The History of Economic Thought

L-1

ЭДИЙН ЗАСГИЙН ФИЛОСОФИЙН ҮҮСЭЛ, СУДЛАХ ЗҮЙЛ

1.1 Эдийн засгийн философийн үүсэл, судлах зүйл

1.2 Эдийн засгийн философийн мэдлэг, түүний онцлог, статус

1.3 Эдийн засгийн философи ба хүний тухай асуудал

• Ш/У-ны мэдлэгийн системд эдийн засгийн философийн эзлэх байр суурь,

• Дэлхийн шилдэг эдийн засгийн төлөөлөгчдийн үзэл баримтлалтай танилцах

• Эдийн засгийн онолын сэтгэлгээнд философийн үүднээс анализ хийх

• Нийгмийн амьдралд эдийн засгийн хүрээний гүйцэтгэх түүхэн үүрэг ролийг судлах

• Даяарчлалын үед Монголын эдийн засгийн өсөлт, хөгжил тулгамдаж буй асуудлуудыг задлан шинжлэх

Хичээлийн зорилгоХичээлийн зорилго

Хичээлийн дүгнэх журам:

• Багшаас авах 70 оноо:

– Ирц, идэвхи-20 оноо /багт хуваагдаж хичээл дээр илтгэл хэлэлцүүлнэ/

– Сорил I, II – 30 оноо

– Бие даалт – 20 оноо /оюутан тус бүр 2 эссэ бичнэ/

Анхааруулга:

– Бие даалт болон сорилуудыг заасан хугацаанд хураалгах ба хожимдсон болон хугацаа хэтэрсэн тохиолдолд нөхөж авахгүй.

– Шалтгаангүй хичээл тасалсан тохиолдолд оноог тасалсан тоогоор хувилна.

– 5-6 оюутан баг болж хуваагдах бөгөөд багшийн өгсөн сэдвийн хүрээнд ppt бэлтгэн илтгэл хэлэлцүүлнэ.

ндсэн сурах бичиг:Ү

1. Амарти Син. орч А. Энхбаатар “Development as freedom” 2014

2. Фердинанд Хаек “Боолчлогдох замд” УБ. 2008

3. Марк Скаузэн “Эдийн засгийн ухаан эд гэчлэгдсэн замнал”ү УБ. 2003

4. Эрнандо Де Сато “Капиталын нууц” УБ. 2009

5. Джон Перкинс “Эдийн засгийн алуурчны наминчлал” УБ. 2009

6. Л. Нямцэрэн “Шинэ ирэний сорилт: Сонголын гадаад хамтын ажиллагааны нэн тулгамдсан асуудлууд” УБ. 2013

Нэмэлт:

1. Мильтон Фридман, Роуз Фридман “Хувь заяагаа сонгох нь” УБ. 2005

2. Г. Энгдель “С йрлийн р д”ү ү үү УБ. 2009

3. К. Р. Поппер “Нээлттэй нийгэм т ний дайснууд” үү УБ. 2005

4. Ю Жун Гынь ү “Х гжинг й орон болохын нууц”ө ү УБ. 2013

5. Уолтер Айзаксон “Стив Жовс б рэн цадиг”ү УБ. 2013

6. Б. Батчулуун “Эрх ч л ний дайсан” ө өө УБ. 2010

7. Э. Тоффлер “Эрх мэдлийн огцом хувирлууд” УБ. 2007

8. Жэред Даймонд “С йрэл: м х ж с йрэх, мандан бадрахаа нийгэм ү ө ө үхэрхэн сонгодог тухай” УБ. 2008

9. Фрэнсис Фукуяма “Т хийн т гсг л ба с лчийн х н”үү ө ө үү ү УБ. 2006

1.1 ЭДИЙН ЗАСГИЙН ФИЛОСОФИЙН СУДЛАХ ЗҮЙЛ, ҮҮСЭЛ ХӨГЖИЛ

•Философи гэж юу вэ?

