REALIZACJA BUDŻETU OBYWATELSKIEGO BIELSKA-BIAŁEJ. EDYCJA 2016 Raport z monitoringu

Opracowanie: Ryszard Skrzypiec

Ośrodek Badania Aktywności LokalnejWarszawa, styczeń 2016

Kontakt do realizatora projektu:Stowarzyszenie Aktywności Obywatelskiej Bona Fidese-mail: biuro@bonafides.pladres: ul. Warszawska 19 (pierwsze piętro), 40-009 Katowicetel/fax: +48 32 203 12 18strona internetowa: http://bonafides.pl

Partnerem w projekcie jest Spółdzielnia Kooperatywa Pozarządowa w Warszawie

Kontakt do autora raportu: Ryszard Skrzypiecobal.rskrzypiec@gmail.com

Raport podlega licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa – na tych samych warunkach 3.0 Polska https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/pl/

Raport powstał w ramach projektu:

Projekt jest współfinansowany z Funduszy EOG w ramach programu Obywatele dla Demokracji

Spis treści

1. Wprowadzenie.....................................................................................................................42. Metodologia badania........................................................................................................5 2.1 Metody, techniki i narzędzia badawcze...............................................................5 2.2 Pytania badawcze........................................................................................................53. Fotografia Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej 2016......................................7 3.1 Budżet Obywatelski Bielska-Białej 2016 w liczbach........................................74. Raport z monitoringu........................................................................................................8 4.1 Streszczenie....................................................................................................................8 4.2 Regulamin BOBB 2016...............................................................................................8 4.2.1 Przygotowanie Regulaminu BOBB 2016...................................................9 4.2.2 Zmiany w Regulaminie BOBB 2016...........................................................9 4.3 Realizacja BOBB..........................................................................................................10 4.4 Podsumowanie – wnioski i rekomendacje....................................................... 16 4.4.1 Wnioski...................................................................................................................16 4.4.2 Rekomendacje.....................................................................................................165. Wykaz źródeł informacji............................................................................................... 17

4

1. Wprowadzenie

Przedmiotem monitoringu, z którego raport prezentujemy, była procedura Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej 2016 (BOBB) zrealizowana w 2015 roku. Wybrane w ten sposób zadania inwestycyjne zostaną zrealizowane w roku 2016. Monitoring został wykonany w ramach projektu „Skontroluj jak działa budżet obywatelski w twojej gminie” realizowanego przez Stowarzyszenie Bona Fides w partnerstwie z Ośrodkiem Badania Aktywności Lokalnej działającym przy Spółdzielni Kooperatywa Pozarządowa z Warszawy. Realizacja projektu współfinansowana jest przez Fundację Batorego z Funduszy EOG w ramach Programu Obywatele dla Demokracji.Celem projektu jest wypracowanie mechanizmów, które ułatwią lokalnym wspólnotom samorządowym stosowanie budżetu obywatelskiego (partycypacyjnego).Władzom samorządowym wypracowanie i podjęcie racjonalnych decyzji co do celu uruchomienia tego mechanizmu, opracowania procedur regulujących jego funkcjonowanie oraz wyznaczenia zakresu działania mechanizmu: finansowego, czyli wielkości kwoty oddanej do bezpośredniego rozdysponowania przez mieszkańców, przedmiotowego, czyli rodzaju działań, których realizacja może zostać sfinansowana w ten sposób. A także sankcjonowanie rozstrzygnięć, które zapadną w wyniku zastosowaniu mechanizmu oraz okresową ocenę jego funkcjonowania i osiągniętych efektów.Administracji samorządowej usprawnienie bieżącej obsługi mechanizmu na każdym etapie: projektowania zasad, zbierania i oceny wniosków, przeprowadzenia głosowania i wyboru zadań oraz realizacji wybranych przedsięwzięć, a także oceny funkcjonowania mechanizmu i jego efektów.Mieszkańcom umożliwienie pełnoprawnego udziału we wszystkich etapach budżetu obywatelskiego – od projektowania samego mechanizmu, przez proponowanie własnych pomysłów, uczestnictwo w wyborze zadań po ocenę funkcjonowania mechanizmu i jego efektów. A także wzmocnienie ich roli w tym procesie poprzez uspołecznienie samego budżetu obywatelskiego oraz wskazanie możliwości i dostarczenie narzędzi do jego kontroli.Raport składa się z następujących części: 1) metodologia badania, w której zestawiono najważniejsze informacje o sposobie realizacji badania; 2) fotografia BOBB, w której zestawiono najważniejsze fakty o realizacji BOBB; 3) prezentacja wyników monitoringu wraz z wnioskami i rekomendacjami.Końcowa wersja raport zostanie opublikowana na stronie internetowej projektu Skontroluj jak działa budżet obywatelski w twojej gminie http://bonafides.pl/. Trafi także do lokalnych mediów.Tyle, co przeczytacie Państwo w tym raporcie, zobaczyliśmy z zewnątrz. Naszym celem jest przede wszystkim zachęcenie Państwa do refleksji nad mechanizmem budżetu obywatelskiego. I choć formułujemy oceny, wnioski i rekomendacje pod adresem badanego mechanizmu, licząc na to, że nasze uwagi przyczynią się do wprowadzenia korzystnych zmian, to głównym celem jest prezentacja sposobu jego obywatelskiej kontroli. Liczymy na Państwa uwagi, komentarze do samego raportu, ale zachęcamy także do dyskusji nad kształtem i funkcjonowaniem mechanizmu budżetu obywatelskiego w Państwa Mieście.

Zespół projektuSkontroluj jak działa budżet obywatelski w twojej gminie

5

2. Metodologia badania

2.1 Metody, techniki i narzędzia badawcze

Badanie polegające na śledzeniu przebiegu procedury i gromadzeniu danych, realizowano od lutego do listopada br. Pierwszym etapem było spotkanie zorganizowane z inicjatywy zespołu realizującego projekt we współpracy z bielsko-bialską Fundacją na rzecz Pozytywnych Zmian w dniu 19 lutego 2015 r. W trakcie spotkania, w którym wzięło udział około 20 uczestników reprezentujących władze miejskie (radni), administrację (pracownicy Biura Rady Miasta), organizacje pozarządowe, jednostki pomocnicze oraz mieszkańców (wnioskodawcy projektów), zaprezentowano wyniki monitoringu poprzedniej edycji BOBB oraz przeprowadzono dyskusję nad nimi. Pomiędzy tym spotkaniem, a uruchomieniem kolejnej edycji BOBB wymieniano korespondencję z pracownikiem Biura Rady Miasta Robertem Kosowskim w sprawie informacji o przebiegu spotkania, które planowano zorganizować w sprawie Regulaminu edycji BOBB 2016, uruchomienia tej edycji (mail z 4 maja), uwag do zawartości strony internetowej (mail z 22 czerwca). Monitoring, polegający na śledzeniu przebiegu procedury i gromadzeniu danych, realizowano od czerwca do grudnia br. Dane do „Narzędzia do oceny projektowania, wdrażania i ewaluacji mechanizmu w samorządzie lokalnym” wprowadzano na bieżąco, opracowano na w grudniu, zaś raport sporządzono w grudniu. Jego wstępną wersję roboczą przesłano na adres osoby, z którą korespondowano w trakcie realizacji monitoringu w dniu 20 grudnia 2015 r. W dniu 4 stycznia otrzymano odpowiedź wraz z uwagami i komentarzami do jego zawartości.Monitoring przeprowadzono z wykorzystaniem przede wszystkim metody analizy danych zastanych – urzędowych i doniesień prasowych. Podstawową techniką gromadzenia danych było śledzenie stron internetowych: BOBB, Miasta Bielsko-Biała, mediów lokalnych (wykaz wykorzystanych źródeł zawiera Aneks do niniejszego raportu część 2 „Wykaz źródeł informacji”).Zebrane dane opracowano przy zastosowaniu autorskiego „Narzędzia do oceny projektowania, wdrażania i ewaluacji mechanizmu w samorządzie lokalnym”1. Narzędzie w formie listy pytań otwartych, półotwartych i zamkniętych pozwala zgromadzić informacje i dokonać oceny następujących aspektów realizacji budżetu obywatelskiego (partycypacyjnego) w wybranej gminie:- tworzenie regulaminu;- zespół ds. budżetu obywatelskiego;- wdrożenie BO, w tym: 1) system informacji o budżecie obywatelskim, 2) składanie wniosków, ich ocena i wybór zadań do realizacji; 3) realizacja wybranych zadań; 4) ewaluacja wdrożenia budżetu obywatelskiego;- problemy horyzontalne (ogólne), w tym relacje budżetu obywatelskiego z politykami publicznymi obowiązującymi w wybranej gminie, efekty społeczne wdrożenia budżetu obywatelskiego;- zasoby budżetu obywatelskiego, w tym pula środków oddanych do rozdysponowania przez mieszkańców, zasoby związane z wdrożeniem procedury.Wyniki badania przy zastosowaniu Narzędzia prezentujemy w Aneksie do niniejszego raportu część 1 „Wyniki monitoringu”.

