U n�o §N: U n·o lµ thuËt ng÷ th­êng dïng cã tÝnh quy ­íc ®Ó chØ c¸c u trong sä. Mét sè yÕu tè nguyªn nh©n:

• U bÈm sinh: hay gÆp c¸c u sau astrocytome (cña giao thoa, NT 3, tiÓu n·o, b¸n cÇu n·o), medulloblastome, papillome cña ®¸m rèi m¹ch m¹c. X¸c ®Þnh mét u bÈm sinh theo mét sè t¸c gi¶ lµ nh÷ng u ®­îc 6 th¸ng tuæi, hay c¸c u liªn quan tíi thay ®æi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn bµo thai.

• U n·o gia ®×nh: gia ®×nh cã 2 ng­êi bÞ th­êng kÌm: c¸c yÕu tè ung th­, gen carcinome rau thai, gen retinoblastome, Tk da(phacomatose)

• YÕu tè chÊn th­¬ng • U sau ®iÒu trÞ tia x¹ • C¸c yÕu tè nhiÔm ®éc do m«i tr­êng: chlorua vinyl, l©y lan ho¹t

chÊt phãng x¹. Ph©n lo¹ i : cã hai kiÓu ph©n 1.Ph©n lo¹ i TCH u n·o cña OMS 1979 A. C¸c u cña tæ chøc TK ®Öm(neuro ÐpithÐlial)

1. U tÕ bµo sao(astrocytome). 2. U tÕ bµo thÇn kinh ®Öm Ýt nh¸nh(oligodendrogliome) 3. U mµng n·o thÊt vµ ®¸m rèi m¹ch m¹c (ependymome). 4. U tÕ bµo tuyÕn tïng(pinÐalome). 5. U tÕ bµo thÇn kinh 6. C¸c u kÐm biÖt ho¸ vµ cã nguån gèc tõ bµo thai(gliblastome,

medulloblastome, medulloepiliome). B.C¸c u n¬ron TK (gangliocytome, neuroblastome). C. C¸c u nguån gèc mµng n·o

1. MÐningiome 2. MÐningiosarcome 3. Fibrosarcome 4. Fibroxanthome 5. Melanome

D. U h¹ch b¹ch huyÕt ¸c tÝnh nguyªn ph¸t(lymphom) E. C¸c u nguån gèc m¹ch m¸u(hemangioblastome) F. U cã nguån gèc tÕ bµo mÇm (germinome, choriocarcinome). G. C¸c dÞ d¹ng bÈm sinh vµ gi¶ u

1. Craniopharyngiome 2. Kyste dermoide 3. Lipome 4. Hamartome

H. C¸c dÞ d¹ng m¹ch m¸u(angiome) I. C¸c u vïng yªn (adenome, adenocarcinome). K. C¸c u bao d©y TK(schwannome, neurinome, neurofibrome) L. C¸c u di c¨n. M. c¸c u kh«ng ph©n lo¹i. 2. Ph©n lo¹ i u n·o ¸p dông ë ViÖt Nam

a. U tÕ bµo TK ®Öm(gliome) Astrocytome Spongioblastome

Glioblastome Ependymome Medulloblastome Papillome

Oligodendrogliome Carcinome ®¸m rèi m¹ch m¹c b. U mµng n·o vµ m« h¾c tè -Meningiome -Psammome -Melanome c. U d©y TK: Neurinome d. U tuyÕn: -Adenome (tuyÕn yªn) -PinÐlome (tuyÕn tïng) e. U m¹ch: HÐmangime (angiome), hemangioblastome f. U bÈm sinh vµ gi¶ u: -Cranipharyngiome -Kyste epirdermoide g. U do ký sinh trïng: cysticercose h. C¸c u di c¨n.

Nguyªn t¾c ph©n tÝch phim chôp CLVT u n�o (®éc lËp víi b¶n chÊt tæ chøc häc)

1.C¸c yÕu tè chung gióp chÈn ®o¸n: -Tuæi -Giíi -C¸c dÊu hiÖu l©m sµng vµ c¸c xÐt nghiÖm cã liªn quan -TÇn suÊt hay gÆp cña U: VÝ dô: glioblastome 40%, Meningiome 18%, astrocytome 16%� 2.DÊu hiÖu trùc tiÕp: 2.1-§Þnh khu: +Trong hay ngoµi trôc? Trong trôc Ngoµi trôc -VÞ trÝ: ë s©u hay bÒ mÆt Th­êng ë bÒ mÆt -Ranh giíi: cã thÓ th©m nhiÔm khã ph©n biÖt víi nhu m« lµnh xung quanh hoÆc râ

Th­êng dÔ nhËn biÕt, bê râ nh½n

-H×nh d¹ng: thay ®æi, hiÕm khi chØ tæn th­¬ng chÊt x¸m ®¬n thuÇn

-H×nh ¶nh ®u«i mµng cøng

-HiÖu øng khèi: khèi trong nhu m«, cã thÓ lµm më réng c¸c r·nh cuén n·o

-Khèi ngoµi nhu m« víi ®Ì ®Èy, Ðp c¸c r·nh cuén n·o, ®Ì lâm vá n·o.

