Embed Size (px)
Citation preview
1
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ
EDEBİYAT FAKÜLTESİ
Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı Okulları Yüksel Pulat
Bilgi Merkezi: Eğitmenlerin Yaklaşımlarına Göre Bir Değerlendirme
Turkish Spastic Children Foundation (TSÇV) Metin Sabancı Schools Yüksel
Pulat Information Centre: An Evaluation according to the Opinions’ of
Educators
Hazırlayan
Prof. Dr. Bülent YILMAZ
N. Sümeyra ULUCAN
BBY 454 Araştırma Dersi Kapsamında Hazırlanmıştır
ANKARA
2015
2
İçindekiler
Öz ............................................................................................................................... 3
Abstract ...................................................................................................................... 4
Giriş ............................................................................................................................ 5
1. Engellilik Nedir? ....................................................................................................... 6
1.1.Engellilik Türleri Nelerdir? ......................................................................................... 7
2. Zihinsel Yetersizlik/ Engellilik ................................................................................. 8
2.1.Zihinsel Engelin Nedenleri .......................................................................................... 9
2.2.Zihinsel Engelli Bireylerin Aldıkları Yardımın Yoğunluk Düzeyine Göre
Sınıflandırılması ............................................................................................................. 10
3. Serabral Palsi Nedir? ............................................................................................. 10
3.1.Serebral Palsi ve Görülme Şekillleri ......................................................................... 11
3.2.Serebral Palsi’ye Neden Olan Faktörler .................................................................... 11
3.3.Dünya’da ve Türkiye’de Serebral Palsi ..................................................................... 12
3.4.Serebral Palsi ve Eğitim ............................................................................................ 12
4. Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı Okulları Yüksel Pulat
Bilgi Merkezi ........................................................................................................... 13
Yöntem ..................................................................................................................... 13
Bulgular ve Yorum ................................................................................................... 14
Değerlendirme .......................................................................................................... 17
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Aileler Tarafından Kullanımı ......................... 18
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Eğitmenler Tarafından Kullanımı ................... 18
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Serebral Palsi’li Çocuklar Tarafından
Kullanımı .................................................................................................................. 18
Sonuç ve Öneriler ..................................................................................................... 18
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Eğitmenler Tarafından Kullanımı İçin Öneriler ......... 19
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Aileler Tarafından Kullanımı İçin Öneriler ................ 20
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Serebral Palsi’li Çocuklar Tarafından Kullanımı İçin
Öneriler .................................................................................................................... 20
5. KAYNAKÇA ........................................................................................................... 23
6. EK-1......................................................................................................................... 25
3
Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı Okulları Yüksel
Pulat Bilgi Merkezi: Eğitmenlerin Yaklaşımlarına Göre Bir Değerlendirme
Turkish Spastic Children Foundation (TSÇV) Metin Sabancı Schools
Yüksel Pulat Information Centre: An Evaluation according to the
Opinions’ of Educators
Prof. Dr. Bülent Yılmaz* ve Sümeyra Ulucan
**
Öz
Engelli bireylerin her ülkede azımsamayacak bir nüfusa sahip oldukları bilinmektedir. Bu
nüfusun önemli bir kısmını oluşturan ve kendi gereksinimlerini karşılamada büyük güçlükler yaşayan
zihinsel engelliler, gerek günlük yaşamlarını sürdürebilmelerinde ve eğitimlerinde gerekse
yaşamlarının genel olarak her alanında dezavantajlı duruma düşmelerinde bilgi ve iletişim teknolojileri
ve bilgi erişim olanakları ile olan ilişkilerinin zayıflığı da etkili olmaktadır. Toplumda bu konuda
farkındalık yaratmak için zihinsel engelli bireylerin bilgi merkezlerinden yararlanmalarını sağlamak
büyük önem taşımaktadır. Kendi bilgi gereksinimini karşılayabilmesi engelli birey için kişisel ve
toplumsal yaşamda ciddi kazanımlar anlamına gelmektedir. Engellilerin kendilerine yeterli duruma
getirilmeleri ve toplumsal yaşama katılabilmelerinde bu konudaki eğitmenlerin büyük rolü
bulunmaktadır.
Bu çalışmada, İstanbul’da bulunan Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) içerisinde yer alan
Metin Sabancı Okulları’nda bir zihinsel engel türü olarak bilinen Serebral Palsi rahatsızlığı bulunan
bireyler için hizmet veren Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı Okulları Yüksel
Pulat Bilgi Merkezi okul eğitmenlerinin yaklaşımları çerçevesinde değerlendirilecektir. Bu kapsamda
öncellikle engellilik, zihinsel engellilik ve Serebral Palsi kavramları açıklanacaktır. Daha sonra
Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı Okulları Yüksel Pulat Bilgi Merkezi ve
hizmetleri tanıtılacaktır. Araştırma çerçevesinde söz konusu okulda görev yapan 40 eğitmenden 33
eğitmene anket uygulanmıştır. 2015 yılı Mayıs ayında gerçekleştirilen çalışmada 4-12 yaş arası
Serebral Palsi’li çocuklara eğitim veren eğitmenler seçilmiştir. Anket ile eğitmenlerin kendilerinin ve
zihinsel engellilerin Bilgi Merkezini kullanım durumları ile eğitmenlerin bu merkeze ilişkin fikirleri
ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Anket sonuçları SPSS (Statistical Package of Social Science) istatistik
programı ile değerlendirilmiştir.
Çalışmada elde edilen sonuçlara göre, Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı
Okulları’ndaki eğitmenlerin çoğunluğu (%60) Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’ni kullanmazken, onlara
4
göre, bu okulda eğitim gören engelli çocukların büyük bölümü (%81) Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’ni
kullanmayı istemektedirler. Yine öğretmenler Bilgi Merkezi’ni daha çok “kendilerini geliştirmek ve
gereksinim duydukları bilgiye erişmek” için kullanmaktadırlar. Öğretmenler, Bilgi Merkezi’nin
yapısal unsurlar ve hizmetler açısından işlevlerini yerine getirmede yetersiz kaldığını düşünmektedir.
Çalışma sonunda Bilgi Merkezi’nin yapısal unsurlar ve hizmetler açısından geliştirilmesi önerilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Zihinsel Engelliler, Serebral Palsi, Engellilere Yönelik Bilgi Hizmetleri, Türkiye
Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı Okulları Yüksel Pulat Bilgi Merkezi -İstanbul,
Abstract
It is known that people with disabilities can not be underestimated in any country by means of
their population. Weakness about the use of information technologies also effects mentally disabled
people’s daily life and their education as well as having negative influences on almost every aspect of
their life. It is important to ensure that the use of information centers by mentally disable people in
order to create awareness in th society. Meeting their own information needs means significant gains
in their individual and social lifes by them. Instructors have a major role for bringing people with
disabilities to self-sufficient situation and supporting them to participate in social life.
Turkish Spastic Disabilities Foundation (Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı) (TSÇV) Metin
Sabancı Schools Yüksel Pulat Information Centre that provide services for individuals with Cerebral
Palsy disorder, is known as the type of mental disability in Metin Sabancı Schools in Turkish Spastic
Children Foundation (TSÇV) in İstanbul will be evaluated in terms of instructors’ approaches in this
study. In this context, disability, mental disabilities and Cerebral Palsy will be conceptually explained.
Next, Turkish Spastic Children Foundation (TSÇV) Metin Sabancı Schools Yüksel Pulat Information
Centre and its services will be described. In the research phase of the study, a questionnaire was
delivered 33 instructors of 40 instructors within the scope of the study. Instructors training 4-12 aged
children who have Cerebral Palsy disorders was chosen in the research carried out May 2015.
Instructors’ opinions and perceptions and their information center usage behaviors are analysed with
the questionnaire. Results obtained from the quesitonnaire were anaylsed via SPSS (Statistical Package
of Social Science) statstical anaylsis software
According to results obtained from the study, most of the instructors (60%) in Turkish Spastic
Children Foundation (TSÇV) Metin Sabancı Schools does not use Yüksel Pulat information center
located in the school but they want to think that most of the trainees (81%) use their information
center. Moreover, instructors mostly use Yüksel Pulat information centers with the aim of accesing
required information and improve themselves. Instructors also think that Yüksel Pulat information
center is insufficient in terms of services and physical structures. It is recommended in the study that
Yüksel Pulat information center should be developed in terms of physical conditions and services.
Anahtar Sözcükler: Mental disabilities, Cerebral Palsy, Information Services for People with
Disabilities, Turkish Spastic Disabilities Foundation (TSEV) Metin Sabancı Schools Yüksel Pulat
Information Centre –İstanbul.
5
Giriş
Dünyada ve ülkemizde engelli bireylerin toplum içindeki nüfus oranları oldukça yüksektir. 2010
yılında yapılan TÜİK verilerine göre; Ulusal Özürlüler Veri Tabanına kayıtlı engellilerin % 29,2’si
zihinsel engelliler, % 25,6’sı süreğen hastalığı olan engelliler, % 8,8’i ortopedik engelliler, % 8,4’ü
görme engelliler, % 5,9’u işitme engelliler, % 3,9’u ruhsal ve duygusal engelliler, % 0,2’si dil ve
konuşma engelliler ve % 18’i birden fazla özüre sahip olanlardır. Kayıtlı engellilerin, % 58,6’sı erkek,
% 41,4’ü kadındır (Özürlülerin, 2010). Azımsanmayacak derecede zihinsel engellerin içinde yer aldığı
toplumumuz bu bireylerin yaşamlarını sürdürebilmeleri, kendi kendilerine yetebilmeleri, aile,
öğretmen vs. bireylerden en asgari düzeyde destek alarak yaşamlarını sürdürebilmeleri için diğer
toplumlarda olduğu gibi ülkemizde de gerekli çalışmalar yapılmaya devam etmektedir.