2.2 Pytania badawcze

Celem monitoringu realizacji procedury budżetu obywatelskiego w mieście Bielsko-Biała w 2015 roku mia-ła na celu przyjrzenie się wprowadzaniu zmian do BOBB oraz ich skutkom, w szczególności usprawniają-cym jej realizację, eliminującym dysfunkcje oraz zwiększającym stopień uspołecznienia. Także w świetle wyników monitoringu edycji BOBB 2015 sformułowanych w raporcie pt. „Monitoring realizacji budżetu partycypacyjnego. Raport z badania Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej”2

1 Wersję edytowalną na zasadzie wolnego dostępu umieszczono na stronie  http://bonafides.pl/.2 Ryszard Skrzypiec (Opracowanie), Warszawa, 31 stycznia 2015 r. Ośrodek Badania Aktywności Lokalnej, do pobrania http://bonafides.pl/projekty/realizowane/skontroluj-dziala-budzet-obywatelski-twojej-gminie/

6

Monitoring edycji BOBB 2016 ma za zadanie odpowiedzieć na następujące pytania badawcze:W jaki sposób wprowadzono zmiany zasad realizacji BOBB 2016? Kto (jakie środowiska) brał udział w tym procesie?Czy wprowadzone zmiany usprawniły realizację BOBB? W jakich aspektach zaobserwowano zmiany na korzyść lub niekorzyść? Jakie były przyczyny tych zmian?Czy wprowadzone zmiany zwiększyły stopień uspołecznienia BOBB? Na których etapach odnotowano zmiany? Jakie były konsekwencje tych zmian?Czy wprowadzone zmiany przyczyniły się do zwiększenia wspólnototwórczego oddziaływania realizacji BOBB (zwiększenia aktywności społecznej, wzmocnienia integracji wspólnoty lokalnej)?Czy jakaś z wprowadzonych zmian w realizacji BOBB spełnia wymogi dobrej praktyki? Jeśli tak, to w jakim zakresie?

Uzyskane odpowiedzi pozwolą ocenić zarówno samą procedurę pod kątem takich aspektów, jak m. in.: kompletność, adekwatność, efektywność, uspołecznienie czy stymulowanie partycypacji społecznej, a także sposób jej przeprowadzenia, głównie z uwagi na zgodność z postanowieniami Regulaminu. Jed-nak nie o samą ocenę tu chodzi. Wyniki badania, sformułowane wnioski i rekomendacje mogą zostać wy-korzystane przy przeprowadzaniu kolejnych edycji procedury budżetu obywatelskiego lub przynajmniej do refleksji nad dotychczasowymi doświadczeniami.

7

3. Fotografia Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej 2016

Miasto Bielsko-Biała Miasto na prawach powiatu, populacja: 173,1 tysiąca mieszkańców, 30 osiedli (jednostek pomocniczych gminy), planowane wydatki z budżetu Bielska-Białej w 2016 r. - 814,4 mln, w tym majątkowe 111,8 mln zł3

3.1 Budżet Obywatelski Bielska-Białej 2016 w liczbach

Podstawa prawna realizacji BOBB 2016 Uchwała Nr VII/87/2015 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 28  kwietnia 2015 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok, czas realizacji styczeń (rozpoczęcie prac nad zmianami w Regulaminie BOBB) – 2 grudnia 2015 r. (ogłoszenie wyników BOBB).

dane edycja poprzednia (rok 2015)

edycja monitorowana (rok 2016)

wielkość BOBB

1.1 Wysokość puli BOBB (w mln zł) 3,75 3,75

1.2. Odsetek wydatków z budżetu JST w danym roku 0,51% 0,46%

1.3 Wykorzystanie puli środków (w %)(1) 99,9% 99,9%

typy dopuszczalnych zadań

2.1 Ze względu na cel (inwestycyjne/nieinwestycyjne)

bez podziału bez podziału

2.2 Typ projektów ze względu na zasięg terytorialnyi miejskie i dzielnicowe miejskie i dzielnicowe

liczba projektów(2)

3.1 Złożone (miejskie - osiedlowe) 79 (32 + 47) 128 (49 + 79)

3.2 Pozytywnie zweryfikowane (miejskie - osiedlowe) 62 (24 + 38) 82 (34 + 48)

3.3 Wybrane do realizacji (miejskie - osiedlowe) 33 (11 + 22) 35 (6 + 29)

3.4 Zrealizowane (miejskie - osiedlowe) bd nie dotyczy

głosowanie (3)

4.1 Liczba oddanych głosów/głosujących 9 402 14 464(4)

4.2 Frekwencja(5) 6,5% 11,4%

4.3 Głosy (karty) nieważne 821 1 114

4.4 Głosy niewykorzystane(6) 22,3% 45,0%

(1) po przeniesieniu i rozdysponowaniu środków niewykorzystanych w Osiedlach na zadania miejskie (

2) z podziałem na miejskie i osiedlowe(3) statystyki za „Wyniki głosowania na Budżet Obywatelski Bielska-Białej 2016 „http://obywatelskibb.pl/aktualnosci/20151130/40/wyniki_glosowania_na_budzet_obywatelski_bielskabialej_2016.html (dostęp 10.12.2015 r.)(4) tylko na projekty miejskie(5) w edycji 2015 jako odsetek osób uprawnionych do udziału w wyborach Prezydenta Miasta w dniu 16 listopada 2014 r. (za: http://wybory2014.pkw.gov.pl/pl/gminy/view/246101), a w edycji 2016 jako odsetek osób uprawnionych do udziału w wy-borach do Parlamentu (za: http://parlament2015.pkw.gov.pl/349_Wyniki_Sejm/0/0/27/2461) (dostęp 10.12.2015 r.)(6) w głosowaniu na projekty miejskie; obliczenia własne

3 Za Uchwała nr XIV/232/2015 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 29 grudnia 2015 r. w sprawie budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok.

8

4. Raport z monitoringu

4.1 Streszczenie

Realizacja trzeciej edycji Budżetu Obywatelskiego Bielska-Białej odbyła się na podstawie zmodyfikowane-go Regulaminu, przyjętego Uchwałą Rady Miejskiej Bielska-Białej. Zasady realizacji BOBB edycji 2016 zo-stały wypracowane głównie przez radnych, i choć zorganizowano spotkanie z przedstawicielami różnych środowisk, to wydaje się, że ich wpływ na ostateczny kształt Regulaminu był minimalny.W wyniku tego procesu do Regulaminu wprowadzono kilka zmian, choć głównie o charakterze organiza-cyjnym, które nie odmieniły charakteru procesu.W edycji BOBB 2016 złożono najwięcej wniosków ze wszystkich zrealizowanych do tej pory edycji. Ponad-to, w porównaniu z edycją poprzednią, wzrosła także liczba oddanych głosów. Te dane można potraktować jako sygnał puszczenia przez mieszkańców w niepamięć wpadki z pierwszej edycji. Do realizacji wybrano łącznie podobną liczbę zadań, choć o połowę mniej niż w poprzedniej edycji zadań miejskich i o 1/4 więcej zadań osiedlowych. Jednak w tym drugim przypadku w większości po 1 zadaniu na osiedle, co oznacza wzrost liczby osiedli, w których zostaną zrealizowane zadania wskazane bezpośrednio przez mieszkańców.Na podstawie wyników przeprowadzonego monitoringu sformułowano kilka rekomendacji odnoszących się do następujących aspektów procedury: wydłużenia możliwości realizacji projektów, udzielania wspar-cia potencjalnym wnioskodawcom, organizację spotkań umożliwiających wymianę argumentów lub uzgadnianie priorytetów przez lokalne społeczności; weryfikacji wniosków, szczególnie pod kątem kosz-tów realizacji zadań; wyrównania szans udziału w BOBB różnych kategorii uczestników (internetowych i nieinternetowych).Liczymy na to, że wyniki badania i sformułowane rekomendacje okażą się przydatne w realizacji kolejnych edycji BOBB.