•Эдийн засгийн философийн судлах зүйл

•Эдийн засгийн философийн үүсэл

Эдийн засгийн философийн сэл, х гжилүү ө

• МТ Ө V-IV зууны сэтгэгчид:

• Ксенофонт (МТ 430-354 он), Ө

• Платон (МТ 428-347 он), Ө

• Аристотел (МТ 384-322 он) Ө

нарын зохиол б тээл д эртний Грекийн эдийн засгийн ү үүсургаалын т хэнд хамгийн том байр суурь эзэлдэг. үү

Хүн төрөлхтний эдийн засгийн сэтгэлгээний суурь Эртний Грек

Ксенофонт (МТ 430-354 он)Ө

Сократын шавь

• Айл гэрийн аж ахуйн судлах з йл нь аж ахуйг х тл н явуулах ү ө өба баяжуулах арга ухаан м н өгэж тодорхойлжээ.

• Аж ахуйн йл ажиллагааны гол үзорилго:

• ашиг тус б хий эд юмсыгү йлдвэрлэх явдал гэж зсэнү ү .

• Гар урлалын йлдвэрлэлийг үКсенофонт, тэдний з вх н ө өбоолчуудад ашигтай ажил эрхлэлт гэж зээд г йсгэжээ. ү ү ү

Афинд т рс нө ө -боол эзэмшигч баян язгууртны удам угсаа

• рийн улс т рийн Өө өзлээрээ язгууртан ү

Спартын талд ордог ба Афины ардчиллын эсрэг зогсогч

“Орон гэрийн байгуулал” б тээлү

Ксенофонтын эдийн засгийн зэл санаа нь боол ү

эзэмшлийн аж ахуйг жолоодох

Ксенофонт (МТ 430-354 он)Ө

• Хөдөлмөрийн хуваарийн тухай асуудалд үлэмж анхааралсан хүн бол Ксенофонт

• Аж ахуйн үйл ажиллагаа явуулдаг, боол эзэмшигчдэд зориулан олон тооны зөвлөгөөг энэ бүтээлдээ оруулсан байна.

• Хөдөлмөрийн хуваарийг, хэрэглэгчдийн өртөг үйлдвэрлэлтийг нэмэгдүүлэх чухал нөхцөл гэж үзэж байв.

• Түүний үзэл нь мануфактурын хөдөлмөрийн хуваарийн

зарчимд дөхөж очсон.

Платон/МЭӨ427-347/

• Бүтээл “Улс төрийн бодлого хийгээд улс төр”

• Төр улсыг, өөрийнхөө төрөлх чанараар бий болсон, хүмүүсийн бүлэг

• Төрийн эдийн засгийн үндэс: – Боолчуудыг мөлжих явдалд

тулгуурласан уламжлалт (хуучин) аж ахуй

• Улс (хот) нь баян ба ядуу гэсэн хоёр хэсэгт хуваагдахын зайлшгүй болохыг анх ухааран тодорхойлсон байна.

Àðèñòîòåëü /Ìݪ 345 - 302/

• “ ¿í áîë óëñ òºðèéí Хàìüòàí”

• ºðèéí òóõàé àñóóäàë Т эдийн засгийн

àñóóäàëòàé øóóä äàâõöàõ áàéäàëòàéãààð

.гэж үзсэн

Ò.Ãîááñ: /1608- 1692/

• Òºðèéí ¿¿ðãèéã ºíäºðò òàâüñàí. • Õ¿ í á¿ ð òóéë í ýðõ ºëººíººñ ãàðâàëüòàéы ч

• Òºðèéí ¿ ¿ ñëèéí òàëààðõ ñóðãààë • Һ𠿿ññýíýýð эдийн засгийн àìüäðàëûí áóñàä ñàëáàðóóä áèé áîëñîí

• “Ëåâèàôàí” çîõèîë áà ò¿ ¿ íèé àãóóëãà:– “Èðãýíèé íèéãýì” – “õºäºëìºð” – “ òýãø áóñ áàéäàë” ýõ ¿íäñèéã òàâüñàí ãàâúÿàòàéэдийн засгийн

• эдийн засгийн ¿éë àæèëëàãààã öàãòàé ç¿éðëýæ áàéñàí ìåõàíèê òàéëáàðëàë

• Òºðèéí ¿¿ðãèéã ºíäºðò òàâüñàí. • Õ¿ í á¿ ð òóéë í ýðõ ºëººíººñ ãàðâàëüòàéы ч

• Òºðèéí ¿ ¿ ñëèéí òàëààðõ ñóðãààë • Һ𠿿ññýíýýð эдийн засгийн àìüäðàëûí áóñàä ñàëáàðóóä áèé áîëñîí

