศ.

13

14

1.3 สถ

1.3.1 กา

ผสงอายลดลงตาสงกวารระหวางก

แผนภม

ทมา: ปรขอ

แผนภม

31

รอยล

ร

ทมา: ปข

านการณด

ารศกษา

หากพจารณยรนหลงจะมกามลาดบจากปะดบประถมศการศกษาขอ

มท 1.8 รอย

ระมวลผลจากของสานกงานสถ

มท 1.9 รอยพ.ศ

1.4

19.4

40.9

2537

ะ

6.9

10.7

3.8

2537

รอยละ

ประมวลผลจากของสานกงานส

ดานสงคมแ

ณาจากขอมลการศกษาดกปพ.ศ.2537-ศกษากลบเพองชายและหญ

ละของประช

ขอมลโครงการถตแหงชาต

ละของประชา.2537 – พ.ศ

20.7

9

กขอมลโครงกาสถตแหงชาต

และเศรษฐ

ลการสารวจวาผสงอายใน-พ.ศ.2554 (แพมขนเปนลาญงไดลดลงเป

ชากรสงอายท

รสารวจประชาก

ากรสงอายทศ.2554

7

13.5

26.7

2545

9.2

13.7

5.4

2545ารสารวจประช

ฐกจ

จประชากรสนอดต ดงจะเแผนภมท 1.ดบ และเพมปนลาดบ (แผ

ทไมไดเรยนห

กรสงอายในปร

จบการศกษา

16.4

2

1

2ชากรสงอายในป

สงอายในปรเหนไดจากสด8) ในขณะทมขนในผสงอาผนภมท 1.9)

นงสอ จาแน

ระเทศไทย พ.ศ

าสงกวาระดบ

10.1

21.5

2550

รวม

9.5

13.6

6.2

2550ประเทศไทย พ

ะเทศไทยขดสวนผสงอาสดสวนผสงอายทงชายแล

นกตามเพศ พ

ศ.2537 - พ.ศ.2

บประถมศกษ

11.87

25

ชาย

11

15

7.

25พ.ศ.2537 - พ.ศ

องปตางๆ จยทไมไดเรยอายทไดรบกละหญง อกทง

พ.ศ.2537 – พ

2554

ษา จาแนกตา

.1

15.5

554

ป

หญง

1.8

5.0

.4

554

ป

ศ.2554

จะพบวา นหนงสอการศกษางชองวาง

พ.ศ.2554

ามเพศ

ป พ.ศ.

ป พ.ศ.

รวมชายหญง

1.3.2 สถ

เชงเศรษและอยดอยางไรกทเปนโสเพมจาก

แผนภม


มากกวามสดสวน

แนวโนมเสยชวต

ป พ.ศ.2537

ถานภาพสม

การมคสมรสษฐกจ มผทคดวยกนกบค โกตาม เปนทสดเพมจากรอกรอยละ 2.4 เ

มท 1.10ก กแ


เมอพจารณาผสงอายวยกนของผทเปนโ

นอกจากนยมลดลงเลกนมากกวาผสง

2.4%

31.1%

2.4%

มรส

สอยดวยกนนาคอยดแลยามโดยสดสวนดนาสงเกตวา อยละ 2.2 ในเปนรอยละ 2

การกระจายรและ พ.ศ.255


าตามอาย พกลาง (อาย 70โสดและหยา/แ

ยงพบวา สดนอยตามเวลางอายชาย

โสด สมร

2.2%

6

%

าจะสงผลใหผเจบปวย แผดงกลาวแทบ สดสวนของนปพ.ศ.25372.7

อยละของปร54


บวา ผสงอา0-79 ป) และผแยกสงกวาเพ

สวนผสงอาา และผสงอา

รสอยดวยกน

61.9%

ผสงอายมคณนภมท 1.10จะไมเปลยนผทเปนโสด

7 เปนรอยละ

ระชากรสงอา


ยวยตน (อายผสงอายวยปลพศชาย และม

ยทเปนหมาายหญงมแนว

สมรสแยก

ณภาพชวตทดก แสดงวา ก

นแปลงในระหหยา/แยก มแ 3.9 ในปพ.ศ

ย ตามสถาน


ย 60-69 ป) ลาย (อาย 80แนวโนมเพม

ยหรอคสมรวโนมทจะอย

กกนอย ห

59.9%

ด มคคด มกากวาครงของผหวางป พ.ศ.2แนวโนมเพมศ.2554 แล

ภาพสมรส พ

ศ.2537 และพ.

มแนวโนมเป0 ปหรอมากกขนตามเวลา

รสเสยชวตเพยในภาวะทเป

มาย หยา/

3.

%

ารชวยเหลอเผสงอายเปน2537 กบป พมขน กลาวคอละสดสวนทห

พ.ศ.2537

ศ.2554

ปนโสด และหกวา) และผสง(แผนภมท 1

พมขนตามอปนหมายหร

/แยก

.9%

4.7%

28.8%

2.7%

กอกลกนผทสมรสพ.ศ.2554 อ สดสวนหยา/แยก

หยา/แยกอายหญง .10ข)

อาย แตมอคสมรส

ป พ.ศ.255

15

54

16

แผนภม


1.3.3 กา

จากสมามกอยอพ.ศ.253แตมแนว

2.4

4.5

60-69

รอยละรอยละ

2.5

3.4

60-69

มท 1.10ข รแ


ารอยอาศยข

แบบแผนการาชกในครอบาศยกบบตร37 – พ.ศ.25วโนมทจะอย

2.0

5

3.2

70-79

ะะ

อ

หมาย

2.6

4

1.8

70-79

รอยละ

รอยละของปรและเพศ พ.ศ


ของผสงอาย

รอยอาศยมคครว โดยเฉพรคนใดคนห54 แสดงใหเตามลาพง ห

1.0

2.3

80-89

2537

อาย

1.1

8

1.1

80-89อาย

ระชากรสงอา.2537 และ พ


ย

ความสาคญกพาะอยางยงบนง จากขอเหนแนวโนมรออยลาพงก

1.8

2.9

90+

7 2554

22.2 19.6

60-69

รอยละ

1.11 0.3

90+

2537 2554

ยทเปนโสด พ.ศ.2554


บการดาเนนบตร ซงแบบอมลการสารมทลดลงอยางกบคสมรสเทา

1.12.1

ชายเพ

40.0

635.8

70-79

ะ

1.33

2.1

ชาย

4

หมาย หยา/แ


นชวตประจาวบแผนการอยรวจประชากงตอเนองของานนเพมมาก

3.0

5.3

หญงพศ

65.7

8

56.4

80-89อาย

3.3 3.1

หญงเพศ

แยกกนอย จา

ศ.2537 และ พ

วน และการไดอาศยของผสรสงอายในปงการอยอาศยกขน (ตารางท

85.9

4

75.0

90+

าแนกตามกล

.ศ.2554

ดรบการดแลสงอายไทยแประเทศไทยยในบานเดยท 1.1)

โสด

14.2 13.1

ชาย

25

เพศ

หยา/แยกก

ลมอาย

เกอหนนตเดมนนยตงแตป วกบบตร

44.8 41.1

หญง

537 2554

ศ

นอย

17

การลดลงของการอยกบบตรสวนหนงนาจะเนองมาจากผสงอายในรนหลงๆ มบตรนอยลงกวาในอดต ทงยงปรากฏวาผสงอายมแนวโนมทจะเปนโสดสงขนกวาในอดต อยางไรกตามการทไมไดอาศย อยในบานเดยวกบบตรนนไมไดหมายความวาผสงอายจะอยตามลาพงหรออยกนเองเสมอไป เพราะ ในสงคมไทยโดยเฉพาะในชนบทจะพบวาในหลายกรณผสงอายยงมบตรอยในละแวกบานหรออยในหมบานเดยวกน

เมอแยกพจารณาตามเขตทอยอาศย แนวโนมกเปนเชนเดยวกบภาพรวมของประเทศ แตผสงอายทอยในชนบทมสดสวนของผทอยกบบตรนอยกวาในเขตเมอง รวมทงมแนวโนมอยตามลาพงกบคสมรสสงกวาในเขตเมอง ทงนนาจะเนองจากบตรของผสงอายในชนบทนาจะมการยายถนออกจากภมลาเนาสงกวาบตรในเขตเมอง

ตารางท 1.1 การอยอาศยของประชากรสงอาย จาแนกตามเขตทอยอาศย พ.ศ.2537 - พ.ศ.2554

รอยละ

อยกบบตร อยคนเดยว อยลาพงกบคสมรส

รวมผสงอายทงหมด 2537 72.8 3.6 11.6 2545 65.7 6.5 14.0 2550 59.4 7.6 16.3 2554* 56.7 8.6 17.6

ผสงอายเขตเมอง 2537 77.1 3.9 8.3 2545 69.0 6.0 11.8 2550 64.6 7.4 12.9 2554* 59.4 8.5 15.7

ผสงอายเขตชนบท 2537 70.9 3.5 13.0 2545 64.3 6.8 15.0 2550 57.3 7.7 17.7 2554* 55.4 8.6 18.5

ทมา: จอหน โนเดล และนภาพร ชโยวรรณ. 2552. การสงอายทางประชากร และการอยดมสขของผสงอายใน ประเทศไทย แนวโนมในอดต สถานการณปจจบนและความทาทายในอนาคต. กรงเทพฯ: กองทนประชากร แหงสหประชาชาต.

*ประมวลผลจากขอมลโครงการสารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2554 ของสานกงานสถตแหงชาต

18

1.3.4 กา

ประชากแสดงแนทเกอบไอยในระการทางเชงเศรษผสงอายในภาคน

แผนภม

ทมา: คา

แหงชาต(ตารางท

ตารางท

อตราวางง

อตราวางง

3

4

2

2

3

25

ร

ทมา: คา

ารทางาน กา

การทางานขกรกลมนแลว นวโนมของอตไมมการเปลยะดบทสงเมองานเชงเศรษษฐกจสงกวาผยในเขตเมอง นอกระบบ เช

มท 1.11 รอพ.


อตราการวาต) นบวาอยท 1.2)

ท 1.2 อตรากพ.ศ.2

งานของประชา

งานของประชา

35.8

47.6

6.4

26.9

39.6

548

รอยละ


ารวางงาน แ

ของผสงอาย ยงเปนแหลตราการทางายนแปลง คอ อเปรยบเทยษฐกจระหวาผสงอายหญง สวนหนงนชน เกษตรกรร

ยละของประศ.2548 – พ

มลการสารวจภ

างงาน (ตามยในระดบทตา

การวางงานข2550 - พ.ศ.2

ากรอาย 40-59

ากรอาย 60 ปข

35.0

46.8

25.4

26.5

38.3

2549

มลการสารวจภา

และ ความต

นอกจากจะงรายไดหลกานเชงเศรษฐกวา 1 ใน 3 บกบผสงอาางเพศและเขงกวาเทาตวมาจะเนองจากรมหรออาชพ

ชากรสงอาย.ศ.2553

าวะการทางาน

นยามทใชในามากเชนเดย

ของประชากร2554

9 ป

ขนไป

35.1

48.2

26.8

27.9

39.7

2550

าวะการทางาน

ตองการทางา

เปนตวบงชถกในการดารงฐกจของประช ของประชากายในประเทศขตทอยอาศมาตลอด และกอาชพทผสงพสวนตว ซงไ

ททางานเชง

นของประชากร

นรายงานกายวกบประชา

รอาย 40-59

2550

0.46

0.20

11.8

49.9

27.2

28.5

40.9

2551

นของประชากร

าน

ถงการเปนหชพของผสงชากรสงอายรกรสงอายไทยศทพฒนาแลย กลาวคอ ะผสงอายในเงอายในชนบไมมการเกษย

เศรษฐกจ จา

ร พ.ศ.2548 - พ

ารสารวจภาวกรวยทางาน

ป และประชา

2551

0.32

0.10

37.2

49.4

27.7

29.2

40.7

2552

ร พ.ศ.2550 - พ

หนวยผลตหรอายดวย ขอระหวางป พยยงทางานเชลว โดยมคว ผสงอายชาเขตชนบทมรบทสวนใหญปยณอายการท

าแนกตามเพศ


วะการทางานอาย 40-59

ากรอายตงแต

2552

0.36

0.10

36.6

48

27.5

28.9

40.2

2553


รอผยงประโมลในแผนภ.ศ.2548 – พชงเศรษฐกจ ามแตกตางายมอตราการอยละททางาประกอบมกเปทางาน

ศ และเขตทอ


นของสานก ป คอ ไมถง

ต 60 ปขนไป

2553

0.20

0.10

ป พ.ศ.

รวม

ชาย

หญง

เขตเม

เขตชน

สานกงานสถต

ยชนของมท 1.11 พ.ศ.2553 ซงนบวาในระดบ รทางาน านสงกวาปนอาชพ

อยอาศย

ตแหงชาต

งานสถตรอยละ 1

ป

2554

0.10

0.10

มอง

นบท

ตแหงชาต

19

ทนาสนใจ คอ ในกลมประชากรสงอายทไมไดทางานสวนใหญไมตองการทางาน มผทตองการทางานในสดสวนทตามากและลดลงระหวางปพ.ศ.2550 - พ.ศ.2554 ขอมลในตารางท 1.3 แสดงวา สดสวนทตองการทางานในผสงอายทไมไดทางาน มเพยงรอยละ 9.3 ในปพ.ศ. 2550 และลดลงเหลอเพยงรอยละ 2.3 ในปพ.ศ. 2554 สะทอนถงความตองการทางานทไมไดรบการสนองตอบ (unmet need for work) ในกลมประชากรสงอายมระดบทตา แมวาระดบความตองการทางานทไมไดรบการสนองตอบของผสงอายชายจะสงกวาหญง และในเขตชนบทจะสงกวาเขตเมองกตาม

ตารางท 1.3 รอยละทตองการทางานในประชากรสงอายทไมไดทางานในชวง 7 วนกอนวนสารวจ จาแนกตามเพศ และเขตทอยอาศย พ.ศ.2550 และ พ.ศ.2554

2550 2554

รวม 9.3 2.3

เพศ

ชาย 11.2 2.9

หญง 8.3 1.9

เขตทอยอาศย

เขตเมอง 6.2 1.5

เขตชนบท 10.8 2.8

ทมา: ประมวลผลจากขอมลโครงการสารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2550 และ พ.ศ.2554 ของสานกงานสถตแหงชาต

1.3.5 การไดรบเบยยงชพ

จากขอมลในแผนภมท 1.12ก และ 1.12ข จะเหนไดชดเจนวาเบยยงชพไดกลายเปนหลกประกนรายไดข นพนฐานของผสงอายในปจจบน โดยรอยละของผสงอายทไดรบเบยยงชพเพมขนจากรอยละ 3 ในป พ.ศ.2545 เปนกวารอยละ 80 ในป พ.ศ.2554 การทมสดสวนของผสงอายทไดรบเบยยงชพเพมขนอยางมากนเนองมาจากการปรบเปลยนระบบ จากเดมทเปนการใหการสงเคราะห (โดยมเงอนไข ใหเฉพาะผสงอายทอยในภาวะยากจน ขาดแหลงพงพงเทานน) มาเปนการใหสวสดการหรอหลกประกนรายไดข นพนฐานในปพ.ศ.2552 โดยผสงอายทไมไดบานาญ หรอสวสดการรายไดในรปแบบอนจากรฐ และแสดงเจตจานงตองการใชสทธดงกลาวมาขอขนทะเบยนกสามารถไดรบเบยยงชพ

เมอพจารณาระหวางชายหญง จะพบวาผสงอายหญงมแนวโนมทจะไดรบเบยยงชพมากกวาผสงอายชาย ทงนนาจะเนองมาจากผชายนาจะมโอกาสในการทางานภาคในระบบทมบานาญ หรอสวสดการในยามสงอายมากกวาผหญง

20

อยางมาสวสดกายากจนใเบยยงช

แผนภม


3.0

รอย

ทนาสงเกตเพาก สวนหนงารหรอรายไดในเขตเมอง ซพ

มท 1.12ก รพ


0

24.4

81.4

รวม

ยละ

พมเตมคอ ผงอาจเปนเพรดในรปแบบอซงอาจเขาไม

รอยละของปรพ.ศ.2545-พ.


2.7

23.

ชาย

ผสงอายทอยใราะผสงอายอนจากภาครฐมถงขอมลขาว

ระชากรสงอาศ.2554


3

1

78.3

ย

2545

เพศ

ในเขตเมองไยในเขตเมองฐแลว อกสวนวสาร หรอเข

ยทไดรบเบย


3.3

25.5

83

หญง

2550

ไดรบเบยยงชงอาจเคยทานหนงอาจเปขาไมถงระบบ

ยยงชพ จาแน


1.8 1

.9

เขต

0 25

ชพนอยกวาผงานในภาคทปนกลมผสงอบการจดทะเบ

นกตามเพศ แ

ศ.2545 - พ.ศ.2

14.1

70.5

ตเมอง

554

เขตทอย

ผสงอายทอยใทางการจงอายทดอยโอกบยนเพอขอใ

และเขตทอยอ

2554

3.6

28.5

เขตชนบยอาศย

ในชนบทอาจไดรบกาส หรอชสทธรบ

อาศย

86.9

บท

แผนภม


1.3.6 ภา

ประชากสานกงาสดสวนขเขตชนบเปนเดก

ในชวงปประชาก11 คนจภาวะควเพยงปรบนทอน

4.3

รอย

*สานกพฒสถานการ

มท 1.12ข รแ


าวะความยา

ความยากจนกรกลมน ขนคณะกรรมกของประชากบท โดยในป 2 คน และเป

ขอมลในตารป พ.ศ.2543กรวยแรงงานากผสงอาย วามยากจน 1ระมาณ 6 คนคณภาพชวต

35.4

7.5

รวม

ยละ

ฒนาฐานขอมลรณความยากจ

รอยละของปรและเขตทอยอ


ากจน

นในผสงอายอมลความยการพฒนากากรทยากจนมพ.ศ.2553 จปนผทอยในว

รางท 1.4 แส3 - พ.ศ.255นมาโดยลอด 100 คน ขณ10 คน สวนว การทผสงอตในบนปลาย

6.9

8.5

ชาย

ลและตวชวกภาจน และความเห

ระชากรสงอาอาศย พ.ศ.25


ยเปนประเดนากจนตามนรเศรษฐกจแลมแนวโนมลดากประชากรวยแรงงานปร

สดงรอยละผ3 ผสงอายแ โดยในป พ

ณะทวยเดกมสวยแรงงานนนอายมแนวโนมซงมคาใชจา

2

59.9

ย

2545

เพศ

าวะสงคม สานหลอมลาของปร

ยทไดรบเงน545 - พ.ศ.25


นทสาคญเพนยามของสาละสงคมแหงชดลงในทกกลร 100 คน จะระมาณ 4 คน

ผทยากจนจาและเดกจะม.ศ.2553 มผสดสวนทใกลนมสดสวนตามทจะอยในภยสงมากในด

2.12.9

5.7

หญง

2550

นกงานคณะกรรระเทศไทย ป 2

นบาเหนจบาน554


พราะเกยวขอนกพฒนาฐาชาต* แสดงวลมอายทงในะมผยากจนปน

แนกตามกลสดสวนทตกสงอายทอยใลเคยงกน คอาทสด คอ ในภาวะยากจนสานสขภาพ

9.7

1

7

เขต

2554

รมการพฒนาก2553.

นาญ จาแนกต

ศ.2545 - พ.ศ.2

องอยางมากกานขอมลแลา ระหวางป พระดบประเท

ประมาณ 8 ค

ลมอาย และเกอยในภาวะในภาวะควาอ ในเดก 100นวยแรงงาน สงกวาประชา

12.2

14.6

ตเมองเขตทอย

การเศรษฐกจแล

ตามเพศ

2554

กบการอยดะตวชวดภาพ.ศ.2543 - พทศ และเขตเน เปนผสงอ

เขตทอยอาศความยากจมยากจนถงป0 คน จะมเด100 คน มผากรกลมอนๆ

1.9 2.6

เขตชนบยอาศย

ละสงคมแหงชา

มสขของวะสงคม พ.ศ.2553 เมองและ าย 2 คน

ศย พบวา นสงกวาประมาณ กทอยในทยากจน จงนาจะ

3.9

บท

าต. 2554.

21

22

ตารางท 1.4 รอยละผทยากจน จาแนกตามกลมอาย และเขตทอยอาศย พ.ศ.2543 - พ.ศ.2553

รอยละผทยากจน

2543 2545 2547 2549 2550 2551 2552 2553

เขตเมอง

รวม 8.63 6.43 4.64 3.62 3.35 2.96 3.01 2.57

วยเดก (อายตากวา 15 ป)

12.06 9.21 6.56 5.09 5.00 4.43 4.24 3.72

วยแรงงาน (อาย 15-59 ป)

7.02 5.15 3.56 2.64 2.34 2.11 2.25 1.84

วยสงอาย (อาย 60 ปขนไป)

12.32 9.06 7.76 6.76 6.36 5.26 5.09 4.60

เขตชนบท

รวม 26.49 18.93 14.22 12.04 10.65 11.54 10.42 10.41


31.92 22.75 17.28 14.72 12.70 13.40 12.30 12.74


23.55 16.29 12.17 9.66 8.53 9.29 8.65 8.61


28.50 23.38 17.23 17.29 15.63 17.50 14.52 13.80

รวม

รวม 20.98 14.93 11.16 9.55 8.48 8.95 8.12 7.75


26.89 19.16 14.48 12.38 10.86 11.18 10.24 10.19


17.95 12.43 9.15 7.39 6.51 6.94 6.51 6.14


24.15 19.18 14.58 14.51 13.19 14.10 11.78 10.92

ทมา: ประมวลผลโดย สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต จากขอมลการสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน ของสานกงานสถตแหงชาต.

23

1.4 สถานการณดานสขภาพ

1.4.1 ภาวะทพพลภาพ : ขอจากดในการทากจวตรประจาวน

ผสงอายทมขอจากดในการทากจวตรประจาวนมกถกจดวาเปนผทอยในภาวะทพพลภาพ จากการสารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2550 และ พ.ศ.2554 ขอจากดในการทากจวตรประจาวน วดจากการไมสามารถทากจวตรพนฐาน 1 ใน 3 กจกรรมดวยตนเองตอไปนคอ 1) การกนอาหาร 2) ใสเสอผา 3) อาบนา / แปรงฟน / ลางหนา / เขาหองสขา

จากตารางท 1.5 พบวา ผสงอายทอยในภาวะทพพลภาพหรอรมขอจากดในการทากจวตรประจาวน มสดสวนไมเปลยนแปลงระหวางป พ.ศ.2550 - พ.ศ.2554 ภาวะทพพลภาพในผสงอาย มแนวโนมเพมขนตามอายทเพมขน โดยประมาณรอยละ 15 ของผสงอายทมอายตงแต 80 ปขนไป มขอจากดในการทากจวตรประจาวนดวยตนเอง และเมอเปรยบเทยบระหวางป พ.ศ.2550 กบ พ.ศ.2554 พบแนวโนมของภาวะทพพลภาพทคงทและลดลงเลกนอยในชวงกลมอาย 60-74 ป และคอยกลบเพมสงขนใหมตงแตอาย 75 ปขนไป

เมอเปรยบเทยบภาวะทพพลภาพตามเพศ ระหวางป พ.ศ.2550 กบ พ.ศ.2554 พบวา ภาวะทพพลภาพของทงชายและหญงแทบจะไมมการเปลยนแปลง ทงยงเปนทนาสงเกตวาผหญงมแนวโนม ทจะมขอจากดในการทากจวตรประจาวนสงกวาผชาย การมขอจากดดงกลาวนาจะบนทอนคณภาพชวตของผสงอายหญงทมแนวโนมทจะมอายยนยาวกวาชาย แตกลบตองตกอยในภาวะทชวยตวเองไมได ในบนปลายของชวตในสดสวนทสงกวา

ตารางท 1.5 รอยละของประชากรสงอายทมขอจากดในการทากจวตรประจาวน (ภาวะทพพลภาพ) จาแนกตามกลมอาย และเพศ พ.ศ.2550 และ พ.ศ.2554

2550 2554

รวม 3.8 3.7

อาย

60-64 1.4 1.4

65-69 2.4 2.0

70-74 3.7 2.6

75-79 4.6 4.8

80+ 14.9 15.4

เพศ

ชาย 3.2 3.0

หญง 4.2 4.1

ทมา: ประมวลผลจากขอมลโครงการสารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2545 และ พ.ศ.2554 ของ สานกงานสถตแหงชาต

24

1.4.2 สขภาพจตของผสงอาย : ความซมเศรา

การสารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทยโดยการตรวจรางกาย มการรวบรวมขอมลเกยวกบสขภาพจตของผสงอายโดยพจารณาจากการมปญหาการซมเศรา และภาวะอารมณในดานลบ

ขอมลในตารางท 1.6 แสดงการกระจายรอยละของผสงอายตามระดบความซมเศราจนทาให ไมสามารถปฏบตภารกจปกตไดนน พบวา รอยละของผสงอายทมภาวะความซมเศราในระดบรนแรงถงรนแรงมากมแนวโนมลดลง จากรอยละ 3.8 ในป พ.ศ.2546-47 เหลอเพยงรอยละ 2.2 ในป พ.ศ.2551-52 อยางไรกตามภาวะความซมเศรามความสมพนธกบอาย เพศ และเขตทอยอาศย โดยผสงอายทมอายมากขนยงมภาวะความซมเศราเพมขน ผสงอายทเปนหญง และผสงอายทอาศยในเขตชนบทมภาวะความซมเศราสงกวาผสงอายทเปนชายหรออยในเขตเมอง

ตารางท 1.6 การกระจายรอยละตามระดบความซมเศราของผสงอาย จาแนกตามกลมอาย เพศ และเขตทอยอาศย พ.ศ.2546-47 และ พ.ศ.2551-52

ปทสารวจ ไมเคย นอย ปานกลาง รนแรง รนแรงมาก

รวม

รวม 2546-47 59.9 26.2 10.1 3.2 0.6 100 2551-52 66.7 22.8 8.2 1.9 0.3 100

อาย (ป)

60-69 2546-47 62.5 25.5 8.8 2.7 2.7 100

2551-52 68.2 22.1 7.6 1.9 0.3 100

70-79 2546-47 58.9 26.0 11.1 3.5 0.5 100 2551-52 65.6 23.6 8.7 1.8 0.3 100

80-89 2546-47 53.2 29.0 12.4 4.4 0.9 100 2551-52 63.0 24.2 10.1 2.1 0.6 100

90+ 2546-47 48.3 31.2 18.8 1.7 0.0 100 2551-52 55.0 30.8 14.2 0.0 0.0 100

เพศ

ชาย 2546-47 65.6 24.4 7.7 2.0 0.3 100 2551-52 72.5 19.5 6.6 1.2 0.2 100

หญง 2546-47 55.3 27.7 12.2 4.2 0.7 100 2551-52 62.1 25.5 9.6 2.5 0.4 100

ตารางท

เขตทอย

เขตเม

เขตชน

ทมา: - สสข- ส(พ

1.4.3 โร

(แผนภมแนวโนมซงโรคด

แผนภม

14.3 15.

เบาหวาน

รอยละ

ทมา: -ก

-(

ท 1.4 (ตอ)

ปท

ยอาศย

มอง 2525

นบท 2525

สถาบนวจยระบขภาพอนามยขสานกงานสารวพ.ศ.2551 – พ.

รคเรอรง

จากขอมลกามท 1.13) พบมเพมขน คอ งกลาวสามาร

มท 1.13 รอยและ

51.6

9

น ความด

- สถาบนวจยรการสารวจสภา- สานกงานสาร(พ.ศ.2551 – พ

ทสารวจ ไ

546-47 551-52

546-47 551-52

บบสาธารณสขของประชาชนไวจสขภาพประช.ศ.2552).

ารสารวจสขภบวา โรคเรอร เบาหวาน ไรถนาไปสภา

ละของผสงอ พ.ศ.2551-5

648.1

ดนโลหตสง

ระบบสาธารณสาวะสขภาพอนารวจสขภาพปรพ.ศ.2552).

ไมเคย

65.0 69.5

58.1 65.3

ข และสานกนโไทย โดยการตรชาชนไทย. กา

ภาพผสงอายดรงทมแนวโนไขมนในเลอดาวะทพพลภา

อายทเปนโรค52

25.4 26.1

ไขมนในเลอด

สข และสานกนามยของประชาระชาชนไทย. ก

นอย ป

24.6 22.0

26.8 23.3

ยบายและยทธรวจรางกาย ครรสารวจสขภาพ

ดวยการตรวจนมลดลงเลกนดสง อมพฤกาพ และการเส

คเรอรงแตละ

2.1

สง อมพฤก

นโยบายและยทาชนไทย โดยกการสารวจสขภ

านกลาง

7.5 6.8

11.1 8.9

ธศาสตร กระทรรงท 3 พ.ศ.25พประชาชนไท

จรางกายในปนอย ไดแก คษ/อมพาต โสยชวตในผส

โรค โดยการ

3.5

ษ/อมพาต โรค

พ.ศ.25

ทธศาสตร กระทการตรวจรางกาาพประชาชนไ

รนแรง

2.3 1.4

3.5 2.2

รวงสาธารณสข546 – พ.ศ.254ทย โดยการตรว

ป พ.ศ.2546-4ความดนโลหรคปอดอดกนสงอายได

รวนจฉยของ

1.5 2.0

คปอดอดกนเรอ

546-2547

ทรวงสาธารณสาย ครงท 3 (พไทย โดยการตร

รนแรงมาก

0.6 0.3

0.6 0.3

ข. การสารวจส47. วจสขภาพ ครง

47 และ พ.ศ.ตสง แตโรคเนเรอรง ไตว

แพทย พ.ศ.

0.6

อรง ไตวาย

พ.ศ.2551-

สข. การสารวจพ.ศ.2546 – พ.รวจสขภาพ คร

รวม

100 100

100 100

สภาวะ

งท 4

.2551-52 เรอรงทม ายเรอรง

2546-47

2.5

ยเรอรง

ป พ

-2552

จสขภาพ. ศ.2547). รงท 4

25

พ.ศ.

26

1.5 ขอมลทนาสนใจ

1.5.1 ทศนคตของคนหนมสาวตอผสงอาย

ตามแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2545 - พ.ศ.2564) และแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ.2552 ไดมการกาหนดเปาหมายไววา รอยละ 90 ของประชากรวยหนมสาว (อาย 18-59 ป) ควรมทศนคตเชงบวกตอผสงอาย แตในความเปนจรงกลบพบวา ในป พ.ศ.2550 มเพยงรอยละ 62 ของประชากรวยหนมสาวทมทศนคตเชงบวกตอผสงอาย และในป พ.ศ.2554 สดสวนของ ผทมทศนคตเชงบวกตอผสงอายลดลงเหลอเพยงรอยละ 57 (แผนภมท 1.14)

ภาพดงกลาวสะทอนวา คนรนใหมมองผสงอายในเชงลบเพมขน คานยมดงเดมของสงคมไทย ทใหคณคาและยกยองผสงอายดเหมอนจะไดรบผลกระทบจากกระแสโลกาภวตน และกระแสบรโภคนยมทใหคณคาและความสาเรจเชงวตถ และทศนคตในเชงลบนนาจะสงผลตอคณภาพชวตผสงอาย และอาจนาไปสการกดกน หรอการลดบทบาทตางๆทางเศรษฐกจและสงคมของผสงอาย

แผนภมท 1.14 ทศนคตเชงบวกของประชากรอาย 18 - 59 ป ทมตอผสงอาย พ.ศ.2550 และพ.ศ.2554

ทมา: - วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. 2551. รายงานการศกษาโครงการสรางระบบการตดตามและประเมนผล

แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2545-2564). วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

- ประมวลผลจากขอมลโครงการสารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบความรและทศนคตทมตอผสงอาย พ.ศ.2554 ของสานกงานสถตแหงชาต.