W dalszych częściach raportu prezentujemy pogłębione analizy powyższych aspektów BOBB.

4.2 Regulaminu BOBB 2016

W podsumowaniu raportu z monitoringu realizacji edycji BOBB 2016 zwrócono uwagę przede wszystkim na zmniejszenie się udziału mieszkańców w procedurze, czego powody mogą być zróżnicowane, np.: wy-nik pierwszej edycji, zmiany w zasadach głosowania, ograniczony stopień uspołecznienia mechanizmu, trwały spadek zainteresowania mieszkańców, słabość działań aktywizujących. Jednak bez pogłębionych badań nie jesteśmy w stanie rozwiać tych wątpliwości. Do pozytywów zaliczono wybór do realizacji znacz-nej liczby projektów, co może zwiększyć zainteresowanie kolejnymi edycjami. Odnotowano stosunkowo duży odsetek głosów nieważnych i niepotwierdzonych. Na plus oceniono funkcjonalność strony interne-towej BOBB, równocześnie rekomendując uzupełnienie jej zawartości o treści o charakterze edukacyjnym. Ponadto wśród rekomendacji znalazły się zalecenia w zakresie opracowanie procedury tworzenia Zasad kolejnych edycji BOBB, które uwzględnią wymóg uspołecznienia, ale przede wszystkim będą pełnić rolę drogowskazu ułatwiającego przygotowanie kolejnych edycji i zwiększenia stopnia uspołecznienia BOBB, w szczególności poprzez umożliwienie mieszkańcom debatowania nad priorytetami, formułowania opinii i ocen na temat pomysłów i pozytywnie zweryfikowanych projektów. Ograniczenie się do włączenia w ten proces jedynie Rad Osiedli trzeba uznać za niewystarczające. Ponadto zasygnalizowano rozważenie zmia-ny sposobu głosowania w przypadkach, gdy liczba wniosków lub ich wartość ogranicza możliwość doko-nania wyboru (jeden projekt w Osiedlu lub łączna wartość projektów poddanych pod głosowanie niższa od puli środków przypadających na dane Osiedle).

9

4.2.1. Przygotowanie Regulaminu BOBB 2016

Edycję BOBB 2016 przeprowadzono na podstawie uchwały Nr VII/87/2015 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z  dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok, która określiła w formie Regulaminu zasady i tryb realizacji BOBB oraz wskazała podmioty odpowiedzialne za realizację procedury i jej poszczególnych etapów. Jego poszczególne etapy wdrażano na podstawie rozporządzeń lub ogłoszeń Prezydenta Miasta, jak np. OgłoszeniePrezydenta Miasta Bielska-Białej z dnia 9 czerwca 2015 r. o miejscu, terminie i sposobie zgłaszania projektów do konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok, Zarządzenia w sprawie realizacji zadań w zakresie „Budżetu obywatelskiego” czy wreszcie głosowania na projekty, terminu głosowania oraz wzoru karty do głosowania w ramach Budżetu Obywatelskiego (Partycypacyjnego) na 2016 r. W tym drugim dokumencie określono harmonogram realizacji procedury.Przygotowania do nowej edycji rozpoczęto już w styczniu br., jednak – jak wynikało z ustaleń w trakcie monitoringu poprzedniej edycji – uczestniczyli w niej przede wszystkim radni Rady Miejskiej – projekt uchwały w sprawie Regulaminu BOBB inicjuje odpowiednia komisja Rady Miejskiej i pracownicy Urzędu Miasta Bielsko-Biała, ale także przedstawiciele Rad Jednostek Pomocniczych, organizacji pozarządowych i mieszkańcy, choć spotkania z nimi organizowano na zaawansowanym etapie prac nad projektem Regulaminu. W przygotowania zasad realizacji kolejnej edycji BOBB wpisała się publiczna prezentacja wyników monitoringu edycji 2015. Jednym z ustaleń tego spotkania było zobowiązanie Przewodniczącego Rady Miejskiej do zorganizowania spotkania na temat zasad kolejnej edycji BOBB, choć – jak stwierdzono – „radni właściwie mają już wszystko przygotowane”. Jak wynika z korespondencji z przedstawicielem Urzędu Miasta zaangażowanym w realizację procedury BOBB to spotkanie odbyło się, było „rzeczowo, zgłoszono kilka ciekawych i mniej ciekawych ulepszeń” (mail z 4 maja), choć grono jego uczestników nie różniło się istotnie od uczestników spotkania z lutego. Projekt Regulaminu BOBB był przedmiotem obrad dwóch komisji Rady Miejskiej, debata – głównie na temat zwiększenia puli środków oddanych do dyspozycji mieszkańcom miasta – toczyła się także w trakcie sesji Rady Miejskiej w dniu 28 kwietnia, w której porządku obrad było przyjęcie uchwały w tej sprawie. Projekt nie był wcześniej udostępniony do publicznej wiadomości, tym samym nie było możliwości zapoznania się z jej treścią. Regulamin został przyjęty uchwałą Rady Miejskiej Bielsko-Biała.

Jak zatem widać proces przygotowania Regulaminu kolejnej edycji BOBB to przede wszystkim domena radnych miejskich, a (ograniczony) udział w nim przedstawicieli innych środowisk został poniekąd wymuszony przez czynniki zewnętrzne, w tym realizowany projekt „Skontroluj budżet obywatelski w swojej gminie”. Niewiele wiemy o przebiegu tego procesu i wykorzystaniu opinii na jego temat różnych środowisk, w tym wyników niezależnego monitoringu poprzedniej edycji4. Co prawda, BOBB to mechanizm konsultacji z mieszkańcami, wydaje się jednak, że formalne włączenie w proces tworzenia jego Regulaminu także przedstawicieli innych środowisk, w tym lokalnych ciał dialogu społecznego – jak ma to miejsce np. w Kętach, Koninie czy Legnicy – może pozytywnie oddziaływać na kształt przyjmowanych rozwiązań.

4.2.2 Zmiany w Regulaminie BOBB 2016

W wyniku zrelacjonowanego w poprzednim punkcie procesu stworzono i przyjęto Regulamin edycji BOBB 2016. Już pobieżne zapoznanie się z jego treścią pozwala stwierdzić, że nie różni się on istotnie od wersji obowiązującej w ubiegłej edycji, na co wskazuje długość i analiza treści tego dokumentu. Regulamin edycji BOBB 2016 uzupełniono o dwa przepisy:- o przesunięciu środków niewykorzystanych w osiedlach – z powodu braku wniosków lub niższej łącznej wartości pozytywnie zweryfikowanych wniosków niż przysługująca pula – na projekty o zasięgu miejskim (Rozdział I pkt 3 ppkt 4);- o umożliwieniu możliwości odwołania się od negatywnej oceny złożonego wniosku (Rozdział III punkt 10).4 Na wyniki monitoringu BOB edycji 2015 powołano się w trakcie debaty nad uchwałą w sprawie Regulaminu. Zob. Protokół Nr VII/2015 z Sesji Rady Miejskiej w dniu 28 kwietnia br.

10

Ponadto zmodyfikowano dwa formularze wykorzystywane w procedurze:- Formularz zgłoszeniowy propozycji projektu do Budżetu Obywatelskiego na 2016 rok – w zakresie kontaktu z Wnioskodawcą, Oświadczenie właściciela, użytkownika wieczystego nieruchomości, na której planuje się realizację zadania w ramach BOBB;- Kartę obiegowa analizy projektu zgłoszonego do Budżetu Obywatelskiego na rok 2016 – w zakresie Podsumowania.W przypadku pozostałych dokumentów regulujących realizację BOBB 2016 zmiany wprowadzano jedynie w dokumencie regulującym Zasady i tryb działania Zespołu ds. Budżetu Obywatelskiego, z którego- usunięto zapis o sporządzaniu notatek z posiedzeń Zespołu i przedstawianiu ich do wiadomości Prezydentowi Miasta” (I. Postanowienia ogólne);- doprecyzowano zasady komunikacji podmiotów weryfikujących wnioski (IV. Weryfikacja i opiniowanie);- usunięto zapisy o kwartalnym opracowywaniu i gromadzeniu informacji o realizacji wybranych projektów (VIII. Monitoring realizacji projektów);Ponadto zmieniono Załącznik Nr 3 do Zarządzenia Prezydenta Miasta uruchamiającego BOBB 2016 określający istotne elementy formularza elektronicznego.

