Wika sa Pang-araw-araw na buhay

Ang wika ay isang sistema ng pakikipag-unawaan.

•makikilalang ang wika ay makikita sa mga paraang:

pagkilosberbalpasalita

Pagkilos• Isang uri ng pagpapahayag o komunikasyong hindi

ginagamitan ng mga salitang sinasabi o sinusulat.

• Ito ay binubuo ng mga manerismo.

• Sa wikang ito,mauunawaan kung panatag ang isang tao sa kanyang kinalalagyan sa pamamagitan ng pagkilala sa mga reaksyong mababakas sa kanyang mukha at katawan.

• Makikita ito sa mga ngiti ng pag-ayon o di kaya ay sa matalas na tingin ng pagtutol.

Berbal• Isang sistema ng pinanagisag at pakikipag-

ugnayan na kinakatawan ng mga titik.

• Isa rin itong uri ng komunikasyon na nagsisimbolong pasulat.

• Sa wikang Filipino,ang alpabetong Filipino ay may 28 na titik at ito ay may iba’t ibang bigkas o phonemic transcription ang mga ito.

Pasalita• Ang mga titik ay isinasalin sa sistema ng tunog na

arbitraryo ring itinatakda ng mga lumilikha at gumagamit nito.

• Halimbawa,ang titik na “a” ay binibigkas ng mga Pilipino bilang /a/.Sa mga Amerikano,ang titik “a” ay magkakaroon ng ibang palatunugan kapag binigkas na ng /ey/.

Pasalita• Sa wikang Tagalog,ang titik “i” ay binibigkas

bilang /i/ samantalang kapag binigkas na ito ng isang mula sa rehiyon sa bandang kanluran tulad ng bisaya at iba pa,ang “i” ay binibigkas bilang tunog na /e/.

• Kaya ang salitang “tila” ay nagiging tunog “tela” na ang ibig sabihin ay (isang uri ng habi ng mga sinulid na ginagamit sa paggawa ng mga damit at saplot.

Wika, Katuturan at Katangian

Ano nga ba ang wika?• Komunikasyon sa pamamagitan ng mga pasulat o

pasalitang simbolo.• Naging daan upang maibahagi sa isa’t isa ang

kani-kanilang mga ninanais at niloloob. • Isang mahalagang kasangkapan upang

maipahayag ng tao ang kanyang damdamin at kaisipan.

Ang mga Pangunahin at Unibersal na Katangian ng wika:

• Ang wika ay masistemang balangkas.• Ang wika ay sinasalitang tunog.• Ang wika ay pinipili at isinasaayos.• Ang wika ay arbitraryo.• Ang wika ay ginagamit.• Ang wika ay nakabatay sa kultura.• Ang wika ay nagbabago.

Ang wika ay masistemang balangkas• Lahat ng wika ay may sistematikong nakaayos sa

isang tiyak na balangkas.• Tunog-> Kapag pinagsama-sama ->Salita ->

Pangungusap->DiskursoPonolohiya:

• “Ang fonema ay tawag sa makabuluhang yunit ng binibigkas na tunog sa isang wika.”

Halimbawa: Ang mga fonemang /p/, /a/, /g/, /k/, /a/, /i/ at /n/ na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos ay mabubuo ang salitang [pagkain].

Ang wika ay masistemang balangkas• Ponolohiya:• “Ang fonema ay tawag sa makabuluhang yunit ng

binibigkas na tunog sa isang wika.”• Halimbawa: • Ang mga fonemang /p/, /a/, /g/, /k/, /a/, /i/ at /n/ • na kung pagsama-samahin sa makabuluhang ayos

ay mabubuo ang salitang [pagkain].

Ang wika ay masistemang balangkas

Morpolohiya o morfoloji• Ang morfema ay tawag sa pinamakamaliit na

makabuluhang yunit ng salita sa isang wika.

• Salitang-ugat = tao, laba, saya, bulaklak, singsing, doktor, dentista

•Panlapi = mag-, -in-, -um-, -an/-han

•Fonema = a

•*tauhan, maglaba, doktora

Ang wika ay masistemang balangkas

 Sintaksis• Ang sintaks ay ang tawag sa formasyon ng mga

pangungusap sa isang wika.• Hal. Mataas ang puno.

       Ang puno ay mataasDiskurso

Kapag nagkaroon na ng makahulugang palitan ng mga pangungusap ang dalawang tao, ito ay nagkakaroon na ng tinatawag na diskurso, o “pagkakaintindihan gamit ang wika”.

Wika, Katuturan at Katangian

Ang wika ay sinasalitang tunog• Ang wika ay binubuo ng mga tunog. • Upang magamit nang mabuti ang wika,

kailangang maipagsama-sama ang mga binibigkas na tunog upang makalikha ng mga salita. (Tingnan ang ponolohiya)

Ang wika ay pinipili at isinasaayos• Bakit nga ba natin pinipili ang wika?• Upang magkaroon ng komunikasyon at

maunawaan ng ating kinakausap.• Upang maging epektibo ang komunikasyon,

kailangang isaayos natin ang paggamit ng wika.