0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 (%)

เปาหมาย 2554 2550

1.5.2 สง

ยงคงมโคไดแก ฟสประชาประชาก

แผนภม

ทมา: PoSe

20.5

66.6

12.9

ไทย

งวยในอาเซ

ปจจบนประครงสรางของฟลปปนส ลาวกรสงวย ไดแ

กรเปนประชา

มท 1.15 กาอา

opulation Diviecretariat. Wo

26.2

68.1

5.7

บรไน

ยน

เทศในอาเซยงประชากรเปนว กมพชา แลแก เวยดนามกรสงวย ไดแ

รกระจายรอยเซยน พ.ศ.2

ision of the Dorld Populatio

31.9

61.9

6.2

กมพชา อ

อ

ยนมความแตนประชากรเยละมาเลเซย ม เมยนมาร อแก สงคโปร แ

ยละของประช2553

epartment of n Prospects:

27.0

64.8

8.2

อนโดนเซย

อาย 0-14 ป

ตกตางกนอยยาววย (คอมส กลมท 2 อยอนโดนเซย แและไทย (แผ

ชากรตามกล

Economic anThe 2010 Re

34.5 30

59.661

5.9 7.

ลาว มาเล

อาย 15-59

ยางมากในสถสดสวนของปยในชวงเปลและบรไน กลผนภมท 1.15

มอาย 3 กลม

nd Social Affaevision. (http://

0.3 25.6

.9 66.4

.7 7.9

ลเซย เมยนมา

9 ป อาย 6

ถานการณทาประชากรวยเดยนผานทางปลมท 3 เปนก

5)

มใหญๆ จาแ

irs of the Unit/esa.un.org/u

635.4

458.8

5.7

าร ฟลปปนส

60 ปขนไป

างประชากร ดกเกนกวารอประชากรจากกลมทมโครงส

แนกตามประเ

ted Nations npd/wpp/inde

17.4

68.6

14.0

สงคโปร

กลมแรกอยละ 30) กเยาววย สรางทาง

เทศใน

x.htm)

23.6

68.0

8.4

เวยดนาม

27

28

สหประชผสงอายสงอายท

แผนภม

ทมา: PoSe

15.1

60.6

24.3

ไทย

อยางไรกตาชาชาต แสดยมากกวารอยทางประชากร

มท 1.16 การก อาเซ

opulation Diviecretariat. Wo

19.6

66.3

14.1

บรไน

ามภายใน 2ดงใหเหนวาเยละ 10 ยกเวอยางเตมท ค

กระจายรอยลซยน พ.ศ.25

ision of the Dorld Populatio

23.4

65.7

10.9

กมพชา อ

อ

0 ปขางหนาเกอบทกประวนสาธารณรฐคอ สงคโปร

ละของประชา573

epartment of n Prospects:

27.0 2

64.26

15.7

นโดนเซย ล

อาย 0-14 ป

า (พ.ศ.257ะเทศในอาเซฐประชาธปไและไทย (แผ

ากรตามกลม

Economic anThe 2010 Re

24.4 24.

65.9 61.

9.7 14.

ลาว มาเล

อาย 15-59

3) ขอมลจาซยนจะเขาสตยประชาชนผนภมท 1.16

อาย 3 กลมใ

nd Social Affaevision. (http://

.1 19.6

.2 65.3

.7 15.1

เซย เมยนมา

ป อาย 6

กการคาดปสสงคมสงวยนลาว สวนปร6)

ใหญๆ จาแน

irs of the Unit/esa.un.org/u

28.7

61.3

10.0

าร ฟลปปนส

60 ปขนไป

ระมาณของย กลาวคอ มระเทศทจะอย

นกตามประเท

ted Nations npd/wpp/inde

14.5

54.2

31.3

สงคโปร

งองคการมสดสวนยในภาวะ

ทศใน

x.htm)

17.3

64.4

18.3

เวยดนาม

บบบ

เพเพเพ

บทท บทท บทท 2 2 2

แลแลแล

พอการพอการพอการ

นโยบนโยบนโยบ

ละกฎหะกฎหละกฎห

รพฒนพฒนารพฒนา

บาย แผาย แผบาย แผ

หมายมายมาย

นาผสงอาผสงอาผสงอ

ผนผนผน

อายอายอาย

30

บทท

นโยบ

เพอก

ประชากตรากฎห

2.1 นโย

ตอการพตอรฐสภนนนโยบกลมดอการรกษโดยในระเปนหลกผสงอายปลอดภเปนตนมเนนการโดยเฉพ

และการไปสการเปลยนจหลกประทะเบยนเปนอกนกองทนกแหงชา

อบล หลวทยาลยป

2

บาย แผน

ารพฒนา

นบตงแตป พกรวยสงอาหมาย เพอเป

ยบาย

นโยบายขอพฒนาระบบกภาของนายกรบายของรฐใยโอกาส เปษาผสงอายแะยะแรกนน เก ภายหลงจายไดรบผลกรยทางสงคมแมา นโยบายรเตรยมความาะองคกรปก

สาหรบแนวนรสรางหลกปรรปฏบตอยางจากการสงเะกนทางเศรนใชสทธ ปจจนโยบายหนงการออมแหงตขน

ลมสกล คณะกประชากรศาสต

น และกฎ

าผสงอาย

พ.ศ.2525 เปยอยางตอเนนกรอบในกา

องรฐบาลหรการดาเนนงารฐมนตรกอนหความสาคนกลมเสยงตแบบใหเปลา เปนนโยบายากวกฤตเศรระทบจากวกแกผสงอาย ซดานผสงอามพรอมเพอสกครองสวนทอ

นโยบายดานเศระกนรายไดงเปนรปธรรมคราะหหรอษฐกจขนพนจบนมการปรงทเรมมการแงชาตประกา

รรมการผสงอาตร จฬาลงกรณ

หมาย

ย*

ปนตนมาประนอง โดยไดารพฒนาระบ

อกรอบแนวานดานผสงอนเขาบรหารปญกบดานสขตอการเขาถ นโยบายทแบบกวางๆ รษฐกจในชวงฤตดงกลาวคซงเนนการมสยจะมลกษณสงคมสงวย องถนใหมบท

ศรษฐกจนน เ และการสงเมชดเจน คอเคดเลอกผสนฐานสาหรบรบเพมเบยยงแปลงนโยบาศใชในปพ.ศ

ายแหงชาต แลณมหาวทยาลย

ะเทศไทยไดใด จดทาแผนบบและการดา

วคดพนฐานใอายของประระเทศระหวาขภาพของผสงบรการสขภางสงคมเปนมองผสงอายงแผนพฒนาคอนขางมากสวนรวมของณะเปนองครและเนนการทบาทหลกใน

เรมมการกลาเสรมการทางเบยยงชพ ซสงอายทยากผสงอายทไมงชพใหเปนอยสการปฏบศ.2554 แ

ละ รองศาสตรา

ใหความสาคนยทธศาสตาเนนงานดาน

ในการดาเนเทศไทย จาางป พ.ศ.252สงอายเปนลภาพของรฐ นอกนโยบายยในฐานะผพงเศรษฐกจแลก จงมการกาครอบครว ชวมมากขน เรเสรมสรางบนการดแล สงเ

วถงในชวง 5-งานใหเหมางเรมจากการกจนหรอขาดมไดรบรายไอตราแบบขนตแลวในระดละมการจดต

าจารย ดร.วพร

ญกบการพฒตร กาหนดนนผสงอายของ

นนงานของรากการวเครา25 – พ.ศ.25าดบตน โดยจงมการกาหยหนงทมพฒงพง เนนการละสงคมแหงาหนดนโยบาชมชนและรฐ เนนการพฒบทบาทของเสรมคณภาพ

-6 ปทผานมาะสมกบวย นรเพมจานวนดแหลงพงพดประเภทอนนบนไดตามอาดบหนง ดวยตงคณะกรรม

รรณ ประจวบเห

ฒนาคณภาพนโยบาย แงประเทศ

รฐบาลมควาาะหคาแถลง554 พบวา ในยมองวาผสงหนดแนวนโฒนาการมาเปรสงเคราะห ชชาตฉบบท 8ายเกยวกบโหลงจากป พนาผสงอายใครอบครวแลพชวตผสงอา

า โดยเนนเรอนโยบายทมกนเงนทไดรบรงเปนสวสดนจากรฐและายทเพมขน การมพระรามการกองทน

หมาะ

พชวตของละมการ

ามสาคญ นโยบาย นชวงแรกงอายเปน ยบายให ปนลาดบ ชวยเหลอ 8 กลมโครงขายพ.ศ.2548 ในทกมต ละชมชน ย

งการออม การแปลงรายเดอน การหรอมาขอขน การออมชบญญต

นการออม

31

ในสวนของนโยบายดานทอยอาศยนนไมไดมการแถลงเปนนโยบายอยางชดเจน แตดเหมอนวารฐจะสงเสรมใหผสงอายอยกบครอบครวและชมชนใหนานทสด และยงไมมแนวนโยบายทจะเพม สถานบรบาลผสงอายของรฐ อกนโยบายหนงทมการกลาวถงในระยะหลงคอ นโยบายดานสภาพแวดลอมทเปนมตร ปลอดภยหรอเออตอการมสวนรวมในทางสงคมของผสงอาย ซงนาไปส การปรบปรงสถานทตางๆ โดยเฉพาะสถานททองเทยวเพอรองรบผสงอาย รวมทงมการพยายามทจะปรบปรงอาคารและสถานทอนๆ เพอรองรบสงคมสงวย

ตารางท 2.1 คาแถลงนโยบายของรฐบาลทเกยวของกบผสงอายยอนหลงตงแตรฐบาลป พ.ศ.2526 ถงรฐบาลปจจบน*

คณะรฐมนตร นโยบายทเกยวของกบผสงอาย

คณะรฐมนตร คณะท 43 พลเอก เปรม ตณสลานนท เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 30 เมษายน 2526 - 5 สงหาคม 2529 แถลงนโยบาย เมอวนศกรท 20 พฤษภาคม 2526

นโยบายดานสาธารณสข “จะเรงรดการดาเนนงานโครงการสาธารณสขมลฐานดวยการจดบรการใหประชาชนในระดบหมบานและตาบลและชมชนแออดในเมองทยงไมไดรบการบรการดงกลาวใหมโอกาสไดร บบรการการ ปองกนโรค การสง เสรมสขภาพและ การรกษาพยาบาลเบองตน ณ ทอยของตน ทง นจะให การสงเคราะหผมรายไดนอยและผสงอายดานการรกษาพยาบาลเปนพเศษโดยจะประสานงานและรวมมอกบภาคเอกชนดวย” (ขอ 4.1)

คณะรฐมนตร คณะท 44 พลเอก เปรม ตณสลานนท เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 5 สงหาคม 2529 - 4 สงหาคม 2531 แถลงนโยบาย เมอวนพธท 27 สงหาคม 2529

นโยบายดานสาธารณสข “จะสนบสนนกจกรรมการใหบรการสาธารณสข ขนพนฐานแกประชาชนทงทจะดาเนนการโดยรฐและองคการเอกชนอยางจรงจงและตอเนอง ในสวนทดาเนนการโดยรฐ รฐจะจดเปนบรการใหเปลาสาหรบผสงอาย เดก และผมรายไดตา” (ขอ 3.2)

คณะรฐมนตร คณะท 45 พลตร ชาตชาย ชณหะวณ เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 4 สงหาคม 2531 – 9 ธนวาคม 2533 แถลงนโยบาย เมอวนพฤหสบดท 25 สงหาคม 2531

นโยบายดานสงคม “สงเสรมและประสานงานระหวางหนวยงานของรฐและเอกชนในการพฒนาสตร เดก และเยาวชน รวมทงสวสดการคนชรา และคนทพพลภาพ” (ขอ 4.4)

คณะรฐมนตร คณะท 46 พลเอก ชาตชาย ชณหะวณ เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 9 ธนวาคม 2533 – 2 มนาคม 2534 แถลงนโยบาย เมอวนพธท 9 มกราคม 2534

-ไมม-

*ทมา: สานกเลขาธการคณะรฐมนตร. การแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร.

32

ตารางท 2.1 (ตอ)


คณะรฐมนตร คณะท 47 นายอานนท ปนยารชน เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 2 มนาคม 2534 - 7 เมษายน 2535 แถลงนโยบาย เมอวนพฤหสบดท 4 เมษายน 2534

นโยบายดานการบรหารราชการและปรบปรงกฎหมาย “ปรบปรงและจดใหมกฎหมายเพอสงเสรมความเปนธรรมในสงคม โดยจะดาเนนการออกกฎหมายเกยวกบ การคมครองสทธ สวสดภาพเดกและสตรและกฎหมายคมครองคนพการรวมทงกฎหมายและระเบยบขอบงคบเกยวกบ การพฒนาศกยภาพและสขภาพของผสงอาย” (ขอ 3)

นโยบายดานสงคม “เรงรดการปองกนและปราบปรามอาชญากรรมใหลดลง โดยเฉพาะการปราบปรามผมอทธพลผคาและใชอาวธสงคราม นายทนตดตนไมทาลายปา และกลมอทธพลทแสวงประโยชนจากเดก สตร คนพการ ผสงอาย และผประกอบอาชพโดยสจรต รวมทงปราบปรามอาชญากรรมทางเศรษฐกจอยางจรงจง” (ขอ 1 )

นโยบายดานสขภาพ “ เ ร งส รา งหลกประกนสาหรบบ รการสขภาพ แกประชาชน ใหการสงเคราะหผมรายไดนอยผทสงคมควรชวยเหลอเกอกล และผสงอาย” (ขอ 8.2)

คณะรฐมนตร คณะท 48 พลเอก สจนดา คราประยร เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 7 เมษายน 2535 - 10 มถนายน 2535 แถลงนโยบาย เมอวนพธท 6 พฤษภาคม 2535

นโยบายดานสงคม “ดแลชวตความเปนอยของผสงอาย ใหสามารถดารงชวตในสงคมไดอยางมความสขตามสมควร” (ขอ 8.3)

นโยบายดานสาธารณสข “เรงสรางหลกประกนทางสงคมในการประกนสขภาพของผมรายไดนอยบคคลทควรชวยเหลอเกอกล รวมทงผสงอายใหเหมาะสม” (ขอ 10.3)

คณะรฐมนตร คณะท 49 นายอานนท ปนยารชน เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 10 มถนายน 2535 - 23 กนยายน 2535 แถลงนโยบาย เมอวนจนทรท 22 มถนายน 2535

-ไมม-

คณะรฐมนตร คณะท 50 นายชวน หลกภย เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 23 กนยายน 2535 - 13 กรกฎาคม 2538 แถลงนโยบาย เมอวนพธท 21 ตลาคม 2535

นโยบายดานสงคม “ดแลความเปนอยของผสงอายใหสามารถดารงชวต ในสงคมไดอยางมความสข” (ขอ 8.8.4)

33



คณะรฐมนตร คณะท 51 นายบรรหาร ศลปอาชา เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 13 กรกฎาคม 2538 - 25 พฤศจกายน 2539 แถลงนโยบาย เมอวนพธท 26 กรกฎาคม 2538

นโยบายดานสาธารณสข “5.3.2 สนบสนนการสรางระบบประกนสขภาพ โดยเฉพาะในกลมผสงอาย ผพการ ผยากไรและดอยโอกาส เพอใหสามารถเขาถงบรการสาธารณสข” (ขอ 5.3.2)

นโยบายดานสวสดการสงคม “สงเสรมใหมการชวยเหลอและดแลผสงอาย ผพการและดอยโอกาสและผถกทอดทงทางสงคมอยางจรงจง โดยใหมศนยสงเคราะหราษฎร และกฎหมายสวสดการสงคม” (ขอ 5.4.4)

คณะรฐมนตร คณะท 52 พลเอก ชวลต ยงใจยทธ เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 25 พฤศจกายน 2539 - 9 พฤศจกายน 2540 แถลงนโยบายเมอวนพธท 11 ธนวาคม 2539

นโยบายดานสงคม “สงเสรมใหมการชวยเหลอและดแลผสงอาย ผพการ ผดอยโอกาส และผถกทอดทงทางสงคมอยางจรงจง” (ขอ 6.2.3)

คณะรฐมนตร คณะท 53 นายชวน หลกภย เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 9 พฤศจกายน 2540 – 9 พฤศจกายน 2543 แถลงนโยบาย วนพฤหสบดท 20 พฤศจกายน 2540

นโยบายดานการบรหารราชการ “เรงรดใหมการออกกฎหมายใหมหรอปรบปรงแกไขกฎหมายทมอยแลวเพอเพมมาตรการในการคมครองเดก เยาวชนและสตร การสงเคราะหคนชรา ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ และผดอยโอกาส การสาธารณสขและสงแวดลอม การคมครองผบรโภค การขจดความไมเปนธรรมในสงคมและในการแขงขนทางการคาและการลงทน การปฏรปหรอการใชประโยชนทดน การแกไขปญหาทางเศรษฐกจ การคา การลงทน และการรกษาความปลอดภยในชวตและทรพยสน โดยดาเนนการในลกษณะของการปฏรปกฎหมายอยางเปนระบบ” (ขอ 1.2.7)

นโยบายดานการพฒนาคนและสงคม “ดแล ฟนฟ และพฒนา ผดอยโอกาสและกลมบคคล ทสมควรไดรบการดแลเปนพเศษ เชน คนชรา ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ โดยสนบสนนใหไดร บการศกษา การฝกอาชพ การจางงานและนนทนาการตามควรแกกรณ เพอใหสามารถพงตนเองไดอยางภาคภมใจและดารงชวต ในสงคมไดอยางมความสข” (ขอ 2.6.8(2))

34



คณะรฐมนตร คณะท 54 พนตารวจโท ทกษณ ชนวตร เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 17 กมภาพนธ 2544 – 11 มนาคม 2548 แถลงนโยบาย วนจนทรท 26 กมภาพนธ 2544

นโยบายดานการเสรมสรางสงคมเขมแขง “ยกยองและใหหลกประกนแกผสงอาย โดยการสรางโครงขายความปลอดภยทางสงคมสาหรบผสงอาย พฒนาบรการสขภาพอนามย รวมทงนาประสบการณและภมปญญาของผสงอายมาชวยในการพฒนาสงคม” (ขอ 10.4(5))

นโยบายดานการศกษา “ใหโอกาสแกผสาเรจการศกษาภาคบงคบหรอมธยมปลาย ผวางงาน และผสงอายไดฝกงานอาชพอยางนอย 1 อาชพ พรอมทงสงเสรมใหเปนผประกอบการอสระได (ขอ 11.1 (11))

คณะรฐมนตร คณะท 55 พนตารวจโท ทกษณ ชนวตร เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 11 มนาคม 2548 – 19 กนยายน 2549 แถลงนโยบาย วนพธท 23 มนาคม 2548

นโยบายดานสงคมและคณภาพชวต “สาหรบการเตรยมความพรอมใหแกสงคมผสงอาย จะยดหลกการใหผสงอายเปนทรพยากรทมคณคาของระบบเศรษฐกจและสงคมของประเทศ เปนผสงอาย ทมสขภาพด ทงรางกายและจตใจ โดยสรางหลกประกน ดานรายไดและระบบการออมในชวงวยทางานทเพยงพอสาหรบชวงวยชรา สรางพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมกบชวงวย สนบสนนครอบครวใหเขมแขงสามารถดแลสมาชกไดอยาง มคณภาพ ยกเวนภาษเงนไดสาหรบผมอายเกน 65 ป และสงเสรมการใชประสบการณของผสงอายในกระบวนการพฒนาประเทศโดยระบบคลงสมอง”

คณะรฐมนตร คณะท 56 พลเอก สรยทธ จลานนท เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 1 ตลาคม 2549 – 6 กมภาพนธ 2551 แถลงนโยบาย วนศกรท 3 พฤศจกายน 2549

นโยบายดานเศรษฐกจ “การออม มงสนบสนนการออมในทกระดบโดยใชนโยบายการออมทเหมาะสม และสงเสรม จตสานกในการประหยดเพอลดหนสนในระดบครวเรอน และเพอการดารงชพทดในวยสงอาย” (ขอ 2.3.2)

นโยบายดานสงคม “สรางความเขมแขงของทกชมชนทองถนและประชาสงคม ใหสามารถจดการตนเองเกยวกบความเปนอยทง ดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การปกครอง และการจดการทรพยากรธรรมชาต ตลอดจน สทธชมชน โดยสงเสรมบทบาทของครอบครว ชมชน องคกรอาสาสมคร ภาคธรกจ สถาบนศาสนา สถาบนการศกษา รวมทงการปองกนและแกไขปญหาสงคม ปญหายาเสพตดอยางจรงจงและตอเนอง การดแลเดก และเยาวชน คนพการ ผสงอาย และผดอยโอกาส การสนบสนนสทธสตร ตลอดจนความปลอดภยในชวต และทรพยสน” (ขอ 3.6)

35



คณะรฐมนตร คณะท 57 นายสมคร สนทรเวช เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 29 มกราคม 2551 – 8 กนยายน 2551 แถลงนโยบาย วนจนทรท 18 กมภาพนธ 2551

นโยบายดานสาธารณสข “เพมแรงจงใจและขยายงานอาสาสมครสาธารณสข เพอเปนกาลงสาคญใหชมชนในการดแลเดก ผสงอาย คนพการ การดแลผปวยในโรงพยาบาลและการเฝาระวงโรคในชมชน รวมทงเชอมโยงการดาเนนงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน” (ขอ 2.3.4)

นโยบายดานสงคม “ประสานเชอมโยงการดาเนนงานและใชประโยชนจากกองทนตาง ๆ เชน กองทนผสงอาย กองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ กองทนพฒนาชมชน และกองทนสนบสนนการวจยเพอใหเปนพลงรวมในการสรางสรรคและพฒนา สงคมและความมนคงของมนษยทมประสทธภาพ” (ขอ 2.5.1) “เตรยมความพรอมใหแกสงคมผสงอาย โดยยดหลกการใหผสงอายเปนทรพยากรทมคณคาของระบบเศรษฐกจและสงคม ของประเทศ เปนผสงอายทมสขภาพด ทงรางกายและจตใจ โดยสรางหลกประกนดานรายไดและระบบการออมในชวงวยทางานทเพยงพอสาหรบ ชวงวยชรา สรางพฤตกรรมดานสขภาพทเหมาะสมกบชวงวย สนบสนนครอบครวใหเขมแขงสามารถดแลสมาชกไดอยางมคณภาพ ขยายฐานการใหเบยยงชพแกคนชราทไมมรายได และสงเสรมการใชประสบการณของผสงอายในกระบวนการพฒนาประเทศโดยระบบ คลงสมอง” (ขอ 2.5.4)

นโยบายดานเศรษฐกจ “เรงสรางรายไดจากการทองเทยว โดยฟนฟ พฒนาคณภาพและมาตรฐานการทองเ ทยวใหยง ยน และ สรางแหลงทองเทยวใหมในเชงกลมพนททมศกยภาพ สามารถเชอมโยงธรรมชาต ศลปวฒนธรรม และวถชวตของชมชน รวมถงการ เช อมโยงกบประเทศเพ อนบาน ควบค กบ การสงเสรมตลาดนกทองเทยวคณภาพ เชน กลมผสงอาย กลมดแลรกษาสขภาพ กลมประชมและแสดงสนคา และ กลมทมความสนใจดานระบบนเวศ วฒนธรรมทองถน แหลงประวตศาสตรและโบราณสถาน เปนตน และดแลใหนกทองเทยวปลอดภยจากอาชญากรรม การฉอฉล และอบตเหตทเกดจากความบกพรองของผประกอบการ” (ขอ 3.2.3.1)

36



คณะรฐมนตร คณะท 58 นายสมชาย วงคสวสด เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 24 กนยายน 2551 – 2 ธนวาคม 2551 แถลงนโยบาย วนองคารท 7 ตลาคม 2551

นโยบายดานเศรษฐกจ “สงเสรมการมงานทาของผสงอายและคนพการในหลากหลายแนวทาง อาท การทางานแบบบางเวลา การทางานชวคราว การท า งานแบบสญญาระยะสน รวมท งการ ขยายโอกาสการทางานของผสงอายทมความชานาญเฉพาะดาน” (ขอ 3.2.4) “สงเสรมการทองเทยวเชอมโยงกบประเทศเพอนบาน รวมถงการทองเทยวเชอมโยงระหวางจงหวดตาง ๆ ควบคกบการสงเสรมตลาดนกทองเทยวคณภาพทงทเปนชาวไทยและชาวตาง ประเทศ เชน กลมครอบครว กลมผสงอาย กลมดแลรกษาสขภาพ กลมทองเทยวศรทธา กลมประชมและแสดงสนคา กลมทมความสนใจดานระบบนเวศ การผจญภย และกลมสนใจวฒนธรรมทองถนและแหลงประวตศาสตรและโบราณสถาน เปนตน ทงน โดยคานงถงการมสวนรวมในการพฒนาอยางยงยนของชมชนในแตละทองถน” (ขอ 4.2.3.2)

นโยบายดานสาธารณสข “ เพมแรงจ ง ใจ เพ อสนบสนนและขยายบทบาทอาสาสมครสาธารณสขใหเปนกาลงสาคญของชมชนในการดแลเดก ผสงอาย คนพการ การดแลผปวยในโรงพยาบาล และการเฝาระวงโรคในชมชน ตลอดจนการสงเสรมสขภาพของคนในชมชนเพอลดภาระคาใชจายในการรกษาพยาบาล รวมทงเชอมโยงการดาเนนงานรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน” (ขอ 3.3.4)

นโยบายดานความมนคงของชวต “สนบสนนใหชมชนมบทบาทในการสรางกระบวนการมสวนรวมของประชาชนในพนท เพอสรางความมนคงของชมชน โดยเชอมประสานกบบทบาทองคกรปกครองสวนทองถนในการสงเคราะห ดแลผสงอาย ผพการ ผยากไร รวมทงจดกจกรรมทครอบครวมสวนรวม เชน กจกรรมดานกฬาและนนทนาการ กจกรรมทานบารงศาสนา เปนตน” (ขอ 3.5.2)

37



คณะรฐมนตร คณะท 58 นายสมชาย วงคสวสด เปนนายกรฐมนตร (ตอ)

นโยบายดานสงคม “สรางหลกประกนความมนคงและศกดศรของความเปนมนษยใหเดก สตร ผสงอาย คนพการ และผดอยโอกาส โดยจะขจดขบวนการคามนษยใหหมดสนไป ขจดการเลอกปฏบตและการละเมดสทธเดก สตร และคนพการ ในทกรปแบบอยางเดดขาด สงเสรมความรและอาชพใหสตร และคนพการใหสามารถพงพาตนเองได รวมทงเสรมสรางสวสดการทางสงคมแกผสงอาย คนพการ และผดอยโอกาสอยางเหมาะสม” (ขอ 3.5.3) “เตรยมความพรอมสการเปนสงคมผสงอาย ยดหลกการใหผสงอายเปนทรพยากรทมคณคาในระบบเศรษฐกจและสงคมของ ประเทศ โดยสรางหลกประกนดานรายไดและระบบการออมในชวงวยทางานทเพยงพอสาหรบชวงวยชรา สรางพฤตกรรมสขภาพทเหมาะสมกบชวงวย และสงเสรมการใชประสบการณและภมปญญาของผสงอายในกระบวนการพฒนา ประเทศโดยระบบคลงสมอง รวมทงขยายการใหเบยยงชพใหครอบคลมคนชราทไมมรายไดอยางทวถง” (ขอ 3.5.4)

คณะรฐมนตร คณะท 59 นายอภสทธ เวชชาชวะ เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 20 ธนวาคม 2551 – 9 สงหาคม 2554 แถลงนโยบาย วนองคารท 30 ธนวาคม 2551

นโยบายดานเศรษฐกจ “สรางหลกประกนดานรายไดแกผสงอายทมรายไดไมเพยงพอแกการยงชพ หรอไมสามารถประกอบอาชพเลยงตวเองได โดยจดสรรเบยยงชพแกผสงอายทมอาย 60 ปขนไปทแสดงความจานงโดยการขอขนทะเบยนเพอขอรบการสงเคราะห รวมทงขยายเพดานใหกยมจากกองทนผสงอายเปน 30,000 บาทตอราย” (ขอ 1.2.4) “สงเสรมการมงานทาของผสงอายและคนพการ โดยการกาหนดใหมรปแบบทหลากหลาย เหมาะสมตามความสามารถของผสงอายและคนพการ อาท การทางานแบบบางเวลา การทางานชวคราว การทางานแบบสญญาระยะสน รวมทงการขยายโอกาสการทางานของผสงอายทมความชานาญเฉพาะดาน” (ขอ 3.2.7)

38



คณะรฐมนตร คณะท 59 นายอภสทธ เวชชาชวะ เปนนายกรฐมนตร (ตอ)

นโยบายดานสาธารณสข “สงเสรมบทบาทอาสาสมครสาธารณสขประจาหมบาน (อสม.) ทวประเทศใหปฏบตงานเชงรก ในการสงเสรมสขภาพในทองถนและชมชน การดแลเดก ผสงอาย คนพการ การดแลผปวยในโรงพยาบาล และการเฝาระวงโรคในชมชน โดยจดใหมสวสดการคาตอบแทนใหแก อสม.เพอสรางแรงจงใจหนนเสรมใหปฏบตงานไดอยางคลองตวและมประสทธภาพ” (ขอ 1.2.10)

นโยบายดานสวสดการสงคมและความมนคงของมนษย “สรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมในกลมผสงอาย โดยเนนบทบาทของสถาบนทางสงคม ชมชน และเปนเครอขายในการคมครองทางสงคมและการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอาย รวมทงสงเสรมการนาศกยภาพผสงอายมาใชในการพฒนาประเทศ การถายทอดความร ภมปญญาสสงคม สงเสรมการออม และสรางระบบประกน ชราภาพ เพอเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายอยางมนคง” (ขอ 3.5.4)

คณะรฐมนตร คณะท 60 นางสาวยงลกษณ ชนวตร เปนนายกรฐมนตร ตงแตวนท 9 สงหาคม 2554 – ปจจบน แถลงนโยบาย วนองคารท 23 สงหาคม 2554

นโยบายดานสภาพแวดลอมและสงอานวยความสะดวก “สง เสรมการพฒนาโครงสรางพนฐานทสนบสนน การทองเทยวและเรงรดการปรบปรงมาตรฐานในเรอง สงอานวยความสะดวกความปลอดภย และสขอนามย โดยคานงถงการเขาถงแหลงทองเทยวของผพการและผสงอาย” (ขอ 3.3.3 (1.1)) “เสรมสรางใหผสงอาย คนพการ และผดอยโอกาสมคณภาพชวตทดขน ดวยการจดสงอานวยความสะดวกสาธารณะตางๆ สาหรบรองรบผสงอายและคนพการ“ (ขอ 4.5.5) “สรางความพรอมในการเปนสงคมผสงอาย พฒนาบรการสขภาพอนามย ใหการสงเคราะห จดการศกษา จดสวสดการ รวมถงหาอาชพใหแกผดอยโอกาส ผพการ หรอทพพลภาพ และสนบสนนใหผสงอายรวมเปนพลงขบเคลอนสงคมภายใตหลกคดทวา ผสงอายเปนบคคลทมประสบการณสง สมควรใหมามสวนรวมในการพฒนาบานเมอง” (ขอ 4.5.5)

39



คณะรฐมนตร คณะท 60 นางสาวยงลกษณ ชนวตร เปนนายกรฐมนตร (ตอ)

นโยบายดานการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจ “จดใหมเบยยงชพรายเดอนแบบขนบนไดสาหรบผสงอาย โดยผทมอาย 60-69 ป จะไดรบ 600 บาท อาย 70-79 ป จะไดรบ 700 บาท อาย 80-89 ป จะไดรบ 800 บาท และอาย 90 ปขนไป จะไดรบ 1,000 บาท” (ขอ 1.8.3)

นโยบายดานสาธารณสข “พฒนาคณภาพชวตของประชาชนตงแตในชวงตงครรภ วยเดก วยเจรญพนธ วยบรรลนตภาวะ วยชรา และผพการ สนบสนนโครงการสงเสรมเชาวปญญาของเดก และใหความชวยเหลอ แนะนา ฝกอบรม ผปฏบตงานศนยพฒนาเดกกอนวยเรยน สนบสนนโครงการพฒนาศนยสงเสรมสขภาพสตรเพอดแลสขภาพของสตรและเดกอยางบรณาการทวประเทศ รวมทงเผยแพรใหความรและดแลปองกนการตงครรภในวยรนและการตงครรภทไมพงประสงค และลดความรนแรงตอเดกและสตร สนบสนนโครงการจดตงศนยสงเสรมคณภาพชวตผสงอายและผพการเพอดแลผสงอายและผพการใหมคณภาพชวตทด โดยใหไดเขาถงการบรการอยางมศกดศร มคณภาพ และเปนธรรม รวมทงใหมระบบการฟนฟสขภาพในชมชน จดการประชาสมพนธเชงรกเพอเผยแพรความรดานสขภาพผานสอแขนงตางๆ อยางเปนระบบ” (ขอ 4.3.5)

40

2.2 การพฒนาการของประเดนดานผสงอายและสงคมสงวยในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.2.1 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540 - พ.ศ.2544)

เนน “คน” เปนศนยกลางของการพฒนา โดยกาหนดยทธศาสตรทเกยวของกบการดาเนนการพฒนาผสงอาย ประกอบดวย

1) ยทธศาสตรการพฒนาศกยภาพของคนไทยกาหนดใหมการพฒนาสขภาพอนามยของผสงอาย ดวยการสนบสนนการรณรงคผานสอตางๆ อยางตอเนองเพอใหครอบครวมความรความเขาใจและสามารถดแลสขภาพของผสงอายและใหไดร บบรการดานฟนฟสขภาพ การพฒนาระบบบรการสาธารณสขดวยการฝกอบรมบคลากรในสาขาทมความขาดแคลนตามประเดนทาทายใหมๆ รวมถงดานการดแลผสงอายทปวยเรอรง นอกจากนยงเนนการพฒนากลมผสงอายทยากจนไมมผเลยงด ใหไดรบเบยยงชพ บรการดานสขภาพแบบใหเปลา ลดหยอนคาโดยสารใหมากขนและทวถง สงเสรมใหครอบครวตระหนกถงความสาคญและดแลเอาใจใสผสงอาย และสนบสนนใหสถานพยาบาลเอกชน องคกรภาคเอกชน องคกรศาสนา และชมชน เขามามสวนรวมในการชวยเหลอดแลผสงอาย พรอมทงสงเสรมใหมองคกรหลกทาหนาทรบผดชอบงานดานผสงอายอยางเปนเอกภาพ

2) ยทธศาสตรการพฒนาสภาพแวดลอมของสงคมกาหนดใหมการนาความร ความสามารถและประสบการณของผสงอายมาใชเสรมสรางความเขมแขงใหครอบครว ชมชนและสงคม สนบสนนการรวมกลมของชมชนโดยเฉพาะอยางยงการรวมตวของกลมผดอยโอกาส เชน ผสงอาย นอกจากนยงกาหนดใหมการจดและพฒนาระบบสวสดการสงคมทมคณภาพอยางกวางขวางและทวถง ดวยการสงเสรมบทบาทของครอบครวและชมชนในการจดสวสดการชมชนในการดแลผสงอาย

2.2.2 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ.2545 - พ.ศ.2549)

เนนการวางรากฐานการพฒนาอยางมคณภาพและยงยนดวยการผนวกแนวพระราชดารเศรษฐกจพอเพยงเขากบคน ศนยกลางของการพฒนาใหความสาคญกบการพฒนาคณภาพคนทงในดานสขภาพ การศกษาเรยนรตอเนองตลอดชวต และการคมครองทางสงคมดวยการเพมประสทธภาพกองทนประกนชราภาพเพอเตรยมรองรบสงคมสงวย

41

2.2.3 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554)

เนนการเตรยมความพรอมของคนและระบบใหสามารถปรบตวพรอมรบกบการเปลยนแปลงในอนาคตและสรางภมคมกนใหกบทกภาคสวนตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มการกาหนดยทธศาสตรทเกยวของกบผสงอาย ไดแก

1) ยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและสงคมไทยสสงคมภมปญญาและการเรยนร ดวยการสนบสนนใหคนรนใหมไดแลกเปลยนภมปญญาทองถนและประสบการณกบผสงอายผานศนยการเรยนรในชมชน การสนบสนนใหผสงอายสามารถเขาถงบรการสงคมตางๆ อยางทวถง ตลอดจนการพฒนาศกยภาพในการประกอบอาชพ การเสรมสรางสขภาพ และการเรยนรตลอดชวต

2) ยทธศาสตรการสรางความเขมแขงของชมชนและสงคมใหเปนรากฐานทม นคงของประเทศโดยการเตรยมความพรอมและยกระดบการพฒนาคณภาพบรการ การสงเสรมใหชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนมความสามารถในการจดบรการทางสงคมขนพนฐานไดอยางมประสทธภาพสอดคลองกบความตองการของประชาชนแตละชวงวย เชน การจดบรการดแลผสงอายโดยชมชน การดแลสทธมนษยชน และการใหความชวยเหลอผสงอายทถกทอดทง

3) ยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหสมดลและยงยน โดยการสงเสรมการออมเพอสรางหลกประกนในชวตใหประชาชน ดวยการพฒนาระบบการออมตางๆ เชน พฒนากองทนการออมใหเปนระบบการออมเพอยามชราภาพสาหรบแรงงานนอกระบบ เพอใหครอบคลมกาลงแรงงานทกกลมอยางทวถง และขยายโครงขายการใหบรการโครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เพอสรางโอกาสใหประชาชนโดยเฉพาะผสงอายสามารถเรยนรและเขาถงขอมลขาวสารความรไดอยางกวางขวาง

42

2.3 แผนผสงอายแหงชาต

จากแนวโนมการเปลยนแปลงทางประชากร และการตระหนกถงประเดนทาทายตางๆ ทจะตามมาจากสงคมสงวย ทาใหประเทศไทยมการกาหนดแผนผสงอายแหงชาต ในรปแบบแผนระยะยาวมาแลว 2 ฉบบ ดงน

2.3.1 แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2525-2544)*

ภายหลงจากการตงคณะกรรมการผสงอายแหงชาตในป พ.ศ.2525 ซงเปนคณะกรรมการเฉพาะกจ มรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทยเปนประธาน จงไดมการคดจดทาแผนระยะยาวสาหรบผสงอายขนเปนสวนหนงของผลสบเนองจากการประชมสมชชาโลกวาดวยผสงอาย ครงท 1 ณ กรงเวยนนา ในป พ.ศ.2525 และเพอใหตอบสนองตอการเปลยนแปลงโครงสรางทางอายของประชากรไทย และการเปลยนแปลงอยางรวดเรวทางเศรษฐกจ และสงคมอนสงผลกระทบตอคณภาพชวตของผสงอาย

แผนระยะยาวสาหรบผสงอายแหงชาต พ.ศ. 2525-2544 หรอแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 1 นน มแนวคดพนฐานวา ผสงอายเปนผทเคยทาประโยชน หรอเปนผใหกบสงคมในชวงชวตทผานมา เมอเปนผสงอายจงควรไดร บการตอบแทนจากสงคม นอกจากนผสงอายยงมพลงปญญา และประสบการณทยงสามารถนาไปใชประโยชนตอสงคมได และคณภาพชวตในวยสงอายขนอยกบการเตรยมตวอนตอเนองตงแตวยเดก

แผนผสงอายแหงชาตฉบบแรกน จงเนนกาหนดนโยบาย และมาตรการเพอปองกนและแกไขปญหาของผสงอายในมตตางๆ ไดแก ดานสขภาพอนามย ดานการศกษา ดานความมนคงของรายได ภาวะการทางาน ดานสงคมวฒนธรรม ดานสวสดการสงคม โดยมการกาหนดตวบงชข นตนไว แตมไดมการกาหนดเปาหมายของแตละตวบงช และมไดกาหนดใหมการตดตามประเมนผล

2.3.2 แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564)**

แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545-2564) เปนแผนระยะยาวทตอเนองมาจากแผนแรก แตมการปรบเปลยนแนวคด จากการมองงานผสงอายแยกในแตละดาน มาเปนองครวม กลาวคอพจารณาวางานทกดานทกาหนดไวในแผนฉบบแรกมผลตอคณภาพชวตของผสงอาย และมผลตอยทธศาสตรแตละยทธศาสตร ไมอาจแยกสวนจากกนได

วสยทศนของแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 คอ “ผสงวยเปนหลกชยของสงคม” โดยเนนใหผสงอายมชวตอยางมคณคา มศกดศร มคณภาพชวตทด สามารถพงตนเองไดนานทสด และสามารถมสวนรวมในการพฒนาสงคม แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 ใหความสาคญกบผสงอาย และการเตรยมตวของผทจะเปนผสงอายในอนาคตดวย แผนนประกอบไปดวย 5 ยทธศาสตร ไดแก

ทมา: *คณะอนกรรมการการศกษาวจยและวางแผนระยะยาวเกยวกบผสงอาย ใน คณะกรรมการผสงอายแหงชาต. 2525. แผนระยะยาวสาหรบผสงอายแหงชาต พ.ศ. 2525–2544. **คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต สานกนายกรฐมนตร. 2545. แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 – 2564).

43

1) ยทธศาสตรดานการเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ 2) ยทธศาสตรดานการสงเสรมผสงอาย 3) ยทธศาสตรดานระบบคมครองทางสงคมสาหรบผสงอาย 4) ยทธศาสตรดานการบรหารจดการเพอการพฒนางานดานผสงอายระดบชาต และการพฒนาบคลากรดานผสงอาย 5) ยทธศาสตรดานการประมวลและพฒนาองคความรดานผสงอาย และการตดตามประเมนผลการดาเนนการตามแผนผสงอายแหงชาต

โดยยทธศาสตรแรกเกยวของกบผทจะเปนผสงอายในอนาคต ยทธศาสตรท 2 และ 3 เปนยทธศาสตรทเกยวของกบผสงอาย สวนยทธศาสตรท 4 และ 5 เกยวของกบการบรหารจดการ การรวบรวมขอมลดานผสงอาย รวมทงการตดตามประเมนผลแผน

ความแตกตางทสาคญจากแผนแรกคอ แผนผสงอายฉบบท 2 มการวางยทธศาสตรตามประชากรเปาหมาย ไดแก ประชากรวยเดก วยแรงงาน หรอผทจะเปนผสงอายในอนาคต ผสงอายทยงพงตนเองได ผสงอายทตองพงคนอน กลมผกาหนดนโยบาย ผบรหาร และผปฏบตงานดานผสงอาย ทงในระดบชาต และในระดบทองถน

จดแตกตางทสาคญอกประการหนง คอ แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 เนนการนาแผนไปปฏบต โดยมงใหหนวยงานทเกยวของแปลงแผนผสงอายแหงชาต ไปใชเปนแผนยทธศาสตรและแผนปฏบตการในหนวยงานของตน แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 จงไดกาหนดมาตรการ ตวชวด และเปาหมายไว รวมทงกาหนดใหมการตดตามประเมนผลการดาเนนงานตามแผนดงกลาวดวย

ในชวงป พ.ศ.2550 – พ.ศ.2551 คณะกรรมการผสงอายแหงชาตไดกาหนดใหมการตดตามประเมนผลการดาเนนการตามแผนในชวง 5 ปแรก โดยความรวมมอระหวางสานกสงเสรมพทกษผสงอาย และวทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย พบวาการดาเนนงานมความสาเรจ ในระดบหนง แตยงตองมการปรบปรง และควรมการปรบแผนใหเหมาะกบบรบททเปลยนไปดวย

ในป พ.ศ.2552 คณะรฐมนตรไดอนมตใหใชแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 ฉบบปรบปรงครงท 1 ป พ.ศ.2552* ซงมการปรบแผนโดยอาศยขอมลจากการประเมนผลการดาเนนงานตามแผนในชวง ป พ.ศ.2545 - พ.ศ.2549 การระดมความคดจากผทมสวนเกยวของ ทงผกาหนดนโยบาย ผปฏบตงาน และผสงอาย รวมทงวเคราะหสถานการณทางประชากร เศรษฐกจและสงคม และการเมองทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว

แผนฉบบปรบปรง น ยงคงวสยทศนเดมของแผน แตมการปรบแกยทธศาสตรใหม ความครอบคลม และชดเจนยงขน และยงประกอบดวย 5 ยทธศาสตรเชนเดม ไดแก

ทมา: * คณะกรรมการผสงอายแหงชาต และกระทรวงการพฒนาสงคมฯ. 2553. แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.2545-2564) ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ.2552.

44

1) ยทธศาสตรดานการเตรยมความพรอมของประชากรเพอวยสงอายทมคณภาพ 2) ยทธศาสตรดานการสงเสรมและพฒนาผสงอาย 3) ยทธศาสตรดานระบบคมครองทางสงคมสาหรบผสงอาย 4) ยทธศาสตรดานการบรหารจดการเพอการพฒนางานดานผสงอายอยางบรณาการระดบชาต และการพฒนาบคลากรดานผสงอาย 5) ยทธศาสตรดานการประมวล พฒนา และเผยแพรความรดานผสงอาย และการตดตามประเมนผลการดาเนนการตามแผนผสงอายแหงชาต

มการปรบปรงมาตรการ ดชนชว ด และเปาหมายของดชนใหสอดคลองกบสภาพการณ ทเปลยนแปลงไป มการปรบดชนรวม ทใชวดผลลพธและผลกระทบจากการดาเนนงานตามแผนฯ ตอคณภาพชวตของผสงอาย ทงในมตสขภาพ เศรษฐกจ และสงคม รวมทงมการเพมตวชว ด ดานความสขของผสงอายดวย ความแตกตางทสาคญอกประการหนงจากแผนผสงอาย ฉบบท 2 (ฉบบเดม) คอ มการกาหนดหนวยงานรบผดชอบหลกในแตละมาตรการของแผนฯใหชดเจนขน โดยหนวยงาน ทกาหนดไวในลาดบท 1 และ 2 ของแผนฯ จะเปนหนวยงานหลกทรบผดชอบ นอกจากนในแผน ฉบบปรบปรง ยงเนนการเขามามสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถน

แมวาจะมการกาหนดนโยบายและแผนผสงอายระดบชาตแลว แตการนาไปสการปฏบตและ การตอยอดเพอพฒนาเปนระบบนน จะเปนไปไดมากนอยเพยงใด หรอประสบความสาเรจมากนอย แคไหนขนอยกบความสนใจของผนารฐบาลแตละชดดวย ทผานมารฐบาลสวนใหญไมไดจดความสาคญของผสงอายไวในลาดบตน บางรฐบาลเทานนทใหความสนใจเปนพเศษ เชน เขารวมประชมคณะกรรมการผสงอายแหงชาตเปนประจา และผลกดนใหนโยบายไปสการปฏบตและการพฒนา เชงระบบ

นอกจากขนกบผนาแลว ความกาวหนาของงานผสงอายยงขนกบความสนใจและศกยภาพของหนวยงานหลกทรบผดชอบงานดานผสงอายดวย หนวยงานทมการดาเนนงานอยางเขมแขง มการนาแนวนโยบายไปกาหนดเปนนโยบายและแผนปฏบตงานของหนวยงาน มแนวโนมทจะพฒนาแนวนโยบายไปสการดาเนนงานและการพฒนาระบบไดดกวา

45

สาหรบแผนและการดาเนนงานดานผสงอายทสาคญๆ ในชวงทผานมาพอสรปไดดงปรากฏในตารางท 2.2

ตารางท 2.2 พฒนาการแผนและการดาเนนงานดานผสงอายทสาคญ

ป พ.ศ. (ค.ศ.)

แผน และการดาเนนงาน

2525 (1982)

การประชมสมชชาโลกวาดวยผสงอาย ครงท 1 (World Assembly on Aging (WAA I) ณ กรงเวยนนา ประเทศออสเตรย (26 กรกฎาคม - 6 สงหาคม 2525) 119 ประเทศเขารวม รวมทงประเทศไทยมนายแพทยบรรล ศรพานช เปนหวหนาคณะผแทนประเทศไทย

กาหนดแผนปฏบตการนานาชาตวาดวยผสงอาย (International-Plan of Aging) เปนแนวทางใหแตละประเทศนาไปประยกตใชในประเทศของตน

ประเทศไทยไดดาเนนงานทสอดคลองกบแผนดงกลาว ดงน - คณะรฐมนตรมมตแตงตงคณะกรรมการผสงอายแหงชาต มรฐมนตรวาการกระทรวงมหาดไทย เปนประธาน กรมประชาสงเคราะห เปนเลขานการ

- มการจดทาแผนระยะยาวผสงอายแหงชาต ฉบบท 1 (2525 - 2544) ประกอบดวย 5 มาตรการหลก (สขภาพอนามย ดานการศกษา ดานความมนคงทางรายไดและการทางาน สงคมวฒนธรรม และดานสวสดการ)

- คณะรฐมนตรมมตเมอวนท 14 ธนวาคม 2525 ประกาศใหวนท 13 เมษายนของทกป เปนวนผสงอายแหงชาตมการจดกจกรรมทงในสวนกลางและสวนภมภาค (ครงท 1 เมอวนท 13 เมษายน 2526)

- มดอกลาดวนเปนสญลกษณของผสงอายไทย - กระทรวงมหาดไทยมนโยบายใหมการจดตงชมรมผสงอายข นอยางนอยจงหวดละ 1 ชมรม

2532 (1989)

ชมรมผสงอายและสมาคมผสงอายตางๆ ทวประเทศ รวมกนจดตงสมาคมสภาผสงอายแหงประเทศไทย เพอเปนศนยกลางประสานงานชมรมผสงอายทวประเทศ และเปนองคกรตวแทนชมรมผสงอายทวประเทศ ในป 2534 ไดรบพระมหากรณาธคณโปรดเกลาฯ จากสมเดจพระบรมราชชนนใหรบสมาคมสภาผสงอายไวในพระราชปถมภ (ศ.จารส ฉายะพงศ เปนประธานสภาฯ คนแรก)

2535 (1992)

ในการประชมสามญ ครงท 45 ขององคการสหประชาชาต มมตใหประกาศใหวนท 1 ตลาคมของทกป เปนวนผสงอายสากล (International Day of Older Persons) และตกลงตดสนใจเลอกป ค.ศ.1999 เปนปผสงอายโลก (International Year of Older Persons)

46


ป พ.ศ. (ค.ศ.)


2535 (1992) (ตอ)

คณะรฐมนตรมมตเหนชอบ (3 มนาคม 2535) “นโยบายและมาตรการสาหรบผสงอายระยะยาว (พ.ศ. 2535 – 2554)” และเหนชอบใหนาหลกการโครงการ มาตรการผสงอาย บรรจในแผนพฒนาเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต ฉบบท 7 ภายใตนโยบายและมาตรการหลกเพอชวยผสงอาย มการดาเนนงานดานตางๆ ดงน

- จดตงกองทนสงเสรมสวสดการผสงอายในชมชน (โครงการเบยยงชพ) เพอชวยเหลอผสงอายทมฐานะยากจน ถกทอดทง ขาดผอปการะ เรมดาเนนการในป 2536 จายใหผสงอายคนละ 200 บาทตลอดชวต (ในปแรกมผสงอายไดรบเบยยงชพ 20,000 คน) กรมประชาสงเคราะหเปนองคกรหลกในการดาเนนงาน

- กระทรวงสาธารณสข ไดออกระเบยบวาดวยการสงเคราะหผสงอาย ดานการรกษาพยาบาล พ.ศ. 2535 ใหผสงอาย 60 ปขนไป สามารถแสดงความจานงขอทาบตรประจาตวดานการรกษาพยาบาล เพอใหมสทธรบการรกษาพยาบาลโดยไมตองเสยคาใชจายในสถานพยาบาลของกระทรวงสาธารณสข และของกรงเทพมหานคร ทระบไว

- กระทรวงสาธารณสข มการจดตงสถาบนเวชศาสตรผสงอาย ขนในกรมการแพทย รฐบาลจดตงกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม โดยโอนภารกจบางสวนจากกรมแรงงาน

กรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย 2536 (1993)

กระทรวงสาธารณสข จดตงศนยสมเดจพระสงฆราชญาณสงวร อาเภอบางละมง จงหวดชลบร เพอผสงอายเปนสถานบรการผสงอายตนแบบ เปนหนวยศกษาและใหบรการทเนนดานการปองกนและสงเสรมสขภาพ

2539 (1996)

มการจดตงสมาคมพฤฒาวทยา และเวชศาสตรผสงอายไทย (ศ.แพทยหญงทานผหญงศรจตรา บนนาค เปนนายกสมาคมฯ คนแรก)

2540 (1997)

ประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 (มมาตราทเกยวของกบผสงอายอย 2 มาตรา คอ มาตรา 54 และมาตรา 80 วรรค 2)

2541 (1998)

พระราชบญญตประกนสงคม ซงประกาศใชเมอวนท 2 กนยายน 2533 ไดขยายขอบเขตการประกนกรณชราภาพ โดยผประกนตนตองสงเงนสมทบตามเกณฑทกาหนด

2542 (1999)

สหประชาชาต ประกาศใหป 1999 เปนปผสงอายสากล ประเทศไทยในฐานะประเทศสมาชก ไดจดกจกรรมตลอดทงป ประกอบดวย กจกรรมทางดานวชาการ ดานบรการ และดานการประชาสมพนธ มนายกรฐมนตรเปนประธานจดงาน มกรมประชาสงเคราะหเปนแกนหลกของประเทศ (National Focal Point)

ในวโรกาสทพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ทรงพระชนมายครบ 72 พรรษา และเปนปทองคการสหประชาชาตประกาศใหเปนปผสงอายสากล รฐ องคกรเอกชน ประชาชน ไดรวมกนจดทา ปฏญญาผสงอายไทย เพอเปนพนธกรณ เพอใหผสงอายไดมคณภาพชวตทด ไดรบการคมครองพทกษสทธ มสาระสาคญ 9 ประการ (นพ. บรรล ศรพานช ประธานการจดทา) โดยมพรรคการเมอง 8 พรรค รวมลงนามในปฏญญาผสงอายไทย นายชวน หลกภย นายกรฐมนตรลงนามเมอวนท 25 มนาคม 2542

มประกาศสานกนายกรฐมนตรเรอง การจดตงคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต (กสผ.) ขนในสานกปลดสานกนายกรฐมนตรมนายกรฐมนตร เปนประธาน

47


ป พ.ศ. (ค.ศ.)


2544 (2001)

นโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา (30 บาทรกษาทกโรค) จดเปลยนสาคญททาใหประชาชนสามารถเขาถงบรการสขภาพ

พระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอน การกระจายอานาจใหองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 มการถายโอนภารกจ สถานสงเคราะหคนชรา และโครงการเบยยงชพผสงอายของกรมประชาสงเคราะห ใหองคกรปกครองสวนทองถนทเปนภารกจดานงานสงเสรมคณภาพชวต 1 ใน 6 ดานของภารกจทกาหนดใหถายโอน

2545 (2002)

มการจดทาแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 – 2564) แผนดงกลาวเปนแผนทพฒนาขนโดย คนไทย ซงตางจากแผนฉบบแรกทไดรบอทธพลจากตางประเทศคอนขางมาก แผนนดาเนนการดวยคณะทางานรางแผน โดยใชขอมลจากการวจยประกอบเพอใหเปนแผนทเหมาะกบบรบทของประเทศไทย และใชเปนกรอบกาหนดทศทางการพฒนา และการดาเนนงานดานผสงอายของประเทศ

สหประชาชาตจดใหมการประชมสมชชาโลกวาดวยผสงอาย ครงท 2 (The 2rd World Assembly on Aging (WAA II) ณ กรงแมดรค ประเทศสเปน ไทยเขารวมประชม (9 – 12 เมษายน 2545) ม นพ.กระแส ชนะวงศ รฐมนตรประจาสานกนายกรฐมนตร เปนหวหนาคณะผแทนของประเทศไทย การประชมดงกลาว ไดมการเหนชอบแผนปฏบตการผสงอายระหวางประเทศป 2002 (The Madrid International Plan of Action on Aging 2002) ทถอเปนพนธกรณระหวางประเทศ ภายใตกรอบการดาเนนงานดานผสงอายทประเทศภาคสมาชกองคการสหประชาชาต จะตองใหความรวมมอ และรวมกนผลกดนใหมการดาเนนการภายใตพนธกจหลก 3 ประการ ประกอบดวย

1) ผสงอายกบการพฒนา (Older Persons and Development) 2) การสงเสรมสขภาพและสขภาวะใหแกผสงอาย (Advancing Health and well-being into Old Age)

3) การจดใหมสภาพแวดลอมทเออประโยชนตอผสงอาย (Ensuring Enabling and Supportive Environment)

มการจดตงกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (นายอนรกษ จรมาศเปนรฐมนตรวาการเปนคนแรก) โดยโอนภารกจของกรมประชาสงเคราะห กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม งานของสานกปลดสานกนายกรฐมนตร (งานเดก เยาวชน และสตร) และงานของสานกเรงรดพฒนาชนบท (ร.พ.ช.) บางสวน และงานของกรมการพฒนาชมชนกระทรวงมหาดไทย ทเกยวกบเดกและสตร มาอยในกระทรวงน

มสานกสงเสรมและพทกษผสงอาย (สทส.) ขนในสานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย (สท.)

48


ป พ.ศ. (ค.ศ.)


2546 (2003)

ประกาศใชพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ. 2546 (ซงไดมการจดทารางพระราชบญญตมาตงแตป พ.ศ.2538) ม 24 มาตรา มผลใหมการดาเนนการดงน

- มการระบถงสทธผสงอาย 13 ประการ - มการจดตงคณะกรรมการผสงอายแหงชาต (กผส.) ขนตามกฎหมาย มนายกรฐมนตรเปนประธาน - มแผนหลกในการดาเนนงานดานผสงอาย โดยคณะรฐมนตรมมตเหนชอบใหแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 - 2564) เปนแผนหลกตามกฎหมาย

- มกองทนผสงอาย และคณะกรรมการบรหารกองทนผสงอาย ตามทกฎหมายกาหนด 2548 – 2549 (2005 - 2006)

กระทรวงสาธารณสข ประกาศวาระแหงชาต เรอง “เมองไทยแขงแรง” (Healthy Thailand) สงเสรมใหมการจดตงชมรมผสงอายในทกตาบล รวมทงสนบสนนใหมการจดกจกรรมทหลากหลายสาหรบผสงอาย

2547 – 2549 (2004 - 2006)

กระทรวงสาธารณสข กาหนด “หนงโรงพยาบาลชมชน หนงคลนกผสงอาย” ภายในป 2549 รวมทงในโรงพยาบาลศนย โรงพยาบาลทวไป และโรงพยาบาลชมชน

2549 – 2550 (2006 - 2007)

นโยบายของกระทรวงสาธารณสข ตงเปาใหผสงอาย ครงหนง (3 ลานคน) เปนสมาชกชมรมผสงอาย โดยมหนงตาบลตอหนงชมรม เพอสรางเสรมสขภาพผสงอาย โดยม 3 กจกรรมหลก คอ การออกกาลงกาย การเยยมเยยนสมาชก และรวมสบสานวฒนธรรมไทย

2548 – 2550 (2005 - 2007)

โครงการฟนเทยมพระราชทานเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวในโอกาสมหามงคล เฉลมพระชนมพรรษา 80 พรรษา (5 ธนวาคม 2550) เปาหมายผสงอาย 80,000 ราย โดยกระทรวงสาธารณสข

2549 (2006)

คณะรฐมนตรมมตใหปรบเพมเงนสงเคราะหเพอการยงชพ (เบยยงชพ) เปนคนละ 500 บาท ตอเดอน (12 ธนวาคม 2549)

2550 (2007)

ประกาศใชกฎหมายรฐธรรมนญ พ.ศ. 2550 กลาวเรองเกยวกบผสงอายไว 4 มาตรา

มการจดตงมลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) ตามมตของทประชมคณะกรรมการผสงอายแหงชาต ครงท 2/2549 เมอวนท 27 กรกฎาคม 2549 วตถประสงคในการจดตง เพอศกษาวจยและรวบรวมความรเกยวกบผสงอายทงในและตางประเทศ และสงเสรมการพฒนารปแบบการดาเนนการดานผสงอาย สาหรบใชในการพฒนาคณภาพชวตผสงอายไทย ตลอดจนการเผยแพรความรและวทยาการเกยวกบผสงอายแกสงคมโดยรวม

คณะกรรมการผสงอายแหงชาต มการสรรหาผสงอายแหงชาต (พระพรหมมงคลาจารย ปญญานนทะภกข อาย 96 ป ไดรบการยกยองเปนผสงอายแหงชาตเปนคนแรก)

มการตดตามและประเมนผลการดาเนนงานตามแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2545–2564) ในชวง 5 ปแรกของแผน (พ.ศ.2545–2549)

49


ป พ.ศ. (ค.ศ.)


2552 – 2553 (2009 - 2010)

มการปรบแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 - 2564) ฉบบปรบปรงครงท 2 โดยมการนาเสนอคณะรฐมนตรและมมตเหนชอบเมอวนท 27 เมษายน 2553

2552 (2009)

ขยายเบยยงชพผสงอายใหเปนสทธของผสงอายทกคน (ตามนโยบายรฐบาล) มผรบเบยยงชพ 5,448,843 คน

2554 (2011)

ประกาศใชพระราชบญญตกองทนการออมแหงชาต พ.ศ. 2554 (กอช.) เมอ 11 พ.ค. 54 เพอสงเสรมการออมทรพยของประชาชนทเปนสมาชก และเพอเปนหลกประกนการจายบานาญ และใหประโยชนตอบแทนแกสมาชกเมอสนสมาชกภาพ

ปรบการรบเบยยงชพเปนแบบขนบนได (ตามนโยบายรฐบาล) 5 ส.ค. 2554

50

2.4 กฎหมาย

2.4.1 กฎหมายแมบท

1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบป พ.ศ.2540 เปนกฎหมายแมบททกาหนดสทธของผสงอายไวอยางชดเจน โดยมบทบญญตทเกยวของกบผสงอายดงน

หมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ

- มาตรา 54 บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพมสทธไดรบความชวยเหลอจากรฐ ทงน ตามทกฎหมายบญญต - มาตรา 80 รฐตองคมครองและพฒนาเดกและเยาวชน สงเสรมความเสมอภาคของหญงและชาย เสรมสรางและพฒนาความเปนปกแผนของครอบครว และความเขมแขงของชมชน รฐตองสงเคราะหคนชรา ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพและดอยโอกาสใหมคณภาพชวตทดและพงตนเองได

2) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ฉบบปพ.ศ.2550 มบทบญญตทเกยวของกบ ผสงอายดงน

หมวด 3 สทธและเสรภาพของชนชาวไทย - มาตรา 40 บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม ดงตอไปน (6) เดก เยาวชน สตร ผสงอาย หรอผพการหรอทพพลภาพยอมมสทธไดรบความคมครองในการดาเนนกระบวนพจารณาคดอยางเหมาะสมและยอมมสทธไดรบการปฏบตทเหมาะสมในคดทเกยวกบความรนแรงทางเพศ

51

หมวด 5 แนวนโยบายพนฐานแหงรฐ - มาตรา 53 บคคลซงมอายเกนหกสบปบรบรณและไมมรายไดเพยงพอแกการยงชพมสทธ

ไดรบสวสดการ สงอานวยความสะดวกอนเปนสาธารณะอยางสมศกดศรและความชวยเหลอทเหมาะสมจากรฐ

- มาตรา 80 รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานสงคม การสาธารณสข การศกษา และวฒนธรรม ดงตอไปน

(1) คมครองและพฒนาเดกและเยาวชน สนบสนนการอบรมเลยงดและใหการศกษาปฐมวย สงเสรมความเสมอภาคของหญงและชาย เสรมสรางและพฒนาความเปนปกแผนของสถาบนครอบครวและชมชน รวมทงตองสงเคราะหและจดสวสดการใหแกผสงอาย ผยากไร ผพการหรอทพพลภาพ และผอยในสภาวะยากลาบากใหมคณภาพชวตทดข นและพงพาตนเองได

- มาตรา 84 รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานเศรษฐกจ ดงตอไปน …(4) จดใหมการออมเพอการดารงชพในยามชราแกประชาชนและเจาหนาทของรฐ

อยางทวถง...