Bireyin bedensel, ruhsal ve sosyal işlevlerini yerine getirmedeki bozukluk ve bunların hareket,
algılama ve anlama yeteneğinde yarattığı eksiklik veya güçlük, onu toplumun diğer bireylerinden
farklı kılmaktadır. Bu farklılık engellilerin yaşadıkları en önemli sorunlardan biri olmakla birlikte onu
yaşadıkları toplumdan uzaklaştırmaktadır. Onların toplumdan uzaklaşmalarını engellemek, onları
toplumun birer parçası haline getirmenin unsurlarından birisi de engelli bireyleri bilgiyle
buluşturmaktır. Bireylerin bilgiye ulaşmalarındaki en önemli yolsa hiçbir ayrım gözetmeksizin her
türlü bilgi ihtiyacını karşılamakla yükümlü olan Bilgi Merkezleridir. Yaşadığımız bilgi çağında ve
bilgi toplumunda, Bilgi Merkezleri engelli bireylerin bu sürecin dışında kalmamaları için var olan
önde gelen kurumlardan biridir. “Subaşıoğlu’na (2015) göre; amaç, bireylerinin eşit koşullarda birlikte
çalışıp, yan yana yaşayarak oluşturulacak bir toplumu, bir dünyayı gerçekleştirmekse, çabaların,
özellikle engelli bireylere sunulacak sistemler, hizmetler, planlamalar bağlamında bilgilenmek,
bilinçlenmek ve duyarlılığı arttırmak yönünde de yoğunlaştırılmasıdır.” Bilgi Merkezleri algısal
anlamda güçlük ve yetersizlik yaşayan zihinsel engellilerin de bilgiye erişmelerinde önemli
kurumlardır. Zihinsel yetersizlik,öğrenme güçlüğü yaşayan Serebral Palsi’lilerin bu kurumdan en üst
düzeyde yararlanmalarını sağlamak onlar için Bilgi Merkezlerini bilgi ve iletişim teknolojilerini
gelişimine bağlı olarak düzenlemek, onların rahat hareket etmelerini sağlayabilecek mekanlar
tasarlamak ve onlar için gerekli materyal türlerini Bilgi Merkezlerinin koleksiyonuna dahil etmek
gerekmektedir.
Bu çalışmada sözü edilen sorunlar Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı
Okulları Yüksel Pulat Bilgi Merkezi kapsamında eğitmenlerin yaklaşımlarına göre bir değerlendirme
yapılarak Serebral Palsili çocukların Bilgi Merkezi’nden faydalanma unsurları ele alınacaktır.
Çalışmada uygulama örneği olarak, Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı Okulları
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nde eğitmenler üzerinde yapılmış bir araştırma yer almaktadır. Ayrıca,
engellilik, zihinsel engellilik, Serebral Palsi ve Serebral Palsililere verilebilecek bilgi hizmetleri
hakkında genel bilgi verilerek, gerçekleştirilen araştırma ve sonrasında elde edilen bulgu ve sonuçlar
sunulmaktadır
6
1. Engellilik Nedir?
Engellilik ile ilgili olarak kaynaklarda çok farklı kullanımlar söz konusu olabilmektedir. “Engelli”,
“bozukluk”, “özürlü” ve “sakat” en sık kullanılan kavramlar arasında yer almakta ve bu kavramlar
hâlâ kesin bir çizgiyle ayrılmış değillerdir.
Literatürde engellilik tanımına çok değişik şekillerde yer verilmiştir. Birleşmiş Milletler Sakat
Hakları Bildirgesi’nde, “kişisel ya da sosyal yaşantısında kendi kendisine yapması gereken işleri
(bedensel ya da sonradan olma) herhangi bir noksanlık sonucu yapamayanlar” engelliliği
tanımlanmaktadır (Öztürk, 2011, s.18).
“Engelli” kelimesi hareket yeteneği kısıtlanmış bireyi çağrıştırmakta ve bu hareket yeteneğini
kısıtlayan sebepler doğuştan, doğum sırasında ya da doğum sonrasında yaşanılan bir hastalık veya
kaza sonucunda bedensel, zihinsel, ruhsal, duyusal ve sosyal yeteneklerini kaybetmesi ile toplumsal
yaşama uyum sağlama ve günlük ihtiyaçlarını karşılamada güçlükleri olan ve korunma, bakım,
rehabilitasyon, danışmanlık ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kişi” olarak tanımlamak mümkündür
(Özürlüler ve Bazı, 2005).
Understanding… ( 2000)’ den aktaran Şubaşıoğlu (2000, s.189)’a göre “yürüyebilmek,
görebilmek, duyabilmek, öğrenebilmek olarak belirlenen temel yaşam hareketlerinde genellikle
zihinsel veya fiziksel olarak sınırlı hareket etmek zorunda olan insanlar, “engelli” olarak
tanımlanmaktadır.”
Subaşıoğlu (2008, s. 401)’ e göre ise “bireyin fiziksel ve zihinsel işlevlerindeki bozukluk ve
bunların hareket yeteneğinde, tutum ve davranışlarında yarattığı eksiklik ve güçlükler engellilik
kavramını içine almaktadır.”
Engellilik kavramı hakkında Dünya Sağlık Örgütü (WHO, 2015) “yetersizlik/noksanlık”,
“özürlülük/sakatlık” ve “engellilik/maluliyet” olarak üç değişik tanıma yer vermiş ve bunları
birbirinden ayırmıştır.
“Yetersizlik/Noksanlık (Impairment): Sağlık bakımından noksanlık / yetersizlik, psikolojik,
anatomik veya fiziksel yapı ve fonksiyonlardaki bir noksanlığı veya dengesizliği,
Engellilik/Maluliyet (Handicap): Bir sakatlık veya noksanlık nedeni ile bir kişide meydana
gelen ve o kişinin yaş, cinsiyet, sosyal ve kültürel faktörlerine bağlı olarak normal
sayılabilecek derecede faliyette bulunma yeteneğini önlemesi ve kısıtlamasını,
Özürlülük/Sakatlık (Disability): Bir noksanlık sonucu meydana gelen ve normal
sayılabilecek bir aktiviteyi normal tarzda veya normal kabul edilen sınırlar içinde
gerçekleştirmekteki kısıtlılık veya yetersizliği,
1.Hafif özürlü: Özürlülük ölçütüne göre, hafif özürlü olarak tanımlanan kişiyi,
2.Ağır özürlü: Özürlülük ölçütüne göre, ağır özürlü olarak tanımlanan kişiyi,
7
3.Bakıma muhtaç özürlü: Özürlülük sınıflandırmasına göre resmi sağlık kurulu
raporu ile ağır özürlü olduğu belgelendirilenlerden, günlük hayatın alışılmış, tekrar
eden gereklerini önemli ölçüde yerine getirememesi nedeniyle hayatını başkasının
yardımı ve bakımı olmadan devam ettiremeyecek derecede düşkün olan kişileri ifade
etmektedir (Özürlüler ve Bazı, 2005).
1.1. Engellilik Türleri Nelerdir?
Engel türleri “Görme Engelli”, “İşitme Engelli”, “Ortopedik Engelli”, “Dil ve Konuşma
Engelli”, “Zihinsel Engelli” ve “Süreğen Hastalıklı” olarak 6 gruba ayrılmaktadır.
Görme Engellilik: Görme netliğinin gerekli ve mümkün olabilen bütün düzeltmeler yapıldıktan
sonra, en geniş görme alanı çapının 20 dereceden az olduğu durumlar "körlük" olarak
tanımlanmaktadır. Görme gücündeki zayıflık ise, tüm düzeltmelerden sonra bulanık görme, uzağı
veya yakını görememe, renk körlüğü, tünel görüş gibi sorunları içermektedir.
İşitme Engellilik: Az duyabilme sorunlarından, ancak 90 desibel ve daha üstü seslerin ayırt
edilebildiği ve sağırlık olarak tanımlanan geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır.
Ortopedik Engellilik: Hareket etmeyi, cisimleri yönlendirmeyi ve fiziksel çevre ile iletişim
kurmayı engelleyen, örneğin; eklem romatizmasının, felcin, Parkinson hastalığının, sklerozun, kas
zayıflığının ya da herhangi bir organın (el, parmak vb.) bulunmamasının neden olduğu
rahatsızlıklar fiziksel engel olarak tanımlanmaktadır.
Dil ve Konuşma Engellilik: Herhangi bir nedenle konuşamama veya konuşmanın hızında,
akıcılığında, ifadesinde bozukluk olma ve ses bozukluğu olma durumudur. İşittiği halde
konuşamayan, gırtlağı alınanlar, konuşmak için alet kullananlar, kekemeler, afazi, dil-dudak-
damak-çene yapısında bozukluk olanlar bu gruba girmektedir.
Süreğen Hastalık: Kişinin çalışma kapasitesi ve fonksiyonlarının engellenmesine neden olan,
sürekli bakım ve tedavi gerektiren hastalıklardır (kan hastalıkları, kalp-damar hastalıkları,
sindirim sistemi hastalıkları, idrar yolları ve üreme organı hastalıkları, cilt ve deri hastalıkları,
kanserler, endokrin ve metabolik hastalıklar, ruhsal davranış bozuklukları, sinir sistemi
hastalıkları, HIV) .
Zihinsel Engelli: Zekâ katsayıları (IQ) 70'in altında bulunan kişiler genellikle zihinsel engelli
olarak kabul edilmektedirler. Bu engel grubuna dil kullanabilme yeteneğinden yoksun olanlar da
girmektedir. Zihin ve dil engelleri, okuma yeteneğinden yoksun olanlardan, hatırlama, problem
algılayabilme ve çözebilme ve dili kullanamayanlara kadar geniş bir yelpazede ele alınmaktadır
(Engelliler ve İnsan, 2015).