-B¾t thuèc: thay ®æi, nèt nhá hay b¾t thuèc d¹ng viÒn

-Th­êng ®Ëm ®Òu, ®ång nhÊt(nÕu cã) do kh«ng cã hµng rµo m¸u n·o. Sù b¾t thuèc lµm t¨ng sù t­¬ng ph¶n m« lµnh vµ u.

+Trªn lÒu hay d­íi lÒu: Trªn lÒu D­íi lÒu -C¸c u cña thuú n·o(tr¸n, th¸i d­¬ng, ®Ønh, chÈm)

-C¸c u ®­êng gi÷a(thïy nhéng, NT 4)

-C¸c u s©u cña b¸n cÇu(c¸c nh©n x¸m, vïng bÇu dôc hay NT bªn)

-C¸c u thuú tiÓu n·o

-C¸c u vïng yªn -C¸c u th©n n·o

-C¸c u vïng NT ba -C¸c u ngoµi trôc tr­íc hay bªn -C¸c u vïng tuyÕn tïng -C¸c u lç chÈm 2.2-Khèi ®¬n ®éc hay nhiÒu khèi: NhiÒu khèi th­êng nghÜ ®Õn di c¨n thÓ nhiÒu khèi, lymphom, glioblastome multiforme� 2.3- KÝch th­íc khèi 2.4- §­êng bê: ®Òu hay kh«ng ®Òu, cã râ hay kh«ng. 2.5- Tû träng: Cã 5 lo¹i tû träng + Lo¹i 1: cã tû träng thÊp: cã 3 møc ®é

- §é I: ThÊp nh­ng trªn tû träng dÞch (15-30 HU) - §é II: ThÊp ngang tû träng dÞch (0-14 HU) - §«III: ThÊp d­íi tû träng dÞch (<0 HU)

+ Lo¹i 2: §ång tû träng ( ngang tû träng nhu m« n·o t­¬ng øng) + Lo¹i 3: Tû träng cao ( cao h¬n tû träng nhu m« n·o t­¬ng øng) + Lo¹i 4: Tû träng ®ång nhÊt + Lo¹i 5: Tû träng hçn hîp C¸c yÕu tè g©y gi¶m tû träng th­êng lµ c¸c tæ chøc d¹ng dÞch: phï, t¹o kÐn, ho¹i tö vµ tæ chøc mì. C¸c yÕu tè g©y t¨ng tû träng cã thÓ +T¨ng tû träng tù nhiªn: ch¶y m¸u, v«i ho¸ trong u, do t¨ng c¸c tÕ bµo u. +T¨ng tû träng sau khi tiªm thuèc: do t¨ng t­íi m¸u vïng u, do vì HRMN, hay ë c¸c huyÕt qu¶n cã m¸u l­u th«ng. 2.6-TÝnh chÊt ngÊm thuèc (sau tiªm): +C­êng ®é ngÊm:

• <4 HU: kh«ng ngÊm thuèc • 4-5 HU: ngÊm ®é I • 5-10 HU: ®é II • >10 HU: ®é III

+KiÓu ngÊm: • NgÊm thuèc h×nh vßng: glioblastome, u di c¨n, u n·o cã ho¹i tö trung

t©m • NgÊm thuèc tõng ®¸m: gliome, angiome. • NgÊm thuèc ®ång nhÊt: meningiome, neurinome, u tuyÕn yªn, u ®¸m

rèi m¹ch m¹c� • Kh«ng ngÊm thuèc: astrocytome, oligodendrogliome, u di c¨n..

3. DÊu hiÖu gi¸n tiÕp: 3.1. Phï n·o:

-H×nh gi¶m tû träng chÊt tr¾ng xung quanh u t¹o nªn dÊu hiÖu “h×nh ngãn”. -Møc ®é phï n·o: cã 3 møc ®é +§é I: r×a phï tíi 2 cm quanh u +§é II: r×a phï > 2 cm, cã thÓ chiÕm nöa b¸n cÇu +§é III: Vïng phï > 1 b¸n cÇu.