Jak zatem widać zmiany wprowadzone do procedury BOBB 2016 są kosmetyczne i mają charakter ściśle proceduralny.O tym jakie faktycznie efekty wprowadzone zmiany wniosły dla jakości i efektywności edycji BOBB 2016 zadecydowała realizacja tej procedury. Tym zajmiemy się kolejnych częściach raportu.

4.3 Realizacja BOBB

Zgodnie z postanowieniami Regulaminu (Rozdział I Postanowienia ogólne pkt 5) mieszkańcy Bielska-Białej w ramach edycji BOBB 2016, podobnie jak i w poprzedniej, mogli zadecydować o kwocie 3 750 000 zł, z tego 1 500 000 zł na projekty realizowane w skali całego miasta, których maksymalny koszt nie przekraczał 500 000 zł oraz 2 250 000 podzielone na 30 osiedli, czyli po 75 000 zł na każde z nich.

Edycja BOBB 2016 rozpoczęła się 9 czerwca br. wraz z wydaniem przez Prezydenta Miasta Bielsko-Biała zarządzenia w sprawie realizacji zadań w zakresie „Budżetu obywatelskiego” oraz publikacją ogłoszenia o miejscu, terminie i sposobie zgłaszania projektów do konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok. Natomiast zakończyła się w dniu 2 grudnia wraz z wydaniem zarządzenia w sprawie określenia listy projektów przeznaczonych do realizacji w ramach Budżetu Obywatelskiego na rok 2016. Jednak zgodnie z Harmonogramem ostatnim zadaniem w ramach procedury jest „Wpisanie zwycięskich zadań do projektu Budżetu Miasta na 2016 rok z podaniem Wydziałów lub miejskich jednostek organizacyjnych do realizacji wybranych projektów”. W dniu 8 grudnia Prezydent Miasta wydał zarządzenie, w którym wyznaczył wydziały i miejskie jednostki organizacyjne zobowiązane do realizacji wybranych i zatwierdzonych projektów w ramach Budżetu Obywatelskiego 2016. Jednak wybrane zadania nie zostały imiennie ujęte w budżecie miasta na rok 2016.

Pierwszym etapem realizacji BOBB jest akcja promocyjna. Zgodnie z Zarządzeniem Prezydenta uruchamiającym BOBB są działania promocyjne, których realizację powierzono Redakcji Magazynu Samorządowego w Bielsku-Białej przy współpracy z Biurem Prasowym i Wydziałem Informatyki, składają się następujące elementy:- strona internetowa zamieszczona pod adresem www.obywatelskibb.pl, która zawiera najważniejsze informacje o budżecie obywatelskim, aktualności związane z jego realizacją, poradnik Warto wiedzieć (FAQ), listy zgłoszonych i zweryfikowanych projektów oraz dane kontaktowe; - publikacje na temat istoty i zasad realizacji poszczególnych etapów budżetu obywatelskiego;- opracowanie i dystrybucja ulotek i plakatów informacyjnych, w szczególności w wyznaczonych Punktach Konsultacyjnych w każdym z osiedli.

11

Akcja promocyjna realizowana była zgodnie z powyższymi założeniami. Rozpoczęła się wraz z publikacją ogłoszenia na dwa tygodnie przed początkiem przyjmowania wniosków i trwała do zakończenia głosowania.

Wnioski w ramach edycji BOBB 2016 można było składać od 22 czerwca do 31 lipca, czyli przez ponad miesiąc. Wydaje się, że to najdłuższy okres czasu przewidziany na składanie projektów zadań w ramach procedur budżetu obywatelskiego funkcjonujących aktualnie w Polsce. Złożono 128 wniosków, o prawie 50, czyli 2/3, więcej niż w edycji poprzedniej i najwięcej w historii BOBB. W wzrosła liczba obu typów wniosków – osiedlowych w większym stopniu (o 68%) niż miejskich (o 53%). W porównaniu z edycją poprzednią zmniejszyła się liczba osiedli, w których nie zgłoszono żadnego wniosku – w tej edycji było tylko jedno takie osiedle, w porównaniu z trzema w edycji poprzedniej. W poszczególnych osiedlach złożono od jednego (3 osiedla) do sześciu (2 osiedla) projektów, jednak najczęściej dwa (9 osiedli), a nieco rzadziej trzy (7 osiedli).Wzrost liczby wniosków, w tym zmniejszenie liczby osiedli bez żadnego wniosku, i to pomimo tego, że czas ich składania wyznaczono na niesprzyjający tej aktywności okres wakacyjny, może oznaczać, że mieszkańcy puścili już w niepamięć wpadkę z pierwszej edycji BOBB. Czego jednak, z uwagi na brak informacji, nie jesteśmy w stanie zweryfikować.

Zgodnie z Regulamin BOBB (Rozdział 3. Weryfikacja i opiniowanie propozycji projektów) weryfikacja złożonych wniosków jest trzystopniowa: formalna i merytoryczna. Tę pierwszą, która polega na sprawdzeniu czy wniosek został złożony przez osobę uprawnioną (minimalny wiek 16 osób i zamieszkiwanie na terenie miasta lub osiedla), na właściwym formularzu, zyskał poparcie minimalnej liczby uprawnionych osób (15) w określonym terminie, przeprowadzają właściwe komórki Urzędu Miejskiego. Tę drugą, właściwe wydziałyUrzędu Miejskiego lub miejskie jednostki organizacyjne, które opiniują wnioski, które pozytywnie przeszły weryfikację formalną z uwagi na wysokość szacunkowego kosztorysu projektu (pod kątem zmieszczenia się w limicie 75 lub 500 tysięcy w zależności od rodzaju projektu), możliwość realizacji (wraz z uzasadnieniem i ewentualnymi rekomendacjami alternatywnego rozwiązania), w tym celu posługują się kartą obiegową analizy projektu. Uzasadnienia i alternatywne rozwiązania mogą być wykorzystywane w trakcie komunikacji weryfikującego z Wnioskodawcą w przypadkach budzących wątpliwość, a wpływających na przebieg weryfikacji. Ostatecznej weryfikacji wniosków dokonuje powołany przez Prezydenta Miasta Zespół ds. weryfikacji projektów złożonych w ramach Budżetu Obywatelskiego 2016, którego skład tworzy po 3 Radnych Rady Miejskiej wskazanych przez Zespół Problemowy, pracowników Urzędu Miejskiego oraz reprezentantów Rad Osiedli, wybranych przez Kolegium Rad Osiedli, w drodze głosowania. Zastrzeżono, że członkiem Zespołu nie może być osoba zgłaszająca projekt (wnioskodawca). Ponadto zapisano, że z weryfikacji i opiniowania propozycji projektów sporządza się informację w sposób określonyw Załączniku nr 3 do Regulaminu5.

Składane przez Wnioskodawców projekty publikowano na stronie internetowej na bieżąco. Zakres udostępnianych informacji obejmował: tytuł, dane Wnioskodawcy, w tym umożliwiające kontakt (telefon, e-mail), streszczenie i pełny opis, koszt i elementy zadania oraz lokalizację na mapie miasta.Weryfikacja rozpoczęła się tuż po zakończeniu przyjmowania wniosków. Harmonogram przewidywał następujące etapy weryfikacji: formalną do 7 sierpnia, opiniowanie przez wydziały UM do 11 września i weryfikacja przez Zespół wraz z ustaleniem list projektów zakwalifikowanych do głosowania i odrzuconych do 2 października. W praktyce nie obeszło się bez problemów i przekroczenia wyznaczonych terminów.W dniu 21 sierpnia Prezydenta zarządzeniem powołał Zespół w składzie dziewięcioosobowym, zgodnym – pod względem liczby i struktury – z zapisami Regulaminu.