• “Ëåâèàôàí” çîõèîë áà ò¿ ¿ íèé àãóóëãà:– “Èðãýíèé íèéãýì” – “õºäºëìºð” – “ òýãø áóñ áàéäàë” ýõ ¿íäñèéã òàâüñàí ãàâúÿàòàéэдийн засгийн

• эдийн засгийн ¿éë àæèëëàãààã öàãòàé ç¿éðëýæ áàéñàí ìåõàíèê òàéëáàðëàë

Æ.Æ.Ðóññî /1712-1778/

Æàì ¸ñíû òºëºâ áàéäëààñ òàòãàëçàí, • эдийн засгийн òýãø áóñ áàéäàë áèé áîëîõ çàì, ìºí

чàíàð, ¿¿ñëèéã òîäîðõîéëîõîä àíõààðëàà õàíäóóëñàí.

• Õóâèéí ºìч, ìºëæëºã

• “ èéãìèéí ãýðýý”-íèé îíîëН• Уäèðäëàãûí äåñïîòèв õýëáýðèéã ¿ã¿éñãýñýí.

Æàì ¸ñíû òºëºâ áàéäëààñ òàòãàëçàí, • эдийн засгийн òýãø áóñ áàéäàë áèé áîëîõ çàì, ìºí

чàíàð, ¿¿ñëèéã òîäîðõîéëîõîä àíõààðëàà õàíäóóëñàí.

• Õóâèéí ºìч, ìºëæëºã

• “ èéãìèéí ãýðýý”-íèé îíîëН• Уäèðäëàãûí äåñïîòèв õýëáýðèéã ¿ã¿éñãýñýí.

Ê.À.Ñåí-Ñèìîí - /1760-1825/

• “ ôèçèîëîãèéí” ¿ çýë Нийгмийн• íèéãìèéã åðºíõèé ò¿ ãýýìýë, áàéäëààð

îéëãîõ àðãà ç¿ é• àíãè, õóâèéí ºì , àæ ¿ éëäâýðæèëò ч• “ èéãýì áîë , ÕÀÀ-í õºãæëèéí Н аж үйлдвэр

¿ ð ä¿ íä õºãæäºã áà õºäºëìºðèéí á¿ òýýìæ , óäèðäëàãûí îíîâ òîé õýëáýð, ýäèéí çàñãèéí чïàðàçèòèçì /õºãæèë, ¿ ð ä¿ í/-ã áèé áîëãîäîã

• “ ôèçèîëîãèéí” ¿ çýë Нийгмийн• íèéãìèéã åðºíõèé ò¿ ãýýìýë, áàéäëààð

îéëãîõ àðãà ç¿ é• àíãè, õóâèéí ºì , àæ ¿ éëäâýðæèëò ч• “ èéãýì áîë , ÕÀÀ-í õºãæëèéí Н аж үйлдвэр

¿ ð ä¿ íä õºãæäºã áà õºäºëìºðèéí á¿ òýýìæ , óäèðäëàãûí îíîâ òîé õýëáýð, ýäèéí çàñãèéí чïàðàçèòèçì /õºãæèë, ¿ ð ä¿ í/-ã áèé áîëãîäîã

À.Ñìèò - /1723-1790/:

• Рикардогийн адил ñîíãîäîã óëñ òºðèéí ýäèéí çàñãèéí óõààíûã ¿íäýñëýñýí

• Õ¿ íèé ïñèõèê øèíæ àíàðóóä ýäèéí çàñãèéí ¿ ð чàøèãò íºëººëºõ òóõàé. Õºäºëìºð, õºäºëìºðèéí á¿ òýýìæ , áà õóâààðü ãýõ ìýò

• “Íèéãýì” õýìýýõ îéëãîëòын судалгааны 3 ¿å øàò:– эдийн засгийн àìüäðàëûí ÿíç á¿ðèéí òàëóóäûã ñóäàëæ áàéñàí