2.4.2 กฎหมายรองรบนโยบายดานผสงอาย

1) พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546

พระราชบญญตผสงอายเปนกฎหมายเพอผสงอายโดยเฉพาะ ตราขนเพอรองรบสทธของผสงอายตามทระบไวในรฐธรรมนญ และเปนเครองมอทสาคญประการหนงทจะชวยใหมการนานโยบายและแผนดานผสงอายไปปฏบตใหเกดผล

พระราชบญญตนตราขนในปพ.ศ.2546 มผลบงคบใชตงแตวนท 1 มกราคม 2547 และตอมาในปพ.ศ.2553 ไดมการแกไขเพมเตมเกยวกบเบยยงชพ และกระบวนการเบกจายเงนเบยยงชพสาระสาคญของพระราชบญญตนคอ การกาหนดโครงสราง องคกร อานาจหนาทในการบรหารจดการดานผสงอายของคณะกรรมการผสงอายแหงชาต ซงมนายกรฐมนตรเปนประธาน และมผแทนหนวยงานหลกดานผสงอายและผทรงคณวฒรวมเปนกรรมการ ในพระราชบญญตยงกาหนดอานาจหนาทของสานกสงเสรมและพทกษผสงอาย ใหมการจดตงกองทนผสงอาย ตลอดจนใหสทธตางๆ แกผสงอาย ดงทปรากฏในมาตรา 11 ไดแก

(1) การบรการทางการแพทยและสาธารณสขทจดไวโดยใหความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ

(2) การศกษา ศาสนา และขอมลขาวสารทเปนประโยชนตอการดาเนนชวต (3) การประกอบอาชพหรอฝกอาชพทเหมาะสม (4) การพฒนาตนเองและการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมและการรวมกลมใน

ลกษณะเครอขายชมชน

52

(5) การอานวยความสะดวกและปลอดภยโดยตรงแกผสงอายในอาคาร สถานท ยานพาหนะหรอการบรการสาธารณะอน

(6) การชวยเหลอดานคาโดยสารยานพาหนะตามความเหมาะสม (7) การยกเวนคาเขาชมสถานทของรฐ (8) การชวยเหลอผสงอายซงไดรบอนตรายจากการถกทารณกรรมหรอถกแสวงหา

ประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมายหรอถกทอดทง (9) การใหคาแนะนา ปรกษา ดาเนนการอนทเกยวของในทางคดหรอในทางการ

แกไขปญหาครอบครว (10) การจดทพกอาศย อาหาร เครองนงหมใหตามความจาเปนอยางทวถง (11) การจายเบยยงชพเปนรายเดอนอยางทวถงและเปนธรรม (สทธในวงเลบท 11 น

แกไขเพมเตมในป พ.ศ. 2553) (12) การจดการสงเคราะหในการจดการศพตามประเพณ (พระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 และฉบบแกไขเพมเตมปพ.ศ.2553)

บทท บทท บทท

ดานสดานสดานส

และและและ

3 3 3 พฒพฒพฒ

สาธารณสาธารณสาธารณ

บรการบรการบรการ

ะสวสดะสวสดะสวสด

ฒนาการฒนาการฒนาการ

ณสข เณสข เณสข เ

รทางสงรทางสงรทางสง

ดการทาดการทาดการทา

รเชงระรเชงระรเชงระ

เศรษฐเศรษฐเศรษฐ

งคม งคม งคม

างสงคางสงคมางสงค

ะบบ ะบบ ะบบ

ฐกจ กจ ฐกจ

มมม

54

บทท

พฒน

เศรษฐ

ไดนาไปการดาเนและบรกทางสงคบรการส

3.1 ระบ

เนนการเรงผลตอยางรว(สานกนกลมเปาระดบสงงานดาน

โรคตดตโรคระบาตามวยเภายใน 4ทเยาวว ระบบสข

อญชล รองศาสตจฬาลงกร

3

นาการเชง

ฐกจ บรก

นโยบายขอปสความตนนนงานในดาการสาธารณคมของผสงอสาธารณะ ระบ

บบการดแล

ตงแตชวงแผรขยายสถานตบคลากรทาดเรว รวมท นโยบายและาหมายเฉพาะง ทาใหกลมปนอนามยแมแล

ความสาเรจใตอ ไดนาไปาดและโรคตพมขนเปนลา4-5 ทศวรรษยเปนสงคมสขภาพเพอรอง

คตอนรกษ แลตราจารย ดร.วรรณมหาวทยาล

ระบบ ดา

การทางสง

องรฐบาลทกตวในการหานตางๆ ไดม

ณสข ระบบบายและชมชนบบหลกประก

ลสขภาพแ

ผนพฒนาการบรการสาธาางการแพทงเนนการกรยทธศาสตระของผรบบรประชากรวยละเดก และง

ในการดาเนปสการเปลยดเชอทสาคญาดบ ขณะเดษทผานมาสงผสงวย ซงสงผงรบการเปลย

ละสกลยา คงสวรเวศม สวรรณลย

านสาธาร

งคม และ

กาหนดไวในาแนวทางในการพฒนาขรการดานสงน ระบบบรกกนทางเศรษฐ

และการสาธ

สาธารณสขฉรณสขขนพนยและสาธารระจายบคลา กระทรวงสการตามวย เดกและสตรานวางแผนค

นงานดานอนยนผานทสาคญไดลดลง ในยวกนการลดผลใหประเทศลใหเกดการเยนแปลงดงก

วสด กระทรวงณระดา และรอง

รณสข

ะสวสดกา

นวาระตางๆนการรบมอกนมาเปนลาดงคมและสวสการดานทอยฐกจเปนตน

ธารณสข

ฉบบท 1–4 (ปนฐานหรอระรณสขใหทนกรและบรกา

สาธารณสข 2แตเพอลดภารไดรบความสครอบครว

นามยแมและคญทงในทานขณะทโรคเดลงอยางรวดศไทยเปลยนเปลยนแปลงลาว

สาธารณสข, รศาสตราจารยม

ารทางสงค

ทกลาวในบกบประชากรดบ ในดานหลสดการสงคมอาศย ระบบ

ป พ.ศ.2504 –ดบปฐมภมในกบอปสงคารสาธารณส2548) แมวาาวะการตายแสนใจเปนพเศ

ะเดก การวาางระบาดวทเรอรงและโรเรวของภาวะนจากสงคมทมนโยบายดาน

รองศาสตราจารมาลน วงษสทธ

คม*

บทท 2 ประรสงอายของลกๆ ไดแก รมระบบการมบการคมครอ

– พ.ศ.2524) ใหครอบคลมคจากจานวนสขสชนบทแาในชวงนนจและชะลอภาวศษ เพราะเป

งแผนครอบทยาและทางคทเกดจากกะเจรญพนธจมโครงสรางทนสาธารณสข

รย ดร.วพรรณธ วทยาลยประ

ะกอบกบผลงประเทศไทระบบการดแลมสวนรวมในงสทธเสรภา

ระบบสาธารมพนททวประนประชากรทละทองถนทจะไมไดมการวะเจรญพนธปนกลมเปาห

ครว และการงประชากร กการเสอมของจากระดบสงสทางอายของปและนาไปสก

ณ ประจวบเหมาะชากรศาสตร

งานวจย ย ระบบ ลสขภาพกจกรรม าพ ระบบ

ณสขไทยะเทศและ ทเพมขน รกนดาร รกาหนดธซงอยในหมายของ

รควบคมกลาวคอ งรางกายสระดบตาประชากร การปฏรป

าะ

55

นโยบายสาธารณสขทเกยวของกบผสงอายเรมชดเจนขน ภายหลงจากการประชมสมชชาโลก วาดวยผสงอาย ในป พ.ศ.2525 ซงนาไปสการกาหนดแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ.2525 – พ.ศ.2545) ซงมตดานสขภาพอนามย เปนมตหนงทแผนแมบทดงกลาวใหความสาคญ รฐบาลในขณะนนยงไดกาหนดนโยบายดานการขยายการสาธารณสขขนมลฐาน และเนนการขยายบรการใหครอบคลมกลมผดอยโอกาส รวมถงผสงอาย ตอมาในป 2529 รฐบาลไดจดบรการสาธารณสขแบบใหเปลา แกผสงอาย แผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 6 (พ.ศ. 2530-2534) กาหนดใหกรมการแพทยขยายงาน ดานสาธารณสขขนมลฐานไปยงประชาชนในทกพนท โดยเนนการใหความรความเขาใจเพอปองกน และควบคมโรคไมตดตอหรอโรคเรอรงตางๆ และไดกาหนดเปนโครงการควบคมโรคในผสงอาย เชน ความดนโลหตสง เบาหวาน ไขมนในเลอดสง อมพฤกษ อมพาด เปนตน

ตอมาในป พ.ศ.2534 เรมมการจดสรรงบประมาณสาหรบบรการทางการแพทย และสาธารณสขแกผสงอาย เรมมการจดทาบตรประจาตวผสงอาย ตลอดจนการจดตงคลนกผสงอายและชมรมผสงอายทวประเทศ และในป พ.ศ.2537 รฐบาลไดประกาศนโยบายอยางชดเจนใหมการสงเคราะหดาน การรกษาพยาบาลแกผสงอาย โดยใหรบบตรสงเคราะห และในปเดยวกนนนมการตราพระราชกฤษฎกาจดตง สถาบนพฒนาสขภาพแหงชาตและเวชศาสตรผสงอาย ขนในกรมการแพทย เพอใหเปนศนยกลางในการพฒนาวชาการดานผสงอาย และเปนแกนกลางในการประสานงานการจดบรการสขภาพผสงอาย ซงตอมาภายหลงไดมการยกฐานะเปนสถาบนเวชศาสตรผสงอาย (สถาบนเวชศาสตรผสงอาย. 2555)

นอกจากการจดตงหนวยงานดานผสงอายในกรมการแพทยแลว ยงไดมการจดตงสานกงานสงเสรมสขภาพขนในกรมอนามยในป พ.ศ.2539 ใหมพนธกจสาคญในดานการสงเสรมสขภาพประชาชนตามกลมอาย สาหรบกลมประชากรสงอายไดเนนใหผสงอายมสขภาพอนามยทพงประสงค และในแผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 8 ไดเนนการสงเสรมสขภาพผสงอาย ใหสามารถดแลตนเอง ครอบครวและชมชน (คณะกรรมการอานวยการจดทาแผนพฒนาการสาธารณสข. 2539)

ตงแตป พ.ศ.2543 เปนตนมา ระบบสาธารณสขไดมการเปลยนแปลงไปอยางมาก เรมจากแนวนโยบายในการปฏรประบบสขภาพและการกระจายอานาจดานสขภาพ โดยมการจดตงคณะกรรมการปฏรประบบสขภาพแหงชาตขน มนายกรฐมนตรเปนประธาน และมผอานวยการสานกงานปฏรประบบสขภาพแหงชาตเปนเลขานการ โดยมภารกจหลกเพอรางพระราชบญญตสขภาพแหงชาต และสรางภาคเครอขายในการปฏรประบบสขภาพ (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. 2548) เพอสรางระบบสขภาพทคาดหวง มองคประกอบสาคญในการปฏรป ระบบสขภาพ คอ

1) องคกรกาหนดนโยบายและกากบใหมการดาเนนการตามนโยบาย 2) เนนการสรางสขภาพ 3) สรางความเขมแขงของระบบการควบคมและปองกนโรค 4) สรางระบบรการสขภาพทมประสทธภาพและประสทธผล 5) พฒนาระบบการเงนการคลงดานสขภาพใหประชาชนมหลกประกนทางสขภาพ 6) การพฒนาคณภาพสถานพยาบาล

56

7) การสรางกลไกคมครองผบรโภค 8) การประเมนความคมคาและความปลอดภยของเทคโนโลยดานสขภาพ 9) การพฒนากาลงคนดานสขภาพ 10) สงเสรมการแพทยแผนไทยและการแพทยทางเลอก 11) สงเสรมระบบวจยสขภาพ

นอกจากนมการกาหนดยทธศาสตร “สามเหลยมเขยอนภเขา” หรอ การเชอมโยงการสราง องคความรในประเทศและตางประเทศ เขากบการมสวนรวมของชมชน สงคม ภาคประชาชน และ การสนบสนนของฝายการเมอง เพอใหรวมกนผลกดนใหเกดการปฏรประบบสขภาพขน (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. 2548)

ตอมาในป พ.ศ.2544 รฐบาลไดกาหนดนโยบายหลกประกนสขภาพถวนหนา หรอ 30 บาทรกษาทกโรค เพอใหประชาชนเขาถงบรการสขภาพไดอยางทวถง ซงสงผลใหประชากรไทยสามารถเขาถงบรการดานสขภาพไดดยงขน รฐบาลยงไดประกาศวาระแหงชาตเรอง “เมองไทยแขงแรง” (Healthy Thailand) โดยไดใหความสาคญกบการสงเสรมสขภาพของประชากรสงอายดวยการสงเสรมการรวมกลมของผสงอายในรปของชมรมผสงอายใหเกดขนในทกตาบล รวมทงสนบสนนใหมการจดกจกรรมทหลากหลายสาหรบผสงอาย เชน กจกรรมออกกาลงกาย การเรยนรเรองอาหารเพอสขภาพ เปนตน

นอกจากนโยบายของรฐบาลแลว แผนพฒนาสาธารณสขฉบบท 9 (พ.ศ.2545 – พ.ศ.2549) ยงมการกาหนดยทธศาสตรการพฒนาระบบสาธารณสขใหสอดรบกบแนวคดการปฏรประบบสขภาพและแนวพระราชดารเศรษฐกจพอเพยง วตถประสงคทสาคญของแผนฉบบน คอ เพอสรางระบบสขภาพเชงรกโดยมงเนนการสรางเสรมสขภาพ เพอสรางระบบหลกประกนสขภาพใหประชาชนสามารถเขาถงบรการไดอยางทวถงและเปนธรรม ไมมอปสรรคในการเขาถงอนเนองมาจากขอจากดทางเศรษฐกจ เพอสรางความเขมแขงและการมสวนรวมของทกภาคสวนในการสรางเสรมสขภาพและการจดการระบบสขภาพ และเพอเพมศกยภาพในการใชความรและเทคโนโลยเพอการพฒนาสขภาพ ในดานผสงอายนนไดมการกาหนด ”หนงโรงพยาบาลชมชน หนงคลนกผสงอาย” (สานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. 2548)

แผนพฒนาสขภาพแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – พ.ศ.2554) ยงคงเนนการเสรมสรางสขภาพ และมงสระบบสขภาพพอเพยง นอกจากนกระทรวงสาธารณสขยงพยายามทจะบรณาการงาน ดานผสงอายภายในกระทรวงโดยการตงคณะกรรมการอานวยการงานผสงอายซงมรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขเปนประธาน และการตงคณะกรรมการดาเนนงานดานผสงอายทมปลดกระทรวงสาธารณสขเปนประธาน ทงยงมการพฒนาระบบกลไกการดาเนนงานอยางบรณาการดวยการจดทา แผนยทธศาสตรพฒนาสขภาพผสงอาย (ป พ.ศ.2552 – พ.ศ.2554) ใหเปนกรอบการทางานในภาพรวมของกระทรวงสาธารณสข และเพอใหสอดรบกบแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2545 – พ.ศ.2564) ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ.2552 ซงมรายละเอยดดงน

57

1) แตงตงคณะกรรมการอานวยการและคณะกรรมการดาเนนงานผสงอายกระทรวงสาธารณสข(ตามคาสงกระทรวงสาธารณสขท 85/2551 ลงวนท 24 มกราคม 2551) ซงแบงเปน 2 คณะ คอ 1.1) คณะกรรมการอานวยการงานผสงอาย กระทรวงสาธารณสข มรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสข หรอรฐมนตรชวยฯ ทไดรบมอบหมายเปนประธานและคณะกรรมการ ปลดกระทรวงสาธารณสขเปน รองประธานคณะกรรมการ รองปลดกระทรวงสาธารณสข ทไดร บมอบหมายเปนกรรมการและเลขานการ 1.2) คณะกรรมการดาเนนงานผสงอาย กระทรวงสาธารณสข มปลดกระทรวงสาธารณสข เปนประธานคณะกรรมการ รองปลดกระทรวงสาธารณสขทไดร บมอบหมายเปนรองประธานคณะกรรมการ ผอานวยการสานกนโยบายและยทธศาสตรเปนกรรมการและเลขานการ

2) พฒนากลไกการทางาน ประกอบดวย 2.1) จดทาแผนยทธศาสตรพฒนาสขภาพผสงอาย ซงเปนกรอบการทางานภาพรวมของกระทรวง 2.2) จดทาแผนปฏบตการ/โครงการผสงอายเชง บรณาการทมสวนรวมของทกกรมทเกยวของ 2.3) ใชเวทการประชมคณะกรรมการอานวยการและคณะกรรมการดาเนนงานผสงอายเพอตดตามและประเมนผลการดาเนนงานตามแผนงาน/โครงการ

3) เปนแกนกลางโครงการพฒนารปแบบบรการสขภาพและสวสดการสงคมเชงบรณาโดยชมชนสาหรบผสงอายในประเทศไทย ซงเปนโครงการความรวมมอทางวชาการจากรฐบาลญปน (JICA) ซงรวมดาเนนงานกบกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย และหนวยงานกระทรวงสาธารณสขทเกยวของของ 4 กรม คอ กรมอนามย กรมการแพทย กรมสขภาพจต กรมสนบสนนบรการสขภาพ โดยเรมทดลองในพนทนารอง 4 จงหวด คอ นนทบร เชยงราย สราษฎรธาน และขอนแกน กาหนดระยะเวลา 4 ป (พฤศจกายน 2550 – กนยายน 2554)

วสยทศนของแผนยทธศาสตรพฒนาสขภาพผสงอาย (ป พ.ศ.2552 – พ.ศ.2554) คอ “มงมนพฒนาสขภาพผสงอายสการมคณภาพชวตทด” โดยมยทธศาสตรทสาคญ 5 ยทธศาสตร คอ 1) การพฒนาระบบบรการสขภาพผสงอายของสถานบรการทกระดบและการบรการในชมชน ใหครอบคลมทงการสงเสรม ปองกน รกษาและฟนฟสขภาพ 2) การสรางและพฒนาศกยภาพกาลงคนดานการดแลสขภาพผสงอาย 3) การสรางความเขมแขงและการมสวนรวมของชมชนและภาคเครอขายดานผสงอาย 4) การบรหารจดการเชงบรณาการงานดานสขภาพผสงอาย 5) การพฒนาองคความร และการศกษาวจยดานสขภาพผสงอาย (กระทรวงสาธารณสข. 2552)

ในการพฒนาระบบบรการสขภาพผสงอายนน มการเนนการพฒนาและการใหการสนบสนนบรการทางสขภาพในชมชนทสามารถเขาถงผสงอายใหมากทสด โดยเนนบรการถงบาน และเนนใหมการบรณาการระหวางการบรการทางสขภาพและบรการทางสงคม อาทเชน บรการเคลอนท บรการเยยมบาน ศนยกลางวน บรการสขภาพทบาน สนบสนนระบบอาสาสมครผดแล เปนตน

นอกจากแผนในระดบกระทรวงแลว สวนงานของกระทรวง เชน กรมอนามยไดมการจดแผนงานผสงอายเชนกน โดยมนโยบายการดแลสขภาพและคณภาพชวตทดของผสงวย เพอเปน หลกชยของสงคม ดวยกลยทธ “เขาใจ เขาถง พงได” โครงการสาคญโครงการหนงทไดรบการสงเสรม คอ การดแลสขภาพผสงอายระยะยาว โครงการพฒนารปแบบบรการสขภาพและสวสดการสงคมเชงบรณาการสาหรบผสงอายในประเทศไทย (CTOP) การพฒนาศกยภาพชมรมภาคเครอขายผสงอาย

58

ระบบการดแลสขภาพระยะยาว เปนระบบทไดรบการสงเสรมเพอใหสามารถรองรบกบประเดนทาทายทางสขภาพอนเนองมาจากการเพมขนอยางรวดเรวของผสงอายในวยกลาง (อาย 70-79 ป) และวยปลาย (อายตงแต 80 ปขนไป) ระบบนพฒนาขนตามแนวคดทเชอวา ผสงอายจะมคณภาพชวตทดไดดวยการอาศยอยกบครอบครวหรอชมชนใหไดนานทสดในชวงบนปลายของชวต โดยมระบบการดแลระยะยาวทงในดานสขภาพและสงคมภายในชมชน การดแลสขภาพระยะยาวนไดรบการผลกดนจาก มตของสมชชาผสงอาย ในป พ.ศ.2552 ไปสมตสมชชาสขภาพแหงชาตครงท 2 ในปเดยวกนซงสมชชาสขภาพไดมมตรบรองการพฒนาระบบการดแลระยะยาวสาหรบผสงอายทอยในภาวะพงพง หรอ มขอจากดในการทากจวตรประจาวน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2554) ซงระบบ การดแลระยะยาวนเนนการมสวนรวมของชมชนหรอองคกรปกครองสวนทองถน ในการรวมเปน ผใหบรการ และรวมจดสรรงบประมาณในการสนบสนนและพฒนาระบบการดแลระยะยาว โดยมองคประกอบการดาเนนงาน ไดแก การมขอมลผสงอาย มชมรมผสงอายทมคณภาพ มอาสาสมครดแลผสงอายในชมชน มบรการดแลผสงอายทบาน มบรการสงเสรมปองกนทนตสขภาพในระดบตาบล และ มระบบการดแลผสงอายทตดบานตดเตยง (กรมอนามย. 2555)

เพอเรงใหเกดการพฒนาระบบดแลระยะยาวอยางเปนรปธรรม ในป พ.ศ.2554 คณะกรรมการผสงอายแหงชาต (กผส.) ไดกาหนด “แผนปฏบตการผลกดนและขบเคลอนประเดนการดแลผสงอายระยะยาว” ระยะเวลา 3 ป (2554-2556)โดยอาศยความรวมมอจากหลายหนวยงาน เชน กระทรวงสาธารณสข กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย องคกรปกครองสวนทองถน มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย เปนตน แผนฯดงกลาวกาหนดประเดนขบเคลอนครอบคลมทงดานเศรษฐกจ สงคม สขภาพ และสภาพแวดลอม โดยสงเสรมใหมการดแลระยะยาวทงในระดบทองถน หนวยงานกลางของรฐ พรอมกนน ยงรวมมอกบกระทรวงการคลง ในการกาหนดมาตรการสนบสนน ทางการเงนใหแกผดแลและสมาชกครอบครวทรบภาระดแลผสงอายระยะยาว สนบสนนมาตรการทางภาษใหแกภาคเอกชนทใหบรการสถานบรบาลผสงอาย เปนตน

นอกจากการดแลสขภาพกาย กระทรวงสาธารณสขโดยสานกพฒนาสขภาพจต ไดเรมโครงการพฒนาสขภาพจตผสงอาย ในป พ.ศ.2550 เพอพฒนาองคความร และแนวทางในการดแลสขภาพจตผสงอาย จดสอและอปกรณสงเสรมสขภาพจตผสงอาย เพอปองกนปญหาภาวะซมเศรา ชวยชะลอ ความเสอมของสมอง ซงในป พ.ศ.2552 สานกพฒนาสขภาพจต ไดเรมโครงการในพนทนารองคอ จงหวดสราษฎรธาน โดยรวมมอกบหนวยงานในทองถน เชน องคกรปกครองสวนทองถน โรงพยาบาลตาบล เปนตน มการจดกจกรรมตางๆ เชน ฐานขอมลผสงอาย การฝกอบรมบคลากรในชมชนใหมความรเรองการดแลสขภาพจตผสงอาย และไดมการนาผลจากโครงการนารอง ไปปรบใชในการดแลสขภาพจตในพนทอน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2552)

ในเรองสขภาพจตน กรมอนามย กระทรวงสาธารณสขยงไดรเรมแนวคด “วดสงเสรมสขภาพ” เนองจากผสงอายไทยนยมเขาวดเพอปฏบตกจทางศาสนา ดวยการทาบญ ฟงเทศน ปฏบตธรรม วดจงเปนศนยรวมทางจตใจ โดยมพระสงฆทปฏบตด ปฏบตชอบเปนศนยกลางแหงศรทธา โครงการนเรมในป พ.ศ.2546 กรมอนามย ไดสงเสรมสนบสนนใหวดมสวนรวมในการสงเสรมคณภาพชวตผสงอาย

59

ทงดานสขภาพสงแวดลอม วฒนธรรม ดวยความรวมมอของพระสงฆ ฆราวาสธรรม กรรมการวด องคกรปกครองสวนทองถน รวมทงมการถวายความรเรองการสงเสรมสขภาพแกพระสงฆดวย โครงการนถอวาเปนโครงการทใชตนทนทางสงคมของคนในชมชนมากอใหเกดประโยชนแกทกคนทเกยวของ เพราะสขภาพอาจเปนสงททกคนรวมกนสราง การอาศยความรวมมอของคนในชมชน ทาใหวดสะอาด รมรน สงบรมเยน เปนทพกทางใจของผทเขาวดโดยเฉพาะอยางยง คอ ผสงอาย ทงนมวดทผานเกณฑประเมนวดสงเสรมสขภาพดเดน 799 วด ผานเกณฑขนพนฐาน จานวน 2,115 วด (สานกสงเสรมสขภาพ, กรมอนามย. 2555)

กลาวโดยสรปจากพฒนาการขางตนสะทอนใหเหนถงการพฒนาการเชงระบบในดานสาธารณสขสาหรบผสงอายทเปนรปธรรมชดเจน การพฒนาเชงระบบนมทงการพฒนาระบบ การใหบรการสขภาพ การพฒนาทรพยากรสาธารณสข การพฒนาโครงสรางองคกรและการบรหารจดการ การเงนการคลง และการพฒนาระบบขอมลและการวจยดานสขภาพ

3.1.1 การพฒนาระบบบรการสขภาพ

1) ระบบบรการสขภาพผสงอาย แบงออกเปน 2 สวน ไดแก รฐเปนผใหบรการหลกและระบบบรการทจดโดยเอกชนเพอมงหากาไร ในการจดระบบบรการสขภาพในปจจบน กระทรวงสาธารณสข ไดพยายามจดรปแบบการใหบรการใหสมพนธกบระดบความตองการใชบรการในแตละระดบพนท เชนในระดบชมชน ตาบล อาเภอ และจงหวด โดยผใหบรการจะคานงถงสภาพปญหาทสาคญทางดานสขภาพ ทมงเนนทจะปองกน หรอดาเนนการแกไข โดยมรายละเอยดของการจดบรการ ดงน

1.1) โครงสรางระบบบรการสขภาพ มองคประกอบทสาคญประกอบดวย บรการปฐมภม บรการทตยภม บรการตตยภมและศนยการแพทยเฉพาะทาง และระบบสงตอ ประกอบดวย

(1) การบรการปฐมภม (Primary Care) เปนบรการทอยใกลชดประชาชนและชมชนมากทสด จงเนนทความครอบคลม มการบรการผสมผสาน ทงในดานการรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพ การปองกนควบคมโรค ฟนฟสภาพ จดบรการปฐมภมในเขตพนทชนบท ไดแก โรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) ศนยสขภาพชมชน สาหรบในเขตเมอง ไดแก ศนยบรการสาธารณสขของกรงเทพมหานคร หรอศนยแพทยชมชน

(2) การบรการทตยภม (Secondary Care) เปนบรการทใชเทคโนโลยทางการแพทยในระดบทสงขน เนนการบรการรกษาพยาบาลโรคทยาก ซบซอนมากขน ไดแก โรงพยาบาลชมชนในระดบอาเภอ โรงพยาบาลทวไปในระดบจงหวด และโรงพยาบาลในสงกดกระทรวงกลาโหม และมหาวทยาลย

(3) การบรการตตยภมและศนยการแพทยเฉพาะทาง (Tertiary Care and Excellent Center) เปนการบรการทใชเทคโนโลยทางการแพทยชนสง มความสลบซบซอนมาก มบคลากรทางการแพทยในสาขาเฉพาะทาง สงกดกระทรวงสาธารณสขทเปน โรงพยาบาลศนย สถาบนเฉพาะทางตางๆ หรอสงกดมหาวทยาลย เชน โรงพยาบาลในโรงเรยนแพทย

60

(4) ระบบสงตอผปวย กระทรวงสาธารณสขไดพฒนาเชอมโยงระบบสงตอผปวยใหเปนเครอขายทมประสทธภาพ ใหประชาชนไดรบบรการทไดมาตรฐาน ปลอดภยตามความจาเปนของปญหาสขภาพ

1.2) การจดบรการแพทยแผนไทยและแพทยพนบานไทย และแพทยทางเลอก ระบบบรการสขภาพทพงประสงคของประเทศไทย ควรเปนระบบบรการแบบพหลกษณ กลาวคอ เปนการผสมผสานทงการแพทยกระแสหลก คอ การแพทยตะวนตก โดยไมละเลยทอดทงทจะผสมผสานองคความร ภมปญญา ทงทมอย เดมในทองถน และจากตางประเทศ ไดแก การบรการแพทยแผนไทย แพทยพนบานไทย และแพทยทางเลอก เขารวมจดบรการและใหการดแลทางดานสขภาพใหแกประชาชน ซงรปแบบวธการจดบรการแพทยแผนไทย แพทยพนบานไทย และแพทยทางเลอก หมายรวมถง บรการและการดแลสขภาพ ทงโดยกลมวชาชพททาหนาทใหบรการหรอใชความร ความสามารถ ตามวชาชพของตนเอง และการดแลตนเองในครอบครวชมชน

1.3) การสาธารณสขมลฐาน เปนการดแลสขภาพทจาเปนซงจดใหอยางทงถงสาหรบทกคนทกครอบครวและในทกชมชน โดยการยอมรบและการมสวนรวมอยางเตมทของทกคน ดวยคาใชจาย ทไมเกนกาลงของชมชนและประเทศจะรบได การสาธารณสขมลฐาน เปนกลวธทางสาธารณสขทเพมขนจากระบบบรการสาธารณสข ซงมอยในระดบตาบลและหมบาน ผสมผสานทางดานการรกษาพยาบาล การสงเสรมสขภาพ การปองกนโรค และการฟนฟสภาพทดาเนนการโดยประชาชน โดยใชทรพยากร ในทองถน ดวยวธการหรอเทคโนโลยทเหมาะสม โดยมอาสาสมครสาธารณสข (อสม.) เปนผประสานงานและดาเนนการ