Bir diğer tanıma göre engellilik türleri 10 ayrı gruba ayrılmakta fakat çalışmamızda zihinsel
engelli türü ayrı bir başlık altında incelenecektir.
1. Bedensel (Ortopedik) Yetersizlik: Hastalıklar, kazalar ve genetik problemlere bağlı olarak
kas, iskelet ve eklemlerin işlevlerini yerine getirememesi sonucunda meydana gelen hareket
8
ile ilgili yetersizlikler nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan
bireylerdir.
2. İşitme Yetersizliği: İşitme duyarlılığının kısmen veya tamamen kaybından dolayı
konuşmayı edinmede, dili kullanma ve iletişimde yaşadığı güçlükler nedeniyle özel eğitim ve
destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir.
3. Görme Yetersizliği: Görme gücünün kısmen ya da tamamen kaybından dolayı özel eğitim
ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir.
4. Dil Ve Konuşma Güçlüğü: Dili kullanma, konuşmayı edinme ve iletişimdeki güçlük
nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir.
5. Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğu (Dehb): Yaşına ve gelişim seviyesine
uygun olmayan dikkat eksikliği, aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüsellik belirtilerini en az
iki ortamda ve altı ay süreyle gösteren, bu özellikleri yedi yaşından önce ortaya çıkan, özel
eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir.
6. Otizm (Yaygın Gelişimsel Bozukluk): Sosyal etkileşim, sözel ve sözel olmayan iletişim,
ilgi ve etkinliklerdeki sınırlılığı erken çocukluk döneminde ortaya çıkan ve bu özellikleri
nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir.
7. Duygusal Ve Davranışsal Bozukluk: Yaşına uygun olmayan sosyal ve kültürel
normlardan farklı duygusal tepki ve davranışlar göstermesi nedeniyle özel eğitim ve destek
eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir.
8. Üstün Zekalı / Yetenekli Birey: Zekâ, yaratıcılık, sanat, spor, liderlik kapasitesi veya özel
akademik alanlarda akranlarına göre yüksek düzeyde performans gösteren bireylerdir.
9. Süreğen Hastalığı Olan Birey: Sürekli ya da uzun süreli bakım ve tedavi gerektiren
hastalığı nedeniyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyacı olan bireylerdir
2. Zihinsel Yetersizlik/ Engellilik
Zihinsel işlevler bakımından ortalamanın iki standart sapma altında farklılık gösteren, buna bağlı
olarak kavramsal, sosyal ve pratik uyum becerilerinde eksiklikleri ya da sınırlılıkları olan, bu
özellikleri 18 yaşından önceki gelişim döneminde ortaya çıkan ve özel eğitim ile destek eğitim
hizmetlerine ihtiyaç duyan bireylerdir.
a) Çok Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizlik/ Engellilik: Bireyin zihinsel yetersizliği yanında başka
yetersizlikleri bulunması nedeniyle öz bakım, günlük yaşam ve temel akademik becerileri
kazanamaması nedeniyle yaşam boyu bakım ve gözetime ihtiyacı olan bireylerdir.
b) Ağır Düzeyde Zihinsel Yetersizlik/ Engellilik: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik
uyum becerilerindeki eksiklikleri nedeniyle öz bakım becerilerinin öğretimi de dahil olmak üzere
yaşam boyu süren, yaşamın her alanında tutarlı ve yoğun özel eğitim ve destek eğitim hizmetine
ihtiyacı olan bireylerdir.
9
c) Orta Düzeyde Zihinsel Yetersizlik/Engellilik: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik
uyum becerilerindeki sınırlılık nedeniyle temel akademik, günlük yaşam ve iş becerilerinin
kazanılmasında özel eğitim ile destek eğitim hizmetlerine yoğun şekilde ihtiyaç duyan bireylerdir.
d) Hafif Düzeyde Zihinsel Yetersizlik/Engellilik: Zihinsel işlevler ile kavramsal, sosyal ve pratik
uyum becerilerinde hafif düzeydeki yetersizliği nedeniyle özel eğitim ile destek eğitim
hizmetlerine sınırlı düzeyde ihtiyaç duyan bireylerdir (engelliler ve biz, 2015).
2.1. Zihinsel Engelin Nedenleri
Zihinsel engele neden olan 250’den fazla faktör bildirilmesine rağmen zihinsel engelli tanısı konan
bireylerin yalnızca %10’unun zeka geriliğinin nedeni saptanabilmekte, %90’ında neden
bilinmemektedir.
Genetik Bozukluklar: Vuran (2003)’ dan aktaran Berktaş (2007, s.17)’ a göre genler temel
kalıtım birimleridir. Canlıda bulunan hücrelerin büyüme ve gelişmeleri genler tarafından yönetilir
ve kontrol edilir. Bir gendeki bozulma Hücrede oluşan biyokimyasal süreci durdurabilir. Bu da
bazı fiziksel ve zihinsel özelliklerin değişmesine yol açabilir. Genler baskın ve çekinik olmak
üzere iki yapıdadır. Gen yapılarındaki bozukluklar çocuğun özelliklerini olumsuz etkileyecektir.
Baskın gen bozuklukları ve çekinik gen bozuklukları gibi nedenler zihinsel engelliliğe yol
açabilmektedir
Kromozom Bozuklukları: Gen ve kromozom bozuklukları, gebelik sırasında teşhis
edilebilmektedir. Önleme amacıyla ebeveynler genetik danışma ve araştırma merkezlerine
yönlendirilmelidir.
Doğum Öncesi Nedenler: Gebeliğin ilk üç ayı bebeğin sağlıklı gelişimi açısından en önemli
dönemdir. Annenin böbrek rahatsızlığı ya da seker hastalığı bebeğin sağlıklı gelişimini
engelleyebilir. Bunların dışında, gebelikte alınan ilaçlar, yüksek dozda radyasyona maruz kalma,
yetersiz beslenme, alkol alışkanlıkları, Rh faktörü uyuşmazlığı (kan uyuşmazlığı) doğum
öncesinde zihinsel engele yol açabilmektedir. Yalaz (1997)’dan aktaran Berktaş (2007, s.17)’ a
göre akraba evlilikleri, ailede MR veya annede MR risk faktörü olarak sayılabilmektedir.
Doğum Anındaki Nedenler: Vuran (2003)’ dan aktaran Berktaş (2007, s.17)’ a göre erken,
geç ve zor doğumlar ve doğum sırasında alınan enfeksiyonlar zihinsel engele yol açabilmektedir.
Doğumun uzman olmayan kişilerce gerçekleştirilmesi, doktor kontrolünde olmaması, doğum
sırasında forseps, vakum gibi yöntemlerin kullanılması bebeğin oksijensiz kalmasına yol açmakta
ve zihinsel engelliliği ortaya çıkarmaktadır.
Doğum Sonrası Nedenler: Doğduktan sonra oluşan bazı problemler de zihinsel engelliliğe yol
açmaktadır. Bu problemler arasında kafa travması, beyin tümörleri, menenjit ve ansefalit gibi
enfeksiyon hastalıkları, açlık ve yetersiz beslenme, bazı yiyeceklerdeki katkı maddeleri, kursun ve
cıva zehirlenmesi, boğmaca, suçiçeği ve kızamık gibi çocuk hastalıkları sayılabilmektedir (Vuran,
2003).
10
Çevresel Nedenler: Hafif düzeyde zihinsel engellilik gösteren çocukların % 75’inde, yoksul
çevre koşulları, yetersiz öğrenme ortamları gibi nedenlere bağlı olduğu belirtilmektedir.
Çiftçi (2001)’ dan aktaran Berktaş (2007, s.18)’ a göre Annenin veya bebeğinin geçirdiği
bulaşıcı veya ateşli hastalıklar, travmalar (düşme, çarpma vb), kromozom bozuklukları genel
olarak beyin zedelenmesine yol açan nedenlerdir. Bu nedenler sonucunda çocuk ağır/orta dereceli
zihinsel engelli (mental retarde) olabilmektedir. Diğer taraftan çocuğun zihinsel becerileri yeterli
ve yaşıtlarına uygun olsa bile yetersiz beslenme, ev ortamının uygun olmaması, uyarıcı eksikliği,
oynaması ve çevreyi keşfetmesi için çocuğa gerekli fırsatların sağlanmaması gibi durumlar
çocuğun hafif derecede zihinsel engelli olmasına yol açabilmektedir.
2.2. Zihinsel Engelli Bireylerin Aldıkları Yardımın Yoğunluk Düzeyine Göre Sınıflandırılması
Winnick, (1999)’dan aktaran Berktaş (2007, s.18)’ a göre 1992’ de AAMR daha önce yapmış
olduğu sınıflamaya işlevsellik katarak yeni bir boyut kazandırmıştır. Buna göre zihinsel engellilik,
uygulanan zeka testlerinden elde edilen zeka bölümlerine (IQ Puanlarına) göre değil de, bireyin
gereksinim duyduğu destek hizmetlerinin yoğunluğuna göre sınıflandırmaktadır.
Aralıklı Desteğe Gereksinim Duyanlar: Sürekli desteğe gereksinim duymayıp, bazı özel
durumlarda desteğe gereksinim duyarlar (Örnegin, is bulma).
Sınırlı Desteğe Gereksinim Duyanlar: Aralıklı değil de zaman içinde tutarlı ve zaman-
sınırlı destege gereksinim duyarlar (Örneğin, is eğitimi alma).
Yoğun Desteğe Gereksinim Duyanlar: Günlük yasamda farklı ortamlarda (is ya da
evde) günlük ve zaman-sınırlı olmayan desteğe gereksinim duyarlar (Örneğin, iste günlük
ve uzunsüreli destek alma).