3.2. HiÖu øng khèi: -Cã thÓ thÊy sù thay ®æi h×nh d¹ng, cÊu tróc c¸c n·o thÊt, sù dÞch chuyÓn ®­êng gi÷a hay cña c¸c h×nh v«i ho¸ sinh lý cßn gäi chung lµ “dÊu hiÖu cho¸n chç”.

-Møc ®é dÞch chuyÓn ®­êng gi÷a: 3 møc ®é +§é I: < 5 mm +§é II: 5-10 mm +§é III:> 15 mmà cÇn phèi hîp LS xÐt xö trÝ cÊp cøu. §Æc ®iÓm mét sè lo¹i u th­êng gÆp 1. C¸c U tÕ bµo sao(astrocytome): -U ®­îc cÊu t¹o bëi nguyªn sinh chÊt hoÆc c¸c sîi nhá cña nh÷ng tÕ bµo sao(astrocytes). Ranh giíi cña chóng th­êng kh«ng râ víi tæ chøc n·o lµnh, ph¸t triÓn chËm theo kiÓu cho¸n chç vµ th©m nhiÔm. -Lµ u hay gÆp nhÊt: ë ng­êi lín th­êng trªn lÒu(­u thÕ thuú tr¸n vµ th¸i d­¬ng), trÎ em d­íi lÒu -Ph©n lo¹i: theo tÕ bµo häc ph©n biÖt 4 møc ®é ¸c tÝnh theo ®é biÖt ho¸. +§é I: astrocytome pilocystique juvenile +§é II: astrocytome fibrillaire/diffuse +§é III: astrocytome anaplatique +§é IV:glioblastome. 1.1. §é I: -TrÎ em: tiÓu n·o, vïng thÇn kinh thÞ, h¹ ®åi. Ng­êi lín: mäi vÞ trÝ -Lµnh tÝnh: bËc I cña OMS -CT scanner:

*Tr­íc tiªm: +Khèi trßn hay bÇu dôc, gi¶m hay ®ång tû träng +Bê: nÐt, ®Òu +V«i: 10% +D¹ng kÐn +Kh«ng hay Ýt phï n·o

*Sau tiªm: kh«ng hay Ýt b¾t thuèc -CHT: T1W ®ång hay gi¶m tÝn hiÖu T2W t¨ng -Cã thÓ cã h×nh ¶nh t¾c nghÏn n·o thÊt khi u chÌn Ðp. -§iÒu trÞ: c¾t bá 1.2. §é II -Th­êng biÓu hiÖn lµ mét vïng bÊt th­êng ë th©n n·o hay vïng chÊt tr¾ng trªn lÒu. -Th­êng th©m nhiÔm réng theo ®­êng ®i cña vïng chÊt tr¾ng l©n cËn. -TB häc: lµnh tÝnh, nh­ng cã thÓ chuyÓn d¹ng ¸c tÝnh -CT: +khèi gi¶m tû träng, ®ång nhÊt. +ranh giíi kh«ng râ +phï n·o Ýt. +kh«ng b¾t thuèc, nÕu cã b¾t thuèc th× ph¶i nghÜ tíi chuyÓn ®é ¸c tÝnh -MRI: +T2W: t¨ng T1W: gi¶m +Gado: kh«ng b¾t. 1.3. §é III: -Th­êng chuyÓn ®é IV trong vµi n¨m -H×nh ¶nh t­¬ng tù ®é II nh­ng cã mét sè kh¸c biÖt: +HiÖu øng khèi lín h¬n +phï n·o nhiÒu h¬n