Wstępne listy zweryfikowanych projektów (miejskich i osiedlowych) opublikowano na stronie internetowej BOBB w dniu 8 października. Jednocześnie w komunikacie poinformowano, „że projekty, które nie uzyskały jeszcze opinii Zespołu zostały poddane dodatkowej analizie. Ostateczna decyzja podjęta zostanie przez Zespół na posiedzeniu w dniu 9 października 2015 r.” Projekty, co do których nie podjęto jeszcze edycji były przedmiotem pracy Zespołu w dniu 9 października. Ostateczne 30 list (w tym 1 miejska i 29 osiedlowych)

5 Dokument pt. „Informacja Zespołu z weryfikacji i opiniowania projektów zgłoszonych do Budżetu Obywatelskiego”.

12

opublikowano w dniu 12 października6. Głównym powodem opóźnienia była konieczność wyjaśnienia „wątpliwości związan[ych] z kompletną i rzeczową oceną możliwości i zakresu wykonania zgłoszonego zadania”7.W pierwszym z komunikatów o pracach Zespołu poinformowano także Wnioskodawców, których projekty oceniono negatywnie o możliwości odwołania się od opinii Zespołu „w terminie 7 dni od dnia podania do publicznej wiadomości listy pozytywnie zweryfikowanych projektów” w formie pisemnej do Prezydenta Miasta, „który ostatecznie rozstrzyga w sprawie umieszczenia takiego projektu na liście projektów do głosowania”.Opublikowane listy zawierają wyniki weryfikacji wszystkich złożonych projektów i obejmują następujące informacje (zgodne z Załącznikiem nr 3 do Regulaminu): numer ID projektu, dane Wnioskodawcy, tytuł/opis projektu, lokalizacja, szacunkowa kwota po weryfikacji i ocena weryfikacji. W przypadku oceny negatywnej podano jej uzasadnienie8.

W wyniku weryfikacji odrzucono 46 złożonych wniosków, czyli co trzeci złożony. Rzadziej miejskie (15 wniosków) niż osiedlowe (31)9.Zgodnie z zapisami Regulaminu zgłoszone projekty musiały spełniać następujące wymogi: - być zgodne z planem zagospodarowania przestrzennego;- nie stać w sprzeczności z obowiązującymi w mieście planami i programami, w tym w szczególności z programami branżowymi, unijnymi, przedsięwzięciami wpisanymi do Wieloletniej Prognozy Finansowej, itp.;- nie generować kosztów niewspółmiernie wysokich w stosunku do wartości proponowanego zadania;- nie naruszać obowiązujących przepisów prawa, praw osób trzecich, w tym prawa własności;- w przypadku wymagania współpracy instytucjonalnej podmiotów zewnętrznych dołączenia wyraźnej, pisemnej gotowości do współpracy;- nie zakładać realizacji jedynie części zadania, w tym sporządzenia wyłącznie projektu bądź planu przedsięwzięcia lub przewidywać jedynie środki na wykonanie, bez zabezpieczenia środków na projektowanie.

Z analizy uzasadnień do weryfikacji złożonych wniosków wynika, że najczęściej aplikacje odrzucane są w wyniku oceny merytorycznej (różnorodne aspekty realizacji proponowanych zadań i ich skutków społecznych – ujęte i nieujęte w katalogu wymogów określonych w Regulaminie10) oraz przekroczenia (w wyniku weryfikacji) szacunkowej kwoty realizacji zadania, w tym także kosztów bieżącego utrzymania powstałego obiektu. Stosunkowo rzadziej aplikacje odrzucano z powodów formalnych: przekroczenia terminu i/lub niedołączenia wymaganej liczby poparć czy planowanej realizacji zadania na terenie lub z udziałem strony trzeciej bez dołączenia stosowanego oświadczenia. Sporadycznie aplikacje odrzucono z powodu przekroczenia dopuszczalnego czasu realizacji zadania (rok budżetowy).Jednak, często przyczyn odrzucenia danego wniosku było kilka.W co szóstym pozytywnie zweryfikowanym wniosku wprowadzono jakieś zmiany. Głównie w zakresie rzeczowym, najczęściej w osiedlowych, związanych z przekroczeniem na etapie weryfikacji kosztu realizacji planowanego zadania. Rzadziej planowanej lokalizacji zadania.

Podsumowując warto zauważyć, że w edycji BOBB 2016, w porównaniu z edycją poprzednią, nastąpił znaczny, bo o 2/3 wzrost odsetka negatywnie zweryfikowanych wniosków (z 21,5% do 36,0%), a w przypadku osiedlowych nawet o 100%. Głównie za sprawą odrzucenia wniosku z powodów merytorycznych

6 Nie publikowano list z weryfikacji formalnej ani opiniowania przez wydziały UM i miejskie jednostki organizacyjne.7 Zob. http://obywatelskibb.pl/aktualnosci/20151008/34/wyniki_prac_zespolu_ds_weryfikacji_projektow.html (dostęp 15.12.2015 r.).8 Dodatkowe wyjaśnienia opublikowano także w przypadku niektórych pozytywnie zweryfikowanych wniosków, np. projekt OBB005 „Pozytywna (wnioskodawca wskazał inną lokalizację projektu, 2035/45, obręb Komorowice Krakowskie oraz zmienił nazwę zadania)”.9 W przypadku osiedlowych w wyniku weryfikacji szacunkowego kosztu realizacji wniosek, zgodnie z zapisami Regulaminu, można było przenieść do puli miejskich.10 Np. ocena efektywności instalacji czasomierzy na skrzyżowaniach ze światłami, czy projektu pomocy weterynaryjnej zwierzę-tom poszkodowanym w wypadkach drogowych.

13

i  urealnienia kosztów realizacji proponowanego przedsięwzięcia. Czy to nie sygnalizuje konieczności rozwoju systemu wsparcia wnioskodawców, w szczególności opracowania cenników wybranych inwestycji, jak ma to miejsce np. w Legnicy?

Zgodnie z harmonogramem realizacji BOBB 2016 w okresie pomiędzy zakończeniem weryfikacji wniosków a rozpoczęciem głosowania, czyli planowo od 2 października do 4 listopada, a faktycznie od 13 października, przewidziano promowanie projektów przezwnioskodawców na spotkaniach w Radach Osiedli. Nie posiadamy informacji na temat tych działań. Wiemy, że Wnioskodawcy tego typu działania prowadzili w różnorodnej formie, w tym także w Internecie. Czasami przekraczając dobre obyczaje, np. dystrybuując karty do głosowania z zakreślonym własnym projektem czy wykorzystując do tego celu instytucje publiczne (głównie szkoły). Do ciekawej sytuacji doszło w osiedlu Mikuszowice Śląskie, gdzie radni rady jednostki pomocniczej (Rady Osiedla) podjęli uchwałę wzywającą mieszkańców do niegłosowania na jeden z projektów, który ma na celu budowę nowych tras rowerowych na ich terenie. Jak uzasadniają swoją decyzję, zrealizowane do tej pory projekty służą „tylko i wyłącznie dla jednej grupy – rowerzystów uprawiających sporty ekstremalne, niedostępne dla innych”11. Ten apel spotkał się z odpowiedzią autora projektu, który odpiera zarzuty i wyjaśnia wątpliwości12.To jeden z nielicznych znanych autorowi przypadków kampanii negatywnej na etapie wyboru zadań do realizacji, który sygnalizuje istotny, choć zasadniczo pomijany w procedurach budżetu obywatelskiego, aspekt jakim jest uzgadnianie priorytetów społeczności podejmujących decyzję w ważnych dla siebie sprawach, a takimi są niewątpliwie decyzje dotyczące wydatkowania środków publicznych na zaspokajanie lokalnych potrzeb.