ýêñòåíñèâ ¿å – óëñ òºðèéí äàâõðàà, îþóí ñàíààíû á¿òöийн судалгаанаас эдийн

засгийн ñóóðü ñàëáàð áîëîõ ñîöèàëü – ýäèéí çàñàãò øèëæñýí ººðчëºëò. ª/õ íèéãýì-òºðèéí õýëáýðýýñ òºðèéí õýëáýðò øèëæñýí ¿å

– Нèéãýì æèíõýíý ìºí чàíàðûã òºëºâ áà á¿õýëëýã îðãàíèçì áîëñîí ÿâäàë áà ò¿¿íий үíäñýíä ôóíêöèîíàëü-äåòåðìèíèçì îðøèõ

• Рикардогийн адил ñîíãîäîã óëñ òºðèéí ýäèéí çàñãèéí óõààíûã ¿íäýñëýñýí

• Õ¿ íèé ïñèõèê øèíæ àíàðóóä ýäèéí çàñãèéí ¿ ð чàøèãò íºëººëºõ òóõàé. Õºäºëìºð, õºäºëìºðèéí á¿ òýýìæ , áà õóâààðü ãýõ ìýò

• “Íèéãýì” õýìýýõ îéëãîëòын судалгааны 3 ¿å øàò:– эдийн засгийн àìüäðàëûí ÿíç á¿ðèéí òàëóóäûã ñóäàëæ áàéñàí

ýêñòåíñèâ ¿å – óëñ òºðèéí äàâõðàà, îþóí ñàíààíû á¿òöийн судалгаанаас эдийн

засгийн ñóóðü ñàëáàð áîëîõ ñîöèàëü – ýäèéí çàñàãò øèëæñýí ººðчëºëò. ª/õ íèéãýì-òºðèéí õýëáýðýýñ òºðèéí õýëáýðò øèëæñýí ¿å

– Нèéãýì æèíõýíý ìºí чàíàðûã òºëºâ áà á¿õýëëýã îðãàíèçì áîëñîí ÿâäàë áà ò¿¿íий үíäñýíä ôóíêöèîíàëü-äåòåðìèíèçì îðøèõ

Ã.Â.Ô.Ãåãåëü - /1770-1831/

• íèéãýìä º ¿¿õýí æèæèã àñóóäàë ãýæ áàéõã¿éч• õºäºëìºð, õóâèéí ºìч, çàí ñóðòàõóóí, ãýð á¿ë, èðãýíèé íèéãýì,

àðä ò¿ìýí, íèéòëýã, òºðèéí áàéãóóëëûí õýëáýð , эдийн засгийн óäèðäëàãûí ñèñòåì, ìîíàðõè, эдийн засгийн áà õóâèéí óõàìñàð, îþóí ñàíààíû åðòºíö...үйл ÿâö, áîäèò áèå õ¿í, òýäãээðèéí íèéãýìòýé õîëáîãäîõ áàéäàë.

• ôèëîñîôèéã ¿íäýñЭдийн засгийн• Óëñ òºðèéí èíñòèòóóäûí íèéãýìä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýãò àíàëèç

õèéñýí • Ò¿¿õèéí ¿íäýñ íü õ¿íèé ýðõ чºëººíèé òóõàé ¿çýë ñàíàà,

ò¿¿íèé õýðýãæèëò• Öààøèä ò¿¿íèé ¿çýë ñàíàà äèàëåêòèê áîëîí ìàðêñèñò

õýëáýðýýð õºãæñºí.

• íèéãýìä º ¿¿õýí æèæèã àñóóäàë ãýæ áàéõã¿éч• õºäºëìºð, õóâèéí ºìч, çàí ñóðòàõóóí, ãýð á¿ë, èðãýíèé íèéãýì,

àðä ò¿ìýí, íèéòëýã, òºðèéí áàéãóóëëûí õýëáýð , эдийн засгийн óäèðäëàãûí ñèñòåì, ìîíàðõè, эдийн засгийн áà õóâèéí óõàìñàð, îþóí ñàíààíû åðòºíö...үйл ÿâö, áîäèò áèå õ¿í, òýäãээðèéí íèéãýìòýé õîëáîãäîõ áàéäàë.