+b¾t thuèc: nhiÒu kiÓu b¾t thuèc. 1.4. §é IV: -Lµ lo¹i u th­êng gÆp nhÊt ë ng­êi lín, cã thÓ nguyªn ph¸t hay ph¸t triÓn lªn tõ ®é thÊp. -U t¨ng sinh m¹ch, ho¹i tö trong u -Løa tuæi: 65 T, cã thÓ ë mäi løa tuæi, nam> n÷ -th­êng gÆp nhÊt ë vïng chÊt tr¾ng, trong s©u, trªn lÒu -U cã kh¶ n¨ng lan qua thÓ trai, ph¸t triÓn cïng lóc ë hai b¸n cÇu(glioblastome h×nh c¸nh b­ím). -CT: +§iÓn h×nh: u cã hai vïng riªng biÖt: ®Æc ë ngo¹i vi, ho¹i tö trung t©m. Ngo¹i vi b¾t thuèc m¹nh d¹ng viÒn, thµnh dµy kh«ng ®Òu, bê trong nham nhë. +Phï n·o réng quanh u. +th­êng kh«ng cã v«i ho¸ trõ khi ph¸t triÓn tõ ®é thÊp. +Ch¶y m¸u trong u t¸i ph¸t nhiÒu lÇn. -§iÒu trÞ: kh«ng ®iÒu trÞ 6 th¸ng, ®iÒu trÞ phÉu thuËt, x¹ trÞ, ho¸ chÊt 18-24 th¸ng 2. U tÕ bµo thÇn kinh ®Öm Ýt nh¸nh(oligodendrogliome): -Nguån gèc tõ c¸c tÕ bµo s¶n xuÊt ra myelin. -Chñ yÕu ë ng­êi lín, 35-45 t, nam> n÷ -Ph¸t triÓn chËm, thêi gian sèng > 5 n¨m kho¶ng 50% -VÞ trÝ: hay gÆp ë thuú tr¸n(38%) th¸i d­¬ng (33%) -CT: *Tr­íc tiªm: +Kh«ng ®ång nhÊt cã thÓ gi¶m(vïng ho¸ nhÇy), ®ång tû träng, v«i ho¸ (47 %, ®iÓn h×nh v«i kiÓu “khãi thuèc”, “côc ®Êt”, ch¶y m¸u (hiÕm) +HiÖu øng khèi: phï Ýt. +Cã thÓ cã huû x­¬ng sä hay x­¬ng b­ím. +Sau tiªm: b¾t thuèc kh«ng ®ång nhÊt, th­êng b¾t thuèc ë ngo¹i vi, thµnh h×nh vßng kh«ng ®Òu, dµy. -MRI: +T1W: kh«ng ®ång nhÊt, cã thÓ t¨ng tÝn hiÖu (ch¶y m¸u cò). +B¾t thuèc nh­ CT. 3. U nguyªn bµo tñy (medulloblastome): -Lµ u ¸c tÝnh bËc nhÊt gÆp ë hè sau ë trÎ em. -Th­êng ph¸t triÓn tõ thuú nhéng tiÓu n·o, th©m nhiÔm xung quanh, chÌn Ðp n·o thÊt 4. -Tiªn l­îng xÊu. -CT: +§ång hoÆc h¬i t¨ng tû träng tr­íc tiªm, cã gi·n n·o thÊt 3 vµ bªn. +Cã thÓ cã nang hay ho¹i tö trung t©m. +HiÕm cã v«i ho¸. +Sau tiªm: b¾t thuèc m¹nh, th­êng ®ång nhÊt. -MRI: +T1W: gi¶m tÝn hiÖu +PDW: t¨ng nhÑ +T2W: ®ång hoÆc gi¶m nhÑ tÝn hiÖu (do cã mËt ®é tÕ bµo cao). +Post Gado: b¾t thuèc m¹nh +FLAIR: gióp chÈn ®o¸n ph©n biÖt Medullo vµ astro:

Meà®ång tÝn hiÖu víi nhu m« lµnh Astroàt¨ng tÝn hiÖu víi nhu m« lµnh(do chøa nhiÒu n­íc h¬n). -§iÒu trÞ: +C¾t bá hoµn toµn (nÕu cã thÓ) +X¹ trÞ vµ ho¸ trÞ -Theo dâi x©m lÊn cña u vµo khoang d­íi nhÖn, rÔ thÇn kinh..b»ng chôp MRI cã tiªm Gado. 4. U mµng n·o(mÐningiome): -U ngoµi trôc th­êng gÆp ë ng­êi lín, hiÕm gÆp ë trÎ em(liªn quan ®Õn neurofibromatosis type 2) ¸c tÝnh h¬n, n÷>nam -VÞ trÝ: h×nh thµnh tõ chç låi lâm cña mµng n·o ë vïng nÒn sä, ®Æc biÖt tõ c¸nh x­¬ng b­ím, tõ r·nh d©y khøu gi¸c, tõ phÇn låi cña n·o, liÒm ®¹i n·o vµ lÒu tiÓu n·o. -Cã 4 lo¹i: +mÐningiome endothÐliomateux(type syncitial)- u néi m« + mÐningiome fibromateux(type fibroblastique)- u d¹ng x¬ + mÐningiome mixte (hai lo¹i trªn)- u hçn hîp hai lo¹i trªn + mÐningiome angiomateux(type angioblastique)- u d¹ng m¹ch -CT:

