Ambalazhet e plastikes

Universiteti i Prishtinës Fakulteti i Bujqësisë dhe Veterinarisë Teknologji Ushqimore me Bioteknologji

Tema: Ambalazhet plastike

Mentori:Dr.Xhavit Ramadani

Punuan:Mirsim Tovërlani,Valmir Ejupi,Blerim Berila, Mustafë Xhemajli.

Përmbajtja:

Hyrje,Historia e materialeve plastike,Polimerët, Materialet polimere,Ndarja e materialeve polimere,Lëndët e para për përfitimin e materialeve

polimere, Materialet plasitike kryesore dhe aplikimi i tyre,

Përmbajtja:

Funksioni mbrojtës i ambalazheve,Qëllimet e paketimit,Legjislacioni dhe paketimet e plastikës,Kushtet legjislative për plastikën si material

paketues, Shenjat në ambalazhet plastike.

Hyrje

Polimeret janë substanca të përbëra nga makromolekulat andaj edhe quhen komponime makromolekulare.

Polimerë do të thotë poly = shumë dhe meros-pjesë.

Historia e materialeve plastike

Shkenca e makromolekulave është e re. Shumë zhvillime mbi këtë fushë janë në sh.XX. Njeriu ka qenë i varur nga makromolekulat,mirëpo

shumë pak është njohur ky produkt esencial. Friedrich Wohler demostroi mundësinë e

sintetizimit të molekulave organinike në vitin 1828.

Historia e materialeve plastike

Charles Goodyear dhe vëllai i tij Nelson transformuan kauçukun natyror, nga një ngjitës termoplastik.

Christian F.Schonbein prodhoi nitratin e celulozës. Në vitin 1930 Wallace Carothers dhe Juljan Nill

sintetizuan poliamidën që e quajtën najlon 6.6. Në vitet 50-të ishte zhvilluar një material plastik i

quajtur poliklorur vinili(PVC).

Polimerët

Me reaksionet e polimerizimit, polikondenzimit ose poliaditimit,molekulat me masë molare të vogla kompozohen me lidhje kimike me ç′rast formohen molekula me masë molare të madhe –makromolekula.

Masa molekulare relative e polimerëve 10.000 deri 1.000.000 g/mol.

Polimerët janë molekula të veçanta,për shkak të struktures makromolekulare të substancave.

Materialet Polimere

Materialet polimere janë materiale teknikisht të përdorshme të cilat kanë për bazë polimerin.

Grupet më të rëndësishme të materialeve polimere janë materialet konstruktive folit, membranat,filmat,fijet,lidhësit dhe ngjitësit.

Për nga përbërja ,materialet polimere janë:→ homogjene dhe kompozite.

Për nga shkalla e rregullimit të struktures së tyre janë :amorfe dhe kristalore.

Materialet Polimere

Materialet Polimere

Janë ndër materialet më të rëndësishme teknike sot.

Shërbejnë si zëvendësim i materialeve si xhami, druri, metali .

Gjejnë aplikim në shumë fusha si ne industrinë e paketimit,elektrike dhe elektronike, kimike,në industrinë e aeroplanëve, e shumë lëmi tjera.

Ambalazhet polimere dhe aplikimi

Klasifikimi i materialeve plastike

Materiale polimere natyrore;Materiale polimere te modifikuara natyrore;Materiale polimere sintetike.


Materiale polimere natyrore:Celuloza,mëndafshi, goma natyrale, rrëshira

natyrale ,kazeina ,vajrat yndyrore dhe polimerët e ndryshëm inoorganik, kryesisht silikatet.


Materialet polimere të modifikuara natyrore:

Janë derivatet e celulozës, Kauçuku natyror i derivuar,etj.

Klasifikimi i materialeve polimere

Materialet polimere sintetike:Prodhohen me reaksione të polimerizimit

kryesisht nga monomeret e fituar si nafta,thëngjilli.

Polimer tipik sintetik është polietileni

Ndarja e materialeve polimere

Sipas përfitimit:Natyrore (p.sh. kauçuku natyror),Sintetike(p.sh. PVC,..). Sipas përbërjes kimike:Organike ,Inoorganike.

Ndarja e materialeve plastike

Sipas vetive mekanike:


Plastomeret(Termoplastet):Termoplastet janë të ndërtuar nga manomeret dhe

sillen zakonisht në mënyrë plastike.Shkrihen,por nuk kanë temperaturë të caktuar të

shkrirjes sepse kanë struktur amorfe.Nëse ftohen ngurtësohen.Riciklohen lehtë.


Plastomeret(Termoplastet)

Polistireni

Polietileni

Polipropileni

Polivinilkloridi

Najloni

Teflon


Duroplastet(duromeret):Janë të fortë, por më të thyeshme se termoplastet.Forcohen gjatë nxehjes dhe nuk mund të kthehen

në gjendje plastike.Nuk zbuten,nuk digjen.Në temperatur të lartë pëlcasin.Nuk riciklohen lehtë.


Duroplastet(duromeret):

Silikoni Rrëshira


Elastomeret:Janë materiale që kanë mundësinë e deformimeve

të mëdha elastike,pa e ndryshuar formën.Shpesh quhen edhe plastikë me elasticitet të lartë.