• ôèëîñîôèéã ¿íäýñЭдийн засгийн• Óëñ òºðèéí èíñòèòóóäûí íèéãýìä ã¿éöýòãýõ ¿¿ðýãò àíàëèç

õèéñýí • Ò¿¿õèéí ¿íäýñ íü õ¿íèé ýðõ чºëººíèé òóõàé ¿çýë ñàíàà,

ò¿¿íèé õýðýãæèëò• Öààøèä ò¿¿íèé ¿çýë ñàíàà äèàëåêòèê áîëîí ìàðêñèñò

õýëáýðýýð õºãæñºí.

1.2. ôèëîñîôèéí Эдийн засгийнìýäëýã, ò íèé îíöëîãүү

Social system

Вiosystem

Technical system

Human

ôèëîñîôèéí ìýäëýãЭдийн засгийн

ÐÃ Í ÓÒÃÀÀÐÀÀ: Ө Ө• “Эдийн засгийн

àìüäðàëûí ãîë ãîë õ¿ðýý, ò¿¿õèéí áîëîí îðчèí ¿åèéí эдийн засгийн ¿éë ÿâöûã îíöëîí àâч ¿çäýã ôèëîñîôè ñóðãààë á¿ðèéã õàìàðñàí ìýäëýãèéí ñàëáàðын íýð”

ÐÃ Í ÓÒÃÀÀÐÀÀ: Ө Ө• “Эдийн засгийн

àìüäðàëûí ãîë ãîë õ¿ðýý, ò¿¿õèéí áîëîí îðчèí ¿åèéí эдийн засгийн ¿éë ÿâöûã îíöëîí àâч ¿çäýã ôèëîñîôè ñóðãààë á¿ðèéã õàìàðñàí ìýäëýãèéí ñàëáàðын íýð”

ÂÖÓÓ ÓÒÃÀÀÐÀÀ: Я õ¿ ðýýã àâ Эдийн засгийн ч

¿ çäýã ôèëîñîôèéí ñàëáàðûí íýð. ¯¿íýýñ ãàäíà эдийн засгийн ôèëîñîôèéã óëñ òºðèéí õàðèëöààòàé îéð áàéäëààð àâч ¿çýõ, òýð ч á¿¿ õýë àäèëòãàõ õàíäëàãà àíãëîчñàêñîíû óëàìæëàä õ¿чòýé áàéäàã. Ò¿¿íäýý àíàðõèçì, àâòîðèòàðèçì, ðàñèçì, àíãèéí ¿çëèéã õîñëóóëäàã

Философийн салбар

• óëñ òºðèéí ôèëîñîôè • ýäèéí çàñãèéí ôèëîñîôè• ò¿¿õèéí ôèëîñîôè • эдийн засгийн õàðèëöàà• ýðõ ç¿éí ôèëîñîôè • øàøíû ôèëîñîôè • ñî¸ëûí ôèëîñîôè • òåõíîëоãèéí ôèëîñîôè • îþóí ñàíààíû ôèëîñîôè õ¿ðýýíèé àñóóäàë, òýäãýýðèéí

òîãòîëöîî, óÿëäààíû àñóóäàë áàãòäàã.

• óëñ òºðèéí ôèëîñîôè • ýäèéí çàñãèéí ôèëîñîôè• ò¿¿õèéí ôèëîñîôè • эдийн засгийн õàðèëöàà• ýðõ ç¿éí ôèëîñîôè • øàøíû ôèëîñîôè • ñî¸ëûí ôèëîñîôè • òåõíîëоãèéí ôèëîñîôè • îþóí ñàíààíû ôèëîñîôè õ¿ðýýíèé àñóóäàë, òýäãýýðèéí

òîãòîëöîî, óÿëäààíû àñóóäàë áàãòäàã.

1.3 Эдийн засгийн философийн мэдлэгийн статус

• Мàðêñèñò ôèëîñоôèéí ¿åä ò¿¿íèé ãîë îéëãîëò, øèíý ¿çýë ñàíàà, êàòåãîðèóä áèé áîëæ...

• íåîïîçèòèâèñò, íàòóðàëèñò, ôåíîìåíîëîãè ôèëîñîôè áîëîí á¿òýö-¿¿ðãèéí îíîë ãýõ ìýò ñîôèîëîãèéí áîëîí ñîöèîëîãèéí ýõ ñóðâàëæóóä íºëºº ¿ç¿¿ëæ áàéñíûã ¿ã¿йñãýõ àðãàã¿é þì.