*Tr­íc tiªm: • Khèi trßn, bÇu dôc hay b¸n cÇu, ranh giíi râ, th­êng t¨ng tû träng tù

nhiªn (15 à50 HU) • HiÖu øng khèi • T¨ng tû träng trong u do: Thµnh phÇn ®Æc (tÕ bµo, tæ chøc liªn kÕt),

ch¶y m¸u trong u hay v«i ho¸ d¹ng h¹t c¸t • Huû x­¬ng hoÆc ®Æc x­¬ng l©n cËn *Sau tiªm: b¾t thuèc ®ång nhÊt, m¹nh. H×nh ¶nh ®u«i mµng cøng “dural

tail”. -ThÓ kh«ng ®iÓn h×nh: +Ho¹i tö trong u +KÐn trong u +Mì ho¸ +U mµng n·o thµnh m¶ng(mÐningiome en plaque): ph¸t hiÖn trªn mét nÒn ch¹y däc mµng cøng vµ cã kÝch th­íc nhá, x­¬ng th­êng ®Æc. -DÊu hiÖu ¸c tÝnh: +Phï n·o l©n cËn nhiÒu +Kh«ng thÊy h×nh ¶nh v«i ho¸ +B¾t thuèc kh«ng ®ång nhÊt +Vïng ho¹i tö trung t©m lín +Ranh giíi kh«ng râ rµng -MRI: chñ yÕu trªn T1, T1Ga vµ T2

*T1: tÝn hiÖu thay ®æi tuú thuéc lo¹i u • Th­êng ®ång hay gi¶m tÝn hiÖu • T¨ng tÝn hiÖu: ch¶y m¸u trong lo¹i u d¹ng m¹ch • TÝn hiÖu dÞch: trong u d¹ng kÐn

*T1 Gado:

• ngÊm thuèc m¹nh, ®ång nhÊt (trõ tr­êng hîp v«i ho¸, d¹ng ho¹i tö hay ch¶y m¸u)

• Th©m nhiÔm mµng cøng xung quanh u (dµy mµng cøng)àdural tail *T2: tuú lo¹i

• T¨ng: U néi m« hoÆc m¹ch m¸u • Gi¶m: U d¹ng x¬ • §ång tÝn hiÖu víi nhu m«

*Phï quanh u: rÊt nhiÒu ë lo¹i u d¹ng x¬ vµ hçn hîp. -Chôp m¹ch: gióp x¸c ®Þnh m¹ch m¸u nu«i u, cã thÓ gióp cho viÖc cÇm m¸u tr­íc mæ. Ph¶i chôp hÖ thèng ®éng m¹ch c¶nh trong – ngoµi vµ hÖ sèng nÒn hai bªn B¶ng m¹ch m¸u nu«i d­ìng u vµ liªn quan mµng cøng VÞ trÝ u M¹ch m¸u nu«i d­ìng phÇn låi cña n·o ®m mµng n·o gi÷a, nh¸nh ®m th¸i

d­¬ng n«ng, C¸nh x­¬ng b­ím ®m mµng n·o gi÷a, th©n mµng n·o-

tuyÕn yªn LÒu tiÓu n·o, gãc cÇu-tiÓu n·o ®m lÒu, nh¸nh sau ®m mµng n·o gi÷a R·nh hµnh khøu Nh¸nh mµng n·o ®m m¾t Lç lín/ dèc nÒn(clivus) Nh¸nh mµng n·o cña ®m sèng, ®m

chÈm vµ ®m hÇu lªn §iÒu trÞ: nót m¹ch b»ng h¹t nhùa PVA, ivalon 150-250 micron 5. U bao d©y thÇn kinh (neurinome): -lµ u lµnh ph¸t triÓn tõ tÕ bµo Schwann. -VÞ trÝ hay ë gãc cÇu tiÓu n·o(80-90%), phÇn lín ph¸t triÓn tõ d©y VIII. -Th­êng tæn th­¬ng 1 bªn, nÕu 2 bªn nã sÏ n»m trong bÖnh c¶nh Neurofibromatosis type 2. BÖnh lý neurofibrome hay gÆp trong bÖnh Recklinghausen, chia lµm hai lo¹i NF1 vµ NF2, b¶ng ph©n lo¹i NF1 vµ NF2 NF 1 NF2 Tæn th­¬ng gene NST 17 NST 22 TÇn suÊt 1/2500-4000 1/50000 Tæn th­¬ng da NhiÒu Ýt Tæn th­¬ng néi sä Gliome cña d©y TK thÞ,

harmatome, astrocytome U d©y TK VIII hai bªn, Meningiome, Neurinome

Tiªu chuÈn chÈn ®o¸n: +NF 1: cã tõ 2 tiªu chuÈn trë lªn

• 6 hay nhiÒu h¬n c¸c h¹t cafe s÷a cã ®k> 5 mm ë bn tr­íc tuæi d¹y th×, > 15 mm ë bn sau tuæi dËy th×