2) นอกเหนอจากการใหบรการในโครงสรางภาครฐแลว กระทรวงสาธารณสข ไดรวมกบหลายภาคสวนดาเนนการพฒนาระบบบรการผสงอาย ดงตอไปน

2.1) ขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาสขภาพผสงอาย ยทธศาสตรท 1 การพฒนาระบบบรการสขภาพผสงอาย ครอบคลม 4 มต สงเสรม

ปองกน รกษา และฟนฟสภาพ มาตรการสาคญไดแก สงเสรมระบบประกนสขภาพโดยใหคาปรกษาทวไปในสถานบรการ จดตงคลนกผสงอาย หอผปวยสงอาย และสถานบรการสขภาพเรอรงสาหรบผสงอาย (Long term care) ใหเพยงพอและรองรบปญหาในผสงอาย จดบรการแพทยทางเลอก เกอหนนเอกชนจดบรการดานสขภาพแกผสงอาย (PPP) จดทามาตรฐานและรบรองมาตรฐานสถานบรการผสงอาย จดสงอานวยความสะดวกในสถานบรการสขภาพ เชน ถนน ทางเดน อาคาร หองสขา เปนตน

ยทธศาสตรท 2 การสรางและพฒนาศกยภาพกาลงคนดานการดแลสขภาพผสงอาย โดยผลตหรอฝกอบรมบคลากรดานสขภาพผสงอาย และกาหนดแผนการผลตใหเหมาะสมเพยงพอและดาเนนการอยางตอเนอง

ยทธศาสตรท 3 การสรางความเขมแขงและการมสวนรวมของชมชนภาคเครอขาย ดานผสงอาย

ยทธศาสตรท 4 การบรหารจดการเชงบรณาการงานดานสขภาพผสงอาย ยทธศาสตรท 5 การพฒนาองคความร และ การศกษาวจยดานสขภาพผสงอาย

61

2.2) กาหนดแนวทางการพฒนาสขภาพผสงอายผานยทธศาสตรสขภาพดวถไทย เปนมาตรการตอสกบโรคไมตดตอเรอรงทพบมากในผสงอาย โดยมงเนนการดแล

สขภาพผสงอายเชงรก ในดานการสงเสรมสขภาพและการปองกนโรคมากกวาการรกษา ตลอดจน การเฝาระวงและปรบเปลยนพฤตกรรมเสยง

2.3) กาหนดนโยบาย การพฒนาสขภาพผสงอาย ผานกลไกการสงเสรมระบบบรการปฐมภม ซงมอยใกลบานทวประเทศ และมงเนนการสงเสรม ปองกน รวมถงการดแลโรคเรอรง ซงเปนการลงทนทใชคาใชจายนอยเมอเปรยบเทยบกบการลงทนดานอน โดยผานกลไกการใหบรการทเปนโครงสรางของหนวยงานในกระทรวงสาธารณสขทครอบคลมพนทบรการทวประเทศ ไดแก

(1) สานกงานสาธารณสขจงหวดจดตงสานกงานพฒนาระบบบรการปฐมภมและบรการสขภาพในชมชน โดยใหโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.) ศนยสขภาพชมชนเขตเมอง (ศสม.) มบทบาทในการพฒนาระบบบรการสขภาพเชงรกมงเนนการสงเสรมสขภาพและปองกนปจจยเสยง ของโรค กายภาพบาบดในชมชนสาหรบประชาชนเปาหมายเฉพาะ

(2) ผลกดนให รพ .สต . มอตรากาลงท เพยงพอหรอเปดใหมการจางงานของโรงพยาบาลทยดหยนของนกภายภาพบาบดและผชวยเหลอบรการเชงรกในชมชน เชน ในพนทม นกกายภาพภาคเอกชนใหสามารถจางได หรอมการอบรมผชวยเหลอของโรงพยาบาลเอง มนกกายภาพชมชนขนาดใหญ และ รพ.จงหวด เปดกรอบใหมนกสงคมสงเคราะห ใน รพช. เพอทางานเชอมประสานกบเครอขายในการดแลดานสงคม

(3) สนบสนนงบประมาณในการพฒนาระบบบรการสขภาพ และกายภาพบาบดเชงรกในชมชน พรอมทงสนบสนนดานแนวคด วชาการ ตวชวดในการตดตามประเมนผล และการจดเวทเพอการแลกเปลยนเรยนรระหวางผปฏบตงาน

3) ผลการดาเนนงานในปงบประมาณ พ.ศ.2554 มความกาวหนาในการดาเนนงาน ดงตอไปน

3.1) การขยาย/พฒนาและสงเสรมการแพทยดานเวชศาสตรผสงอายในระดบภมภาค ขยายเครอขายศนยการแพทยดานเวชศาสตรผสงอายในระดบภมภาค พฒนาและสงเสรมศนยการแพทยฯ ใหมคณภาพมาตรฐาน โดยพฒนาองคความรและการดาเนนงาน จดอบรมอบรม ศกษาดงานและตดตามและประเมนผลการดาเนนงานเครอขายศนยการแพทยดานเวชศาสตรผสงอาย

3.2) พฒนาคณภาพชวตคนพการและผสงอายแบบเบดเสรจป 2554 เพอใหผสงอายในสวนภมภาคเขาถงบรการฟนฟสมรรถภาพทมคณภาพอยางเสมอภาค โดยออกหนวยแพทยเคลอนท ในพนทจงหวดพงงา แพร ประจวบครขนธ อบลราชธาน และปตตาน ใหบรการคดกรอง/ตรวจประเมนความพการ ดานจกษและทนตกรรม แกผสงอาย จานวนทงสน 15,012 ราย

62

3.3) โครงการรากฟนเทยมเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหวเนองในโอกาส มหามงคลเฉลมพระชนมพรรษา 80 พรรษา 5 ธนวาคม 2550 คดกรองกลมเปาหมายทวประเทศจากโครงการฟนเทยมพระราชทาน การถายทอด จดอบรมทนตแพทยในภมภาค ผลการดาเนนงานพบวา ผปวยไดรบการฝงรากฟนเทยมตามเปาหมาย จานวน 10,000 ราย

3.4) มหกรรมคดกรองสขภาพเพอผสงอายเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระเจาอยหว 84 พรรษา เพอสงเสรมการตรวจสขภาพประจาปแกผสงอายทมอาย 60 ป ขนไป และเพอใหบคลากรสาธารณสข และอสม.สามารถคดกรองโรคผสงอายในชมชนไดอยางถกตอง เหมาะสม โดยการจดอบรมแบบคดกรองสาหรบบคลากรสาธารณสข อสม. ใน 4 จงหวดทเปนเครอขาย RRC จานวน 963 คน จดงานมหกรรมใหบรการตรวจสขภาพประจาปแกผสงอาย จานวน 326 คน รวมทงการใหความร การประชาสมพนธใหผสงอายเกดความสนใจและตระหนกถงความสาคญของการดแลและใสใจ ในสขภาพตนเอง

3.5) พฒนาลกตาเทยมชนดโพลเอธลนเพอใชในการรกษาผปวยทผาตดเอาลกตาออก เพอทดแทนการนาเขาในประเทศไทย (Local Made Polyethylene Orbital Implant and Medpor in Treatment of Enucleated and Eviscerated Patients in Mettapracharak Hospital: A Randomi) เพอเปรยบเทยบผลการรกษาดวยลกตาเทยมชนดโพลเอธลนทผลตเองในประเทศไทยกบลกตาเทยมชนดเมดพอรในผปวยทไดรบการผาตดเอาลกตาออกทไดรบการรกษาในโรงพยาบาลเมตตาประชารกษ (วดไรขง) โดยทาการศกษาวจยในผปวยทเขารบการรกษาเพอผาตดเอาตาออกทงวธ enucleation และ evisceration ในโรงพยาบาลเมตตาประชารกษ (วดไรขง) ผลการดาเนนงานพบวา ผปวยไดรบ การรกษาดวยลกตาเทยมทผลตในประเทศไทย จานวน 7 ราย จากเปาหมาย 40 ราย

3.6) การใหบรการเชงรก เนนการสรางเสรมสขภาพกายและจตใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการของประชากรแตละวย ซงในกลมผสงอายไดเนนการสรางพฤตกรรมสขภาพ ทพงประสงคเพอลดและควบคมโรคเรอรงในผสงอาย การพฒนาสขภาพจต นอกจากนยงเนน การใหบรการแบบองครวมครอบคลมทงการสงเสรม ปองกน การบาบดรกษา และฟนฟ

3.7) การใหบรการทสอดคลองตอความตองการและสะดวกรวดเรวแกผสงอาย เชน การจดตงคลนกผสงอายในโรงพยาบาล การมชองทางดวนสาหรบผสงอายตามประกาศของกระทรวงสาธารณสข พ.ศ.2548 เรองการบรการทางการแพทยและสาธารณสขทใหอานวยความสะดวกและรวดเรวแกผสงอายเปนกรณพเศษ

3.8) การกระจายอานาจสทองถน ดวยการยกฐานะสถานอนามยเปนโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพตาบล (รพ.สต.)

3.9) การใหบรการโดยเนนการมสวนรวมของภาคเครอขาย เชน การสรางความรบผดชอบสวนบคคลในการดแลสขภาพหรอการมพฤตกรรมสขภาพทพงประสงค การสรางการมสวนรวม ในการใหบรการสขภาพโดยองคกรปกครองสวนทองถนและสมาชกในชมชน

63

3.1.2 การพฒนาระบบกาลงคนดานสาธารณสข

ในชวง 30 ปทผานมาไดมการพฒนากาลงคนทางดานสาธารณสข โดยเฉพาะอยางยงในระยะหลง ไดมการสงเสรมและพฒนากาลงคนดานผสงอายทงในระดบวชาชพ และผดแลทวไปดงจะเหนไดจากการมการผลตพยาบาลดานผสงอาย และการผลตผดแลผสงอาย รวมถงอาสาสมครผดแลผสงอายซงเปนแนวทางทสาคญอกแนวทางหนงในการเพมปรมาณบคลากรผใหบรการสขภาพ และเพมการเขาถง ดวยการใชอาสาสมครซงเปนสมาชกในชมชนดแลผสงอายในชมชน

ในดานผดแลทมในปจจบนพจารณาไดเปน 2 กลม คอ ผดแลทไมเปนทางการและเปนทางการ สาหรบผดแลทไมเปนทางการคอ การดแลจากเครอขายครอบครว ไดแก สมาชกในครอบครว เครอญาต และเพอนบาน จะดแลในลกษณะการจดการและการดแลชวยเหลอในบานและในชมชน สวนผดแลทเปนทางการจะใหการดแลทงในสถาบน ชมชน และทบาน เนองจากปญหาสาคญของผสงอายคอเรองเศรษฐกจและปญหาสขภาพ ดงนนความชวยเหลอดแลอยางไมเปนทางการจงอยในรปแบบ การพกอาศยอยรวมกน ซงหมายถงการดแลทกดาน การดแลทางเศรษฐกจสงคมและการดแลทางสขภาพ

1) ผแลผสงอายทไมเปนทางการ ในสงคมไทย สมาชกในครอบครวเปนผดแลหลกใหกบผสงอาย แตเนองจากโครงสราง

ประชากรทเปลยนแปลงคอผสงอายทเพมจานวนมากขน ขณะทวยแรงงานและเดกลดลงอยางตอเนอง ครอบครวมขนาดเลกลง มการยายถนของบตรหลานไปทางานตางถน ประกอบกบความตองการ ผดแลผสงอายทบานมแนวโนมสงขน เนองจากยงอายยนยาวขน ภาวการณเจบปวยและทพพลภาพ มแนวโนมเพมขน ปจจยดงกลาวสงผลใหผดแลทเปนบตร หรอสมาชกในครอบครวอาจไมเพยงพอ ตอความตองการการดแลทเพมขน

ผดแลผสงอาย/อาสาสมครดแลผสงอาย (อผส.) ไดร บการพฒนาขน โดยคาดหวงวา จะมบทบาทในดานการชวยเหลอ สนบสนน ดแล ผสงอายในชมชน และเปนรปแบบหนงของการเปดโอกาสใหชมชนเขามามสวนรวมในการดแลผสงอาย การอบรม อผส.ไดเรมดาเนนการในป พ.ศ.2546 และในป พ.ศ.2549 กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ไดนาไปขยายผลใน 63 จงหวด มผผานการอบรมปฏบตหนาทเปน อผส.จานวน 2,863 คน โดยใหการดแลผสงอายทขาดการดแล ถกทอดทง ชวยเหลอตนเองไมได จานวน 17,406 คน อยางไรกตามจากการคาดการณ พบวาทงประเทศตองการ อผส.จานวน 71,410 คน ในป 2553 และเพมเปน 105,967 คนในป 2563 จงกลาวไดวายงมจานวนไมเพยงพอทจะรองรบความตองการของผสงอาย การผลต อผส. ใหเพยงพอ และ การจดระบบการบรการจงเปนประเดนทตองเรงดาเนนการ (มลนธสถาบนและพฒนาผสงอาย. 2549)

นอกจากขาดแคลนดานจานวนแลวยงขาดทกษะ หลกสตรการดแลผสงอายทดาเนนการเนนการดแลผสงอายทไมเจบปวย แตโดยทวไปกจะมการฝกอบรมเพมเตม เพอใหสามารถดแลผเจบปวย ไดดวย โดยถอวาเปนการปฏบตงานภายใตการดแลของแพทยและพยาบาล แตจากขอมลเชงประจกษในหลายกรณพบวา มผดแลผสงอายจานวนมาก ไมไดผานการอบรมจากโรงเรยนทขออนญาต ตามกฎหมายและไมไดอบรมตามหลกสตรทกาหนด โดยเฉพาะอยางยง มจานวนไมนอยทไมเคย

64

ผานการอบรมใดๆเลย และในความเปนจรงยงมโรงเรยนทเปดสอนและเปดฝกอบรมอยางไมถกตอง ตามกฎหมาย และไมมหลกสตรมาตรฐานอกจานวนหนง ดานโรงเรยนสอนผดแลผสงอาย ซงเปนสถานศกษาโดยการอนญาตจากกรมการศกษานอกโรงเรยน ทดาเนนการโดยเอกชนเปนสวนใหญ เปดทาการสอนเปนหลกสตรระยะสน พบวายงขาดการควบคมมาตรฐานหลกสตรและมาตรฐานการสอน เพยงแตสวนใหญสอนโดยแพทยและพยาบาลเทานน (สวทย วบลผลประเสรฐ และคณะ. 2540)

2) ผดแลผสงอายทเปนทางการ ปญหาในดานกาลงคนหลกทจะรองรบการดแลผสงอายม 2 ประเดนหลก คอ การ

ขาดแคลนบคลากร และทกษะการใหบรการของบคลากร

2.1) ปญหาการขาดแคลนบคลากร โดยเฉพาะบคลากรดานการแพทยและสาธารณสข ยงขาดแคลนอยในทกระดบ โดยเฉพาะการขาดแคลนแพทยผเชยวชาญดานผสงอาย และการขาดแคลนบคลากรในกลมหลกกลมอนๆ คอ พยาบาล เจาหนาทสาธารณสข นกกายภาพบาบด และนกจตวทยา

กฤษดา แสวงด (2551) ชใหเหนวา พยาบาลมสดสวนมากทสดของกาลงคน ดานสขภาพ โดยปจจบนมพยาบาลวชาชพจานวน 97,942 คน ในกลมพยาบาลน มเพยง 66.2% ทใหบรการดานการแพทยและสาธารณสข และผลจากการลดการผลตในป 2542-2548 สงผลใหอตราเพมของพยาบาลลดลงจาก 8.3 % ในป 2544 เปน 4.2 % ในป 2547 ทาใหการเพมของพยาบาลไมคอยเพมขนเนองจากการสญเสยและการไดเพมพอๆกน หากสถานการณยงเปนเชนน จากการคาดประมาณความตองการพยาบาลสาหรบผสงอาย คาดวาจะตองการพยาบาลประมาณ 24% ของพยาบาลทงหมดในป 2553 และในป 2563 คาดวาความตองการพยาบาลดแลผสงอายจะเพมเปน 34% ของพยาบาลทงหมด

เจาหนาทสาธารณสข โดยเฉพาะเจาหนาทสถานอนามย ณ ปจจบนมจานวน 30,441 คน (สวทย วบลผลประเสรฐ. 2550) เจาหนาทสาธารณสขทประจาสถานอนามยมจานวนการผลตเฉลย 1,000 คนตอป และมอตราคงอยในชนบทสง มการสญเสยคอนขางนอย ในการคาดประมาณ ความตองการกาลงคนดานสาธารณสขเพอจะทางานรวมกบพยาบาล คาดวาตองการถง 2,499 คน ในป 2553 คดเปน 7.5% ของทงหมด และในป 2563 คาดวาการบรการผสงอายตองการกาลงคน 3,708 คน คดเปน 8.5% ของเจาหนาทสาธารณสขทงหมด

กายภาพบาบด เ ปนบคลากรทมความตองการเพมมากขน เชนกน จานวน นกกายภาพบาบดทข นทะเบยนมจานวน 4,300 คน โดยมเพยง 2,000 คน ทปฏบตงานกายภาพ โดย มเพยง 199 คน ทปฏบตงานในกระทรวงสาธารณสข โรงพยาบาลชมชนเปนสถานบรการทม นกกายภาพบาบดอยมากทสดถง 381 คน คดเปน 34% ของโรงพยาบาลชมชนทงหมด นกกายภาพ ทอยในโรงพยาบาลทวไป จานวน 240 คน และโรงพยาบาลศนย จานวน 188 คน ในขณะทสถาบน การผลตผลตนกกายภาพบาบดไดปละ 500-600 คน (สานกงานวจยและพฒนากาลงคนดานสขภาพ 2551) ในการคาดการณความตองการกาลงคนดานกายภาพบาบด เพอทางานรวมกบทมสขภาพตองการ 2,499 คน ในป 2553 คดเปน 43% ของทงหมด และในป 2563 การบรการผสงอายตองการกาลงคนดานกายภาพบาบด 3,708 คน คดเปน 34% ของนกกายภาพทงหมด

65

นกจตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะห เรมเปนทตองการของระบบสขภาพ ในจานวนบคลากรดานจตเวช ในป 2548 จานวนพยาบาลจตเวชมจานวน 1,864 คน มอตราเพม 1 % สวนใหญกระจกอยในเมอง บคลากรอกประเภทคอนกจตวทยาคลนก มจานวนเพยง 230 คนทงประเทศ โดยมอตราการเพม 3.2 % ตอป สาหรบนกสงคมสงเคราะห มจานวนเพยง 214 คนในป 2548 ลดลงจาก 391 คนในป 2547 (กรมสขภาพจต. 2548) จะเหนวากลมนกจตวทยานยงมนอยมากไมเพยงพอกบ ความตองการ ในขณะทการบรการผสงอายระบบตองการนกจตวทยาถง 1,528 คนในป 2553 และตองการเพมเปน 2,155 คน ในป 2563 ดงนนระบบตองมการเตรยมความพรอมสาหรบความตองการ ของกาลงคนในกลมน

ตารางท 3.1 จานวนและความตองการกาลงคนดแลผสงอาย

กาลงคน กาลงคนทมอยในระบบ ความตองการกาลงคนดแลผสงอาย

พ.ศ.2553 พ.ศ.2563

ญาต / ครอบครว 499,873 741,766

อาสาสมครดแลผสงอาย (อผส.) 2,863 71,410 105,967

พยาบาล - acute/chronic care - กลมพงพง - IPD รวม

6,111 8,620 2,499 3,708 15,278 21,552

97,942 23,888 33,880 เจาหนาทสาธารณสข 30,441 2,499 3,708

กายภาพบาบด 4,300 2,499 3,708

นกจตวทยา 2,308 1,528 2,155

ทมา : นงลกษณ พะไกยะ. 2551. ความตองการกาลงคนดานการสขภาพในการดแลผสงอาย.

2.2) ปญหาคณภาพบคลากร นอกจากปญหาการขาดแคลนเชงจานวนและการกระจายกาลงคนแลว พบวาบคลากรทเกยวของยงขาด ความร ทศนคต และทกษะในการใหบรการอยางรอบดาน ซงจาเปนตองไดรบการพฒนา เนองจากอปสรรคของการบรการสขภาพทสาคญคอ การทผใหบรการไมไดรบการเตรยมความพรอมอยางเพยงพอ ทงดานความรและทกษะในการปฏบตงาน ซงทงสองสง มความสาคญตอทศนคตและความชานาญของผใหบรการและสงผลตอคณภาพของการดแลและบรการ ศกยภาพของผใหบรการดานสขภาพมผลตอความเชอมนของผสงอาย ผสงอายยอมตองการให ผใหบรการสขภาพมศกยภาพในการวนจฉย การรกษาโรค และการใหบรการดแลทด

ดงนนปญหาการขาดแคลนผดแลผสงอายทงในระดบนโยบาย บรหาร และบรการจงควรไดรบการแกไขรวมทงในดานการวางแผนการผลตและพฒนากาลงคนอยางจรงจงและชดเจนเพอรองรบปญหาดานการดแลผสงอายในอนาคตอนใกลน

66

3.1.3 การจดโครงสรางองคกรและการบรหารจดการ

กระทรวงสาธารณสขไดมความพยายามอยางชดเจนในการพฒนาระบบสาธารณสขเพอผสงอายอยางมบรณาการ ดวยการกาหนดใหมคณะกรรมการอานวยการและคณะกรรมการดาเนนงาน ดานผสงอายขนในกระทรวงสาธารณสข มแผนการพฒนาสขภาพทสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตตลอดจนมการกาหนดแผนยทธศาสตรดานผสงอาย ป พ.ศ.2552 – พ.ศ.2554 ทเนน “การรวมคดรวมทา” ของทกภาคสวนในการกาหนดนโยบายดานสขภาพโดยผานกระบวนการสมชชาสขภาพ

ในสวนของการจดโครงสรางองคกรนน การจดตงสถาบนเวชศาสตรผสงอายขนในกระทรวงสาธารณสขเพอทาหนาทเปนฝายวชาการและประสานงานในการดาเนนงานดานสาธารณสขสาหรบผสงอาย

3.1.4 การเงนการคลง

มการกาหนดมาตรการดานการเงนการคลงเพอใหผสงอายซงเปนประชากรกลมเสยงหรอ กลมเปราะบางสามารถเขาถงบรการสขภาพไดอยางทวถง นบตงแตป 2529 เปนตนมา รฐไดเรมใหบรการรกษาพยาบาลแบบใหเปลาแกผสงอาย รวมทงพยายามพฒนาและสงเสรมระบบประกนสขภาพทมประสทธภาพและยงยนเพอรองรบสงคมสงวย

3.1.5 การพฒนาองคความร

โดยสงเสรมการวจยเพอพฒนาองคความรและการพฒนาระบบบรการดานเวชศาสตรผสงอายอยางตอเนอง และเนนการนาผลการวจยไปตอยอดองคความร และนาไปใชในการกาหนดนโยบาย แผนยทธศาสตร และพฒนาระบบสขภาพเพอรองรบสงคมสงวย

กลาวโดยสรป แมวาระบบสาธารณสขไทยจะมการพฒนาไปอยางมาก และมทศทางการพฒนาทสอดคลองกบความตองการในสงคมสงวย แตการเปลยนเปนสงคมสงวยของประเทศไทยนนเปนไปอยางรวดเรวมาก การทจะใหระบบสาธารณสขมประสทธภาพและมความยงยน จงตองอาศยการผลกดนใหการดาเนนงานเปนไปในอตราทรวดเรวยงขนกวาทเปนอยในปจจบน การดาเนนการพฒนาระบบบรการ เชน การดแลระยะยาวยงเปนเพยงโครงการนารอง หรอ โครงการพฒนาตนแบบ โครงการเหลานหากไดผลดควรเรงขยายผลใหครอบคลมทวประเทศ การวางแผนกาลงคนทงดานวชาชพและผดแลใหไดทงปรมาณและคณภาพกเปนเรองสาคญสาหรบการรองรบสงคมสงวยซงควรเรงดาเนนการอกเชนกน นอกจากนยงควรมการพฒนาระบบดแลขนกลาง เชน การดแลระยะสนภายหลงจากผสงอายออกจากโรงพยาบาล หรอการชวยดแลในชวงกลางวน เปนตน รวมทงควรมการประเมนผลการดาเนนงานและปรบเปลยนนโยบายใหทนกบการเปลยนแปลงตางๆอยางตอเนองและสมาเสมอ

67

3.2 ระบบหลกประกนทางเศรษฐกจ

นบตงแต พ.ศ.2525 เปนตนมาจนถงปจจบน (พ.ศ.2554) รฐบาลไดสรางหลกประกน ทางเศรษฐกจยามชราภาพอยางตอเนอง แนวทางแรกทรฐบาลใชในการหลกประกนทางเศรษฐกจเพอยามสงอาย คอ การขยายระบบบานาญภาครฐจากเดมทมเฉพาะกลมขาราชการสวนกลางและ สวนภมภาคทเกษยณอายทจะไดรบเงนบานาญจากรฐบาลในชวงสามสบปทผานมา รฐบาลไดขยายความครอบคลมของระบบบานาญไปยงประชาชนกลมตางๆอยางตอเนอง รปแบบของระบบบานาญ ทรฐบาลไดสราง มหลากหลายรปแบบ กลาวคอ มทงแบบบงคบและแบบสมครใจ มทงการใหสวสดการทเปนตวเงนกบผสงอายโดยตรงและการสรางระบบบานาญเพอการเตรยมการของประชากรวยทางาน มทงระบบทใชแหลงของเงนจากงบประมาณแผนดนและระบบทใชการมสวนรวมจายของผไดรบเงนบานาญ มทงระบบทเนนการออมและระบบทมลกษณะเปนการประกนสงคม

แนวทางทสองเปนการสงเสรมการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจยามชราภาพผานมาตรการทางภาษอากร โดยการกาหนดใหมคาลดหยอนภาษรายไดประเภทตางๆเพอการประหยดภาระภาษ เงนไดบคคลธรรมดาและการงดเวนไมเกบภาษกบเงนไดบางประเภททเปนหลกประกนทางเศรษฐกจเพอยามสงอาย

3.2.1 การสรางหลกประกนทางเศรษฐกจเพอยามสงอายโดยระบบบานาญภาครฐ

1) บาเหนจบานาญสาหรบขาราชการสวนกลางและสวนภมภาค ขาราชการสวนกลางและสวนภมภาคเปนประชากรวยทางานกลมแรกทมหลกประกน

ทางเศรษฐกจยามชราภาพในรปแบบของบาเหนจบานาญตามพระราชบญญตบาเหนจบานาญ พ.ศ.2494 จนกระทงในป พ.ศ.2539 รฐบาลไดเลงเหนวาการทรฐตองตงงบประมาณรายจายบาเหนจบานาญของขาราชการประจาทกปโดยไมมการกนเงนสารองไวลวงหนาสาหรบจายบาเหนจบานาญในอนาคตนน ไมเหมาะสมและสอดคลองกบสถานการณทางการเงนการคลงของประเทศ ทาใหไมอาจวางแผน เชงบรหารการเงนการคลงของประเทศในระยะยาวและไมอาจวางแผนพฒนาบคลากรของรฐได ดงนน จงไดมการปรบปรงระบบบาเหนจบานาญขาราชการใหม โดยการออกพระราชบญญตกองทนบาเหนจบานาญขาราชการ พ.ศ. 2539 โดยมวตถประสงคเพอเปนหลกประกนการจายบาเหนจบานาญและ ใหประโยชนตอบแทนการบราชการแกขาราชการเมอออกจากราชการและเพอสงเสรมการออมทรพยและจดสวสดการและสทธประโยชนอนใหแกขาราชการทเปนสมาชกของกองทน รวมทงใหเปนสถาบนเงนออมทมบทบาทสาคญในการชวยแกไขปญหาการขาดแคลนเงนออมภายในประเทศและการสงเสรมการลงทนอนเปนการสงเสรมและพฒนาเศรษฐกจและสงคมโดยสวนรวม (อางจากเหตผลในการประกาศใชพระราชบญญต)

โดยทพระราชบญญตกองทนบาเหนจบานาญขาราชการ พ.ศ.2539 มผลบงคบใชกบ ทงขาราชการผซงเขารบราชการตงแตวนทพระราชบญญตนมผลใชบงคบ (26 กนยายน 2539) และขาราชการทเขารบราชการกอนหนาวนทพระราชบญญตมผลบงคบใชและสมครใจเขาเปนสมาชก

68

กองทนฯ ขาราชการสวนกลางและสวนภมภาคทนอกเหนอจากประเภทดงกลาวเมอเกษยณอายราชการ (อายครบ 60 ปบรบรณ) จะไดรบเงนบาเหนจบานาญตามพระราชบญญตบาเหนจบานาญ พ.ศ.2494 เหมอนเดม

1.1) ผรบบาเหนจบานาญตามพระราชบญญตบาเหนจบานาญ พ.ศ.2494 เมอเกษยณอายราชการ (มาตรา 13) ขาราชการสวนกลางและสวนภมภาคทปฏบต

ราชการจนมเวลาราชการสาหรบคานวณบาเหนจบานาญไมถง 10 ปบรบรณ (มาตรา 15) มสทธไดรบเงนบาเหนจ โดยทจานวนเงนบาเหนจนนคานวณจากเงนเดอนเดอนสดทายคณดวยจานวนปเวลาราชการ (มาตรา 32 อนมาตรา 1) สวนผทปฏบตราชการจนมเวลาราชการมากกวา 10 ปบรบรณสามารถเลอกรบบาเหนจหรอบานาญกได หากเลอกรบบานาญ จานวนเงนบานาญรายเดอนคานวณจากเงนเดอนเดอนสดทายหารดวยหาสบคณดวยจานวนปเวลาราชการ (มาตรา 32 อนมาตรา 2) แหลงทมาของเงนสาหรบบาเหนจบานาญขาราชการในสวนนมาจากงบประมาณแผนดน

1.2) ผร บบาเหนจบานาญตามพระราชบญญตกองทนบาเหนจบานาญขาราชการ พ.ศ.2539

กรณของขาราชการซงเปนสมาชกองทนบาเหนจบานาญขาราชการจะตองสงเงนสะสมเขากองทนคดเปนรอยละ 3 ของเงนเดอน โดยกฎหมายบงคบใหสวนราชการตองสงเงนสมทบ เขากองทนใหกบสมาชกในจานวนทเทากน สมาชกแตละคนจะมบญชรายตวของตนเอง กองทนบาเหนจบานาญขาราชการจะนาเงนทงสองสวนในบญชรายตวของขาราชการไปบรหารจดการเพอใหเกด ผลประโยชนตอบแทน เมอถงเวลาเกษยณอายราชการ สมาชกกองทนบาเหนจบานาญขาราชการ จะไดรบสทธประโยชนไดแก (1) เงนบาเหนจบานาญ (2) เงนประเดม (เงนทรฐบาลนาสงเขากองทนเพอจายเพมใหแกสมาชกซงเปนขาราชการอยกอนวนทพระราชบญญตนมผลบงคบใชและเลอกรบบานาญ) และเงนชดเชย (เงนทรฐบาลนาสงเขากองทนเพอจายเพมใหแกสมาชกซงรบบานาญ) และ (3) เงนสะสม เงนสมทบ และผลประโยชนตอบแทนทไดจากการบรหารจดการ