• èëîñîôèéí Фìýäëýãèéí íýãýí

àäèë ººðèéí ñóóðü áîëîí àðãà ç¿éí

øèíæýý õàäãàëæ áàéäàã îíöëîãòîé.

• èëîñîôèéí Фìýäëýãèéí

ñàëáàðóóäàà áàãòààñ í аøèíæòýé.

3. ôèëîñîôè áà Эдийн засгийнõ íèé ү тухай асуудал

• Ôèëîñîôè á¿õýí òîäîðõîé íýãýí øàëãóóð óòãààðàà õ¿íèé òóõàé ôèëîñîôè байдаг.

• ôèëîñîôè áîë õ¿ íèé ôèëîñîôè áóþó эдийн засгийнôèëîñîôèéí àíòðîïîëîãè

• Ñîôîêëûí Àíòèãîí æ¿æãèéí õýñýãò:• “Îð ëîí åðòºíöºä îëîí ÿíçûí ãàéõàìøèã áàéõ þì. ч

Ãàãöõ¿ ¿ òýð á¿ õ ãàéõàìøèãóóäûí äýýä íü õ¿ í áàéõ þì”

• Ôèëîñîôè àíõ ¿¿ññýí öàãààñàà...

» Í ÃÝÆ ÞÓ? ХҮ

• Ôèëîñîôè á¿õýí òîäîðõîé íýãýí øàëãóóð óòãààðàà õ¿íèé òóõàé ôèëîñîôè байдаг.

• ôèëîñîôè áîë õ¿ íèé ôèëîñîôè áóþó эдийн засгийнôèëîñîôèéí àíòðîïîëîãè

• Ñîôîêëûí Àíòèãîí æ¿æãèéí õýñýãò:• “Îð ëîí åðòºíöºä îëîí ÿíçûí ãàéõàìøèã áàéõ þì. ч

Ãàãöõ¿ ¿ òýð á¿ õ ãàéõàìøèãóóäûí äýýä íü õ¿ í áàéõ þì”

• Ôèëîñîôè àíõ ¿¿ññýí öàãààñàà...

» Í ÃÝÆ ÞÓ? ХҮ

“Õ¿ í áîë á¿ õíèé õýìæ¿ ¿ ð ìºí”, “Õ¿ í áîë ìàøèí ìºí”,

“Õ¿ í áîë áóðõàíëàã îðøèõóé ìºí”

• Ñîêðàò “Áè þóч ìýäýõã¿é áàéãààãàà ë ìýäýæ áàéíà”, “ªºðºº ººðèé㺺 ë òàíèí ìýä”

• Àðèñòîòåëü “Õ¿í áîë óëñ òºðèéí àìüòàí”, • Ë.Ôåéåðáàõ “Х¿í áîë áàéãàëèéí íýâòýðõèé àìüòàí”, • Ê.Ìàðêñ “Х¿í áîë эдийн засгийн àìüòàí” ...• ¿ í ãýäýã íü íýí òýðã¿ ¿ íä àìüòàí Х эдийн засгийн

ìºí ãýñýí ä¿ ãíýëò õ¿ ðíý.

• Ñîêðàò “Áè þóч ìýäýõã¿é áàéãààãàà ë ìýäýæ áàéíà”, “ªºðºº ººðèé㺺 ë òàíèí ìýä”

• Àðèñòîòåëü “Õ¿í áîë óëñ òºðèéí àìüòàí”, • Ë.Ôåéåðáàõ “Х¿í áîë áàéãàëèéí íýâòýðõèé àìüòàí”, • Ê.Ìàðêñ “Х¿í áîë эдийн засгийн àìüòàí” ...• ¿ í ãýäýã íü íýí òýðã¿ ¿ íä àìüòàí Х эдийн засгийн

ìºí ãýñýí ä¿ ãíýëò õ¿ ðíý.

26

*1. Х ний х гжил ү ө*2. Х ний амьдралын чанарү*3. Х ний амьдралын орчинү

Х ний х гжил нь х ний сонголтуудыг рг ж лэх йл явц.ү ө ү ө ө үү ү