• 2 hay nhiÒu h¬n c¸c neurofibrome hay mét u Tk ®¸m rèi vµ c¸c h¹t pigment ë hâm n¸ch hay bÑn

• Gliome d©y thÞ gi¸c • 2 hay nhiÒu h¬n nèt Lischi (harmatome mèng m¾t) • Tæn th­¬ng x­¬ng: lo¹n s¶n x­¬ng b­ím, dÇy vá x­¬ng dµi • BÖnh cña cha me gÇn gièng NF1

+NF 2: cã 1 trong c¸c tiªu chuÈn • Neurinome d©y thÝnh gi¸c 2 bªn

• Cha mÑ cã 1 u thÇn kinh thÝnh gi¸c hay cã 2 tæn th­¬ng sau: Neurofibrome,

-Ph©n lo¹i cña Koãs • Lo¹i 1: §K u <1 cm n»m hoµn toµn trong èng tai trong • Lo¹i 2: §K u 1-2 cm: u gãc cÇu tiÓu n·o • Lo¹i 3: §K 2- 3 cm: u gãc cÇu • Lo¹i 4: §k >3 cm: u hè sau, n·o óng thuû

-CT: • Khèi ®ång hay gi¶m tû träng trong èng tai trongàgãc cÇu tiÓu n·o • Ch¶y m¸u, v«i ho¸ hiÕm • Huû x­¬ng • B¾t thuèc m¹nh ®ång nhÊtàranh giíi râ • T¹o gãc nhän víi x­¬ng ®¸à ph©n biÖt meningiome • Khèi to chÌn Ðp g©y ø n­íc n·o thÊt. • CT kÐm nh¹y víi khèi <1,5 cm

-MRI: • T1: gi¶m tÝn hiÖu • T2. t¨ng tÝn hiÖu kh«ng ®Òu • B¾t Gado m¹nh, ®ång nhÊt->u nhá cÇn ph¶i tiªm Gado

6. U tÕ bµo mµng néi tñy (Ependymome): -Hay gÆp ë trÎ em, 60% d­íi lÒu, 40% trªn lÒu -Khi ë trªn lÒu 70% ngoµi n·o thÊt(ng­êi lín)cã thÓ x©m lÊn vµo trong n·o thÊt. -Tr­êng hîp u trong n·o thÊt hay cã di c¨n trong n·o thÊt ph¶i chôp tuû sèng ®Ó ®¸nh gi¸ di c¨n theo ®­êng dÞch n·o tuû. -CT:

• Khèi kh«ng ®ång nhÊt, n»m c¹nh n·o thÊt. • HiÖu øng khèi • B¾t thuèc kh«ng ®ång nhÊt • Phï n·o Ýt • V«i ho¸ (nhá, côc) 50%, cã thÓ d¹ng kÐn cã h×nh vßng t¨ng b¾t thuèc

-MRI: kh«ng ®ång nhÊt, ch¶y m¸u, v«i ho¸. TÝn hiÖu T1 vµ T2 thay ®æi -Th­êng lµnh tÝnh, cã thÓ ¸c tÝnh ho¸ -§iÒu trÞ: mæ lÊy bá hoµn toµn. 7. U tuyÕn yªn lµnh tÝnh(adenome) -Nguån gèc tõ c¸c tÕ bµo chÕ tiÕt hay kh«ng chÕ tiÕt cña tuyÕn yªn, kÝch th­íc < 1 cm àmicroadenome,> 1 cmàmacroadenome -BÖnh nh©n cã dÊu hiÖu cña t¨ng tiÕt hormon. G©y chÌn Ðp víi lo¹i macro -Microadenome:

• CT vïng gi¶m tû träng trong tuyÕn yªn, sau tiªm ngÊm thuèc cq m¹nh, ®ång nhÊt.

• MRI:

+kÝch th­íc tuyÕn yªn b×nh th­êng kh«ng v­ît qu¸ 9 mm(trõ khi mang thai lín). ChiÒu cao tuyÕn yªn > 1 cm(T1W)àgîi ý adenome. +TuyÕn yªn kh«ng c©n ®èi +T2: Ýt gi¸ trÞ +Cã thÓ t¨ng tÝn hiÖu trªn T1 nÕu cã ch¶y m¸u trong u +Sau tiªm thuèc: khèi gi¶m tÝn hiÖu so víi m« lµnh. -Macroadenome:

• CT: +Khèi ®ång tû träng +HiÖu øng khèi(chÌn Ðp n·o thÊt, TK) +Ph¸ huû x­¬ng +b¾t thuèc m¹nh, th­êng ®ång nhÊt.