Głosowanie na propozycje zadań w ramach edycji BOBB 2016 zgodnie z Zarządzeniem Prezydenta Miasta odbyło się w terminie od 5 do 11 listopada br. Uprawionymi do głosowania są mieszkańcy Bielska-Białej, „którzy najpóźniej w ostatnim dniu głosowania ukończyli 16 rok życia” z zastrzeżeniem, że: na projekty miejskie może głosować każdy mieszkaniec miasta Bielska-Białej, zaś osiedlowe „tylko mieszkaniec danego Osiedla, którego projekt dotyczy.” Głosować można było na dwa sposoby: bezpośrednio i elektronicznie na specjalnie w tym celu przygotowanych kartach, odrębnych dla głosowania na projekty miejskie i osiedlowe13. Głosowanie bezpośrednie polegało na wrzuceniu karty do urn zlokalizowanych na terenie 29 osiedli i w 3 wydziałach Urzędu Miasta Bielsko-Biała, w tym Inkubatorze Społecznej Przedsiębiorczości. W osiedlach głosować można było jedynie w godzinach od 16.00 do 17.00, natomiast w Urzędzie Miejskim w godzinach pracy jednostki, w której zlokalizowano urny. W dniach wolnych od pracy i świątecznych, a więc 7, 8 i 11 listopada, punkty głosowania bezpośredniego były nieczynne.Głosowanie elektroniczne odbywało się za pośrednictwem strony internetowej (zakładki „Głosowanie” lub „Projekty”). Głosujący po dokonaniu wyboru projektu, na który oddał głos otrzymywał na podany przez siebie adres email link aktywacyjny, którego kliknięcie potwierdza głosowanie. Zgodnie z postanowieniami Regulaminu z jednego adresu poczty e-mail mogło zagłosować nie więcej niż 5 mieszkańców.Zgodnie z postanowieniami Regulaminu „w dniach głosowania zabrania się prowadzenia w Urzędzie Miejskim lub w punktach konsultacyjnych agitacji na poszczególne projekty.”

W III edycji Budżetu Obywatelskiego głosowanie na projekty miejskie odbyło się we wszystkich osiedlach, zaś na lokalne – z uwagi na wynik weryfikacji – jedynie w 19, „w których zostały zgłoszone i pozytywnie zweryfikowane co najmniej 2 projekty. Natomiast w Osiedlach gdzie został zgłoszony tylko jeden pozytywnie zweryfikowany projekt, głosowanie nie było przeprowadzane.” Takie rozwiązanie wynika z § 1 ust. 3 pkt 5 Regulaminu: „w przypadku gdy na danym Osiedlu zostanie zgłoszony i pozytywnie zweryfikowany jeden projekt, którego wartość po weryfikacji nie przekracza kwoty, o której mowa w pkt 3, głosowania mieszkańców nie przeprowadza się, a projekt automatycznie trafia na listę wybranych projektów do realizacji.”Wyniki głosowania opublikowano na stronie internetowej BOBB w dniu 2 grudnia br. W głosowaniu oddano łącznie 20 859 ważnych głosów, czyli ponad dwukrotnie więcej niż w edycji poprzedniej, ale o 1/3 11 Zob. http://wiadomosci.bielsko.info/9971-mieszkancy-nie-chca-tras-rowerowych (dostęp 18.12.2015 r.).12 Zob. http://wiadomosci.bielsko.info/9977-autor-projektu-odpiera-zarzuty-rady (dostęp 18.12.2015 r.).13 Jednak przygotowanych „dla tych osiedli, w których mieszkańcy wybiorą jeden z co najmniej dwóch projektów zgłoszonych w osiedlu.” Zob. http://obywatelskibb.pl/aktualnosci/20151105/39/glosowanie_rozpoczete.html (dostęp 17.12.2015 r.).

14

mniej niż w edycji pierwszej. Zdecydowanie więcej głosów oddano w głosowaniu na projekty miejskie (2/3) niż osiedlowe. Liczby ważnych głosów oddanych osobiście i elektronicznie nie różniły się istotnie – te pierwsze stanowiły około 52%. Najczęściej głosowały osoby w wieku 30-44 lat (co trzeci), udział pozostałych kategorii wiekowych w zbiorze głosujących jest podobny. Częściej głosowały kobiety (54% głosujących) niż mężczyźni14.Także i w tej edycji sygnalizowano o możliwości nauczyć w trakcie tego etapu. Co umożliwia stosunkowo słabo zabezpieczony system do głosowania elektronicznego. Po zakończeniu głosowania oddane głosy podlegają weryfikacji. A jak stwierdza przedstawiciel Urzędu Miasta w każdej edycji na tym etapie stwierdza się nieważność kilkuset głosów15. W edycji bieżącej odsetek głosów nieważnych wyniósł około 7%.

W edycji BOBB 2016 do realizacji wybrano 35 zadań. To o 2 więcej niż w edycji poprzedniej. W wyniku głosowania do realizacji wybrano 4 zdania miejskie, zaś po przeniesieniu niewykorzystanych kwot z osiedli i zastosowaniu procedury wyboru projektów w przypadku niewystarczającej puli środków (Rozdział IV Głosowanie mieszkańców na projekty pkt 8 ppkt 6) uzupełniono listę o kolejne 2 projekty. W wyniku głosowania do realizacji wybrano 21 zadań, 8 zadań to zadania, które trafiły do realizacji bez głosowania (z uwagi na brak konkurencji w swoich obszarach16).Pula niewykorzystanych środków wyniosła 5  500 zł, co stanowi ułamek kwoty przeznaczonej na ten mechanizm. Tylko w 2 spośród 19 osiedli, w których odbyło się głosowanie na wnioski osiedlowe, wybrano więcej niż jeden. Choć tego wyboru faktycznie dokonano tylko w jednym, ponieważ w drugim łączny koszt głosowanych wniosków był niższy niż pula środków, więc głosowanie właściwie było niepotrzebne. Projekty i tak zostałyby zakwalifikowane do realizacji. Osiedla różnią się liczbą głosujących17 i odsetkiem niewykorzystanych głosów. Najliczniej w głosowaniu wzięli udział mieszkańcy osiedla Wojska Polskiego, gdzie na dwa projekty łącznie padło 777 głosów, zaś najmniej licznie osiedla Śródmieście, gdzie także na dwa projekty padło tylko 88 głosów, a zadanie do realizacji zostało wybrane 63 głosami. Jeszcze tylko w dwóch osiedlach (Biała Wschód i Mieszka I) liczba głosów wystarczających do wyboru zadania była niższa niż 100 głosów. Odsetki niewykorzystanych głosów w głosowaniu na projekty osiedlowe mieści się w przedziale od 8% (Piastowskie) do 66% (Wapienia), najczęściej mieści się w przedziale od 31 do 45%. W dwóch osiedlach ten odsetek był wyższy niż 50%, zaś w jednym niższy niż 20%.Koszt realizacji 1/2 projektów miejskich i ¾ projektów osiedlowych wybranych do realizacji w wyniku głosowania mieszkańców i 5 z 8, które zakwalifikowano do realizacji bez głosowania, był równy dopuszczalnemu maksimum. W przypadku kolejnych trzech osiedlowych koszt nie był niższy niż 95% maksimum.Większość (2/3) zadań miejskich zakwalifikowanych do realizacji to inwestycje w obiekty sportowo-rekreacyjne, pozostałe dwa zadania, to kampania edukacyjna i renowacja obiektu historycznego18. Połowę wybranych do realizacji zadań osiedlowych stanowią inwestycje w obiekty sportowo-rekreacyjne i place zabaw. Czasem nazwanych wprost „Fit-Park - stworzenie miejsca aktywnego wypoczynku dla dzieci i dorosłych. Plac zabaw plus siłownia na świeżym powietrzu”, a czasem kryjących się pod – nawet mylącymi – nazwami, jak „Budowa centrum integracji mieszkańców dzielnicy”. Niektóre mają na celu nie tyle budowę obiektu, co odnowę istniejących miejsc na mapie miasta, w szczególności parków, dolin, jak np. „A nasz Park Lotniczy wciąż rośnie”. Inne rodzaje zadań wybiera się rzadziej. Mamy tu edukację, w tym pozaszkolną dorosłych, budowę chodników, parkingów, zakup nagłośnienia dla potrzeb lokalnej społeczności. Kilka projektów ma zostać zrealizowanych w instytucjach edukacyjnych (przedszkole, szkoła) i kulturalnych (biblioteka).

14 Dane za http://obywatelskibb.pl/aktualnosci/20151202/40/wyniki_glosowania_na_budzet_obywatelski_bielskabialej_2016.html (dostęp 17.12.2015 r.).15 Zob. http://www.bielsko.biala.pl/aktualnosci/30911/komisja-zweryfikuje-nieuczciwe-glosy (dostęp 18.12.2015 r.).16 Warto zauważyć, że logicznie biorąc głosowanie na projekty lokalne w osiedlu Kamienica, z uwagi na fakt, że koszt obu pod-danych pod głosowanie wniosków był niższy od puli środków (wyniósł 20 000 zł), również nie było potrzebne. Oba projekty zostały zakwalifikowane do realizacji.17 Z uwagi na brak danych nie jesteśmy w stanie wyliczyć frekwencji.18 Te dwa zadania zostały wybrane na podstawie specjalnej procedury, nie zaś liczby głosów..