Lëndët e para për përfitimin e masave plastike

Mund të jenë: Minerale→Nafta,Thëngjilli dheGazi tokësor. Me prejardhje organike→Bimore oseShtazore .

Materialet plastike kryesore dhe përdorimet e tyre

Polietileni,PE:Është zbuluar para 70 viteve.Polimer termoplastik.• Gjendet në dy tipe kryesore:LDPE(loë-density-

0.92 gr/cm3) dhe HDPE (hight-density-0.95 gr/cm3).

• Konsumimi i LDPE në nivel evropian është 4.7 milion ton në të cilët 60 % janë filma.


Polietileni,PE:Përdorimi i HDPE-tuba për

ujë,lodra,tasa,kova,shishe qumështi,kontenjere,qese paketimi,kuti për ushqim,dërrasa për prerje ushqimesh,mburojë për rrezatimin, etj.

Përdorimi LDPE-pajisje laboratorike,gota uji,doreza,pajisje kuzhinë,shishe të pathyeshme,tasa etj.


Aplikimet e polietilenit:


Polistireni:Është polimeri i parë sintetik që është prodhuar.Është i padëmshëm kur është në kontakt me

ushqimin.Dy nga materialet më të rëndësishme për

paketimin e ushqimeve janë fletët e polistirenit (OSP),dhe fletët e shkumes.


Ushqimet e paketuara me polistiren


Polipropileni:Përdoret gjerësisht për pajisje shtëpiake si

psh.,tasa,shishe,valixhe,gjithashtu edhe për qëllim paketimi.

Ambalazhimi i produkteve ushqimore

Informacione

o Në kohërat e më hershme,disa nga ushqimet tregtoheshin lirshëm, dmth. nuk paketoheshin.

o Mirëpo gjatë 50 viteve të fundit,mënyra se si blehet ushqimi është shumë më ndryshe se në të kaluarën.

o Përparimi në fushën e teknologjisë, ka bërë që sot ushqimet të paketohen dhe të tregtohen shumë më lirshumë.

Funksioni mbrojtës i ambalazheve

Produktet ushqimore shpesh herë transportohen me kilometra të tërë,derisa të mbërrijnë te konsumatorët.

Fillimisht produktet duhet të ruhen në magazina ,përpara se të transportohen.

Në të gjitha fazat produkti mund të dëmtohet si rrjedhojë e moskujdesjes së duhur.

Andaj dhe produktet duhet ambalazhuar në ambalazhe të përshtatshme dhe duhet ruajtur mirë.

Qëllimet e paketimit

• Parandalimin e dëmtimit fizik,• Parandalimin e kontaminimit nga mikroorganizmat,• Paketimi është kundër dehidratimit,• Mbrojtjen e karakteristikave ushqyese dhe shqisore,• Të zgjasë jetën e një produkti në raftet e shitjes,• Produkti të transportohet më lehtë,etj.

Legjislacioni dhe paketimet e plastikës

Shqetësimi kryesor i organeve legjislative në lidhje me materialet paketuese ka të bëjë me atë se:

Kohëve të fundit, shkenctarë dhe autoritetet ligjëvënese janë të shqëtësuar në lidhje me sigurinë e ushqimit dhe mbrojtjen e konsumatorit nga kontaminimi i ushqimit që shkaktohet nga migrimi i mundshëm i disa kimikateve nga materialet paketuese (plastike) për në ushqim.


• Si merret vendimi (rregulla) sipas legjislacionit që Si merret vendimi (rregulla) sipas legjislacionit që një material i plastikës është i përshtatshëm për t′u një material i plastikës është i përshtatshëm për t′u përdorur si paketime të ushqimit ?përdorur si paketime të ushqimit ?

Vendimi për përdorimin e materialit të caktuar polimer për prodhimin e paketimeve për ushqime është i bazuar në kompromiset – nëse ai vlerësohet që përfitimet nga aplikimi i tij janë më të mëdha se rreziqët për shëndetin e njeriut.

Rreziqet që mund të ekzistojnë në këtë rast vijnë si rezultat i migrimit të substancave nga materiali polimer, të cilat përkeqësojnë gjendjen e produktit (rrisin toksicitetin në produkt).

Shembull i kalimit të substancave kimike ne ushqim :


• Legjislacioni i BE-së, FDA-së, etj, në bazë të studimeve dhe hulumtimeve të vazhdueshme, bën amandamentime të nevojshme të legjislacionit, me qëllim për të ndaluar apo kufizuar përdorimin e substancave kimike që paraqesin shqëtësim për konsumatorët.

• Këto rregulla të legjislacionit aplikohen“në zinxhir, nga furnizuesi i lëndës së parë deri në shitësin aktual”.


• Materialet e reja (plastike) për tu autorizuar për përdorim në kontakt me ushqimin, duhet tu behen paraprakisht testime mbi migrimin dhe toksicitetin e materialit.

• Poashtu, substancat mutagjene, kancerogjene dhe toksike nuk mund të përdoren në prodhimin e artikujve dhe materialeve të destinuara për të kontaktuar ushqimin.