Yaygın Desteğe Gereksinim Duyanlar: Günlük yasamın her evresinde yani farklı
ortamlarda ve yasam boyu süren, tutarlı ve yüksek yoğunlukta desteğe gereksinim
duyarlar (örneğin, kronik tıbbi duruma sahip olma).
Zihinsel yetersizlik ve engeller kendi içinde çok fazla çeşitlilik göstermektedir. En yaygın görülen
fiziksel yetersizlik ve zihinsel gerilik, görme, işitme ve konuşma bozukluklarına sebebiyet veren motor
bozukluğu olarak da bilinen tür ise Serebral Palsi’dir.
3. Serebral Palsi nedir ?
İlk kez 1862 yılında William Little tarafından tanımlanmıştır. Yaptığımız her şey beynin
kontrolü altındadır. Vücudumuzdaki her bir kas, beynin farklı bir bölgesi tarafından kontrol edilir.
Serebral palside, bu beyin bölgelerinden birinde gelişim kusuru veya tahribat vardır. Serebral,
beyinle ilgili demektir. Palsi ise kas kontrolünde yetersizliği veya kas zayıflığını anlatır. Sonuç
olarak, Serebral Palsi beynin bir bölgesindeki hasar nedeniyle ortaya çıkan kas kontrol
yetersizliğini anlatan bir terimdir. Serebral Palsi terimi, yaşamın erken döneminde ortaya çıkan ve
gelişmekte olan beyni etkileyen sorunları tanımlamak için kullanılır. Serebral Palsili çocuklarda
güçsüzlük, sertlik, yavaşlık, titreme ve denge bozukluğu gibi pek çok sorun gözlenebilir. Sorunlar
hafiften ağıra değişiklikler gösterebilir. Hafif tip Serebral Palside, çocukların bir kol veya
bacağında belli belirsiz bir acemilik vardır ve çoğu kez tanı güçlüğü yaşanır. Ağır tiplerinde ise
günlük yaşam aktiviteleri sırasında çok ciddi güçlükler yaşanır (Serçev, 2010).
11
Molnar (1999)’da ve Özcan (2000)’dan aktaran Tarakçı (2001, s.143)’ya göre Serebral Palsi
doğum öncesinde, doğum sırasında ya da doğum sonrasında herhangi bir nedenle beynin zedelenmesi
sonucu oluşan motor ve bazı durumlarda mental bozukluk olarak tanımlanır. SP kas dokusunda
bozukluk, anormal postur ve hareketlerde bozukluk olarak karşımıza çıkar. SP gelişimsel bir
bozukluktur.
Rosenbaum (2007)’ dan aktaran Eriman (2009)’a göre Serabral Palsi, gelişmekte olan beyinde
ilerleyici olmayan bir hasar sonucu gelişen ancak yaşla değişebilen aktivite limitasyonuna yol açan,
kalıcı motor işlev, duruş ve hareket gelişim bozukluğudur. Bu motor bozukluğa duysal, bilişsel,
iletişim, algılama, epilepsi, davranış bozuklukları ve ikincil kas iskelet sorunları eşlik edebilir.
3.1. Serebral Palsi Görülme Şekilleri
Spastik serebral palsi: En sık görülen tiptir. Spastisite kasların tutuk ve gergin olması
demektir. Kaslar, beynin hasarlı bölgesinden uygunsuz emirler aldıkları için olması
gerekenden daha serttir. Sağlıklı bir bireyin hareketi esnasında bir grup kas kasılırken, bu
grubun aksi yönde hareket eden diğer kaslar gevşer ve bu sayede hareketin yapılması mümkün
olur. Serebral palside ise her iki grup aynı anda kasılarak hareketin gerçekleşmesini
olanaksızlaştırır.
Atetoid serebral palsi: Atetoid (veya atetoz) kontrol edilemeyen hareketleri tanımlamak için
kullanılan bir terimdir. Bu kontrol yetersizliği, özellikle harekete başlama anında çok daha
belirgin olabilir. Çocuğun oyuncağını veya kaşığı kavramaya çalışmasıyla istek dışı hareketler
artar. Bu tipte kaslar çok zayıftır ve taşıma esnasında çocuğun pelte gibi olduğu hissedilir.
Ataksik serebral palsi: En az görülen tiptir. Ataksik (veya ataksi) sıçrayıcı tarzda hareketleri
tanımlar. Bu çocuklarda denge ile ilgili önemli sorunları vardır.
Karışık tip: Pek çok çocuk, birden çok tipe ait bulgulara birlikte sahip olabilir. Bulgular bir
çocuktan diğerine ciddi farklılıklar gösterir.
Serebral palsi tutulan vücut bölgesine göre farklı isimlerle tanımlanır;
Hemipleji (Hemiparezi): vücudun bir tarafındaki kol ve bacak etkilenmiştir.
Dipleji (Diparezi): Her iki bacak daha çok etkilenmiştir. Genellikle kol ve el fonksiyonlarında
da az etkilenme söz konusudur.
Kuadripleji (Kuadriparezi- Tetraparezi): Her iki kol ve bacakla birlikte gövde de
tutulmuştur. Yüzdeki, ağız çevresindeki ve yutkunma ile ilgili kaslarda da etkilenme olabilir.
3.2. Serebral Palsi’ye Neden Olan Faktörler
Pek çok farklı nedeni vardır. Beyindeki sorun şu nedenlerle ortaya çıkabilir:
Beyin bir nedenle normal büyüme ve gelişimini gerçekleştirememesi
Gebeliğin ilk aylarında, annenin geçirdiği kızamıkçık gibi enfeksiyonlar veya beyin gelişimini
engelleyen anormallikler
Doğum esansında, bebek yeterli oksijen alamaması
12
Doğumu takip eden günler içerisinde, bebeğin geçirdiği menenjit gibi ciddi enfeksiyonlar beyin
gelişimine engel olması
Yaşamın ilk yıllarında geçirilen kazalar kalıcı beyin hasarına yol açması (Serçev, 2010).
3.3. Dünya’da ve Türkiye’de Serebral Palsi
Dünyadaki farklı ülkelerde SP’nin görülme sıklığı ile ilgili farklı oranlar belirtilmiştir. Birçok
ülkede SP görülme sıklığının 1000 canlı doğumda ortalama 2 olduğu gösterilmiştir. Türkiye’de ise bu
oran (yapılmış en kapsamlı çalışmada) 1000 canlı doğumda 4 olarak bildirilmiştir.
Zihinsel sorunlar Serebral Palsi’li çocukların yaklaşık %30 - %50 oranında, çeşitli
derecelerde öğrenme güçlükleri de ilave edildiğinde bu oran %75’e yükselmektedir.
Kaslarında sertlik olan çocuklarda daha sık rastlanmaktadır.
%40’ında görme bozuklukları, %7’ sinde ciddi görme sorunları,
%25’inde işitme bozukluğu,
Konuşma bozukluğu ise genellikle ağzın motor bozukluklarıyla birliktedir ve olguların %25-
%50 sinde,
Serebral Palsi’ li çocukların %20’i sözel iletişim kuramayacak şekilde ciddi iletişim sorunları,
Ağızla ilgili (oral) motor sorunlar Serebral Palsi’ li çocukların %90 ‘ında görülür ve tipine
göre farklı derece ve şekillerde,
Ağız bölgesinde motor yetersizliği görülen çocukların %10’unda salya akması,
Diş sorunluları sıklıkla,
Serebral Palsi’ li olguların yaklaşık %35 inde Epilepsi (Sara) nöbeti görülmektedir.
3.4. Serebral Palsi ve Eğitim
Hallahan ve Kauffman (2003)’ den aktaran Diken (2008, s. 263)’ e göre Serebal Palsi’li çocukta
birçok sorun bir araya gelerek aile ve çocuk için yaşamı güçleştirebilir. Bilimsel ve bilinçli
yaklaşımlarla bu durumu düzeltilebilir. Uygun rehabilitasyon ve eğitim desteği ile birlikte serebral
palsili çocukların yaşamla başa çıkmalarında fırsatlar yaratılması önemlidir. Bu çocuklarda
rehabilitasyonun amacı, var olan potansiyelleri açığa çıkarmak, geliştirmek ve en yüksek derecede
bağımsızlık kazandırmak ve gelecek yaşam onları hazırlayabilmektir.
Çocuğun kendine ve topluma yeterli bir birey olarak gelecek yaşama hazırlanmasında konu ile
ilgili sağlık personelinin, eğitimcilerinin ve ailelerinin birbirini tamamlayan yaklaşımlarla hareket
etmesi gerekmektedir. Serebral Palsi’li çocukların eğitim problemleri engellilik durumlarına göre çok
yönlüdür. Sadece fiziksel yetersizliğe bağlı olarak özel eğitim ekipmanı ve prosedürüne ihtiyaç
duymazken aynı zamanda görme, işitme, iletişim, öğrenme bozuklukları, duygusal ve davranışsal
13
bozukluklar mental gerilik nedeni ile özel eğitim ekipmanı ve belli bir prosedüre ihtiyaç vardır.
Dikkatli ve devamlı eğitim çocukların bu engeli aşmalarında büyük önem taşımaktadır.