ทงนเงอนไขของการไดรบเงนบาเหนจหรอบานาญนนคอเวลาราชการของสมาชก สมาชกทมสทธไดรบเงนบานาญจะตองมเวลาราชการตงแต 25 ปบรบรณขนไป (มาตรา 48) โดยทจานวนเงนบานาญจะคานวณจากอตราเงนเดอนเฉลยหกสบเดอนสดทายคณดวยเวลาราชการ หารดวยหาสบ แตตองไมเกนรอยละเจดสบของอตราเงนเดอนเฉลยหกสบเดอนสดทาย สวนสมาชกทจะรบบาเหนจไดนนตองมเวลาราชการตงแต 10 ปบรบรณขนไปแตไมถง 25 ปบรบรณ (มาตรา 47) โดยทจานวนเงนบาเหนจจะคานวณจากอตราเงนเดอนเดอนสดทายคณดวยเวลาราชการ

จะเหนไดวา แหลงทมาของเงนสทธประโยชนตางๆของขาราชการทเปนสมาชกกองทนบาเหนจบานาญขาราชการมาจากทงเงนสะสมของเจาตว ผลตอบแทนการลงทน และเงนจากงบประมาณแผนดน

69

2) บาเหนจบานาญสาหรบขาราชการสวนทองถน ขาราชการสวนทองถนเปนประชากรวยทางานอกกลมหนงทมหลกประกนทางเศรษฐกจ

ยามชราภาพหลงเกษยณอายราชการในรปแบบบาเหนจหรอบานาญ (มาตรา 16) ตามพระราชบญญตบาเหนจบานาญขาราชการสวนทองถน พ.ศ.2500 เมอเกษยณอายราชการ (อายครบ 60 ปบรบรณ) ขาราชการสวนทองถนทปฏบตราชการจนมเวลาราชการสาหรบคานวณบาเหนจบานาญไมถง 10 ปบรบรณ (มาตรา 18) มสทธไดรบเงนบาเหนจ โดยทจานวนเงนบาเหนจนนคานวณจากเงนเดอนเดอนสดทายคณดวยจานวนปเวลาราชการ (มาตรา 32 อนมาตรา 1) สวนผทปฏบตราชการจนมเวลาราชการมากกวา 10 ปบรบรณสามารถเลอกรบบาเหนจหรอบานาญกได (มาตรา 18) หากเลอกรบบานาญ จานวนเงนบานาญรายเดอนคานวณจากเงนเดอนเดอนสดทายหารดวยหาสบคณดวยจานวนปเวลาราชการ (มาตรา 32 อนมาตรา 2)

แหลงทมาของเงนบาเหนจบานาญของขาราชการสวนทองถนมาจากกองทนบาเหนจบานาญขาราชการสวนทองถน (มาตรา 6) โดยองคกรปกครองสวนทองถนแตละแหงจะตองสมทบเงน เขากองทนดงกลาวในอตราซงกาหนดโดยกฎกระทรวงไมเกนรอยละสามของงบประมาณรายไดประจาป (ไมรวมพนธบตร เงนก เงนทมผอทศให และเงนอดหนน) และตงเงนนไวในงบประมาณรายจายประจาปของราชการสวนทองถน

3) กองทนสงเคราะหตามพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน กองทนสงเคราะหกอตงขนตามพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน โดยมวตถประสงคเพอ

สงเคราะหผอานวยการ คร และบคลากรทางการศกษาของโรงเรยนเอกชน โดยรวมสวสดการประเภทตางๆและเงนทนเลยงชพซงจะจายใหผอานวยการ คร และบคลากรทางการศกษา (เรยกวา คร) ของโรงเรยนในระบบเมอออกจากงานเมอเกษยณอายดวย ทงนครจะตองสงเงนสะสมสาหรบตนเองในอตราทคณะกรรมการกองทนสงเคราะหกาหนดซงตองไมเกนรอยละสามของเงนเดอนรายเดอนทแตละคนไดรบและตองไมเกนวงเงนตามทกาหนดในกฎกระทรวง โดยทโรงเรยนในระบบสงเงนสมทบเปนจานวนเทากบเงนสะสมทครสงเปนรายคนและกระทรวงศกษาธการสงเงนสมทบเปนจานวนสองเทาของ เงนสะสมทครสงเปนรายคน

เมอครออกจากงานเมอเกษยณอาย ครจะไดรบเงนทนเลยงชพสองสวนดงตอไปน สวนทหนง เรยกวา เงนทนเลยงชพประเภท 1 เทากบจานวนทครไดสงเงนสะสมพรอมทงดอกผลทคานวณไดและสวนท 2 เรยกวาเงนทนเลยงชพประเภท 2 เทากบจานวนทโรงเรยนในระบบและกระทรวงศกษาธการ ไดสงเงนสมทบโดยไมรวมดอกผล ทงนการทครจะไดรบเงนทนเลยงชพในสวนท 2 นนครจะตองมเวลาทางานมากกวา 10 ปขนไป หรอกรณทมเวลาทางานไมนอยกวา 5 ปแตไมถง 10 ปบรบรณ สามารถ รบเงนทนเลยงชพประเภท2ไดตามหลกเกณฑทคณะกรรมการกองทนสงเคราะหกาหนด

70

4) กองทนสารองเลยงชพ กองทนสารองเลยงชพ เปนกองทนทลกจางและนายจางตกลงกนจดตงขนและไดจดทะเบยน

ตามพระราชบญญตกองทนสารองเลยงชพ โดยมวตถประสงคเพอใหเปนหลกประกนแกลกจางในกรณ ทลกจางตาย ออกจากงานหรอลาออกจากกองทน โดยลกจางจายเงนสะสมและนายจางจายเงนสมทบตามเกณฑทกาหนดไวในขอบงคบของกองทนสารองเลยงชพทจดตงขนนน โดยจะจดตงเปนกองทนนายจางเดยวหรอกองทนหลายนายจาง อกทงอาจมนโยบายการลงทนนโยบายเดยวหรอหลายนโยบายกได ทกครงทมการจายคาจาง ลกจางจะจาย “เงนสะสม” เขากองทนโดยนายจางจะหกจากคาจาง และนายจางจะจาย “เงนสมทบ” เขากองทนดวยเชนกน อตราการจายเงนสะสมเขากองทนจะตอง ไมตากวารอยละ 2 แตไมเกนรอยละ 15 ของคาจาง โดยนายจางจายเงนสมทบเขากองทนไมตากวา เงนสะสมของลกจาง กลาวอกนยหนงกองทนสารองเลยงชพเปนสวสดการในรปแบบของกองทน ทเกดจากการรวมกนออมระหวางลกจางกบลกจางนนเอง หากลกจางมการออมอยางตอเนอง นายจางรวมสมทบในการออมนน และมการนาเงนออมของลกจางไปบรหารจดการอยางมออาชพใหเกดดอกออกผล เมอสมาชกสนสดสมาชกภาพ เชน เมอลาออกจากงาน สมาชกจะไดมสทธโดยจะไดรบสวนของเงนสะสมเตมจานวนทกกรณ พรอมทงผลประโยชนทเกดขนจากเงนสะสม สาหรบในสวนของเงนสมทบและผลประโยชนทเกดขนจากเงนสมทบสมาชก จะไดรบตามเงอนไขทกาหนดไวในขอบงคบกองทน เชน ขนอยกบระยะเวลาทางานในบรษทหรอหนวยงานทจดตงกองทนสารองเลยงชพขนมา เปนตน ในป พ.ศ.2554 มสมาชกกองทนสารองเลยงชพอยทงหมด 2,316,771 ราย และมจานวนเงนรวม ในกองทนทงสน 615,259.07 ลานบาท

5) กองทนประกนสงคม (พ.ศ. 2533) ถดจากกลมขาราชการ การมผลบงคบใชของพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ.2533 ได

เปดโอกาสใหประชาชนกลมทเหลอไมวาจะเปนกลมลกจางหรอกลมแรงงานนอกระบบหรอแมแต ผทไมไดทางาน ไดมโอกาสสรางหลกประกนเศรษฐกจยามชราภาพอยางเปนทางการ โดยผทไดรบสทธประโยชนในฐานะผประกนตนตองมสวนรวมจายเงนเขากองทนประกนสงคมในรปแบบของเงนสมทบ ผประกนตนภายใตพระราชบญญตประกนสงคม พ.ศ.2533 ม 3 ประเภทไดแก

5.1) ผประกนตนตามมาตรา 33 ลกจางททางานในสถานประกอบการทมลกจางตงแต1คนขนไป อยในขายทจะตองเปน

ผประกนตน มหนาทจายเงนสมทบเขากองทนโดยมนายจางและรฐบาลรวมสมทบ และไดรบประโยชนทดแทน 7 กรณอนไดแก ประโยชนทดแทนกรณประสบอนตรายหรอเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ ตาย สงเคราะหบตร ชราภาพ และวางงาน

ผประกนตนตามมาตรา 33 ตองจายเงนสมทบเขากองทนประกนสงคม คดเปนรอยละ 5ของคาจาง (ตามกฎกระทรวงวาดวยการกาหนดอตราเงนสมทบกองทนประกนสงคม พ.ศ.2552 ใน ป พ.ศ.2554 ไดลดหยอนลงเหลอรอยละ 4.5) ทงนคดคาจางตามจรงแตไมเกน 15,000 บาทตอเดอนโดยนายจางและรฐบาลรวมสมทบรอยละ 5 และรอยละ 2.75 ตามลาดบ (ในป พ.ศ.2554 ลดลงเหลอ รอยละ 4.5 และรอยละ 2.5) เมอผประกนตนมอาย 55 ปบรบรณและตองจายเงนสมทบมาไมนอยกวา

71

180 เดอนโดยตดตอหรอไมตดตอกนกได จงจะมสทธไดรบประโยชนทดแทนยามชราภาพในรปแบบของบานาญ จานวนเงนบานาญรายเดอนนนคานวณจากรอยละ 20 ของคาจางเฉลย 60 เดอนสดทาย (ทงนคดคาจางตามจรงแตไมเกน 15,000 บาทตอเดอน) หากผประกนตนจายเงนสมทบมากกวา 180 เดอน อตราการคานวณเงนบานาญจากคาจางจะเพมขนอกรอยละ 1.5 ตอการจายเงนสะสมทกๆ 12 เดอน หากจายเงนสมทบไมถง 180 เดอนจะไดเงนบาเหนจชราภาพเทากบเงนสมทบของผประกนตนและเงนสมทบสวนของนายจางเฉพาะสวนของประโยชนทดแทนชราภาพ แตถาจายไมถง 12 เดอนจะไดรบเฉพาะสวนของผประกนตนเทานน

5.2) ผประกนตนตามมาตรา 39 ผประกนตนตามมาตรา 33 ทสนสภาพการเปนลกจางแตมความประสงคจะดารง

การเปนผประกนตนของกองทนประกนสงคมตอ สามารถทจะแสดงความจานงเปนผประกนตน ตามมาตรา 39 ได ทงนกาหนดหลกเกณฑและเงอนไขไววา ผจะเปนผประกนตนไดนนตองเปนผทได สงเงนสมทบมากอนแลวเปนเวลาไมนอยกวา 12 เดอนและตองยนสมครภายใน 6 เดอนนบแตไดสนสดสภาพการเปนลกจาง ปจจบนกองทนประกนสงคมจดเกบเงนสมทบเทากบ 432 บาทตอเดอน ซงผประกนตนจะไดรบประโยชนทดแทน 6 กรณ ไดแก กรณประสบอนตรายหรอเจบปวย คลอดบตร ทพพลภาพ ตายสงเคราะหบตร และชราภาพตอเนองจากการเปนผประกนตนตามมาตรา33

5.3) ผประกนตนตามมาตรา 40 ผอนนอกเหนอจากผประกนตนตามมาตรา 33 โดยเฉพาะอยางยงประชากรวยทางาน

ททางานในภาคทเปนทางการมโอกาสทจะสรางหลกประกนทางเศรษฐกจยามชราภาพอยางสมครใจ ไดเชนกนในฐานะผประกนตนตามมาตรา 40 ปจจบนรฐบาลไดปรบปรงหลกเกณฑการจายเงนสมทบและสทธประโยชนของสมาชกกองทนประกนสงคมกลมนโดยการตราพระราชกฤษฎกากาหนดหลกเกณฑและอตราการจายเงนสมทบประเภทของประโยชนทดแทนตลอดจนหลกเกณฑและเงอนไขแหงสทธในการรบประโยชนทดแทนของบคคลซงสมครเปนผประกนตนพ.ศ. 2544

กองทนประกนสงคมไดจดใหมแพคเกจสาหรบผประกนตนมาตรา 40 2 รปแบบ ไดแก กรณจายเงนสมทบเขากองทนเดอนละ 70 บาทและรฐสมทบใหอก 30 บาทรวมเปน 100 บาทจะมสทธไดรบประโยชนทดแทน 3 กรณไดแกประโยชนทดแทนในกรณประสบอนตรายหรอเจบปวยทพพลภาพ และตาย กรณจายเงนสมทบเขากองทนเดอนละ 100 บาทและรฐสมทบใหอก 50 บาทรวมเปน 150 บาทจะไดรบประโยชนทดแทน 4 กรณไดแก 3 กรณทกลาวขางตน และกรณชราภาพ ทงนประโยชนทดแทนกรณชราภาพดงกลาวจะมใชบานาญรายเดอน แตเปนเงนบาเหนจชราภาพซงจายใหเปนกอนครงเดยวเมออายครบหกสบปบรบรณและไมประสงคจะเปนผประกนตนตอไป โดยจายในอตราไมนอยกวาจานวนเงนสมทบทผประกนตนจายสมทบเพอการจายประโยชนทดแทนในกรณชราภาพ พรอมดวยผลประโยชนตอบแทนรายปทสานกงานประกนสงคมประกาศกาหนดในแตละป

72

6) เบยยงชพผสงอาย เบยยงชพผสงอายเปนมาตรการทรฐบาลจดสรรเงนอดหนนรายเดอนใหกบผทมอาย 60 ป

บรบรณเพอใชในการดารงชพ ในชวงเรมตนในป พ.ศ.2536 รฐบาลโดยกรมประชาสงเคราะหไดเรมจดสรรเบยยงชพผสงอายใหกบผสงอายทยากไรทอาศยอยในหมบานทมการจดตงศนยสงเคราะหราษฎรประจาหมบานเทานน เปนจานวนเงน 200 บาทตอคนตอเดอนผานระบบการสรรหาโดยคณะกรรมการศนยสงเคราะหฯ ในป พ.ศ.2543 ไดมการออกระเบยบกรมประชาสงเคราะหวาดวยการจายเงนสงเคราะหเพอการยงชพสาหรบผสงอาย โดยมการเปลยนแปลงทสาคญ ไดแก การเพมคณสมบตของผสงอายทมสทธไดรบเบยยงชพ การสงเสรมบทบาทองคกรปกครองสวนทองถนในการสรรหาผสงอายทเหมาะสม การเพมจานวนเงนเปน 300 บาทตอคนตอเดอน เปนตน ในป พ.ศ.2546 กรมสงเสรม การปกครองสวนทองถนไดรบการถายโอนภารกจนจากกรมประชาสงเคราะห จงทาใหองคกรปกครองสวนทองถนมหนาทในการคดเลอกผสงอายทควรจะไดรบเงนเบยยงชพ โดยมกรมสงเสรมการปกครองสวนทองถนเปนผจดสรรงบประมาณเงนอดหนนทวไปใหกบองคกรปกครองสวนทองถน ในป พ.ศ.2550 รฐบาลไดปรบเพมเงนเบยยงชพขนเปน 500 บาทตอคนตอเดอน

จนกระทงในป พ.ศ.2552 รฐบาลไดปรบเปลยนแนวคดการจดสรรเบยยงชพสาหรบผสงอายจากระบบการคดเลอกเปนระบบถวนหนา โดยคณะกรรมการผสงอายแหงชาตไดจดทาระเบยบคณะกรรมการผสงอายแหงชาตวาดวยหลกเกณฑการจายเงนเบยยงชพผสงอาย พ.ศ.2552 และกระทรวงมหาดไทยไดประกาศระเบยบกระทรวงมหาดไทยวาดวยหลกเกณฑการจายเงนเบยยงชพผสงอายขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ.2552 โดยกาหนดใหผสงอายทกคนมสทธไดรบเงนเบยยงชพ 500 บาทตอคนตอเดอน ยกเวนผทไดรบเงนบานาญจากระบบบานาญภาครฐอนๆหรอผสงอายทกาลงปฏบตหนาทและไดรบเงนเดอนจากรฐบาล

ลาสดคณะรฐมนตรไดมมต เมอวนท 18 ตลาคม 2554 อนมตใหกาหนดอตราเบยยงชพ รายเดอนแบบขนบนไดสาหรบผสงอาย ตามทกระทรวงมหาดไทยเสนอ โดยผสงอายจะไดรบเบยยงชพ ดงนผสงอาย 60-69 ป จะไดรบเบยยงชพ 600 บาท ผสงอาย 70-79 ป จะไดรบเบยยงชพ 700 บาทผสงอาย 80-89 ป จะไดรบเบยยงชพ 800 บาท ผสงอาย 90 ปขนไป จะไดรบเบยยงชพ 1,000 บาททงน ตงแตงบประมาณรายจายประจาป พ.ศ.2555 เปนตนไป

7) กองทนการออมแหงชาต จากระบบบานาญตางๆทไดอธบายขางตนจะเหนไดวา แมวาประชากรวยทางานททางาน

ในภาคไมเปนทางการจะสามารถสมครใจเปนผประกนตามมาตรา 40 ของกองทนประกนสงคมเพอรบประโยชนทดแทนชราภาพ อยางไรกตามสทธประโยชนนนกเปนเพยงบาเหนจ มไดมโอกาส มหลกประกนในลกษณะของบานาญเหมอนประชากรวยทางานกลมอนๆ กองทนการออมแหงชาตจง เขามาเตมเตมชองวางดงกลาว

73

พระราชบญญตกองทนการออมแหงชาตไดมผลบงคบใชเมอวนท 12 พฤษภาคม 2554เพอใหมระบบการออมเพอการดารงชพในยามชราภาพทครอบคลมประชาชนทกกลม โดยเฉพาะประชากรภาคแรงงานสวนใหญของประเทศทเปนแรงงานนอกระบบยงไมไดรบความคมครองเพอการชราภาพอยางทวถงและสรางความมนคงในบนปลายของชวต ตลอดจนเพอเปนการสรางวนยในการออมของประชาชนคนไทยในวยทางาน ผทมสทธเปนสมาชกของกองทนนตองเปนบคคลสญชาตไทยซง มอายไมตากวา 15 ปบรบรณและไมเกน 60 บรบรณ และไมเปนผประกนตนตามกฎหมายวาดวยประกนสงคมซงสงเงนเพอไดรบประโยชนทดแทนกรณชราภาพ สมาชกกองทนบาเหนจบานาญขาราชการ กองทนบาเหนจบานาญขาราชการกรงเทพมหานคร กองทนบาเหนจบานาญขาราชการ สวนทองถน กองทนสารองเลยงชพ กองทนสงเคราะหตามกฎหมายวาดวยโรงเรยนเอกชนหรอเปนสมาชกกองทนหรออยในระบบบานาญอนตามทกาหนดโดยกฎกระทรวง มสทธเปนสมาชกของกองทน บคคลทมคณสมบตดงกลาว สามารถสมครเปนสมาชกโดยตองจายเงนสะสมเขากองทนซงตอง ไมนอยกวาเดอนละ 50 บาท โดยไมเกนจานวนทกาหนดไวโดยกฎกระทรวง โดยรฐบาลตองจายเงนสมทบตามระดบอายของผเปนสมาชก และเปนอตราสวนกบเงนสะสม โดยเงนสมทบดงกลาวนนจะตองไมเกนจานวนเงนสมทบสงสดทกาหนด กรณสมาชกมอายไมเกน 30 ป อตราสวนเงนสมทบตอเงนสะสมเปนรอยละ 50อาย 30 ปแตไมเกน 50 ปรอยละ 80และเมออาย 50 ปขนไป รอยละ 100 เงนสะสมของสมาชกและเงนสมทบของรฐบาลจะถกสะสมไวบญชสวนบคคล และจะถกนาไปบรหารจดการ โดยกองทนฯเพอใหเกดผลประโยชนตอบแทน เมออาย 60 ปบรบรณ เงนสะสมของสมาชกเงนสมทบของรฐบาลและผลประโยชนทเกดขนระหวางทางกจะถกนามาคานวณเงนบานาญรายเดอนใหกบสมาชกกองทนๆจะไดรบเงนบานาญดงกลาวไปจนสนอาย

กอนมการดาเนนการในการรบสมครสมาชกอยางเปนทางการ รฐบาลชดปจจบนกาลงพจารณาแกไขพระราชบญญตนในประเดนตางๆดงตอไปน (1) ใหสมาชก กอช. เลอกรบเงนหลงเกษยณเมอครบอาย 60 ปวาเลอกรบเปนเงนบาเหนจหรอบานาญกได (จากเดมทเปนเงนบานาญอยางเดยว) (2) แกไขการจายเงนสมทบของภาครฐซงเดมจายเปนขนบนไดตามอายของสมาชกเรมตงแต 50 บาท 80 บาทและ 100 บาท เปนการจายสมทบใหเปนอตราเดยวกนทกชวงอาย คอ 100 บาท (แตทงปตองไมเกน 1,200 บาท) (3) เสนอใหแกไขกฎหมาย กอช. โดยใหผทอายเกน 60 ปทมอาชพอสระ สามารถเปนสมาชกไดแตตองเปนไมตากวา 5 ป หากลาออกกอนจะไดคนเฉพาะเงนสะสมของตนเอง แตจะไมไดเงนสมทบจากภาครฐ (4) กรณทสมาชกทพพลภาพสามารถขอรบเงนคนไดทงในสวนของเงนสะสมของตนเองและเงนสมทบจากภาครฐซงจากเดมกฎหมายใหถอนไดเฉพาะเงนทสมาชกสะสม สวนเงนสมทบจากภาครฐตองรอจนอายครบ 60 ปจงจะได และ (5) การบรหารผลประโยชนของกองทนกฎหมายใหมจะใหลงทนไดเฉพาะเงนฝากธนาคาร พนธบตรรฐบาล รฐวสาหกจเพอไมใหเกดปญหาขาดทน

74

8) ภาพรวมของระบบบานาญภาครฐในปจจบน จากระบบบานาญภาครฐทไดกลาวมาขางตน สามารถสรปภาพรวมของระบบบานาญภาครฐ

ทเปนอยในปจจบนไดดงรปภาพตอไปน

3.2.2 การสงเสรมการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจยามชราภาพผานมาตรการทางภาษอากร

นอกเหนอจากการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจในรปแบบของการจดใหมระบบบานาญประเภทตางๆเพอประชากรวยทางานและวยสงอายแลว ตงแตป พ.ศ.2525 จนถงปจจบน รฐบาล ไดสงเสรมการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจยามชราภาพผานมาตรการทางภาษเงนไดบคคลธรรมดา ลกษณะของการสงเสรมนน มทงรปแบบทเปนการบรรเทาภาษอากรใหแกผสงอาย การสรางแรงจงใจใหกบประชากรวยทางานทมสวนรวมสรางหลกประกนทางเศรษฐกจยามชราภาพดวยตนเอง รวมถง การสงเสรมการสรางหลกประกนดานตางๆ ใหกบบพการ

1) มาตรการเพอบรรเทาภาระภาษอากรใหแกผสงอาย

1.1) ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนไดของผทมอายไมตากวา 65 ปบรบรณ เปนจานวน 190,000 บาท เพอเปนการบรรเทาภาระทางภาษใหแกผสงอาย

1.2) กรณขาราชการในระบบบาเหนจบานาญขาราชการ - ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบบาเหนจดารงชพ - ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบบานาญพเศษ บาเหนจพเศษ บาเหนจตกทอด

1.3) กรณขาราชการเกษยณอายและไดรบเงนจากกองทนบาเหนจบานาญขาราชการ (กบข.) - ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนไดทจายเปนเงนสะสมเขา กบข. เฉพาะสวน ทไมเกน 500,000 บาท สาหรบปภาษนน

- ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนหรอผลประโยชนใดๆ ทไดรบจาก กบข. เนองจากออกจากราชการเพราะเหตสงอาย เหตทพลภาพ เหตทดแทน หรอตาย

บาเหนจบานาญ

ขาราชการ

กบข.

บาเหนจบานาญ

ขาราชการทองถน

กองทนสงเคราะหโรงเรยนเอกชน

กองทนประกนสงคม (มาตรา 33)

กองทนสารองเลยงชพ

เบยยงชพ

กองทนการออมแหงชาต กองทนประกน สงคม มาตรา 40

กลมลกจาง (แรงงานในระบบ) กลมแรงงานนอกระบบ / อนๆ

75

เพอสนบสนนขาราชการทเปนสมาชก กบข. ไดมเงนออม จงใจใหขาราชการเปนสมาชก กบข. และเพอเปนการบรรเทาภาระภาษใหแกขาราชการทเกษยณอาย

1.4) กรณลกจางเกษยณอายและไดรบเงนจากกองทนสารองเลยงชพ (Provident Fund : PVD) - ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนไดทลกจางจายเปนเงนสะสมเขา PVD ในอตราไมเกนรอยละ 15 ของคาจาง แตไมเกน 500,000 บาท สาหรบปภาษนน

- ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนหรอผลประโยชนใดๆทลกจางไดรบจาก PVD เมอลกจางออกจากงานเพราะเกษยณอาย ทพพลภาพ หรอ ตาย

เพอสนบสนนลกจางทเปนสมาชก PVD ไดมเงนออม จงใจใหลกจางเปนสมาชก PVD และเพอเปนการบรรเทาภาระภาษใหแกลกจางทเกษยณอาย

1.5) กรณครใหญ หรอ ครโรงเรยนเอกชน ไดรบเงนจากกองทนสงเคราะหตามกฎหมายวาดวยโรงเรยนเอกชน ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนหรอผลประโยชนใดๆ ทครใหญหรอครโรงเรยนเอกชนไดรบจากกองทนสงเคราะห เมอออกจากงาน เพราะเหตสงอาย ทพพลภาพ หรอ ตาย

1.6) กรณกองทนประกนสงคม (กรณลกจาง นายจาง และรฐบาลจายเขากองทน) ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนประโยชนทดแทนรวมถงประโยชนทดแทนชราภาพทผประกนตนไดรบจากกองทนประกนสงคม ตามกฎหมายวาดวยการประกนสงคม

1.7) ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบดอกเบยเงนฝากธนาคารในราชอาณาจกรประเภทเงนฝากประจาทมระยะเวลาการฝากตงแต 1 ปขนไป เฉพาะผมเงนไดมอายไมตากวา 55 ปบรบรณทไดรบดอกเบยเงนฝากประจาทกประเภทรวมกนไมเกน 30,000 บาท ตลอดปภาษ เพอสนบสนนนโยบายสงเสรมการออมระยะยาว โดยมงเนนผมเงนไดทอยในวยหลงเกษยณอาย

1.8) กรณสงเสรมการออมสาหรบผซอหนวยลงทนในกองทนรวมเพอการเลยงชพ (Retirement Mutual Fund : RMF) ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนหรอผลประโยชนใดๆ ทผถอหนวยลงทนใน RMF ไดรบจาก RMF เพราะเหตสงอาย ทพพลภาพ หรอตาย

2) มาตรการเพอสรางแรงจงใจประชากรวยทางานในการสรางหลกประกนทางเศรษฐกจ ยามชราภาพ

2.1) กรณสงเสรมการออมสาหรบผซอหนวยลงทนในกองทนรวมเพอการเลยงชพ (Retirement Mutual Fund: RMF) ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนทจายเปนคาซอหนวยลงทนใน RMF ในอตราไมเกนรอยละ 15 ของเงนได แตรวมกบเงนสะสมทจายเขา PVD หรอ กบข. ตองไมเกน 500,000 บาท สาหรบปภาษนน เพอเพมทางเลอกในการออมเงนระยะยาวใหแกลกจาง ขาราชการ และผมเงนไดโดยทวไป

76

2.2) กรณครใหญ หรอ ครโรงเรยนเอกชนไดรบเงนจากกองทนสงเคราะหตามกฎหมาย วาดวยโรงเรยนเอกชน ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนไดทจายสมทบเขากองทนสงเคราะห เฉพาะสวนทไมเกน 500,000 บาท สาหรบปภาษนน เพอสนบสนนใหครทเปนสมาชกกองทนสงเคราะหฯไดมเงนออม จงใจใหครเปนสมาชกกองทนสงเคราะหฯ และเพอเปนการบรรเทาภาระทางภาษใหแกคร ทเกษยณอาย

2.3) กรณกองทนประกนสงคม (กรณลกจาง นายจาง และรฐบาลจายเขากองทน) ยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเงนสมทบ ทผประกนตนจายเขากองทนประกนสงคมตามจานวน ทจายจรง

3) มาตรการสงเสรมการสรางหลกประกนดานตางๆใหกบบพการและมาตรการอนๆ

3.1) ใหหกคาลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบคาอปการะเลยงดบดามารดาของตนเองและของคสมรสทมอาย 60 ปขนไปคนละ 30,000 บาท กรณบดาหรอมารดามรายไดไมเกน 30,000 ตอปและอยในความอปการะเลยงดของผมเงนได เพอเปนการสงเสรมและสนบสนนการอปการะเลยงดบดามารดาผใหกาเนดบตร

3.2) ใหหกคาลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบคาอปการะเลยงดบดามารดา สามหรอภรยา บตรชอบดวยกฎหมายหรอบตรบญธรรมของผมเงนได บดามารดาหรอบตรโดยชอบ ดวยกฎหมายของสามหรอภรยาของผมเงนได หรอบคคลอนทผมเงนไดเปนผดแลตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการคนละ 60,000 บาทโดยบคคลดงกลาวตองเปนคนพการ ซงมบตรประจาตวคนพการตามกฎหมายวาดวยการสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ หรอเปนคนทพพลภาพมรายไดไมเพยงพอแกการยงชพและอยในความอปการะเลยงดของผมเงนได ทงนตามหลกเกณฑ วธการและเงอนไขรวมทงจานวนคนพการและคนทพพลภาพในความอปการะเลยงดของ ผมเงนไดทอธบดประกาศกาหนด เพอเปนการสงเสรมและสนบสนนการอปการะเลยงดบดามารดา ผใหกาเนดบตร ใหหกคาลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเบยประกนสขภาพบดามารดา รวมทงบดามารดาของคสมรสตามจานวนเบยประกนตามทจายจรงแตไมเกน 15,000 บาท โดยบดามารดาตองมรายไดไมเกน 30,000 บาท เพอสนบสนนการสรางสถาบนครอบครวใหมความเขมแขง

3.3) ใหหกคาลดหยอนภาษเงนไดบคคลธรรมดาสาหรบเบยประกนสขภาพบดามารดารวมทงบดามารดาของคสมรสตามจานวนเบยประกนตามทจายจรงแตไมเกน 15,000 บาท โดยบดามารดาตองมรายไดไมเกน 30,000 บาทเพอสนบสนนการสรางสถาบนครอบครวใหมความเขมแขง

77

3.3 ระบบบรการทางสงคมและสวสดการทางสงคม

ระบบบรการดานสงคมและสวสดการสงคมนน แตเดมหนวยงานภาครฐเปนหนวยงานหลก ทรบผดชอบ ซงเปนการใหบรการในลกษณะของการสงเคราะห เมอมผประสบความทกขยากหรอไดรบภยพบตตางๆ หนวยงานรฐททาหนาทหลก คอ กรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย และหนวยงานเสรม เชน มลนธราชประชานเคราะห มลนธราชประชาสมาศย เปนตน จนกระทงถงป พ.ศ.2546 ทพระราชบญญตผสงอายไดมผลบงคบใช จงพบวาไดมหนวยงานภาครฐและเอกชนเขามา รวมดาเนนการใหบรการดานสงคมและสวสดการสงคมในรปแบบตางๆ แกผสงอายเพมมากขน ดวยเหตทผสงอายไทยสวนใหญมฐานะยากจน บรการสงคมและสวสดการสงคมตางๆ จงมงทจะเพมรายได และหาทางลดรายจายของผสงอายและผทเกยวของกบผสงอายเปนหลก ซงบรการและสวสดการสงคมตางๆ ดงกลาวไดแก กองทนสวสดการชมชน กองทนผสงอาย งานสงเสรมสนบสนนผสงอายในการประกอบอาชพ และฝกอาชพทเหมาะสม เงนชวยเหลอผสงอายทดอยโอกาสและประสบปญหาความเดอดรอน เงนสงเคราะหคาจดการศพแกผสงอาย