15

Ostatnim z interesujących nas aspektów BOBB jest realizacja założenia, że wynik konsultacji zostanie uwzględniony w uchwale budżetowej na 2016 rok oraz ustalenie wydziałów (miejskich jednostek organizacyjnych) właściwych do realizacji określonych przedsięwzięć w roku 201619. Zgodnie z harmonogramem realizacja tego etapu miała nastąpić do 11 grudnia br. Zarządzenie ustalające wydziały zostało wydane 8 grudnia, a opublikowane na stronie internetowej BOBB 2016 w dniu następnym. Na podstawie przeglądu zapisów uchwały budżetowej miasta Bielsko-Biała na rok 2016 stwierdzamy, że te zadania nie zostały imiennie wpisane do niej, co nie oznacza, że nie zostały w niej ujęte.

I wreszcie stosunkowo słabo realizowana jest kontrola społeczna realizacji BOBB. Nie funkcjonują profile społecznościowe poświęcone BOBB 2015 – ani jako takiemu, ani na potrzeby promocji konkretnych projektów. Tę prowadzi się raczej na stronach internetowych wnioskodawców. Z przeglądu doniesień medialnych publikowanych na stronach internetowych lokalnych i regionalnych mediów wynika, że więcej problemów rodzi realizacja wybranych zadań niż proces ich wyboru. Głośnym echem odbiła się sprawa odmowy realizacji przez Urząd Miasta jednego z wybranych projektów w edycji BOBB 2015. Jako argument podano konflikt z innym sposobem korzystania z miejsca planowanej realizacji zadania „Miejska działka wokół krzyża jest bardzo mała. Odbywają się tam nabożeństwa, spotykają się grupy oazowe. Nie bardzo pasuje, żeby w trakcie nabożeństwa ktoś obok ćwiczył w krótkich spodenkach.” Takie stanowisko spotkało się z protestem pomysłodawczyni, która w odpowiedzi na pismo informujące ją o odstąpieniu od realizacji zadania stwierdziła, że „...Sens tego projektu wynika głównie z jego lokalizacji – głównym celem jest wykorzystanie walorów miejsca. (...) Już obecnie miejsce to odwiedza wiele osób, które spędzają tu czas z rodzinami i przyjaciółmi na zabawie i odpoczynku – np. bardzo popularną czynnością w tym miejscu jest puszczanie latawców – czy w świetle otrzymanego pisma jest to czynność naganna i powinna zostać zabroniona?”20. I podjęła, jak się w efekcie okazało, skuteczną interwencję – otrzymała pisemną informację, że inwestycja zostanie zrealizowana zgodnie z projektem21. Ta sytuacja sygnalizuje niedoskonałość procesu weryfikacji wniosków.Jak już wspomniano powyżej kwerenda publikacji medialnych przyniosła nieliczne głosy krytyczne na temat przebiegu procedury, wytykające jakieś błędy. Jeden z nich dotyczył weryfikacji, a właściwie uzasadnienia odrzucenia jednego z projektów22. Drugi dotyczył funkcjonowania elektronicznego systemu głosowania, w szczególności jego nieszczelności umożliwiającej głosowanie przez nieuprawnione osoby (mieszkańców innych miejscowości) lub głosowanie przy użyciu fikcyjnego numeru PESEL. Jednak przede wszystkim zarzuca Urzędowi Miejski, że w służącej do głosowania elektronicznego aplikacji internetowej nie zastosowano mechanizmów umożliwiających kontrolę przebiegu głosowania, co byłoby skutecznym sposobem ograniczenia liczby fałszywych głosów. Zaś weryfikowanie oddanych głosów przez urzędników uznaje za niegospodarność23. Pojawiają się także głosy kwestionujące samą ideę budżetu obywatelskiego i realizacji w ten sposób przedsięwzięć z korzyścią własną24.Jak w korespondencji stwierdza przedstawiciel Urzędu Miasta „Pragnę zauważyć, że odnotowujemy bardzo często te same nazwiska osób składających projekty rok do roku i ma się to nijak do zainteresowania BOBB w chwili głosowania, kiedy głosuje nagle kilka tysięcy uprawnionych. Tak samo, jeśli chodzi o spotkania – przeważnie widzimy te same osoby. O czym to świadczy? Brak pomysłów, brak inwencji mieszkańców, a może mieszkańcy żyją innymi problemami?” To ważny i interesujący głos w świetle różnorodnych analiz realizacji procedur budżetu obywatelskiego w polskich samorządach.

19 VII. Wdrożenie do realizacji rekomendowanych projektów (etap VI) Zasad.20 Zob. http://wyborcza.pl/1,76842,18436536,czy-wolno-cwiczyc-w-krotkich-spodenkach-obok-krzyza.html (dostęp 18.12.2015 r.).21 Zob. http://www.radiobielsko.pl/news/25961-Silownia-i-plac-zabaw-jednak-powstana-obok-krzyza.html (dostęp 18.12.2015 r.).22 Opublikowany przez anonimowego autora w formie komentarza pod artykułem informującym o wynikach tego etapu re-alizacji BOBB 2016 http://bielskobiala.naszemiasto.pl/artykul/budzet-obywatelski-bielska-bialej-2016,3538037,art,t,id,tm.html (dostęp 18.12.2015 r.).23 Na marginesie, tytułowy zarzut trzeba uznać za nieprawdziwy. Ratusz nie kontroluje swojego działania, ale poprawność oddanych głosów. Taki mechanizm jest powszechnie stosowany w procedurach budżetu obywatelskiego w Polsce. Zob. http://www.bielsko.biala.pl/aktualnosci/31029/ratusz-skontroluje-sam-siebie (dostęp 18.12.2015 r.).24 Zob. komentarz do wpisu http://bielskobiala.naszemiasto.pl/artykul/budzet-obywatelski-bielska-bialej-2015-glosowanie-czas,2476063,art,t,id,tm.html (dostęp 18.12.2015 r.).

16

4.4 Podsumowanie – wnioski i rekomendacje

Wyniki przeprowadzonego monitoringu pozwalają na sformułowanie następujących wniosków i rekomendacji pod adresem realizacji edycji BOBB 2016.

4.4.1 Wnioski

Celem zmian wprowadzonych w zasadach realizacji BOBB w edycji 2016 było usprawnienie realizacji procedury. Na podstawie przeprowadzonego monitoringu stwierdzamy, że wprowadzone zmiany wydają się nie uwzględniać większości rekomendacji sformułowanych w raporcie z poprzedniej edycji czy na spotkaniu poświęconym prezentacji tego raportu w dniu 25 lutego. Co prawda zorganizowano spotkanie różnych środowisk zaangażowanych w realizację BOBB – radnych, urzędników, mieszkańców. Jednak spotkanie zorganizowano na dość późnym etapie przygotowań nowych zasad. A tym samym jego efekt mógł i faktycznie był dość ograniczony. Zresztą zakres zmian wprowadzonych do Regulaminu trzeciej edycji w porównaniu z drugą jest nieznaczny.

Zaobserwowano znaczący wzrost liczby złożonych propozycji i liczby głosujących. Z uwagi na brak danych trudno orzekać o czynnikach wpływających na te tendencje. Wydaje się jednak, że mieszkańcy puścili w niepamięć wpadkę z pierwszej edycji BOBB. W wielu obszarach pula środków została wykorzystana w pełni, jednak tylko na jeden projekt. To każe się zastanowić czy maksymalizacja kosztów i eliminacja innych pomysłów służy zwiększeniu partycypacji mieszkańców w podejmowaniu decyzji publicznych i zaspokajaniu ich potrzeb czy może premiuje jednostkową kreatywność i operatywność skoncentrowaną na potrzebach własnych lub wąskiej grupy?Procedura obejmująca nabór i głosowanie została przeprowadzona w miarę sprawnie, zaś kilkudniowe wydłużenie okresu weryfikacji – jak się wydaje spowodowane głównie koniecznością uzgadniania zmian w projektowanych zadaniach z ich wnioskodawcami – nie wpłynęło na przebieg i rezultaty procesu.

4.4.2 Rekomendacje

Na podstawie przeprowadzonego monitoringu sformułowaliśmy zestaw rekomendacji, których zastosowanie w zasadach realizacji kolejnych edycji powinno – naszym zdaniem – przyczynić się do poprawy sprawności realizacji samej procedury i osiągania celów społecznych, stanowiących istotę wdrożenia tego typu mechanizmów jakimi są budżety obywatelskie.