• MRI +T1: ®ång tÝn hiÖu +T2: t¨ng +B¾t thuèc nhÑ, ®ång nhÊt +Ch¶y m¸u trong u +§¸nh gi¸ x©m lÊn 8. U sä hÇu (Craniopharyngiome): -U lµnh tÝnh ph¸t triÓn chËm -Th­êng tõ th­îng b× cßn sãt l¹i cña tói Rathke -50% u trªn yªn ë trÎ em, chñ yÕu 10-20T -Th­êng ë vïng trªn yªn x©m lÊn vµo tuyÕn yªn, hiÕm khi n»m ®¬n thuÇn trong hè yªn. -CT:

• Khèi kh«ng ®ång nhÊt, cã d¹ng thuú mói, cã 3 thµnh phÇn +PhÇn ®Æc cña u cã tû träng cao, b¾t thuèc c¶n quang m¹nh. +PhÇn kÐn kh«ng b¾t thuèc lµ c¸c æ chøa dÞch giµu cholesterol +V«i ho¸ trong khèi 80-90%

• Cã thÓ chØ chøa hoµn toµn kÐn hoÆc hoµn toµn ®Æc nh­ng ®iÓn h×nh lµ kÕt hîp 3 thµnh phÇn

-MRI: • T1: nang (t¨ng tÝn hiÖu hoÆc gi¶m) ®Æc(kh«ng ®ång nhÊt) • T2: t¨ng tÝn hiÖu • B¾t thuèc kh«ng ®ång nhÊt • §Ì ®Èy tæ chøc xung quanh

9. U di c¨n(metastase): -U n·o th­êng gÆp nhÊt. -80% u trªn lÒu, th­êng ë vïng ®Ønh -Th­êng u nguyªn ph¸t tõ phæià nghi di c¨n n·o ph¶i chôp phæi -Th­êng nhiÒu khèi. -CT: ThÓ ®iÓn h×nh +NhiÒu nèt gi¶m hoÆc hçn hîp tû träng, kÝch th­íc th­êng nhá +Phï n·o d¹ng vËn m¹ch(th­êng phï n·o nhiÒu h¬n dù kiÕn, kh«ng liªn quan tíi kÝch th­íc u. VD: u nhá quÇng phï rÊt lín). +B¾t thuèc m¹nh, cã thÓ d¹ng viÒn nh­ng cã thÓ b¾t thuèc toµn bé.

ThÓ kh«ng ®iÓn h×nh +ThÓ ®¬n ®éc(15-30%): t¨ng tû träng, kh«ng b¾t thuèc hoÆc ch¶y m¸u trong u +ThÓ hiÕm: v«i ho¸ trong u, d¹ng kª -Cã thÓ cã ph¸ huû x­¬ng: cÇn thiÕt më cöa sæ x­¬ng -MRI: chôp cã tiªm thuèc, t¨ng kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn so víi CT( ph¶i tiªm thuèc liÒu cao, chôp th× muén). -Di c¨n cña u h¾c tè (metastase melanome): +Tiªn l­îng xÊu +VÞ trÝ: tr¸n, ®Ønh +CT: nhiÒu khèi, t¨ng tû träng, phï n·o xung quanh, b¾t thuèc m¹nh. +MRI: T1 t¨ng tÝn hiÖu T2 ®ång hay gi¶m nhÑ tÝn hiÖu. 10. Mét sè lo¹i u hiÕm gÆp h¬n: 10.1. U tuyÕn tïng(pinealome): -GÆp ë tuæi thiÕu niªn. -Tæ chøc häc cã 2 lo¹i: Pineocytome vµ pineoblastome. -LS: dÊu hiÖu TALNS vµ th­êng g©y ®¸i nh¹t, rèi lo¹n thÞ gi¸c -U ë vÞ trÝ tuyÕn tïng(phÇn sau cña NT 3), t¨ng tû träng, cã v«i ho¸ cña tuyÕn, t¨ng m¹nh thuèc c¶n quang -Th­êng g©y n·o óng thuû do chÌn Ðp lªn cèng Sylvius 10.2. U nguyªn bµo m¹ch(hemangioblastome): -Lµ lo¹i u lµnh nguån gèc m¹ch m¸u. Chñ yÕu ë hè sau(®a phÇn ë b¸n cÇu tiÓu n·o, Ýt h¬n ë thuú nhéng). -U cã thÓ ®¬n thuÇn hay trong bÖnh lý cã tÝnh gia ®×nh Von Hippel Lindau. -Tuæi tõ 35-45 -CT: cã 3 d¹ng +D¹ng kÐn víi nèt ®Æc ë thµnh +D¹ng ®Æc víi kÐn ë trung t©m +D¹ng ®Æc ®¬n thuÇn