3.3.1 กองทนสวสดการชมชน

กองทนสวสดการชมชน เปนกองทนทจดตงขนจากการระดมทนและการออมรวมกนของคนในชมชน โดยมวตถประสงคเพอสงเสรมและสนบสนนการจดสวสดการชมชนทมความครอบคลมเปาหมายทกเพศทกวยในชมชน ตงแตเดกแรกเกดจนถงวยสงอาย (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2553) โดยมการดาเนนงานตามระเบยบของกองทนทเกดจากความเหนชอบรวมกนของคนในชมชน โดยเนนการสรางระบบการดแลและเกอหนนซงกนและกน โดยมสถาบนพฒนาองคกรชมชน (พอช) เปนหนวยงานในการสนบสนนและเสรมขดความสามารถในการดาเนนงาน รฐบาลไดใหการสนบสนน ดานงบประมาณดาเนนการในสดสวน 1:1:1 (ชมชน: องคกรปกครองสวนทองถน: รฐบาล) และสนบสนนการขบเคลอนกองทนสวสดการชมชนทงในระดบชาตและจงหวด ในป พ.ศ.2552 มสมาชกไดรบประโยชนจากกองทนสวสดการชมชน จานวน 17,331 คน (สถาบนพฒนาองคกรชมชน. 2553) ตอมาในป พ.ศ.2553 รฐบาลไดใหการสนบสนนงบประมาณในการดาเนนงานกองทนสวสดการสงคมทวประเทศ จานวน 727.3 ลานบาท ครอบคลมทกภาค มสมาชกทเปนคนทกวยไดรบผลประโยชนจากกองทนสวสดการชมชน ในป พ.ศ.2553 จานวน 1,457,107 คน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2553) ซงในป พ.ศ.2554 ประเดนนไมไดประกาศอยในนโยบายหลกของรฐบาล

3.3.2 กองทนผสงอาย

กองทนผสงอายจดตงขนตามพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 มาตรา 13 กองทนนอยในความรบผดชอบของสานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษ เดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กองทนผสงอายเปนกองทนของรฐบาล เพอใชจายในการคมครอง สงเสรม สนบสนน ใหผสงอายมศกยภาพ ความมนคง และคณภาพชวตทด รวมทงใหการสนบสนนกจกรรมขององคกรทดาเนนงานดานผสงอายใหมความเขมแขง กองทนผสงอายไดรบ

78

งบประมาณเรมตนในการดาเนนงาน 30 ลานบาท ในป พ.ศ.2548 และในปถดๆ มากไดรบเงนเพมขนตามลาดบ ในปพ.ศ.2552 รฐบาลไดใชประโยชนจากกองทนผสงอายเพอใหผสงอายไดใชประกอบอาชพ โดยไดขยายเพดานใหกยมจาก 15,000 บาทตอราย เปน 30,000 บาทตอราย กองทนผสงอายกอประโยชนแกผสงอายผานโครงการฝกอบรม และโครงการเกยวกบการดแลสขภาพ และออกกาลงกาย มการดาเนนกจกรรมตางๆ เชน การดแลสขภาพ ออกกาลงกาย นนทนาการ การฝกอาชพ พฒนาทกษะอาชพ ฯลฯ จากการประเมนผลการดาเนนงานของกองทนผสงอายในป พ.ศ.2554 (คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร. 2554) พบวา กวารอยละ 95 ของโครงการทไดรบ การอดหนนทาสาเรจและผสงอายพอใจทไดเขารวมกจกรรม เกดความสามคค ไดรบการถายทอด ภมปญญา สวนการกยมเงนทนประกอบอาชพรายบคคล สวนใหญกยมไปเพอประกอบอาชพเกษตรกรรม รองลงมาคอ คาขาย พบวา กวารอยละ 85 รายงานวาสามารถสงเงนคนไดตามกาหนด และทนทไดทาใหมการประกอบอาชพทดข น

3.3.3 การดาเนนงานสงเสรมสนบสนนผสงอายในการประกอบอาชพและฝกอาชพทเหมาะสม

นบจากป พ.ศ.2475 นโยบายของประเทศไทยในดานแรงงาน ระบวา “จะตองบารงความสขของราษฎรในทางเศรษฐกจและหางานใหราษฎรทกคนทา” ซงหนวยงานทรบผดชอบในการจดหางานใหประชาชน คอ กรมแรงงาน (เดมสงกดกระทรวงมหาดไทย ปจจบนสงกดกระทรวงแรงงาน) กไดดาเนนงานตามนโยบายดงกลาวขางตนมาโดยตลอด จนถงป พ.ศ.2546 ทมการตราพระราชบญญตผสงอาย กาหนดใหผสงอายไดรบการคมครอง การสงเสรมและการสนบสนนดานการประกอบอาชพและฝกอาชพทเหมาะสม หนวยงานในสงกดกระทรวงแรงงานทใหความสาคญในการดาเนนงานดานผสงอาย เชน กลมงานบรณาการหลกประกนผสงอาย สงกดสานกนโยบายและยทธศาสตร กลมงานนมหนาทศกษาวเคราะหวจยเพอพฒนาระบบหลกประกนทางสงคมพนฐาน การดาเนนงานวจยดานผสงอาย เชน การขยายอายเกษยณ และการออมสาหรบวยเกษยณ โครงการนารองศกษาความเหมาะสม ในการทางานของแรงงานหลงเกษยณอาย ฯลฯ สาหรบการดาเนนงานภายใตกจกรรมการสงเสรม การประกอบอาชพและการฝกทกษะอาชพทเหมาะสม ประกอบดวย การบรการจดหางาน การสงเสรมการประกอบอาชพอสระ การใหคาแนะนาปรกษาดานอาชพเพอสงเสรมใหผสงอายทมศกยภาพและ มความตองการทางาน ไดมงานทา มรายได ลดภาระพงพงบตรหลาน และไมเปนภาระของสงคม สวนกจกรรมดานฝกอาชพเพมทกษะฝมอแรงงาน ไดแก การฝกทกษะอาชพ

การสงเสรมสนบสนนใหผสงอายทมความรความสามารถเปนวทยากร เปนอนกรรมการมาตรฐานฝมอแรงงาน โดยในปงบประมาณ 2554 กระทรวงแรงงานไดดาเนนงานในการสงเสรมและสนบสนนผสงอายในการประกอบอาชพและฝกอาชพทเหมาะสม ไดใหคาปรกษาแนะนาในการประกอบอาชพ 3,572 ราย ใหบรการฝกอาชพ 1,834 ราย สงเสรมผสงอายเปนวทยากร/อนกรรมการมาตรฐานฝมอแรงงาน 53 ราย ฯลฯ (กระทรวงแรงงาน. 2554)

79

3.3.4 การใหเงนชวยเหลอผสงอายทดอยโอกาสและประสบปญหาเดอดรอน

การใหการดแลและชวยเหลอผสงอาย เปนหนาทหลกของกระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษย กลมผสงอายทไดรบการสนบสนนชวยเหลอ คอผสงอายซงไดรบอนตราย จากการถกทารณกรรมหรอถกแสวงหาประโยชนโดยมชอบดวยกฎหมาย หรอถกทอดทง มการใหคาปรกษาแกไขปญหาครอบครว สนบสนนในการจดหาทพก อาหาร และเครองนงหมใหผสงอายใน 76 จงหวดทวประเทศตามความจาเปน ในสวนภมภาค ผสงอายสามารถขอรบความชวยเหลอไดท สานกพฒนาสงคมทกจงหวด ในกรงเทพมหานคร สามารถขอรบความชวยเหลอทสานกงานคมครองสวสดภาพชมชนเขต 12 เขต ในสงกดกรมพฒนาสงคมและสวสดการ ขอมลจากสานกสงเสรมและพทกษผสงอาย พบวา จานวนผสงอายทไดรบความชวยเหลอดานทพกอาศย อาหาร เครองนงหม ในป พ.ศ.2551 จานวน 6,729 ราย ป พ.ศ.2552 จานวน 13,388 ราย ป พ.ศ.2553 จานวน 6,714 ราย

3.3.5 การใหความชวยเหลอเปนคาจดการศพแกผสงอาย

การใหความชวยเหลอเปนเงนคาจดการศพแกผเสยชวตนน แตเดมกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ใหการสนบสนนการสงเคราะหในการจดการศพตามประเพณ ผสงอายทมสทธรบคาจดการศพ ตองมฐานะยากจน ไมมญาต หรอมญาต แตไมสามารถจดการศพได โดยชวยเหลอรายละ 2,000 บาท ตอมาในป พ.ศ.2552 คณะกรรมการผสงอายแหงชาต ทมนายกรฐมนตรเปนประธาน ไดขยายสทธการใหความชวยเหลอในการจดงานศพตามประเพณสาหรบผสงอายทกรายทเสยชวต โดยเปนการใหความชวยเหลอผานบตร ญาต พ นอง หรอสมาชกในครอบครว สามารถขอรบความชวยเหลอไดจากหนวยงานทใหความชวยเหลอผสงอายทดอยโอกาสและประสบปญหาเดอดรอน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2552)

80

3.4 ระบบการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมของผสงอายและชมชน นอกเหนอจากระบบสวสดการดงกลาวขางตน ยงมบรการตางๆ อนเกดจากการมสวนรวมในกจกรรมทางสงคมของผสงอายและชมชน ไดแก ศนยอเนกประสงคสาหรบผสงอายในชมชน อาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.) การจดอาคารสถานทและสงแวดลอมทเปนมตรสาหรบผสงอาย

3.4.1 ศนยอเนกประสงคสาหรบผสงอายในชมชน

แนวคดในการดาเนนการเกยวกบศนยทใหบรการในลกษณะของศนยอเนกประสงคในปจจบน ไดรเรมมาตงแตป พ.ศ.2541 ทงนเปนความรวมมอระหวางสถาบนประชากรศาสตร (ปจจบน คอ วทยาลยประชากรศาสตร) จฬาลงกรณมหาวทยาลย รวมกบกรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย (ปจจบน คอ กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย) โดยไดรบความสนบสนนดานงบประมาณจาก สานกงานกองทนประชากรแหงสหประชาชาต (UNFPA) ไดดาเนนโครงการ “การมสวนรวมของชมชนในการใหการดแล ใหบรการและกจกรรมตางๆ แกผสงอาย” (มาลน วงษสทธ และคณะ. 2541) โครงการนไดมการจดตงศนยบรการทางสงคมสาหรบผสงอายใน 4 ชมชนนารองในจงหวดกรงเทพมหานคร เชยงใหม ขอนแกน สพรรณบร ภายใต การดาเนนงานของกองสวสดการสงเคราะห กรมประชาสงเคราะหรวมกบสภาผสงอาย โดยมการจดหาอปกรณตางๆ เพอใหผสงอายมาออกกาลงกาย มการจดกจกรรม ใหบรการตางๆ และฝกอบรม ในสถานททใชเปนศนย ซงสวนใหญ คอ วด ซงนบจากนนมา กไดมความพยายามในการพฒนารปแบบของศนยบรการทางสงคมมาเปนระยะๆ จนถงป พ.ศ.2550 สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยไดจดตงศนยอเนกประสงคสาหรบผสงอายในชมชนเปนโครงการนารองในพนท 8 จงหวด 8 ศนยไดแกจงหวด กรงเทพมหานคร ชลบร เพชรบร พษณโลก เชยงใหม ขอนแกน สกลนคร และพทลง เพอเปนศนยกลางในการจดกจกรรมตางๆ สาหรบผสงอายและบคคลทกเพศทกวยในชมชน โดยมการใหความรความเขาใจเรองศนยอเนกประสงคใหแกผสงอายและคนในชมชน ศนยอเนกประสงค เปนศนยทบรหารโดยคนในชมชน เพอคนในชมชน กจกรรมตางๆ ทจดในศนยเปนกจกรรมทมงเนนการสงเสรมและขยายโอกาสใหผสงอายไดพฒนาทงทางกาย อารมณ สงคม และภมปญญา กจกรรมตางๆ เชน ดานสขภาพ ศลปวฒนธรรม การฝกอาชพ นนทนาการ ศนยอเนกประสงคน ไดรบการประเมนผลจากสานกสงเสรมและฝกอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตรในป พ.ศ.2552 พบวา แนวคดเรองศนยอเนกประสงคสาหรบผสงอายในชมชนมความเหมาะสม ควรสนบสนนใหมการจดตงเพม โดยใหองคกรปกครองสวนทองถนเปนเจาภาพหลกในการดแลและดาเนนการ สวนกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยรวมกบกระทรวงมหาดไทย ทาหนาทสนบสนนดานวชาการ ใหคาแนะนาเรองการบรหารจดการ

ในป พ.ศ.2553 กรมพฒนาสงคมและสวสดการ ไดดาเนนการสงเสรมใหมการดาเนนการศนยบรการผสงอายในชมชนทมแนวคดและกระบวนการดาเนนงานทคลายคลงกบศนยอเนกประสงคสาหรบผสงอายในชมชน จานวน 23 ศนย สามารถใหบรการแกผสงอายทเขามาใชบรการและทากจกรรมรวมกนในเวลากลางวน ประมาณ 34,000 คน (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2555)

81

ผลจากการประเมนพบวา ศนยทเปนแบบอยางศนยทด (Best Practice) คอ ศนยอเนกประสงคทจงหวดพทลงและสกลนคร สองศนยนจงเปนศนยอเนกประสงคฯ เพอการเรยนรของชมชนอน เพอจดตงศนยอเนกประสงคฯ ในพนทอนตอไป และแนวคดการจดตงศนยอเนกประสงคไดขยายออกไป โดยประสานความรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) พฒนารปแบบบรการทเหมาะสมสาหรบผสงอาย ในชมชน อปท. หลายพนทเหนความสาคญ สงผลใหมการขยายผลและจดตงศนยอเนกประสงคฯ เพมขนในทกภาคอก 16 แหง

3.4.2 อาสาสมครดแลผสงอายทบาน (อผส.)

กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย (สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย) ไดรเรมดาเนนการโครงการอาสาสมครดแลผสงอายทบาน มาตงแตป พ.ศ.2545 โดยมวตถประสงค เพอสรางระบบการดแล และการคมครองพทกษสทธผสงอายในชมชน โดยกลมเปาหมายคอผสงอาย โดยเฉพาะผสงอายทขาดผดแลและประสบปญหาทางสงคม ใหไดรบการดแลโดยอาสาสมครดแลผสงอาย ผสงอายสามารถไดรบบรการตางๆ ของรฐไดอยางทวถง รวมทงสามารถใชชวตอยรวมกบครอบครวในชมชนของตนเองไดอยางมคณภาพชวตทด โครงการนารองดาเนนการในป พ.ศ.2546 – พ.ศ.2547 คณะอนกรรมการบรณาการขยายผลการดาเนนงานอาสาสมครดแลผสงอายทบาน ไดสนบสนนดาเนนการผลกดนโครงการอาสาสมครดแลผสงอายทบาน เพอเปนกลไกในระดบฐานรากของชมชน มอาสาสมครซงเปนคนภายในชมชนทไดรบการฝกอบรม ฝกทกษะ ในการคมครองผสงอายทขาดผดแล ชวยเหลอตนเองไมได อยตามลาพง เปนมาตรการเชงรกทางสงคมทมงเขาไปดแลชวยเหลอผสงอายทบานพก ในป พ.ศ.2550 คณะกรรมการผสงอายแหงชาต เสนอขอความเหนชอบใหขยายผลจากคณะรฐมนตร คณะรฐมนตรมมตเหนชอบ ในวนท 10 เมษายน 2550 ใหขยายผลการดาเนนงานโครงการ อผส. ใหเปนนโยบายดานการคมครองสถานภาพผสงอาย และใหองคกรปกครองสวนทองถนเปนองคกรหลกในการดาเนนงานรวมกบภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนในทองถน

จากการทคณะรฐมนตรมมตเหนชอบเมอ พ.ศ.2550 ใหขยายผลโครงการ อผส. สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ไดดาเนนการประสาน สนบสนนผลกดนและขยายโครงการ อผส. ตามกรอบระยะเวลาตงแตปงบประมาณ 2551–2556 ปงบประมาณ 2554 ครอบคลม อปท. จานวน 3,532 แหง ม อผส. จานวน 31,272 คน ทาหนาทดแลผสงอายในชมชน จานวน 568,966 คน การขยายผลโครงการ อผส. จะครอบคลมพนททวประเทศ ในป 2556 ทงนรฐบาลสนบสนนเงนเปนคาใชจายในการปฏบตงานของ อผส. ในระยะเรมตน คนละ 300 บาท ตอเดอน ในป พ.ศ.2554 เพมเปนคนละ 600 บาทตอเดอน (คณะกรรมการผสงอาย แหงชาต. 2554)

82

3.4.3 การจดอาคารสถานทและสภาพแวดลอมทเปนมตรสาหรบผสงอาย

ในป พ.ศ.2552 มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอาย (มส.ผส.) รเรมใหมการประกวดอาคารสถานททเปนมตรกบผสงอาย อาคารสถานทดงกลาว ไดแก วด สวนสาธารณะและตลาด การประกวดครงนนมวตถประสงคเพอสรางกระแสสงคมใหหนมาสนใจและใหความสาคญในการปรบปรงสภาพแวดลอมทเปนมตรและปลอดภยกบผสงอาย อาคารทชนะการประกวดถอเปนอาคารตนแบบทเปนมตรกบผสงอาย และกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยกไดดาเนนการขบเคลอนชมชนตนแบบทเปนมตรกบผสงอาย ทาการรณรงคใหสาธารณชนตระหนก และสนใจการจดสภาพแวดลอมและสงอานวยความสะดวกแกผสงอาย และยงไดรวมมอกบคณะสถาปตยกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย และมหาวทยาลยเชยงใหมจดอบรมเผยแพรความรเรองการจดสงอานวยความสะดวกในบานพกผสงอาย ผลตสอ และคมอตางๆ เพอเผยแพรใหความรแกประชาชนทวไปและผสงอาย ในเรองการออกแบบกอสราง ปรบปรงสถานทใหสะดวกและเหมาะสมสาหรบผสงอาย เชน ตดตงราวจบในบาน ปรบปรงหองนาทเหมาะสมกบผสงอาย การมไฟแสงสวางเพยงพอ ฯลฯ (คณะกรรมการผสงอายแหงชาต. 2554)

ในชวงเวลาใกลเคยงกน กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษย ไดดาเนนการระดมความรวมมอจากชมชนและหนวยงานทเกยวของในพนท เชน องคกรปกครองสวนทองถน สถานศกษา รวมทงภาคประชาชนใหมสวนรวมในการระดมทรพยากรตางๆ เพอสนบสนนการพฒนาและปรบปรงทอยอาศยใหแกผสงอาย โดยเนนทความมนคง แขงแรง ปลอดภย ไมเปนอนตรายตอวยและสภาพทางกายของผสงอาย และยงจดใหมสงอานวยความสะดวกทสอดคลองเหมาะสมสาหรบผสงอายในสถานทสาธารณะตางๆ เชน วด อบต. ศนยประจาหมบาน ฯลฯ โดยใหงบประมาณในการปรบปรงบานหลงละไมเกน 10,000 บาท สถานทสาธารณะไมเกน 15,000 บาท ในการดาเนนการจะขอความรวมมอจากทกภาคสวน มาชวยกนซอมแซม ปรบปรงทพกอาศยและสถานทสาธารณะสาหรบผสงอายในชมชน

83

3.5 บรการดานทอยอาศย

ปจจยสาคญทมผลตอการดารงชวตของผสงอาย คอทอยอาศยหรอบานพกสาหรบผสงอาย ปจจบนหนวยงานทงภาครฐและเอกชน ไดใหความสาคญกบการจดบรการดานทอยอาศยในรปแบบตางๆ (มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2555)

3.5.1 ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอาย

เดมคอสถานสงเคราะหคนชรา สถานสงเคราะหคนชราแหงแรกตงขนในป พ.ศ.2496 อยในความรบผดชอบของกรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย ตอมาเมอมการจดตงกระทรวง การพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย สถานสงเคราะหคนชราจงโอนมาขนกบกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กรมพฒนาสงคมและสวสดการ กระทรวงการพฒนาสงคมและ ความมนคงของมนษย ไดดาเนนการจดศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอาย เพอบรการผสงอายทถกทอดทง ขาดทพง ไมมผดแลหรอไมสามารถใชชวตรวมกบครอบครวของตนเองได เปน การชวยเหลอในลกษณะสถานสงเคราะห ปจจบนมศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอาย จานวน 12 แหง ในทกภาคทวประเทศ ไดแก

1) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายบานบางแคกรงเทพมหานคร 2) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายบานบางละมง จงหวดชลบร 3) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายบานธรรมปกรณ จงหวดเชยงใหม 4) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายบานทกษณ จงหวดยะลา 5) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายวาสะเวสมฯ จงหวดพระนครศรอยธยา 6) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายบานภเกต จงหวดภเกต 7) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายบานบรรมย จงหวดบรรมย 8) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายจงหวดปทมธาน จงหวดปทมธาน 9) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายจงหวดลาปาง จงหวดลาปาง 10) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายนครพนม จงหวดนครพนม 11) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายสงขลา จงหวดสงขลา 12) ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายขอนแกน จงหวดขอนแกน

ศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมสาหรบผสงอายทง 12 แหง มขดความสามารถในการรบผสงอายเขาพานกอาศยได จานวนประมาณ 1,600 คน ในป พ.ศ.2553 มจานวนผสงอาย 1,502 คน ทไดรบการดแลจากศนยพฒนาการจดสวสดการสงคมทง 12 แหง

84

นอกจากน ในป พ.ศ.2545 กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยไดถายโอน “สถานสงเคราะหคนชรา” จานวน 13 แหง ใหไปอยในความรบผดชอบของกรมสงเสรมการปกครอง สวนทองถน สถานสงเคราะหคนชราทง 13 แหง ไดแก

1) สถานสงเคราะหคนชราบานบางแค2 กรงเทพมหานคร 2) สถานสงเคราะหคนชราเฉลมราชกมาร : หลวงพอลาไยจงหวดกาญจนบร

3) สถานสงเคราะหคนชราเฉลมราชกมาร : หลวงพอเปนอปถมภ จงหวดนครปฐม 4) สถานสงเคราะหคนชราบานเขาบอแกว จงหวดนครสวรรค 5) สถานสงเคราะหคนชราบานนครปฐม จงหวดนครปฐม 6) สถานสงเคราะหคนชราบานลพบร จงหวดลพบร 7) สถานสงเคราะหคนชราบานจนทบร จงหวดจนทบร 8) สถานสงเคราะหคนชราบานวยทองนเวศน จงหวดเชยงใหม 9) สถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณ (วดมวง) จงหวดนครราชสมา 10) สถานสงเคราะหคนชราบานธรรมปกรณ (โพธกลาง) จงหวดนครราชสมา 11) สถานสงเคราะหคนชราบานมหาสารคาม จงหวดมหาสารคาม 12) สถานสงเคราะหคนชราบานศรตรง จงหวดตรง 13) สถานสงเคราะหคนชราอทอง – พนงตก จงหวดชมพร

สถานสงเคราะหทงหมดนอยภายใตความดแลขององคการบรหารสวนจงหวดในแตละจงหวด ทสถานสงเคราะหคนชรานนตงอย สถานสงเคราะหคนชราแตละแหงไดใหความอปการะดแลผสงอาย ทดอยโอกาส ยากจน ขาดผดแลหรอขาดทพงพง ดวยการใหทพกอาศยควบคไปกบการจดบรการ ดานสวสดการสงคมอนๆ เชน การดแล ดานสขภาพ กายภาพบาบด บรการสงคมสงเคราะห การจดกจกรรมนนทนาการ ศาสนกจ การสงเสรม การเรยนร และการเขาถงขอมลขาวสารตางๆ

3.5.2 บานสบายของยายตา

เปนโครงการของการเคหะแหงชาตทไดจดกจกรรมเนองในโอกาสวน “ทอยอาศยสากล” (World Habitat Day) ซงตรงกนกบวนจนทรแรกของเดอนตลาคมของทกป เปนกจกรรมโครงการนารอง เพอสงคม “บานสบายของยายตา” เปนการซอมแซมบานของผสงอายทยากไรและรายไดนอย ป 2553 ซอมบาน จานวน 6 หลง โดยระดมผมจตอาสาในทองถนมารวมกนปรบปรงสภาพแวดลอมและ ทอยอาศยของผสงอายในพนทเทศบาลบางตะบน อ.บานแหลม จ.เพชรบร

85

3.5.3 สวางคนเวศ

เปนโครงการทพกอาศยรปแบบคอนโดมเนยมสาหรบผสงอาย อยในความรบผดชอบของ สภากาชาดไทย เรมดาเนนการในป พ.ศ. 2539 และนาม “สวางคนเวศ” เปนนามพระราชทานจาก พระมหากรณาธคณของสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร เรมแรกเปดใหบรการ 168 หนวย/หอง ตอมาสภากาชาดไทยเลงเหนความสาคญของผสงอาย จงไดดาเนนโครงการจดสราง ทอยอาศยในรปแบบคอนโดมเนยมระยะท 2 เปนอาคารสง 6 ชน จานวน 8 อาคาร รวม 300 หอง ซงเปนอาคารชดทพกอาศยทสรางขนสาหรบผสงอายในแนวคด “ชวตอสระ มคณคา พงพาตนเอง” เพอใหเปนทพกอาศยสาหรบผสงอายทงในดานสภาพแวดลอมและการดแลสขภาพกายและใจเมอยามแกเฒา เนนการออกแบบใหเหมาะสม และเปนมตรกบผสงอาย พรอมสงอานวยความสะดวกตางๆ อาท สระวายนาบาบด หองออกกาลงกาย ลานสขภาพ หองสมด หองพระ หองกายภาพบาบด และ หองพยาบาลพรอมประจาอาคาร สาหรบคณสมบตของผทมสทธพกอาศยในโครงการสวางคนเวศ ตองเปนบคคลสญชาตไทยทมอายตงแต 55 ปขนไป โดยมคาสนบสนนสาหรบสทธการเขาอยอาศย เรมตนท 850,000 บาท และคาบารงรกษารายเดอนหองละ 2,500 บาท คาดวาจะเปดเขาพกไดภายใน ป พ.ศ.2556

86

3.6 การคมครองสทธและเสรภาพของผสงอาย

กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม เปนหนวยงานหลกในการดาเนนการใหบรการแกประชากรทกเพศทกวย ผสงอายนนมสทธเชนเดยวกบบคคลทวไป หากแตการดาเนนงาน ดานผสงอายของกระทรวงยตธรรม เรมชดเจนขนหลงจากมการตราพระราชบญญตผสงอาย พ.ศ.2546 โดยในป พ.ศ.2547 นายกรฐมนตร โดยความเหนชอบของคณะกรรมการผสงอายแหงชาตออกประกาศสานกนายกรฐมนตร กาหนดใหผสงอายมสทธไดรบการคมครอง สงเสรม และสนบสนนในดานตางๆ กาหนดใหกระทรวงยตธรรมเปนหนวยงานหลกในการรบผดชอบรวมกบหนวยงานของรฐทเกยวของในการใหคาแนะนาปรกษา ดาเนนการอนทเกยวของในทางคดสาหรบผสงอาย ใหความชวยเหลอดานกฎหมาย ประสานขอรบการสนบสนนคาใชจายชวยเหลอผสงอายในการแกตางคด และเผยแพรความรเกยวกบสทธและเสรภาพตามทกฎหมายกาหนดแกผสงอาย

นอกจากน กรมคมครองสทธและเสรภาพยงใหความชวยเหลอแกผสงอายทตกเปนพยาน ในคดอาญาใหไดรบความคมครองปลอดภยจากการขมข คกคาม คมครองผสงอายทเสยหายในคดอาญาตกเปนจาเลย หรอตองถกคมขงในระหวางพจารณาคด หากภายหลงปรากฏวาไมไดทาผด มการถอนฟอง ผสงอายสามารถมาขอรบคาชดเชย หรอคาใชจายจากกรมคมครองสทธและเสรภาพ และในเรองของ การสนบสนนดานการเงน กรมคมครองสทธและเสรภาพมกองทนยตธรรมใหการสนบสนนคาใชจายในการฟองรอง การดาเนนคด การบงคบคด คมครองสทธและเสรภาพของผทไดรบความเดอดรอน (กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม. 2554)

ในป พ.ศ.2550 กรมราชทณฑ กระทรวงยตธรรม ไดดาเนนโครงการสงเสรมคณภาพและพฒนาผสงอายซงเปนผตองขง ผสงอายทเปนผตองขงสวนใหญมปญหาดานสขภาพ จงมการจดกจกรรมสงเสรมคณภาพชวตทงทางรางกายและจตใจ สงเคราะหชวยเหลอดานเครองอปโภคบรโภค โครงการตางๆ ไมวาจะเปนสวสดการผตองขง พฒนาความรในการดาเนนชวตแกผตองขงสงอาย ฯลฯ เปนโครงการทมการดาเนนงานอยางตอเนองมาจนปจจบน

87

3.7 บรการสาธารณะ

แผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 กาหนดมาตรการในการจดทามาตรฐานสถานทสาธารณะ และจดสงอานวยความสะดวกใหแกผสงอาย ซงนาไปสการประกาศกฎกระทรวงมหาดไทย กาหนดสงอานวยความสะดวกในอาคารสาหรบผพการหรอทพพลภาพ และคนชรา ป พ.ศ.2548 (ราชกจจานเบกษา เลม 122 ตอนท 52 ก. 2 กรกฎาคม 2548) อาคารทตองมสงอานวยความสะดวกตางๆ ไดแก โรงพยาบาล อาคารททาการของราชการ สถานขนสงมวลชน โรงมหรสพ โรงแรม ฯลฯ อาคารเหลานตองมสงอานวยความสะดวกตามมาตรฐานทกาหนด เชน ทางลาด ลฟท ปายสญลกษณแสดงสงอานวยความสะดวก หองสวม ฯลฯ โดยกาหนดถงลกษณะทไดมาตรฐานของสงอานวยความสะดวกไวอยางชดเจน เชน ทางลาด ตองมพนผวเปนวสดทไมลน เปนตน กฎกระทรวงนบงคบใชกบอาคารทสรางขนภายหลงจากออกกฎกระทรวง

การจดสภาพแวดลอมและสงอานวยความสะดวกใหกบผสงอายนยงไดรบความสนใจและนาไปปฏบตนอยมาก โดยเฉพาะอยางยงอาคารและสถานทราชการซงเปนอาคารเกาสรางกอนป พ.ศ.2548 แทบไมมการปรบปรงหรอตดตงสงอานวยความสะดวกใหแกผสงอายเลย หรอหากมกชารดปราศจากการซอมแซม และจากการประเมนผลแผนผสงอายแหงชาตฉบบท 2 (พ.ศ.2545 – พ.ศ.2564) พบวามาตรการนไมผานเกณฑการประเมน (วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. 2551)

บรการสาธารณะอนๆ เทาทมอยในปจจบน ไดแกการยกเวนอตราคาเขาชมในพพธภณฑสถานแหงชาต อทยานประวตศาสตร อทยานแหงชาตและสวนสตว การลดคาโดยสารยานพาหนะ เชน รถไฟ รถเมลสาธารณะ รถไฟฟาใตดน คาเครองบนของบรษทการบนไทย และบางกอกแอรเวย โดยในรอบ 5 ปทผานมา มการลดหยอนคาโดยสารใหกบผสงอายจากหลายหนวยงานมากขน แมวาอตราและระยะเวลาการลดหยอนจะแตกตางกนกตาม

สสส

สถานกสถานกสถานก

บทท บทท บทท

การณเดการณเดการณเด

444

ดนรอบดนรอบดนรอบบปบปบป

90

บทท

สถาน

4.1 ผส

ประกาศแบบอยคณะอนก

คอ คณห

ตางประราชปถมราชนปถผหญงสและใหคหนาทใมหาวทยชนกฯ สฉนทจากสมาคมรจาตกวนประกาศจดเตรย

4

นการณเด

สงอายแหงช

การคดเลอกศสดดเกยรตคางทดในสงคกรรมการคณ

หญงกษมา ว

ทานผหญงสะเทศมากมามภ ประธานถมภ กรรมกมาล จาตกวนวามชวยเหลนตาแหนงตยาลยมหดล รสาหรบเกยรตกสมาชกสมาระหวางประนช เปนทยอศการประชมรมการประชม

ดนรอบป

ชาต ประจ

กและประกาคณนน จะผาคม ซงมนายณะนอยภายใต

ปผ

เรวจดท

ศาวรวรรณ ณ อ

สมาล จาตกวาย อาทเชน นคณะกรรมกการบรหารมลนช เปนผทม ลอกจกรรมตาตางๆ อาทรองประธานกตประวตของทคมสตรภาคพะเทศ ถงสองอมรบนบถอระดบโลกวามฯ จงไดเชญ

จาป พ.ศ.25

าศเกยรตคณานการคดเลยแพทยบรรลตคณะกรรมก

ประกาศสดดผสงอายแหง

ทานผรมตนการศกทยาลย และฬาลงกรณม

ดวยความสนทงการฟง/พดสตราจารยนอยธยา

วนช ดารงตา ประธานคณการมลนธอนลนธสายใจไมคณปการอยางๆ ของมหาเชน กรรมกกรรมการมลทานในระดบนพนแปซฟกแงสมย ตงแตไปทวภมภาดวยเรองสตญใหเปนผปร

554

ณผสงอายแอกและสรรหล ศรพานช การผสงอายแ

ดเกยรตคณงชาต พทธศ

ผหญงสมาลกษาระดบประะสอบคดเลอกมหาวทยาลย นใจภาษาองด/อานและเขนายแพทยกษ

าแหนงทสาคณะกรรมการนเคราะหคนทยในพระบรยางยงตอมหาาวทยาลยมาการบรหารนธสมเดจพรนานาชาต ทและเอเชยอาค พ.ศ.2530 าคเอเชยแปตร ครงท 4 ณระสานงานภา

หงชาตของหาจากคณะอเปนประธานแหงชาต (กผ

ณ ทานผหญงศกราช 2554

จาตกวนช ะถมศกษาแลกเขาศกษาต ในแผนกวทงกฤษเปนอยนภาษาองกษาน จาตกว

ญในองคกรภรบรหารมลนพการ ประธรมราชนปถมาวทยาลยมหาอยางตอเนอศรราชมลนระมหตลาธเบานผหญงสมคเนยรวม 19ถง พ.ศ.253

ปซฟก ดวยเณ กรงปกกงาคเอกชนในภ

แตละปนน อนกรรมการสนคณะอนกรผส.)