Özel eğitim, İşitme ve konuşma engelliler, zihinsel engelliler (eğitilebilir ve öğretilebilir), Serebral
Palsi’ li, otistik engelliler, görme engelliler grubuna verilen bir eğitim biçimidir. Milli Eğitim
Bakanlığı’na bağlı okullarda verilen özel eğitim, okulların ve öğretmenlerin yetersizliğine rağmen
devam etmektedir. Bu bakımdan, Milli Eğitim Bakanlığına bağlı “ Zihinsel Engelliler Eğitim
Uygulamaları ve İş Eğitim Merkezleri sayısı 85’dir. Bu okullarda 1900 civarında öğrencinin eğitim
aldığı bilinmektedir. Ne yazık ki, okulların rast gele bölgelere ve illere yapılmış olmasından dolayı,
okullardan yeteri kadar faydanılamamaktadır. Ayrıca okullardaki, eğitmen ve materyal eksiklikleri de
eğitimdeki verimliliği düşürmektedir (Öztürk, 2011, s. 11).
Günümüzde engelin nedenleri ve gösterdiği karakteristik özellikler konuyu karmaşık hale
getirmekte, çözüm yollarına sürekli olarak farklı tıbbi ve eğitimsel disiplinler eklenmektedir. Serebral
palsi gibi zihinsel gerilik ve fiziksel engele sahip olan bireylerin eğitimlerinin ve eğitilmelerinin
önemli bir parçası da bilgi merkezleridir. Değişen ve gelişen teknoloji le bireylerin bilgiye erişmede
engellerin ortadan kalması muhtemeldir. Serebral Palsi’li olgular için bilgi merkezleri bu bireylere
fayda sağlamak, gelecekte kendilerine ve topluma yetebilmek için yeni bir dünyanın kapısını
aralayabilir.
4. Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Metin Sabancı Okulları Yüksel Pulat Bilgi
Merkezi
Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) 1989 yılında kurulmuştur. Amacı, Serebral Palsi olarak
tanımlanan bu engeli, rehabilitasyon, eğitim ve öğretim çalışmaları eşliğinde aşarak, Serebral
Palsi’lilere ve ailelerine hizmet vermektir. Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) bu kapsamda
günümüze kadar 17 bin çocuk ve ailesine destek olmanın yanı sıra bu farklılıkları anlamaya ve
anlatmaya çalışmıştır. Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) Kapsamında yer alan Metin Sabancı
Okulları 4-12 yaş aralığındaki zihinsel engellilere yönelik eğitim, rehabilitasyon ve fizyoterapi
hizmetleri sunulmaktadır.
Metin Sabancı Okullarının içerisinde yer alan Yüksel Pulat Bilgi Merkezi 2014 yılında
kurulmuştur. Bilgi Merkezinden, başta TSÇV çalışanları olmak üzere aileler, öğrencilerimiz ve
Serebral Palsi alanında bilgi sahibi olmak isteyen herkes yararlanmaktadır. Yüksel Pulat Bilgi Merkezi
2.300’ ün üzerinde kaynak sağlamakta ve haftanın 3 günü (pazartesi, çarşamba, cuma) 09.00-13.00
saatleri arasında hizmet vermektedir. Katalog taraması Milas Otomasyon Sistemi üzerinden
yapılmakta ve ulusal ve uluslar arası 2 dergiye aboneliği bulunmaktadır. Bu dergiler Uluslar arası
Erken Çocuklukta Özel Eğitim Dergisi ve Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim
Dergisi’dir. Yüksel Pulat Merkezinden sorumlu olan personel ise İstanbul Üniversitesi’ nde son sınıf
öğrencisi olarak eğitimine devam etmekte olan yarı zamanlı bir çalışan bulunmaktadır.
Yöntem
Bu çalışma kapsamında Türkiye Spastitik Çocuklar (TSÇV) Metin Sabancı Okulları’nda yer alan
20-36 yaş ve üzeri toplam 40 eğitmenden 33 eğitmene Bilgi Merkezi’nden Serebral Palsi’li bireylerin
14
faydalanmaları yönündeki tutumlarına yönelik olarak anket uygulanmıştır. Örneklem, çalışmanın
yapıldığı sırada Metin Sabancı Okullarında bulunan eğitmenlerden oluşmaktadır. Anket kapsamında
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden yararlanma ile ilgili soruları yanı sıra eğitmenlerin Bilgi
Merkezi’nden beklentileri göz önünde bulundurulmuştur. Anketlerden elde edilen veriler SPSS
programında analiz edilmiştir. Ayrıca araştırma kapsamında anket çalışmasının uygulanabilirliğinin
değerlendirilmesi ve soruların eğitmenlerin düzeyine uygunluğunun belirlenmesi amacıyla araştırmada
yer alacak beş eğitmen üzerinde ön test uygulaması yapılmıştır. Bu test sonucunda soruların
eğitmenler tarafından nasıl algılandığı ve eğitmenlere sorunların nasıl yansıtılacağı konusunda
izlenimlerde bulunulmuştur.
Betimleme yöntemiyle gerçekleştirilen bu araştırmada yapılandırılmış görüşme tekniği
kullanılarak Metin Sabancı Okulları eğitmenlerinin, Serebral Palsi’lilere sunulacak ne tür bilgi
hizmetlerinin sunulacağı ve Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden hangi koşullarda yararlanabileceklerine
dair bilgi sağlanmıştır.
Bulgular ve Yorum
Bu araştırma sonucunda nitel ve nicel bulgulara erişilmiştir. Ulaşılan bulguların
değerlendirilmesinde eğitmenlerin Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’den yararlanma durumları, Serebral
Palsi’ lilerin Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden faydalanmalarında etkili olan etmenler göz önüne
alınıştır. Bu kapsamda Yüksel Pulat Bilgi Merkezi ile ilgili olarak eğitmenlerin görüşleri
değerlendirilmiştir.
Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) 20-36 yaş ve üzeri gruptaki eğitmenlerle yapılan anket
çalışmasında Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nin kullanımını özendiremeye yönelik davranışları ile ilgili
nicel bulgular elde edilmiştir.
Metin Sabancı Okulları’nda eğitim veren eğitmenlerin %48,5 i 20-30 yaş aralığında, %24,2 si 31-
35 yaş aralığında olup %27,3 ü ise 36 ve üzeri yaş grubunda yer almaktadır.Metin Sabancı
Okullarında zihinsel engellilere yönelik eğitim veren eğitmenlerin daha önce zihinsel
yetersizlik/engellilik alanında aldıkları eğitimlerin yüzdelik oranları %72,7’ dir. Bu eğitimler arasında
şunlar yer almaktadır.
Özel eğitim
Zihinsel Engelliler Eğitimi
Kaynaştırma Eğitimi
Nöroanatomi
Nörofizyoloji
Erken Çocukluk Dönemi
Öğrenme Modelleri
Davranış Modelleri
Bilişsel Psikoloji
Duyum ve Algı
Çocuk Gelişim Psikolojisi
15
Kavram Becerileri
Okuma Yazma Becerileri
Montessori Eğitim
(Tablo 1): Sınıflarda zihinsel yetersizlik gösteren çocukların Özür Grupları
Sınıflarda zihinsel yetersizlik gösteren çocukların Özür Grupları Sayı %
Otizm 21 63,6
Serebral Palsili 33 100,0
İşitme Yetersizliği 8 24,2
Görme Yetersizliği 19 57,6
Ortopedik Yetersizlik 20 60,6
Özel Öğrenme Güçlüğü 20 60,6
Dil ve Konuşma Güçlüğü 23 69,7
Üstün veya Özel Yetenek 3 9,1
Tablo 1’de eğitmenlerin sınıflarında yer alan zihinsel yetersizlik gösteren çocukların
%63,6 sı Otizim’li olduğu belirtilmiştir. Metin Sabancı Okullarında 4-12 yaş aralığındaki
zihinsel engelli çocukların %100’ ünün Serebral Palsili olması, bu okulda verilen eğitimlerin
çoğunun Serebral Palsililer üzerinde geliştirilmekte olduğunu göstermektedir. Metin Sabancı
Okulları içinde yer alan diğer engelli gruplarının yüzdelik oranları ise şu şekildedir;
İşitme Yetersizliği %24,2
Otizm %63,6
Görme Yetersizliği %57,6
Ortopedik Yetersizlik %60,6
Özel Öğrenme Güçlüğü %60,6
Dil ve Konuşma Güçlüğü %69,7
Özel ve ya Üstün Yetenek %9,1
Bu yüzdelik oranların doğrultusunda diğer gruplarda yetersizlik göstere zihinsel
engellilerin azımsanmayacak derecede olduğu ve Serebral Palsi’li olup birden fazla engeli
taşıyan çocukların da yoğun oranda yer aldığı saptanmıştır.
16
(Tablo 2): Eğitmenlerin Bilgi Merkezinden Yararlanma Sıklıkları
Eğitmenlerin Bilgi Merkezinden Yararlanma Sıklıkları Sayı %
Hiç yararlanmıyorum 20 60,6
Ayda bir kez yararlanıyorum 12 36,4
2 haftada 1 kez yararlanıyorum 1 3,0
Haftada1-2 kez ya da daha fazla 33 100
Toplam
Tablo 2’ de eğitmenlerin Bilgi Merkezi’nden yararlanma sıklıkları verilmiştir. Buna
göre eğitmenlerin 33 tanesinden 12 tanesi ayda 1 kez yararlanırken 20 tanesinin hiç
yararlanmadığı saptanmıştır. Bu durum Bilgi Merkez’den yararlanma sıklığının düşük
olduğunu göstermektedir. Genel olarak Bilgi Merkezi’nin eğitmenler tarafından yoğun olarak
kullanılmadığı göze çarpmakta ve Bilgi Merkezi’nin etkinliğini ne durumda olduğu
sorgulamamıza neden olmaktadır.
Eğitmenlerin Bilgi Merkezi’nden yararlanma nedenleri ise,%66,7 si kendini geliştirmek
%51,5 i ihtiyacı olduğunda gerekli bilgiye erişmek, %18,2 Zihinsel engelli çocukların
eğitiminde yeniliklerden haberdar olmak ve araştırmalarına kaynak sağlamak %9,1 i Zihinsel
engellilerin eğitiminde gerekli materyali sağlamak nedenleri ile bilgi merkezinden
yararlanmaktadırlar.