1) Jednym z warunków dopuszczalności projektów w ramach BOBB jest możliwość ich realizacji w  ciągu jednego roku budżetowego, czyli w praktyce kalendarzowego. Z uwagi na kalendarz realizacji procedury BOBB25 i procedur realizacji zadań publicznych realny czas na wykonanie jest krótszy. Taki zapis powoduje, że wiele zadań nie ma szans na realizację. W wielu monitorowanych budżetach obywatelskich zidentyfikowaliśmy przypadki przedłużenia się realizacji wybranych w ramach tej procedury zadań – z  wielu różnych powodów. Co z reguły budzi kontrowersje i bywa przedmiotem interpelacji radnych, zainteresowania mediów, rodzi nieufność mieszkańców. Tym samym rekomendujemy rozważanie zawarcia w Regulaminie zapisu o możliwości dokończenia realizacji zadania w kolejnym roku, jak ma to miejsce w Zduńskiej Woli.

2) Stosunkowo duży odsetek złożonych wniosków odrzucono na etapie weryfikacji formalnej i merytorycznej. Regulamin BOBB nie przewiduje udzielania wsparcia potencjalnym wnioskodawcom. Rekomenduje się uwzględnienie w procedurze uruchomienia tego typu wsparcia w różnorodnych formach.

3) Regulamin realizacji BOBB przewiduje prowadzenie kampanii informacyjno-edukacyjnej. Natomiast nie przewiduje organizacji spotkań umożliwiających dyskusję mieszkańców miasta czy jego osiedli nad priorytetowymi kierunkami zaspokajania potrzeb i rozwiązywania problemów społecznych. Rekomenduje 25 Dokonanie wyboru zadań dopiero pod koniec roku kalendarzowego.

17

się zatem na etapie poprzedzającym zgłaszanie wniosków organizację tego typu spotkań, na wzór Dąbrowy Górniczej. Ciekawym rozwiązaniem w tym zakresie jest wdrożone – jako jedno z zadań wybranych do realizacji w pierwszej edycji Konińskiego Budżetu Obywatelskiego i zrealizowanego w drugiej – internetowe narzędzie Konińska Wylęgarnia Pomysłów26. Co prawda te rozwiązania mogą nie wyeliminować tego typu sytuacji jaka miała miejsce w tej edycji w Mikuszowicach Śląskich, choć pewnie pozwolą na lepsze poznanie argumentów stron.

4) Znaczny odsetek odrzuconych na etapie weryfikacji wniosków stanowią te, w których zakwestionowano szacunkowy koszt. W sytuacji, kiedy w uzasadnieniu nie podaje się pełnego wyliczenia, które uzasadniałoby podjętą decyzję27, i nie są dostępne przykładowe cenniki wyniki weryfikacji mogą budzić zastrzeżenia autorów wniosków i obserwatorów procesu.

5) Jedną z obserwacji sformułowanych w raporcie z monitoringu edycji BOBB 2015 było preferowanie uczestników posługujących się internetem. Na ten aspekt zwrócili uwagę również uczestnicy spotkania poświęconego prezentacji wyników tego monitoringu, sygnalizując zbyt krótki czas funkcjonowania punktów informacyjnych i punktów głosowania – te umiejscowione w siedzibach rad osiedli działały tylko przez godzinę dziennie i przez krótszy okres czasu (tylko w dni robocze). Jak wynika z wyników głosowania – głosowanie osobiste, pomimo tej sytuacji, cieszyło się równie dużą popularnością co internetowe. Rekomenduje się wyrównanie szans udziału w BOBB różnych kategorii uczestników (internetowych i nieinternetowych).

5. Wykaz źródeł informacji

Uchwały / rozporządzenie ws. BOBB protokoły z posiedzeń komisji i rady miastach:• Uchwała Nr VII/87/2015 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 28 kwietnia 2015 r. w sprawie zasad i trybu przeprowadzenia konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok• Ogłoszenie  Prezydenta  Miasta  Bielska-Białej  z  dnia  9  czerwca  2015  r.  o  miejscu,  terminie  i  sposobie zgłaszania projektów do konsultacji społecznych z mieszkańcami Bielska-Białej na temat budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok• Zarządzenie Prezydenta Miasta Bielska-Białej Nr ON.0050.433.2015.RM z dnia 9 czerwca 2015 r. w sprawie realizacji zadań w zakresie „Budżetu obywatelskiego” wynikających z postanowień uchwały nr VII/87/2015 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 28 kwietnia 2015 roku• Zarządzenie Prezydenta Miasta Bielska-Białej Nr ON.0050.617.2015.RM z dnia 21 sierpnia 2015  roku w sprawie powołania Zespołu ds. weryfikacji projektów złożonych w ramach Budżetu Obywatelskiego na 2016 rok• Zarządzenie Prezydenta Miasta Bielska-Białej Nr ON.120.99.2015.RM z dnia 14 października 2015  roku w sprawie zarządzenia głosowania na projekty, terminu głosowania oraz wzoru karty do głosowania w ramach Budżetu Obywatelskiego (Partycypacyjnego) na 2016 r.• Zarządzenie  Prezydenta  Miasta  Bielska-Białej  Nr  ON.120.111.2015.RM  z  dnia  2  grudnia  2015  roku  w sprawie określenia listy projektów przeznaczonych do realizacji w ramach Budżetu Obywatelskiego na rok 2016 oraz określenia kwoty przeznaczonej na te projekty• Zarządzenie  Prezydenta  Miasta  ON.120.112.2015.RM  z  dnia  8  grudnia  2015  r.  w  sprawie  ustalenia wydziałów i miejskich jednostek organizacyjnych zobowiązanych do realizacji wybranych i zatwierdzonych projektów w ramach Budżetu Obywatelskiego 2016

26 Zob. http://pomysl.konin.pl/.27 Podaje się wyłącznie informację o szacunkowym łącznym koszcie bez wyszczególnienia konkretnych pozycji i ich kosztu.

18

Uzasadnienia odrzuconych pomysłów:dostępne na stronie internetowej BOBB

kopie składanych projektów przez mieszkańców:dostępne na stronie internetowej BOBB

Inne dokumenty:• Założenia do projektu budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok• Protokół  Nr  VII/2015  z  sesji  Rady  Miejskiej  w  Bielsku-Białej  która  odbyła  się  pod  przewodnictwem Pana Jarosława Klimaszewskiego Przewodniczącego Rady Miejskiej oraz Pana Ryszarda Batyckiego Wiceprzewodniczącego Rady Miejskiej w sali sesyjnej Urzędu Miejskiego w Bielsku-Białej, Pl. Ratuszowy 1 w dniu 28 kwietnia 2015 roku• Uchwała nr XIV/232/2015 Rady Miejskiej w Bielsku-Białej z dnia 29 grudnia 2015 r. w sprawie budżetu miasta Bielska-Białej na 2016 rok

Oficjalna strona internetowa BOBB:http://obywatelskibb.pl/

Oficjalna strona internetowa JST:http://um.bielsko.pl/ http://bip.um.bielsko.pl/

Inne strony internetowe:http://wybory2014.pkw.gov.pl http://parlament2015.pkw.gov.pl

Doniesienia medialne o BOBB:http://wiadomosci.bielsko.info/9971-mieszkancy-nie-chca-tras-rowerowychhttp://wyborcza.pl/1,87648,18436536,czy-wolno-cwiczyc-w-krotkich-spodenkach-obok-krzyza.html#ixzz3ufH4Lttfhttp://wiadomosci.bielsko.info/9977-autor-projektu-odpiera-zarzuty-radyhttp://www.radiobielsko.pl/news/25961-Silownia-i-plac-zabaw-jednak-powstana-obok-krzyza.htmlhttp://bielskobiala.naszemiasto.pl/artykul/budzet-obywatelski-bielska-bialej-2016,3538037,art,t,id,tm.htmlhttp://www.bielsko.biala.pl/aktualnosci/31029/ratusz-skontroluje-sam-siebiehttp://www.bielsko.biala.pl/aktualnosci/30911/komisja-zweryfikuje-nieuczciwe-glosyhttp://bielskobiala.naszemiasto.pl/artykul/budzet-obywatelski-bielska-bialej-2015-glosowanie-czas,2476063,art,t,id,tm.html