งสมาล จาตก4

เกดเมอวนท ละมธยมศกษตอในโรงเรยนทยาศาสตร เมยางมาก ทากฤษมาตงแตวนช (ถงอน

ภาครฐและเอนธราชประชธานสภาสตรมภ ฯลฯ โดยหดลในการสนองจนถงปจจบนธ กรรมกาบศร อดลยเดาล จาตกวน

9 ประเทศ ให37 ชอเสยงขหตนเมอองง เมอป พ.ศ.ภมภาคเอเชย

ผสงอายทไสรรหาผสงอรมการดงกล

กวนช

6 มถนายน พษาจากโรงเรยนเตรยมอดมศมอป พ.ศ.24าใหเปนผทแตเยาววย จกรรม) มธด

อกชน ทงภาาสมาศยในพรแหงชาตในยเฉพาะอยานบสนน ใหคบน รวมทงการผทรงคณดชวกรม พระนช ไดรบเลอกหปฏบตหนาทของทานผหญคการสหปร2538 คณะกยแปซฟก ซง

ดรบการายทเปนลาว และ

พ.ศ.2474 ยนวฒนาศกษาและ489 และแตกฉาน สมรสกบดา 1 คน

ยใน และพระบรมพระบรมางยงทานคาแนะนาารปฏบต

ณวฒสภาะบรมราชกเปนเอกทประธานญงสมาล ระชาชาตกรรมการงสามารถ

91

ปฏบตภารกจไดอยางดเยยม จนกระทงไดร บการยกยองในทประชมฯ ในการเปนแบบอยางของ การประสานงานทมประสทธภาพอยางดยง นอกจากนยงไดรบมอบหมายใหเปนผแทนประเทศไทยประจาคณะกรรมการเศรษฐกจและสงคมแหงเอเชยและแปซฟก (Economics and Social Commission for Asia Pacific - ESCAP) อกดวย

การปฏบตหนาทของทานผหญงสมาล จาตกวนช ดวยความวรยะ อตสาหะ เปยมดวยคณธรรม ความรและความสามารถ อนยงประโยชนอยางยงตอสงคมสวนรวมและประเทศชาตมาโดยตลอดนน ทาใหไดรบรางวลเกยรตยศมากมาย อาทเชน ในป พ.ศ.2504 ไดรบพระราชทานเครองราชอสรยาภรณจตตถจลจอมเกลาฝายใน จงมคานาหนานามเปน “คณหญง” ตงแตอาย 30 ป และไดรบพระราชทานเครองราชอสรยาภรณเปนลาดบมาจนถง พ.ศ.2533 ไดร บพระราชทานเครองราชอสรยาภรณ ทตยจลจอมเกลาวเศษฝายใน จงไดคานาหนานามวา “ทานผหญง” นบแตนนมา รวมทงรางวล นกสงคมสงเคราะหดเดน สาขาบรหารงานสงคม จากมลนธศาสตราจารยปกรณ องศสงห และ กรมประชาสงเคราะห รางวลโลทองคาประกาศเกยรตคณมนษยสมพนธยอดเยยมจากมนษยสมพนธสมาคมแหงประเทศไทย ฯลฯ แมกระนนกยงสามารถปฏบตภารกจของครอบครวไดอยางสมบรณ จนไดรบประกาศเกยรตคณ “แมดเดนกรงเทพมหานคร พ.ศ.2550” จากกรงเทพมหานคร

ดวยเกยรตประวตกอรปดวยคณธรรม ความสามารถ และผลงานดเดนทกระทาตอเนองจวบจนปจจบน คณะอนกรรมการสรรหาผสงอายทเปนแบบอยางทดในสงคม มมตเปนเอกฉนทใหนาเสนอตอคณะกรรมการผสงอายแหงชาต พจารณาเหนชอบใหทานผหญงสมาล จาตกวนช เปนผสงอายแหงชาต พ.ศ.2554 เพอเปนเกยรตและแบบอยางใหผอนเจรญรอยตามสบไป

92

4.2 ผส

ดาเนนกไดแก สาเผยแพร

พ.ศ.255

4.2.1 สา

*กรมสงเส

สงอายทเปน

คณะกรรมกาารสรรหาและาขาทศนศลปรและถายทอด

ป พ.ศ.255454 จานวน 9

าขาทศนศล

1) นายเมธา

2) นายทองร

รมวฒนธรรม.

นศลปนแห

ารวฒนธรรมะคดเลอกศลป สาขาวรรณศดผลงาน ตง

4 คณะกรรมกคน โดยมผส

ป

บนนาค (สถ

รางใหคงาน

รวง เอมโอษฐ

จนตทสบ

2555. ศลปนแ

หงชาต*

มแหงชาตไดปน เพอประกศลป และสาขาแต พ.ศ.2528

การวฒนธรรสงอายทไดรบ

ถาปตยกรรม

สถาปนงวลทงในประความรกบหนนศลปะของชา

ฐ (ประณตศล

ศลปนปตนาการอนบบทอดและอน

แหงชาต พ.ศ.2

มอบหมายใหกาศยกยองเชาศลปะการแส8 จนถงปจจ

รมแหงชาตไบรางวลกงกล

) ปจจบนอาย

นกชนนาของะเทศและตางนวยงานตางๆาต

ลป – ศลปะป

นป นและผเชรรเจดทมรป

นรกษศลปะปน

2554. กรงเทพ

หกรมสงเสรชดชเกยรตบสดง เปนศลปนจบน

ไดประกาศยกลาว 8 คน ดง

ย 62 ป

งประเทศไทยงประเทศมาๆ อนเปนปร

ปนป น) ปจจบ

ชยวชาญดานแบบในการปนป นดงเดมข

พฯ: บรษทอมรน

มวฒนธรรม คคลผสรางผนแหงชาต รว

กยองเชดชเกงน

ย มผลงานเปากมาย และเะโยชนตอกา

บนอาย 69 ป

นศลปะปนป นป นและสตรเฉของชางเมอง

นทร พรนตงแ

กระทรวงวฒลงานศลปะในวมทงสนบสนน

กยรตศลปน

ปนทยอมรบแเปนวทยากรารเผยแพรแล

ป

น มฝมอยอดเฉพาะตวในกเพชร

อนพบลชชง จ

ฒนธรรม น 3 สาขา นใหมการ

นแหงชาต

และไดรบรบรรยาย ละสบสาน

เยยมและการตาปน

จากด (มหาชน)).

4.2.2 สา

4.2.3 สา

าขาวรรณศล

1) นายประภ

2) นายสชาต

าขาศลปะกา1) นางรจนา

ลป

ภสสร เสวกล

วรรคณคไดรบ

ต สวสดศร

สราวรรณไมย

ารแสดง พวงประยง

ควาบทน

ล (นวนยายแ

นกเขยณกรรมรวมสคาทงนวนยาบรางวลในระด

(เรองสนและ

นกเขยงสรรคงานทณกรรมมลกษดตดกบขนบว

งค (นาฏศลป

ศลปนบมรความสามานางกษตรย บ

และกวนพนธ

นทไดรบควสมยของไทย าย เรองสน บดบชาตหลาย

ะกวนพนธ) ป

นเรองสน บทศนศลป ทงภษณะสรางสรวรรณศลปใด

ปไทย – ละค

บทนาง ทงการถสงสงและบทเทวดานาง

ธ) ปจจบนอาย

ามนยมจาก ในชวงเวลากบทกว สารคดยเรอง

ปจจบนอาย 6

บทกว นกแปภาพจตรกรรม รรค แปลกใหด

คร) ปจจบนอ

ารแสดงโขนะแสดงนาไดหงฟา จนถงบท

ย 64 ป

กนกอาน แลกวา 40 ป ได จานวนมาก

67 ป

ปล นกวจารณ ภาพถาย ภาหม ไมตามกร

าย 71 ป

น และละครหลายหลากมาทนางทกประ

ละเปนทยอมสรางสรรคผล ผลงานจานว

ณ บรรณาธกพยนตรสน ดระแสแหงยคส

ทกประเภทกบท ตงแตกะเภทละคร

มรบในวงลงานอนมวนไมนอย

การ และวยผลงานสมย และ

เปนผมระบวนรา

93

94

2) นายนคร

3) นายเศรษ

4) รองศาสต

ถนอมทรพย

ในวนกแ14 ป

ษฐา ศระฉาย

เดกเปนพระผลต

ตราจารยสดใส

เปนการเพล

ย (ดนตรไท

นกจดราวงการเพลงไแตงเพลงแหงป มผลงานปร

ยา (ดนตรไท

เรยนรดดวยความมม

นอยางดไดเขะราชทานชนตงานบนทกแ

ส พนธมโกม

ผบกเบนพหสตในดรกากบการแสง ละครเวท

ยสากล – ปร

ายการเพลงไทไทยสากลวางประเทศไทยระพนธเพลงไ

ทยสากล – ขบ

ดนตรดวยตวมานะและมพขารวมแขงขนะเลศถง 3 แผนเสยงหลา

มล ปจจบนอ

บกวางรากฐาดานศลปะกาสดง การเขยนละครโทรทศ

ระพนธและข

ทยสากลทางวาเปนนกอนรย เรมมผลงาไทยสากลมา

บรอง) ปจจบ

วเองโดยอยกพรสวรรคในดนวงดนตรส ปซอน และายชด

าย 79 ป

านวชาศลปะการละครสากน – ดดแปลงน ภาพยนตร

บรอง) ปจจบ

ทยกระจายเสร กษเพลงเกนแตงเพลงไทากกวา 200


กบวงดนตรหดานดนตรจงสตรงคอมโบ ะรวมงานกบ

การละครสากกล ไมวาจะงบท การรองร รายการวท


สยง จนเปนทรกา เปนนายกทยสากลมาต เพลง

หลายคณะมาสามารถเลน จนไดรบราบครเพลงหล

กลขนในประะเปนดานกง เตนรา และทย – โทรทศน

รจกทวไปกสมาคม ตงแตอาย

ตงแตวยนดนตรไดงวลถวยลายทาน

ะเทศไทย ารแสดง ประพนธน

95

4.3 บทบาทภาคเอกชนกบงานดานผสงอาย ในชวงสามสบปทผานมา งานดานตางๆทเกยวของกบผสงอาย สวนใหญเปนการดาเนนงานโดยภาครฐ รฐบาลไดสรางหลกประกนยามชราภาพดานตางๆใหกบผสงอายไมวาจะเปนหลกประกนดานเศรษฐกจ การรกษาพยาบาล การสงเคราะหดานการดแลและทอยอาศย รวมไปถงการใหสทธประโยชนตางๆตามพระราชบญญตผสงอาย อยางไรกตามงานดานผสงอาย ภาคเอกชนกมบทบาทสาคญไมนอยทงการใหบรการและการเสรมสรางความมนคงเพอผสงอาย

การดาเนนงานดานผสงอายมทงบรการในลกษณะทไมแสวงหาผลกาไร และในเชงธรกจ/แสวงหากาไร สาหรบประเภททใหบรการโดยไมแสวงหาผลกาไรสามารถแบงไดเปน 4 ลกษณะ ไดแก

1) การสรางความเขมแขงของกลมผสงอาย เชน สภาผสงอายแหงประเทศไทยนพระราชปถมภ สมเดจพระศรนครนทราบรมราชชนน เปนตน

2) การใหบรการ/ความชวยเหลอดานทอยอาศย และหรอปจจย 4 เชน บานพกคนชราบางเขนโดยมลนธธารานเคราะห บานพกคนชราบานวยทอง (โรงพยาบาลหวเฉยว) สถานสงเคราะหคนชราเซนตหลยส คามลเลยนโซเซยลเซนเตอร สมาคมสงเคราะหผสงอายมสลม เปนตน

3) การสรางความเขมแขงของเครอขายทางวชาการในดานผสงอาย เชน สมาคมพฤฒาวทยาและเวชศาสตรผสงอายไทย เปนตน

4) ศนยรวมผสงอายทมศกยภาพทจะถายทอดภมปญญา/ประสบการณตางๆสสงคม เชน สมาคมคลงปญญาอาวโสแหงประเทศไทย เปนตน

ขณะเดยวกนในปจจบน ภาคเอกชนทแสวงหาผลกาไรเรมใหความสนใจผสงอายในฐานะลกคามากขน โดยเฉพาะในดานการเงน ทมบรการ/โครงการในหลากหลายรปแบบ ดงจะเหนไดจาก การจดบรการดแลผสงอาย ปจจบนเรมมภาคเอกชนหนมาสนใจในการจดบรการดานการดแลมากขนเรอยๆไมวาจะเปนในรปแบบของโรงพยาบาลทมศนยหรอแผนกสาหรบการดแลผสงอายโดยเฉพาะ แตมไดใหบรการรกษาพยาบาล หากจาเปนจะสงไปรกษาในแผนกอน เชน โรงพยาบาลโกลเดน เยยสเนอรสซงโฮมโรงพยาบาลกลวยนาไทย 2 โรงพยาบาลนวศรเนอรสซงโฮม เปนตน นอกจากนน ยงมบานพกคนชรา สถานบรการกายภาพบาบด หรอทอยอาศยเฉพาะสาหรบผสงอาย ศนยจดสงผดแลผสงอายทบาน ซงสวนใหญมกจะกระจกตวอยในกรงเทพมหานครหรอเมองใหญ เชน นครปฐม ชลบร เชยงใหม สงขลา เปนตน

บทบาทภาคเอกชนทสาคญประการทสองไดแก การรวมสรางหลกประกนดานเศรษฐกจกบผสงอายดวยการออกผลตภณฑทางการเงนรปแบบตางๆเพอประชาชนกลมวยตางๆไดมทางเลอกสาหรบการออมเงนระยะยาวอนจะนาไปสความมนคงทางเศรษฐกจยามชราภาพ ตวอยางทสาคญไดแก การลงทนดวยการซอหนวยลงทนในกองทนรวมเพอการเลยงชพ (Retirement Mutual Funds: RMFs) เงนทจายเปนคาซอหนวยลงทนใน RMFs นจะไดรบการยกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาในอตราไมเกนรอยละ 15 ของเงนได แตรวมกบเงนสะสมทจายเขา PVD หรอ กบข. ตองไมเกน 500,000 บาท สาหรบปภาษนน

96

ในชวงทผานมาธนาคารพาณชยไดเรมออกผลตภณฑเพอการออมเงนระยะยาวรปแบบใหม เพอเพมความมนคงทางการเงนใหกบผสงอายตงแตหลงเกษยณอาย รปแบบทกลาวนมลกษณะเปนแผนประกนชวตแบบบานาญหรอแผนออมทรพยสาหรบผสงอาย ลกษณะทรวมกนคอ ผสมครเอาประกนจะสมครตงแตอายยงนอยและตองชาระเบยตามเงอนไขของธนาคาร ยกตวอยางเชน สมครตงแตอาย 20-50 ป ชาระเบยจนถงอาย 55 ป บางแหงกาหนดใหชาระเบยประกนจนอาย 60 ปเปนตน หลงจากนนผเอาประกนกจะไดรบเงนบานาญรายป ตงแตอายทกาหนดไวอยางตอเนองจนครบอายทกาหนดไว ธนาคารพาณชยหลายแหงกาหนดไวทอาย 85 ป จานวนเงนทรบในแตละปจะเปนสดสวน (เชน 10% หรอ 20%) ของทนประกน ธนาคารพาณชยบางแหงอาจจะกาหนดใหมสทธประโยชนเพมเตม เชน ระหวางทผเอาประกนชาระเบยประกนอาจจะไดรบความคมครองกรณเจบปวยหรอ ทพพลภาพถาวรสนเชง หากเสยชวตกอนวยอนควรครอบครวกจะไดรบเงนประกนภยนนคนกลบไป ตามเงอนไขของผลตภณฑ หรออาจจะเลอกรบเงนเปนกอนได เปนตน

รฐบาลไดกาหนดใหเงนเบยประกนสาหรบการประกนชวตแบบบานาญดงกลาวขางตนสามารถนามายกเวนภาษเงนไดบคคลธรรมดาได โดยเปนการเพมเตมคาลดหยอนเบยประกนชวตทมอยแลวตามปกต 100,000 บาทเพมขนอก 200,000 บาท ซงวงเงนทเพมขนตองไมเกนรอยละ 15 ของเงนได พงประเมนแตเมอรวมกบเงนสะสมเขากองทนสารองเลยงชพหรอเงนสะสมเขากองทนบาเหนจบานาญขาราชการหรอเงนสะสมเขากองทนสงเคราะหตามกฎหมายวาดวยโรงเรยนเอกชนแลวแตกรณหรอ เงนคาซอหนวยลงทนในกองทนรวมเพอการเลยงชพตามกฎหมายวาดวยหลกทรพยและ ตลาดหลกทรพยตองไมเกน 500,000 บาทในปภาษเดยวกน

อยางไรกตาม การใหบรการตางๆโดยภาคเอกชนทเนนการแสวงหาผลกาไรนยงขาดมาตรฐาน และการกากบดแลโดยภาครฐ

97

บรรณานกรม

กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม. การใหบรการผสงอายของกรมคมครองสทธ และเสรภาพ พ.ศ.2554.

กระทรวงแรงงาน. รายงานผลการดาเนนงานฯ ประจาปงบประมาณ 2554.

กระทรวงสาธารณสข. 2554. รายงานผลสาเรจของการดาเนนงานดานสขภาพตามนโยบายสาคญและยทธศาสตรของกระทรวงสาธารณสข.

กฤษดา แสวงด. 2551. การศกษาอปทานกาลงคนพยาบาลวชาชพในประเทศไทย. กรงเทพฯ: สานกงานวจยและพฒนากาลงคนดานสขภาพ สถาบนวจยระบบสาธารณสข.

กองทนผสงอาย สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย สานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาสและผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. 2555. รายงานการตดตามผลการดาเนนงานกองทนผสงอายประจาปงบประมาณ 2555.

คณะกรรมการผสงอายแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. 2553. แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 – 2564) ฉบบปรบปรงครงท 1 พ.ศ. 2552. กรงเทพฯ: โรงพมพเทพเพญวานสย.

คณะกรรมการผสงอายแหงชาต. 2554. ผลการดาเนนงาน (พ.ศ. 2550 – 2554).

คณะกรรมการผสงอายแหงชาต, สานกงานสงเสรมสวสดภาพและพทกษเดก เยาวชน ผดอยโอกาส และผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย. ผลการดาเนนงาน (พ.ศ.2550-2554).

คณะกรรมการสงเสรมและประสานงานผสงอายแหงชาต สานกนายกรฐมนตร. 2545. แผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ. 2545 – 2564).

คณะอนกรรมการการศกษาวจยและวางแผนระยะยาวเกยวกบผสงอาย ใน คณะกรรมการผสงอายแหงชาต. 2525. แผนระยะยาวสาหรบผสงอายแหงชาต พ.ศ. 2525 – 2544.

จอหน โนเดล และนภาพร ชโยวรรณ. 2552. การสงอายทางประชากร และการอยดมสขของผสงอายในประเทศไทย แนวโนมในอดต สถานการณปจจบนและความทาทายในอนาคต. กรงเทพฯ: กองทนประชากรแหงสหประชาชาต.

นงลกษณ พะไกยะ และ สญญา ศรรตนะ. 2551. ความตองการกาลงคนดานสขภาพในการดแลผสงอาย. กรงเทพฯ: มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย.

98

นภาพร ชโยวรรณ มาลน วงษสทธ และจนทรเพญ แสงเทยนฉาย. 2532. สรปผลการวจยโครงการวจยผลกระทบทางเศรษฐกจ สงคม และประชากรผสงอายในประเทศไทย. กรงเทพ: สถาบนประชาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

บรรล ศรพานช. 2542. ผสงอายไทย. กรงเทพฯ: สภาผสงอายแหงประเทศไทย.

มาลน วงษสทธ และคณะ. 2541. การมสวนรวมของชมชนในการใหการดแล ใหบรการและกจกรรมตางๆ แกผสงอาย. เอกสารสถาบนหมายเลข 263/41 สถาบนประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย. 2551. รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2550. สนบสนนโดยกองทนผสงอาย คณะกรรมการผสงอายแหงชาต. กรงเทพฯ: บรษท ท คว พ จากด.

_______________________________ . 2552. รายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ. 2551. สนบสนนโดยกองทนผสงอาย คณะกรรมการผสงอายแหงชาต. กรงเทพฯ: บรษท ท คว พ จากด.


_______________________________ . 2553. การทบทวนและสงเคราะหองคความรผสงอายไทย พ.ศ. 2545-2550. สนบสนนโดยสถาบนวจยระบบสาธารณสข.กรงเทพฯ: บรษท ท คว พ จากด.


วรเวศม สวรรณระดา. 2555. มหากาพย “กองทนการออมแหงชาตทถกลม?Episode III” ใน หนงสอพมพโพสตทเดย ฉบบวนอาทตยท 10 มถนายน พ.ศ.2555.

วทยาลยวทยาศาสตรสาธารณสข จฬาลงกรณมหาวทยาลย , กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 2554. ประมวลและสงเคราะหขอมลสถานการณ การดาเนนงานสงเสรมสขภาพ : กรณผสงวย.

วพรรณ ประจวบเหมาะ และคณะ. 2551. รายงานการศกษาโครงการสรางระบบการตดตามและประเมนผลแผนผสงอายแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2545-2564). สนบสนนโดยสานกสงเสรมและพทกษผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคม และความมนคงของมนษย. กรงเทพฯ: วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สถาบนพฒนาองคกรชมชน. ขอมลกองทนสวสดการชมชน พ.ศ.2552.

สถาบนวจยระบบสาธารณสข และสานกนโยบายและยทธศาสตร กระทรวงสาธารณสข. 2549. การสารวจสภาวะสขภาพอนามยของประชาชนไทย โดยการตรวจรางกาย ครงท 3 พ.ศ.2546-2547. กรงเทพฯ: สานกงานพฒนาระบบขอมลขาวสารสขภาพ.

99

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. การคาดประมาณประชากรของ ประเทศไทย พ.ศ.2553-2583.

สานกงานราชกจจานเบกษา. 2555. ราชกจจานเบกษา เลม 111 ตอนท 21ก มถนายน 2537.

สานกงานสถตแหงชาต. การสารวจการเปลยนแปลงของประชากร พ.ศ.2517-19 – พ.ศ.2548-49.

_________________. การสารวจความคดเหนของประชาชนเกยวกบความรและทศนคตทมตอผสงอาย พ.ศ.2554.

_________________. การสารวจประชากรสงอายในประเทศไทย พ.ศ.2537 – พ.ศ.2554.

_________________. การสารวจภาวะการทางานของประชากร พ.ศ.2548 – พ.ศ.2554.

_________________. การสารวจภาวะเศรษฐกจและสงคมของครวเรอน พ.ศ.2543 – พ.ศ.2553.

_________________. สามะโนประชากรและเคหะ พ.ศ.2503 – พ.ศ.2553.

สานกงานสารวจสขภาพประชาชนไทย. การสารวจสขภาพประชาชนไทย โดยการตรวจสขภาพ ครงท 4 (พ.ศ.2551-2552). กรงเทพฯ: บรษท เดอะ กราฟโก ซสเตมส จากด.

สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. 2554. สถานการณความยากจน และความเหลอมลาของประเทศไทย ป 2553.

สานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาทางสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. กฎหมาย นโยบาย และแผนทเออตอการพฒนาผสงอาย.

สานกเลขาธการคณะรฐมนตร. การแถลงนโยบายของคณะรฐมนตร (http://www.cabinet.thaigov.go.th/bb_main31.htm)

สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข. 2554. การดาเนนงานผสงอาย.

สวทย วบลผลประเสรฐ บรรณาธการ. 2550. การสาธารณสขไทย 2548-2550. กรงเทพฯ: โรงพมพ องคการทหารผานศก.

สวทย วบลผลประเสรฐ พนทสร เหมพสทธ และ ทพวรรณ อสรพฒนาสกล. 2540. การศกษาวเคราะหความตองการผดแลผสงอายทชวยตวเองไมได ในอก ๒ ทศวรรษหนา. วารสารสงเสรมสขภาพและอนามยสงแวดลอม 20(2) เมษายน – มถนายน.

Population Division of the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Secretariat. World Population Prospects: The 2010 Revision. (http://esa.un.org/unpd/wpp/index.htm).

100

ภาคผนวก

รายชอคณะทางานจดทารายงานสถานการณผสงอายไทย พ.ศ.2554

1. นายแพทยบรรล ศรพานช มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) ประธาน

2. นายแพทยสมศกด ชณหรศม มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) กรรมการ

3. แพทยหญงลดดา ดารการเลศ มลนธสถาบนวจยและพฒนาผสงอายไทย (มส.ผส.) กรรมการ

4. รองศาสตราจารย ดร.กศล สนทรธาดา สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล กรรมการ

5. นางอบล หลมสกล กรรมการผทรงคณวฒ ในคณะกรรมการผสงอายแหงชาต

กรรมการ

6. นางปรยา มตรานนท สานกงานสถตแหงชาต กรรมการ

7. นางจรวรรณ มาทวม สานกงานสถตแหงชาต คณะทางาน

8. นางสาวภารณ วฒนา สานกประเมนผลและเผยแพรการพฒนา สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต


9. นายจระพนธ กลลประวทย สานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาทางสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต


10. นางสาวกลธดา เลศพงศวฒนา สานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาทางทางสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ และสงคมแหงชาต


11. รองศาสตราจารย นายแพทยวชย เอกพลากร สานกงานเวชศาสตรชมชนคณะแพทยศาสตร โรงพยาบาลรามาธบด


12. ศาสตราจารยศศพฒน ยอดเพชร คณะสงคมสงเคราะหศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร


13. ศาสตราจารย นายแพทยสทธชย จตะพนธกล สมาคมพฤฒาวทยาและเวชศาสตรผสงอายไทย กรรมการ

14. นางสาวศรวรรณ อรณทพยไพฑรย สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย


15. นางสาวลดดา พรกณา สานกสงเสรมและพทกษผสงอาย กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

คณะทางาน

16. รองศาสตราจารย ดร.วพรรณ ประจวบเหมาะ วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย กรรมการ

17. อาจารยศรวรรณ ศรบญ วทยาลยประชากรศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย กรรมการ

18. นายสมศกด ตนตแพทยางกร สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา กรรมการ

19. นางสาวภาคน พวงพนมรตน สานกงานประกนสงคม กระทรวงแรงงาน คณะทางาน

20. นางธนญญา หมอมสาย ศนยการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยกลมเปาหมายพเศษ สานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย


101

21. นายชนะชย ประยรสน สานกนโยบายการออมและการลงทน สานกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง


22 นางสาวอภลกษณ สวรรณรงษ สานกนโยบายการออมและการลงทน สานกงานเศรษฐกจการคลง กระทรวงการคลง


23 นางสาวเยาวนจ เฮาวฒกล กลมงานเศรษฐกจแรงงานมหภาค สานกเศรษฐกจการแรงงาน


24 นายแพทยนนทศกด ธรรมานวฒน สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข


25 นางสาวสมจนต โฉมวฒนชย สถาบนเวชศาสตรผสงอาย กรมการแพทย กระทรวงสาธารณสข


26 นางสาวอญชล คตอนรกษ สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข


27 นางสาวสกลยา คงสวสด สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกงานปลดกระทรวงสาธารณสข


28 นางอรว รมยะสมต สานกสงเสรมสขภาพ กรมอนามย กระทรวงสาธารณสข


29 นางศรสวสด เขมะจาร สานกนโยบายและยทธศาสตร สานกปลดกระทรวงยตธรรม


30 นายปฐมพร โรจนเรองแสง กรมคมครองสทธและเสรภาพ กระทรวงยตธรรม


31 นางวารย แยมวงษ สถาบนวฒนธรรมศกษา กรมสงเสรมวฒนธรรม คณะทางาน

32 นายธรพฒน คชมาตย สานกสงเสรมการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และการมสวนรวม กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน


Health & Medicine

รายงานประจําปี. สถานการณ์ผู้สูงอายุไทย พ.ศ.2554