(Tablo 3): Bilgi Merkezinin İhtiyacı Karşılamada Yeterli Olup Olmadığı
Bilgi Merkezinin İhtiyacı Karşılamada Yeterli Olup Olmadığı Sayı %
Evet 7 21,2
Hayır 10 30,3
Kısmen 16 48,5
Toplam 33 100,0
Elde edilen verilere göre Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nin ihtiyacı karşılamada ki
yeterlilik oranı %21,2 ‘dir. Bu veriler değerlendirildiğinde Bilgi Merkezi’nin ihtiyaçları
karşılamada kısmen (%48,5) yeterli olduğu görülmektedir. Bu sonuçlara bağlı olarak Bilgi
Merkezi’nin yeterlilik durumu hakkında bazı konularda yeterli olmadığı eğitmenler tarafından
da dile getirilmiştir. Örneğin, Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nin koleksiyon bakımından
eksiklerinin olduğu, yerli yayınların literatürde çok az sayıda olmasından dolayı var olan tüm
17
kaynakların neredeyse tamamının Bilgi Merkezi’nin bünyesine dahil edilmesi gerektiğini
düşünmektedirler. Bunun yanında Bilgi Merkezi’nin yeterli düzeyde hizmet verebilmesi için
Serebral Palsi alanındaki tüm yeniliklerden haberdar olmalarına aracı olacak veri tabanlarına
erişim sağlama isteklerinde bulunmaktadırlar.
Araştırma sonucunda elde edilen önemli bulgulardan birisi de eğitmenlerin Serebral
Palsi’lilerin Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden yararlanmaları gerektiği konusundaki ortak
fikirleridir. Eğitmenlerin %81,8 i Serebral Palsi’lerin Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden
yararlanmaları konusunda olumlu fikir belirtmiş olup, ayrıca dile getirilen bu konuda oldukça
istekli oldukları gerekli ortam, materyal ve şartlar sağlandığı durumda Serebral Palsi’li
bireylerin bu Bilgi Merkezi’nden yararlanacakları gözlemlenmiştir.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nin Serebral Palsi’li çocuklara hizmet verebilmesi
açısından, bina, koleksiyon, hizmet, ve personel açısından da yetersiz olduğu saptanmıştır.
Bilgi ve iletişim teknolojileri açısından ise %39,4 oranında yeterli olmadığı görülmüştür.
Ayrıca açık uçlu sorulardan elde edilen verilere göre ise, sanal kütüphane gibi bilgi
teknolojilerinden faydalanma, görsel ve işitsel olarak çocukları destekleyen teknolojilerin
kullanımı, fiziki ortam ve koşulları, personel, materyal, al beni, ortamın çocuklara uygunluğu,
koleksiyon azlığı, materyallerin çocuklara uygunluğu, çocukların kişisel özelliklerine uygun
kitaplar olmaması, çocukların gelişimini etkileyecek materyallerin olmaması, sürekli kilitli
olmasına değinilmiştir.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden genel olarak beklentileri ise, hakkettiği değeri
alması, süreli yayınları erişim (illa mesleki alanda olması gerekmiyor) , terapistlere ne tür
kitap ve yayınlar istedikleri sorulsun, çocukların kullanımı için özel bir çalışma yapılması,
sürekli bir personelin bulunması, görsel ve işitsel açıdan çocuklara uygun hale getirmek,
amaca uygun doküman ve materyallerin olması, engelli bireylere teknolojik açıdan hitap
edebilmesi, gazete, dergi kösesi, salonda belgesel gösterimi, içecek sunumuyla çekici
kılınmasıdır.
Değerlendirme
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Eğitmenler Tarafından Kullanımı
Yapılan gözlemler sonucunda Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV)’ na bağlı olan Metin
Sabancı Okulları içerisinde yer alan Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nin yeterli, güncel ve tatmin edici
koleksiyona sahip olmaması, Bilgi Merkezini çekici kılacak fiziksel koşullardan ve açık olma
günlerinin belirli günlerle sınırlı olması eğitmenlerin Bilgi Merkezinden uzaklaşmalarında ya da
farkında olmamalarında büyük etkiye sahiptir. Bilgi Merkezi’ nin geniş bir alana yayılmış okul
içerisinde fiziksel açıdan küçük bir alanı kapması, tasarım açısından göz alıcı kılınamamış olması
Bilgi Merkezi’nin kullanım sıklığını olumsuz etkilemektedir. Eğitmenler gün içerisinde Serebral
Palsili çocuklarla ilgilenirken normal derecede bir çocukla ilgilendikleri efordan daha fazlasını sarf
18
ettikleri için, istedikleri bilgi erişmede hem aceleci, vakitleri kısıtlı hem de ortamda rahat etmek
isterler. Bazen ellerine kahvelerini alıp bu ortamda araştırmalarını gerçekleştirmek isteyebilirler, fakat
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nde alan kısıtlı olduğundan dolayı böyle bir durum imkan dahilinde
değildir. Bunun yanında Bilgi Merkezi’nden sorumlu personelin alanımızda eğitimine devam etmekte
olan bir üniversite öğrencisinin olması pek de iç açıcı değildir. Bilgi Merkez’inden sorumlu olan
personelin alanda kendini geliştirmiş, belli bir süre tecrübe edinmiş, merkezi var olan durumdan bir
adım daha öteye taşıyabilecek güçte bir personelin olması gerekmektir. Sürekli değişen ve alanımızla
ilgili yenilikleri Bilgi Merkezi’nin bünyesine dahil etmeyen personellerin bulunması da eğitmenlerin
Bilgi Merkezi’nden uzaklaşmalarında etkendir.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Aileler Tarafından Kullanımı
Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV)’ nı sıklıkla kullanmak durumunda olan bireyler
arasında aileler de yer almaktadır. Aileler, Serebral Palsili çocukları vakıfla buluşturmada, çocukların
okul dışındaki eğitimlerinde ve hayatları boyunca yanlarında olacak en büyük destekçileridir. Kimi
zaman Serebtal Palsili çocukları kabullenmek, onların dünyalarını anlayabilmek için ailelerin de
desteğe ihtiyacı olmaktadır. Desteğe ihtiyacı olan bir aile bireyine Serabral Palsi’yi anlatma ve
açıklamada güçlük yaşayabilme ihtimalleri olan eğitmenlerin, aileleri vakıf içerinde
yönlendirebilecekleri yer Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’dir. Bu açıdan yine Bilgi Merkezi’mizde görülen
eksiklikler arasında koleksiyonun azlığı ve güncel yayınlara erişim sağlananamamasıdır. Yine fiziksel
ortam ve koşulların istenilen düzeyde olmaması ailelerin de Bilgi Merkezi’nden faydalanmalarını
kısıtlanmaktadır.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Serebral Palsi’li Çocuklar Tarafından Kullanımı
Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV)’ nın destek, özel eğitim ve rehabilitasyon
hizmetlerinin verildiği Serebral Palsi’li çocuklar çok tekrarlı, daha net ve daha yavaş olsalar da bilgiye
erişmede isteklidirler. Bir Serebral Palsi’li çocuğun bilgiye erişmesi demek onun kendi ayakları
üzerinde durabileceğine inandırmak demektir. Bu kapsamda yapılan araştırmalar sonunca da
belirtildiği gibi eğitmenlerin %81,6’sı Serebral Palsi’li çocukların Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden
faydalanmaları gerektiğini öngörmüştür. Gerekli fiziksel ortam, çocuklara uygun materyal ve onlar
için ilgiye erişme de kolaylık sağlayacak bilgi ve iletişim teknolojilerindeki yenilikler
benimsendiğinde Bilgi Merkezi Serebral Palsi’li çocuklar için vazgeçilmez alan haline dönüşecektir.
Sonuç ve Öneriler
Bilgi ve iletişim teknolojilerinin günden güne değiştiği ve engellerin ortadan kalktığı
dünyamızda engelli bireylerimizin de bilgiye erişimindeki engellerin ortadan kalkması gerekmektedir.
Fiziksel ya da duyusal herhangi bir engele sahip olan bireyleri toplumun diğer bireylerinden farklı
kılan kalıplaşmış algılardan uzaklaştırmak gerekmektedir. Toplumun ayrılamaz bir parçası olan engelli
bireylerin yaşama katılmalarında ön ayak olmak ve küresel yeniliklerden faydalanmaları en düzeyde
sağlanmalıdır. Araştırmamızda bir zihinsel engelli türü olarak bilinen 4-12 yaş aralığında Serebral
Palsi’li çocukların Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) bünyesinde Metin Sabancı Okulları
19
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden faydalanma durumları ve eğitmenleri Bilgi Merkezi’nin yeterliliği
konusundaki görüşleri ele alınıp değerlendirmiştir. Ayrıca Bilgi Merkezi’nin sunduğu hizmetler ve
fiziki durumu göz önünde bulundurularak eğitmenlerin Bilgi Merkezi’nin geliştirilmesi konusundaki
fikirleri ve bilgi ve iletişim teknolojilerinin sunduğu avantajlar doğrultusunda, hem sunulan hizmetler
açısından hem de fiziksel koşullar açısından yeniden geliştirilmelidir.