• Prandaj, për të parandaluar përdorimin e materialeve paketuese joadekuate plastike për ushqime, të cilat rrezikojnë cilësinë e ushqimit, prodhuesit dhe industritë paketuese obligohen të përdorin vetëm lendët e para të autorizuara, duke mos kaluar limitet e parashikuara dhe kushtet tjera që dalin sipas legjislacionit.

Kushtet legjislative për plastikën si material paketues

• Janë:Plastikat duhet të prodhohen nga praktikat e

mira industriale të prodhimit, Plastikat nuk duhet të transferojnë përbërësit e

tyre në ushqim në sasi të tilla sa të përbëjnë rrezik për shëndetin,

Plastikat nuk duhet të transferojnë përbërësit e tyre në ushqim në sasi të tilla sa të cenojnë karakteristikat e tyre sensoriale,

Kushtet legjislative për plastikën si material paketues

Substancat duhet të jenë ”të një kualiteti të mirë teknik dhe sipas kërkesave të pastërtisë”,

Plastikat duhet të prodhohen nga substanca inicjuese që ndodhen në listën pozitive, etj.

Shenjat në ambalazhet e plastikës

• A e dini kuptimin e shenjave në ambalazhet plastike?

• Shenjat me numra dhe shigjeta shënohen zakonisht ne fundin e shishes..


• Çka tregojnë këto simbole?Në fundin e qfarëdo paketimi janë të vendosura

shenjat për sqarimin e përbërjes kimike të plastikës nga cili hani ose pini diçka.

Këto shenja janë të vendosura sipas direktivave të legjislacionit dhe janë universale në të gjitha vendet kudo në botë.


1. PoliEtilen Tereftalat (PETE):• Shënohet në: shishet për ujë dhe pije, detergjente, mund të

reciklohen. • Këto shishe janë për një përdorim sepse ekziston

mundësia e lirimit të antimonit ( metal i rendë) dhe substancës kimike EPA, e cila e pengon punën e hormoneve.


2. HDP ( HDPE) – Polietilen i dendësisë së lartë:• Përdoren tek shishet për qumësht dhe pije, mund

të reciklohen.• Bëhet fjalë për plastikë të mirë, e cila është e

sigurtë për përdorim sepse ekziston mundësi e vogël që të lëshojë produkte kimike në ujë.


3. Polivinil klorid (Vinyl)- (PVC):• Përdoren tek dyshemet plastike, vazot për lule,

kartat e kreditit, perde banjoje, etj.• Lehtë mund të lëshojë kimikate helmuese të cilat e

pengojnë veprimin e hormoneve në trupin e njeriut, edhe më tej është më së shumti e përdorur për shishe.


4. LDPE – Polietilen i dendësisë së ulët:• Përdoren tek: Mbështjellësit e CD, qeset plastike

për markete apo për përgatitjen e ushqimit.• Nuk lëshon kimikate në ujë.


5. Polipropilen-(PP):• Përdoren tek: Pipat e plastikës, kutiat për

përgatitjen e ushqimit, më së shpeshti nuk riciklohen.

• I takon plastikave që nuk dëmtojnë shëndetin e njeriut.

• Nga ky material prodhohen gotat për jogurt dhe paketimet per sirupe.


6. Polistireni-(PS): • Më së shumti përdoret për gotat e kafes për një

përdorim ose në ambalazhet për ushqime të shpejta.• Në ujë lëshon substancën kancerogjene (Stirenin).


7. Other (Të tjerat):• Përzierje e disa plastikave – plastika më e pa

shëndoshë për paketimin e produkteve ushqimore.• Leshon kimikatin BPA e cila lidhet me mundësinë

e madhe të rrezikut nga sëmundjet e zemrës, diabetit, dhe abnormalitetin e enzimeve të shpretkës.

• Dikur janë përdorur në shishet për bebe, ndonëse prej mosditurisë për përbërjen e këtyre materialeve.


7. Other (të tjerat) :• Kanada e ka ndaluar përdorimin e kësaj plastike, • Ndërsa Bashkimi Europian(BE) nuk lejon praninë e

tyre në shishe për të posalindur.

Sot , pothuajse të gjitha shishet e ushqimit janë të testuara për BPA.

Referencat:

Disertacion i doktoraturës “Modelimi i proceseve difuzive përmes sipërfaqës kontaktuese të paketimeve me ushqimet për sigurinë dhe kontrollin cilësor”, Znj. VIOLETA LAJQI- MAKOLLI, Tiranё, 2014, (faqe 122,123,126),

http://tinyurl.com/j3cwmne, Materialet Polimere(ligjerata të autorizuara),nga

Fatmir Çerkini,

http://tinyurl.com/j3cwmne

Referencat:

Disertacion i doktorates “Studimi i strukturës të materialeve plastike gjatë procesit të riciklimit dhe ndikimi i adetiveve në cilësinë e tyre” nga M.Sc.Eldi Liço

Plastics in Packaging ppt nga:Scott H. Boyle, Brian D’Amico, Janine Horn, Mark Przybylski,

Food packaging ppt.

•

Faleminderit për vëmendje!