• Sau tiªm thÊy nèt ®Æc ë thµnh t¨ng m¹nh thuèc c¶n quang. • Phï quanh u nhá. • Cã thÓ ch¶y m¸u trong u

10.3. Papillome cña ®¸m rèi m¹ch m¹c: -Th­êng gÆp ë trÎ em < 5 tuæi -Tæn th­¬ng lµnh tÝnh, cã thÓ chuyÓn ¸c tÝnh 10-20% -TrÎ em: th­êng ë n·o thÊt bªn, ng­êi lín n·o thÊt IV -CT:

*Tr­íc tiªm: • §ång hay gi¶m tû träng, ranh giíi râ, trong n·o

thÊt(th­êng ë th©n n·o thÊt bªn). • Gi·n n·o thÊt ®Òu, c©n ®èi • V«i ho¸ d¹ng ®¸m nhá

*Sau tiªm: b¾t thuèc ®Òu ¸c tÝnh: x©m lÊn nhu m« n·o, phï n·o. -MRI: nh­ CT 10.4. C¸c u tÕ bµo mÇm: -Th­êng gÆp lµ: germinome, carcinome ph«i, teratome

-Teratome ®­îc coi lµ lµnh tÝnh, th­êng cã d¹ng kÐn, thµnh phÇn sôn, v«i, x­¬ng phèi hîp. Hay gÆp nhÊt ë vïng tuyÕn tïng. -CT: u kh«ng ®ång nhÊt, bªn trong cã tæ chøc mì, v«i, kÐn vµ tæ chøc u ®Æc t¨ng thuèc c¶n quang. CÇn ph©n biÖt kÐn Dermoid 10.5. KÐn epirdermoide: -U lµnh tÝnh, Ýt gÆp ng­êi lín 20-50 tuæi -U cã d¹ng kÐn, thµnh phÇn lµ c¸c cÆn keratin vµ c¸c tinh thÓ cholesterol -ë vïng d­íi lÒu th­êng gÆp d­íi mµng cøng, ë gãc cÇu tiÓu n·o. Lo¹i ngoµi mµng cøng th­êng ë ®Ønh x­¬ng ®¸, vßm sä vïng chÈm. -LS: nghÌo nµn vµ chËm vµ lµ lo¹i u mÒm -CT:

• U d¹ng kÐn, cã tÝnh ®Þnh khu, cã d¹ng h¹t trai(perlees), tû träng lín h¬n DNT, kh«ng ngÊm thuèc c¶n quang.

• Kh«ng phï. V«i ho¸ d¹ng vá • U ngoµi mµng cøng th­êng cã tiªu x­¬ng vßm sä

-MRI: • T1 tÝn hiÖu cao h¬n CSF • PD: kh«ng ®ång nhÊt, vá t¨ng tÝn hiÖu. • T2: t¨ng tÝn hiÖu • Kh«ng b¾t thuèc (hiÕm h¬n b¾t thuèc d¹ng vá).

10.6. KÐn Dermoide: -Th­êng lµnh tÝnh. -VÞ trÝ: gÇn ®­êng gi÷a, cã thÓ hè sau hay vïng trªn yªn -ChÈn ®o¸n ph©n biÖt: víi Epidermoide do chøa mì, tãc, r¨ng -LS: xuÊt hiÖn khi u g©y chÌn Ðp -Cã thÓ vì tù ph¸tà dÊu hiÖu mµng n·o cÊp do cÆn mì ch¶y vµo n·o thÊt hay khoang d­íi nhÖn. -CT:

• Khèi ngoµi trôc giíi h¹n râ • Kh«ng ®ång nhÊt (chøa mì, v«i, tæ chøc), mì lµ dÊu hiÖu gióp chÈn

®o¸n xd • DÊu hiÖu møc mì-dÞch trong n·o thÊt khi khèi bÞ vì

-MRI: kh«ng ®ång nhÊt • Mì: T1 t¨ng, T2 gi¶m • §Æc: T1 gi¶m, T2 t¨ng • Kh«ng phï n·o • B¾t thuèc Ýt, d¹ng viÒn • §«i khi t¹o thµnh ®­êng xuyªn qua x­¬ng säà da(do vì)