Bilgi Merkezleri bir çok engelli bireyi ve Serebral Palsi’li bireyleri bilgi ile buluşturmada önde
gelen kurumlardan biri olarak görülmekte ve Serebral Palsi’liler kliğin içinde olduğu fakat daha çok
özel eğitimle desteklenen bireylerin gelecek yaşamlarına hazırlanırken bilgiye erişmelerini
sağlamaktır. Serebral Palsi’li çocukların özel eğitimle birlikte bilgiye ulaşmaları için Bilgi
Merkez’lerinin etkinliği karşılanmazsa diğer klinik yardımları da onların yaşamlarının değişmelerinde
etkili olmayacaktır. Serebral Palsi’li çocuklar, beyin olarak geriden gelen ya da beynin algılama ve
anlama kısmının çok tekrarla, çok net ifadelerle geliştirilebileceği bir grup olduğu gibi diğer
çocuklarından farklı bir nörolojik yapıya sahiptirler. Beynin hareket alanlarını geliştirebilmek için
Serebral Palsi’li çocukların ihtiyacı olan tek şey bilgidir. Daha sonrasında fizyoterapist, nöroloji ve
ortopedist ve eğitim yardımı ile kendi kendine yetebilecek duruma gelecektir. Serebral Palsi’li her
çocuk aynı düzeyde engele sahip değildir, bu çocuklar için her konu her materyal her çocuğa farklı
iletilir. Onlara ulaşabilmek için onların gelişim alanlarına hitap etmek gerekmektedir. Bir bilginin,
onlara sunacağımız bir materyalin, bilgi ve iletişim teknolojileri içeren bir bilgisayar programının ve
ya bir kitabın bu çocukların beyin gelişimine uygun olarak düzenlenmesi gerekmektedir.
Bu araştırma sonucunda, özellikle Serebral Palsi’li bireylerin, eğitmenlerin ve ailelerin
Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV) bünyesinde Metin Sabancı Okulları Yüksel Pulat Bilgi
Merkezi’nden faydalanmaları için eğitmenlerin görüşlerine yer verilmiştir. Eğitmenlerin, ailelerin ve
Serebral Palsi’li çocukların Yüksel Pulat Merkezinden faydalanmaları için gerekli düzenleme ve
iyileştirme çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Bilgi Merkezi’nin bu gruplara en düzeyde hizmet
verebilmesi için bilgi ve iletişim teknolojilerini getirdiği yenlikler çevresinde verilen hizmetlerin
yeniden gözden geçirilmesi gerektiğini ortaya koymuştur.
Araştırmada elde edilen sonuçlar doğrultusunda Türkiye Spastik Çocuklar Vakfı (TSÇV)
bünyesinde Metin Sabancı Okulları Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden yola çıkarak eğitmenlerin Bilgi
Merkezi’nden faydalanma konusundaki görüşlerine yönelik bazı önerilerde bulunmak mümkündür. Bu
öneriler aşağıda üç ayrı başlık altında maddeler halinde sıralanacaktır.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Eğitmenler Tarafından Kullanımı İçin Öneriler
Bilgi Merkezi’nde eğitmenlerin faydalanabilecekleri yerli ve yabancı kaynaklara daha çok yer
vermek. Literatürde zaten çok az durumda olan yerli kaynakların neredeyse tamamına yer
vermeye çalışmak.
Serebral Palsi alanında çalışma ve araştırma yapmak isteyen eğitmenlerin araştırmalarında
kullanmaları için en yeni ve en güncel bilgiye erişmelerini sağlayacak koleksiyon geliştirmek
ya da var olan koleksiyonun güncellemelerini yapmak.
Kaynak seçiminde sadece mesleki kaynaklar değil diğer alanlarla da ilgili kaynaklara
koleksiyonda yer vermek.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’ne kaynak alımlarında eğitmenlerin fikirlerini almak.
20
Yüksel Bilgi Merkezi’ne aylık olarak kaynak satın alma işlemi yapılıyorsa bu sürece
eğitmenleri dahil etmek ve ihtiyaçlar doğrultusunda geliştirmek.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden eğitmenlerin sıklıkla faydalanmalarını sağlamak için günlük
gazete ve süreli yayınlar bölümü oluşturulabilir.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’ni daha çekici ve albeni kılmak için fiziki koşulların yeniden
düzenlenmesi gerekmektedir. Bu düzenleme düşünülürken Serebral Palsi’li çocuklar göz
önünde bulundurulmalıdır.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi ile ilgili ortak bir düzenleme yapılarak hem ailelerin hem Serebral
Palsi’li çocukların hem de eğitmenlerin faydalanabileceği bir bilgi sistemi ağı kurulmalı ve bu
ağ üzerinden iletişim ve hizmetler sunulmalıdır. Gerekli duyuru, güncelleme ve web
hizmetleri duyurulmalıdır.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nde bulunan personelin de gerekli donanıma sahip olarak
seçilmesi gerekmektedir. Alanında uzman bir personel bulunduğu kurumu ilgi çekici hale
getirmek için çabalamaktadır. Kurumun kendi içinde zaten geniş bir alana yayılmaması ve
hitap edilen kitlenin sayıca fazla olmamasından ötürü personel eğitmen,aile ve Serebral
Palsi’liere özel ilgi ve alaka göstermelidir.Örneğin, eğitmenleri ve aileleri yeni gelen
kaynaklardan haberdar etmeli, özel günlerde ve bayramlarda kutlama mesajları atabilmelidir.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Aileler Tarafından Kullanımı İçin Öneriler
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi ailelerin gelip Serebral Palsi ile ilgili hem bilgi edinebilecekleri
hem de bu konudaki yenliklerde haberdar olabilecekleri bir ortam olarak tasarlanmadır.
Serebral Palsi’li çocukların ailelerin çocuklarını kabullenme ve onlara destek olma sürecinde
Bilgi Merkezi önemli bir unsurdur. Ailelerin çocuklarını kabullenme sürecinde onlara destek
ve olumlu örnekler içeren kaynaklara yer verilmelidir.
İhtiyaç dahilinde ailelerinde kitap ya da materyal alım sürecine dahil edilmeli bu konudaki
fikir ver görüşlerine başvurulmalıdır.
Ailelerinde içinde olduğu bir bilgi sistemi ağı kurulmalı ve bu sistem üzeriden gerekli duyuru,
bilgilendirme ve hizmetler sunulmalıdır.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezinin Serebral Palsi’li Çocuklar Tarafından Kullanımı İçin
Öneriler
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi Serebral Palsi’li çocuklar için uygun fiziksel koşullara sahip
değildir. Bu kapsamda öncelikle Serebral Palsili’lerin kullanımına sunulacak bir Bilgi
Merkezi’nin fiziki açıdan taşıması gereken özellikler aşağıda sıralanacaktır.
1. Öncelikle çok dar bir alanda hizmet veren Yüksel Pulat Bilgi Merkezi
gerekli bütçe dahilinde daha geniş bir alana taşınmalıdır. Çünkü Bilgi
Merkezi’ne tekerlekli sandalyeyle gelen bir Serebral Palsi’li çocuğun
hareket alanının oldukça geniş olması gerekmektedir. Şuanda Bilgi
Merkezi’nin alanı bir Serebral Palsi’li çocuğun faydalanmasını
kısıtlamaktadır.
21
2. Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nin orta bölümünde oldukça yer kaplayan
toplantı masasının kaldırılması gerekmektedir. Serebral Palsi’li
çocuğun tekerlekli sandalye ile hareket etmesine engel olmaktadır.
3. Normal bir çocuk bile renkli ve göz alıcı tasarımlardan hoşlanırken bir
Serebral Palsi’li için durum biraz daha farklıdır. Tasarım açısından
kullanılacak mobilya, koltuklar, sandalyeler bir Serebral Palsi’li
çocuğun ilgisini çekmeli, oldukça göz alıcı ve parlak renkler
seçilmelidir.
4. Yine tasarım açısından raftan bir kitap almak isteyen Serebral Palsi’li
için esnek tasarımlar seçilmedir. Örneğin raflar çok uzun olmamalı,
çocukların yetişebileceği tarzda bir raf düzenlemesi yapılmalıdır.
5. Kollarını yukarıya doğru uzatmakta güçlük yaşayan bir Serebral Palsi’li
için kitapları tutmasını sağlayacak çubuklar olmadır.
6. Yer döşemeleri düşme ve yaralanma durumlarına karşı yumuşak bir
materyalden seçilmeli ve yine onlara hem yol gösterici işaretler hem de
oldukça renkli olmasına özen gösterilmedir.
7. Fiziki açıdan ortamı süsleyecek tablo, oyuncak türü materyaller
Serebral Palsi’lilerin ilgisini çekebilecek tarzda seçilmelidir.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi’nden faydalanması Seberal Palsi’liler için özel bir
koleksiyon oluşturulmalı ve bu koleksiyon şu özelliklere sahip olmalıdır.
1. Bilgini ve her türlü bilgi kayanğının bu çocukların kullanımına
sunulması Serebral Palsi’li çocuklar için ayrı materyallerden oluşan bir
koleksiyon olmalıdır.
2. Her Serebral Palsi’li çocuğun algı ve anlama düzeyi olmadığından her
Serebral Palsi’liye ayn materyal sunulamaz, bu kapsamda hepsinin
yararlanabileceği ortak materyaller geliştirilmelidir.
3. Yine Serebral Palsi’li çocuklar için oluşturulan materyaller albenili ve
ilgi çekici olmalıdır. Kullanılan renkler, kitapların boyutları bir
Serebral Palsi’nin yararlanabileceği şekilde tasarlanmalıdır.
Gelişen bilgi ve iletişim teknolojilerine bağlı olarak Serebral Palsi’lilerin kullanımına
yönelik çeşitli uygulamalar geliştirilmelidir. Örneğin, İpad üzerinden farklı
uygulamalar geliştirilebilir ve çocukların kullanımına sunulabilir.