Ang wika ay arbitraryo• Lahat ng wika ay napagkakasunduan ng mga

gumagamit nito. (komunidad)• Halimbawa:• [Balay]->Bahay sa Ilocano• [Casa]-> Bahay sa Chavacano• Hindi naiintindihan ng tao ang salita -> Hindi siya

kabilang sa komunidad kung saan nahango ang salita

Ang wika ay ginagamit• Ang wika ay parang kasangkapan: Kapag meron

pang saysay, ito ay ginagamit.• Ngunit kapag wala na, ito ay tinatapon at hindi na

ginagamit.Halimbawa ng mga salitang hindi na masyadong ginagamitLumpen prolelyado, Predikamento, sulatroniko, asoge, etc

Ang wika ay nakabatay sa kultura• Bakit nga ba hindi pare-parehas ang mga wika sa

mundo?• Ito ay dahil sa pagkakaiba-iba ng mga kultura sa

bansa.• Ito ang dahilan kung bakit may mga kaisipan sa

isang wika ang walang katumbas sa ibang wika .• Halimbawa: Epal, pitik, basta, pagpag, pasma,

etc.

Ang wika ay nagbabago• Patuloy na nagbabago at yumayaman ang wika. • Halimbawa: BOMBA• Kahulugan• a. Pampasabog• b. Igipan ng tubig mula sa lupa• c. Kagamitan sa palalagay ng hangin• d. Bansag sa malalaswa at mapanghalay na

larawan at pelikula• e. Sikreto o baho ng mga kilalang tao

Paglalagom

Kasaysayan ng Wikang Pilipino

WikaAng wika ay isang bahagi ng

pakikipagtalastasan. Kalipunan ito ng mga simbolo, tunog, at mga kaugnay na batas upang maipahayag ang nais sabihin ng kaisipan. Ginagamit ang pamamaraang ito sa pagpapaabot ng kaisipan at damdamin sa pamamagitan ng pagsasalita at pagsulat. Isa rin itong likas na makataong pamamaraan ng paghahatid ng mga kaisipan, damdamin at mga hangarin sa pamamagitan ng isang kaparaanang lumilikha ng tunog; at kabuuan din ito ng mga sagisag sa paraang binibigkas. Sa pamamagitan nito, nagkakaugnayan, nagkakaunawaan at nagkakaisa ang mga kaanib ng isang pulutong ng mga tao. 

PolitikaAng politika ay ang proseso o pamamaraan

ng paggawa ng pasiya para sa mga grupo ng mga tao. Bagaman kadalasang iniuugnay ang politika sa pamahalaan, maaari ring pagmasdan ito sa lahat ng interaksiyon ng grupong pang-tao kabilang ang pang-kalakal, akademya at relihiyoso. Agham pampolitika ang tawag sa pag-aaral sa mga gawing pampolitika at pag-usisa sa pagkuha at paglapat ng kapangyarihan, katulad ng kakayahang magpataw ng sariling kalooban sa iba.

Kultura• Ang kultura o kalinangan sa pangkalahatan ay

tumutukoy sa aktibidad ng sangkatauhan. Sa isang payak na kahulugan, ito ang "kaparaanan ng mga tao sa buhay", ibig sabihin ang paraan kung paano gawin ang mga bagay-bagay. Iba't iba ang kahulugan ng kultura na sumasalamin sa iba't ibang mga teoriya sa kaunawaan, o sukatan sa pagpapahalaga, sa aktibidad ng sangkatauhan. Sa iba, ito ang kuro o opinyon ng buong lipunan, na maaaring makita sa kanilang mga salita, aklat at mga sinulat, relihiyon, musika, pananamit, pagluluto, at iba pa.

Fortunato at Valdez (1995)

Wika ang kasangkapan sa pagbabagong anyo ng pulitika at kapangyarihan sa isipan at puso ng

tao. Hindi konkreto ang lakas ng wika at ito’y pangkaisipan. Sa mabisang gamit ng wika,

nakakaapekto ito at napapakilos tayo.

Leslie White (1987)Culture... Is an organization of phenomena

that is dependent upon symbols, acts, objects, ideas, and sentiments.

Wika Politika at Kultura

Adeniyi (2000)

Immigrant Italians or Ukranians residing in the US or Canada have been so assimilated that even their thought processes. I mean their minds, are anglicized. The only thing left of their originality is the Italian or Ukranian blood in their veins and their food culture.

If you want to destroy a people's self -esteem, all you need to do is to destroy their language; make it impossible for them to discuss amongst themselves in a language incomprehensible to their new captors their masters. Thereafter, put your own language into their mouths, and then let them grow up as your caricatures.

Prediksyon ni Pineda (1997)

Kung totohanin ang pagsasakatuparan – at hindi magiging bantilawan o urong-sulong ang pagkilos ng pamahalaan – ang kabataang Pilipino ay tiyak na magkakaroon ng panibago’t naiibang oryentasyon. Isipin na lamang na ang Agham Panlipunan, lalo na ang nasa diwang Pilipino, o Pilipino sa nilalaman, ay mahahasik sa kamalayang Pilipino sa pamamagitan ng wikang Filipino. Sa ganito’y magkakaroon ng malaking pangangailangan sa mga babasahing nasusulat sa Filipino. Makakabuting pagkuru-kuruin na habang banyaga ang diwa, nilalaman at wika ng hanguan o batis ng karunungan at kaalaman, ang kulturang Pilipino’y mananatiling banyaga.

Obsebasyon ni Randy David (2003)

In country after country, the official language is invariably that of the former colonial master. The people have kept their mother tongues, but these languages, if not dying have not grown. To be an educated African today means going through a painful process of cutting oneself off from the culture of one’s ancestor’s in exchange for a chance at personal success.

David (2003)

Tanzania was the object of envy of everybody. Because of the foresight of the late Julius Nyerere, Swahili has become a sophisticated language. He ordered the preparation of dictionaries and word list, realizing its potential as a pan-African language. After Tanzania acquired its independence in 1961, Swahili replaced English as the official and national language. Today, it is the Americans who are learning Swahili.