Yüksel Pulat Bilgi Merkezi bu öneriler doğrultusunda gerekli düzenlemeler yapıldığı
taktirde gerek eğitmenler, aileler ve gerekse Serebral Palsi’li çocuklar için daha iyi hizmet
verebilecek duruma gelecektir. Bilgi Merkez’leri istenilen düzeyde gelişme gösterdikleri
taktirde, toplumun görünen yüzü olmakla beraber hiçbir ayrım gözetmeksizin ve engel
22
tanımdan bireyleri bilgiye eriştirmede önde gelen kurumlar olma yolunda bir adım daha
atmış olacaklardır.
23
KAYNAKÇA
Berktaş, N. (2007). Eğitilebilir zihinsel engelliler, özel sınıflar ve kaynaştırma eğitimi gören öğrencilerde fiziksel
uygunluğun değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Çiftçi, C., 12-16 Yas Eğitilebilir Düzeyde Zihinsel Engelli Çocuklarda Beden Eğitimi ve Spor Derslerinin Bazı
Motorik Özelliklere Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya,
Türkiye (2001).
Diken, İ. H. (2008). Özel eğitime gereksinim olan öğrenciler ve özel eğitim. Ankara: Pegem Akademi.
Engelliler ve biz. (2000). 31 Mart 2015 tarihinde http://www.engelliler.biz/ adresinden erişildi.
Engelliler ve İnsan–Bilgisayar Etkileşimi. (2015). 31 Mart 2015 tarihinde
https://scholar.google.com.tr/scholar?q=Engelliler+ve+%C4%B0nsan%E2%80%93Bilgisayar+Etkile%C5%
9Fimi&hl=tr&as_sdt=0&as_vis=1&oi=scholart&sa=X&ei=RuYaVcbGPM_TaI_RgoAK&ved=0CBkQgQM
wAA adresinden erişildi
Eriman, E. Ö. Göztepe Eğitim Ve Araştırma Hastanesi Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon Kliniği, Tıpta Uzmanlık
Tezi, İstanbul (2009).
Hallahan DP and Kauffman Jm. (2003). Learners with Pyhsical Disabilities. Exceptional Learners: Introduction
to special education. (9th ed.) New York. Pearson.
Molnar GE, Alexander MA. Pediatric Rehabilitation. Philadelphia: Hanley & Belfus Inc, 1999: 193-213.
Özcan O, Arpacıoğlu O, Turan B. (2000). Nororehabilitasyon. İstanbul: Güneş ve Nobel Tıp Kitabevleri,: 137-
148.
Öztürk, M. (2011). Türkiye’de engelli gerçeği. İstanbul: MÜSİAD.
Özürlüler ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde değişiklik yapılması hakkında kanun. (2005).
Resmi Gazete, 07.07.2005, sayı, 25868.
Özürlülerin Sorun, (2010). 31 Mayıs 2015 tarihinde http://www.tuik.gov.tr/HbPrint.do?id=6370 adresinden
erişildi.
Rosenbaum P, Paneth N, Leviton A, (2007). A Report: The Definition And Classification Of Cerebral Palsi.
Dev Med Child Neurol,49, 109: 8–14.
Serçev, (2010). 25 Mart 2015 tarihinde http://www.sercev.org.tr/ adresinden erişildi.
Subaşıoğlu, F. (2000). Engellilerin internet’e erişimi üzerine. Türk Kütüphaneciliği, 14(2), 188-204.
Subaşıoğlu, F. (2008). Üniversitelerin Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümleri’ nin “engellilik farkıdalığı” üzerine bir
araştırma. Bilgi Dünyası, 9 (2), 399-340.
24
Tarakçı, E. Ve Tütüncüoğlu. (2011). Ergen serebral paralizili olgularda yaşam kalitesi sonuçları. Çocuk Sağlığı
ve Hastalıkları Dergisi, 54, 142-147.
Understanding disabilities, (2000). 25 Mart 2015 tarihinde
http://www.microsoft.com/enable/microsoft/understand.htm adresinden erişildi.
Vuran, S., Özel Egitim, Anadolu Üniversitesi Web Ofset, Eskisehir, 45-51, 2003. Winnick, J.P., Short, F.X., The
Brockport Physical Fitness Test Manual, Human Kinetics, USA, 9-125, 1999.
World Health Organization-WHO. (2015). 31 Mart tarihinde http://www.who.int/en/ adresinden erişildi.
Yalaz, K., Hacettepe Üniversitesi Çocuk Nörolojisi Bölümü ve Çocuk Nörolojisi Derneği Mezuniyet Sonrası
XIII-Süreli Eğitim Semineri, Ankara, 9 Mayıs 1997.
25
EK-1
Zihinsel Engelliler ve Bilgi Hizmetleri Anketi
Değerli Eğitmenler;
Bu anket Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü son sınıf Araştırma Raporu dersi
için hazırlanmıştır. Elde edilen sonuçlar hazırlanacak raporda yayınlanacaktır. Bu nedenle sorulara
vereceğiniz yanıtlar bu araştırma için büyük önem taşımaktadır. Anket formuna adınızı yazmanız
gerekli değildir. Sorularda en güzel seçeneği değil size en uygun seçeneği işaretlemeniz çalışmanın
bilimselliği ve güvenirliliği açısından çok önemlidir. Böyle davranacağınızdan emin olarak bu anketi
doldurma konusunda yardımcı olduğunuz için size çok teşekkür ederiz.
N. Sümeyra Ulucan
H.Ü. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü
4. Sınıf Öğrencisi
SORULAR
1. Yaşınız: …
2. Cinsiyetiniz?
1 ( ) E 2 ( ) K
3. Mezun olduğunuz Üniversite ve Program nedir?
………………………………………………………………………………………………….
4. Öğrenimiz sırasında zihinsel yetersizlik gösteren çocukların eğitimine yönelik eğitim aldınız
mı?
1 ( ) Evet 2 ( ) Hayır
5. Eğer aldıysanız neler olduğunu belirtir misiniz ?
………………………………………………………………………………………………….
6. Sınıfınızda zihinsel yetersizlik gösteren çocukların hangi özür gurubuna da dahil olduklarını
belirtir misiniz? (Birden fazla işaretleme yapılabilir.)
1 ( ) Otizm 5 ( ) Ortopedik Yetersizlik
2 ( ) Serebral Palsili 6 ( ) Özel Öğrenme Güçlüğü
3 ( ) İşitme Yetersizliği 7 ( ) Dil ve Konuşma güçlüğü
4 ( ) Görme Yetersizliği 8 ( ) Üstün ve ya Özel Yetenek
7. Bilgi Merkezinden ne sıklıkla yararlanıyorsunuz?
1 ( ) Hiç yararlanmıyorum 3 ( ) 2 haftada 1 kez yararlanıyorum
2 ( ) Ayda 1 kez yararlanıyorum 4 ( ) Haftada 1-2 kez ya da daha fazla
8. Bir eğitimci olarak Bilgi Merkezinden hangi nedenlerle yararlanıyorsunuz? (Birden fazla
seçenek işaretleyebilirsiniz?)
1( ) Kendimi geliştirmek için
2( ) İhtiyacım olduğunda gerekli bilgiye erişmek için
3( ) Zihinsel engelli çocukların eğitiminde yeniliklerden haberdar olmak için
4( ) Araştırmalarıma kaynak sağlamak için
5( ) Zihinsel engellilerin eğitimi için gerekli materyali sağlamak için
26
6( )Diğer………………………………………………………………………………….
9. Bilgi merkezi bilgi ihtiyacınızı karşılamada yeterli midir?
1( ) Evet 2 ( ) Hayır 3 ( ) Kısmen
………………………………………………………………………………………………….
10. Zihinsel engelli (Serebral Palsili) çocuklar Bilgi Merkezlerinden yararlanmalı mıdır?
1( ) Evet 2 ( ) Hayır 3 ( ) Kısmen
…………………………………………………………………………………………………
11. Bilgi Merkezi zihinsel engelli (Serebral Palsili) çocuklara hizmet verebilmesi için bina
açısından yeterli midir? Eğer yetersiz buluyorsanız neden?
1( ) Evet 2 ( ) Hayır 3 ( ) Kısmen
…………………………………………………………………………………………………...
12. Bilgi Merkezi zihinsel engelli (Serebral Palsili) çocuklara hizmet verebilmesi için personel
açısından yeterli midir? Eğer yetersiz buluyorsanız neden?
1( ) Evet 2 ( ) Hayır 3 ( ) Kısmen
…………………………………………………………………………………………………...
13. Bilgi Merkezi zihinsel engelli (Serebral Palsili) çocuklara hizmet verebilmesi için koleksiyon
açısından yeterli midir? Eğer yetersiz buluyorsanız neden?
1( ) Evet 2 ( ) Hayır 3 ( ) Kısmen
…………………………………………………………………………………………………..
14. Bilgi Merkezi zihinsel engelli (Serebral Palsili) çocuklara hizmet verebilmesi için bütçe
açısından yeterli midir? Eğer yetersiz buluyorsanız neden?
1( ) Evet 2 ( ) Hayır 3 ( ) Kısmen
…………………………………………………………………………………………………...
15. Bilgi Merkezi zihinsel engelli (Serebral palsili) çocuklara hizmet verebilmesi için hizmet
Kalitesi açısından yeterli midir? Eğer yetersiz buluyorsanız neden?
1 ( ) Evet 2 ( ) Hayır 3 ( ) Kısmen
…………………………………………………………………………………………………...
16. Bilgi Merkezinin işlem ve hizmetlerinde kullanılan teknoloji (teknolojik bilimler) yeterli
midir?
1 ( ) Evet 2 ( ) Hayır 3 ( ) Kısmen
…………………………………………………………………………………………………...
17. Bilgi Merkezinde gördüğünüz eksiklikler nelerdir?
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………….
27
18. Bilgi Merkezinden genel olarak beklentileriniz nelerdir?
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………....
Teşekkürler
