Rahatlıkta Bozulma

Hemşirelik Tanısı ve Hemşirelik Yaklaşımı

RAHATLIK DURUMU

Üç Tip-Dört BoyutFerahlama Huzur Anlam Bulma

FizikselPsikospiritüelÇevreselSosyokültürel

Rahatlık Tipleri1.Ferahlama: Belirli bir rahatlık gereksiniminin karşılanmış olma durumu2.Huzur: Sakinlik, hoşnutluk, memnuniyet, gönül rahatlığı durumu3.Anlam bulma: Problemleri, ağrıyı, acıyı aşabilen kişinin durumu

Rahatlık Boyutları1. Fiziksel: Vücut duyuları, homeostatik

mekanizmalar, immün işlevler vb. ile ilgilidir.2. Psikospiritüel: Benlik saygısı, kimlik, cinsellik gibi

kendine ilişkin farkındalık durumu, kişinin yaşamındaki anlam, kişinin var oluşu ve yüce varlıklarla ilişkisi konusundaki anlayışı ile ilişkilidir.

3. Çevresel: İnsan yaşantısının dışsal çevresi sıcaklık, ısı, renk, koku, coğrafi alan, mobilyalar vb.) ile ilgilidir.

4. Sosyokültürel: Kişiler arası aile ve sosyal ilişkilerle (finans, öğretim, sağlık personeli vb.) ilişkilidir. Ayrıca aile geleneklerini, kuraları ve dinsel uygulamaları da içerir.

1. Fiziksel Rahatlık Bedensel duyular ve fizyolojik sistemlerdeki

işleyişle ilgili rahatlık durumunu içerir. Homeostatik mekanizmalar örneğin; sıvı

elektrolit dengesi, normal kan kimyası, yeterli oksijen satürasyonu ve diğer metabolik fonksiyonlar bireyin fiziksel rahatlık durumunu etkiler.

Kolcaba bu fizyolojik göstergelerin birinde var olan anormalliğin rahatlığı etkileyeceğini ifade etmektedir.

(Karabacak, 2004; Kolcaba, 2003; Kolcaba ve Dimarco, 2005).

2. Psikospiritüel Rahatlık Psikospiritüel rahatlık mental (akılsal),

emosyonel (duygusal), spiritüel (manevi) bileşenlerden oluşmaktadır.

Masaj yapmak, ağız bakımı vermek, özel ziyaretçilere izin vermek, ziyareti kolaylaştırmak, dokunmak, kendi rahatlık stratejilerini kullanmasını cesaretlendirmek, ruhu yücelten, huzur ve psikospiritüel rahatlık gereksinimlerini sağlayan girişimler olabilir.

(Kolcaba, 2003; Kolcaba ve Dimarco, 2005).

3. Çevresel Rahatlık Çevre ve insan hemşirelik kuramlarının majör

kavramlarıdır. Çevre insan etkileşiminin bütüncül doğası hemşirelik kuramlarında yer alan ortak bir özelliktir.

Günümüzde, bireylerin fiziksel ve bilişsel fonksiyonlarını desteklemede çevrenin önemi bilinmekte ve bu işlevleri desteklemek için çevresel rahatlığın- konforun sağlanması gerektiği kabul edilmektedir.

Çevresel rahatlık aydınlık, gürültü, renk, ısı, koku, pencereden görülen manzara, mobilyalar ve fiziksel mekan gibi dışsal etkenler ve bunların birey üzerindeki etkileri ile ilgilidir (Kolcaba, 2003).

4. Sosyokültürel Rahatlık Sosyokültürel rahatlık aile ve diğer sosyal

kurumlarla etkileşimleri ve kişiler arası ilişkileri içerir.

Sosyal ve kişiler arası ilişkileri düzenleyen gelenekler, kurallar ve dinsel, yasal özellikler bu kapsamda yer alır (Kolcaba, 2003).

RAHATLIKTA ÜÇ TEMEL ÖĞE1. Güçlendirme, 2. Serbest olma/özgür olma belli zaman ve belli

durumda kendi kaderini kontrol edebilme durumu ve

3. Gerekiyorsa üretkenlik, verimlilik ve performansı güçlendirme ile ilgilidir (Kolcaba, 2003; Morse, 2000).

Rahatlıkta (Konforda) Bozulma Hemşirelik Tanısı

Tanım: Tehlikeli/rahatsız edici bir uyarana tepki olarak bir rahatsızlık duygusu yaşayan bireydeki durumdur.TANIMLAYICI KRİTERLERMAJÖR (Mevcut bulunmalıdır)Kişi bir rahatsızlığı olduğunu bildirir ya da gösterir (örn: ağrı, bulantı, kusma, kaşıntı)MİNÖR (Mevcut bulunabilir)Akut ağrıya karşı otonomik tepkilerKan basıncında artmaNabız hızında artmaSolunum hızında artmaDiaforezis (aşırı terleme)Pupillerde dilatasyonDuruma özel (sakınma) pozisyon, yüzde ağrı ifadesi, ağlama, inleme

Yazarın Notu Rahatta Bozulma tanısı: Kaşıntı, immobilite, ağızdan bir şey

verilmemesi (oral alamama) durumu gibi çeşitli rahatsızlık duygularını temsil eder. Bir bireyde bulantı ve kusma varsa hemşire rahatta bozulma ya da beslenmede dengesizlik riski tanılarının uygun olup olmadığını değerlendirmelidir.

Kısa süreli bir bulantı-kusma olayı (örn. Postoperatif olarak) en iyi şu tanıyla tanımlanabilir:

«Aneljezikler ve anestezinin etkisine sekonder bulantı ve kusmaya bağlı Bulantı»

Bulantı ve kusma durumu besin alımını bozma riski yaratıyorsa:

«Spesifik duruma (belirtiniz) sekonder, bulantı ve kusmaya bağlı Beslenmede Dengesizlik: Gereksinimden Az» tanısını kullanınız.

İlişkili FaktörlerBiyopatafizyolojikLabor süresince uterus kontraksiyonlarına bağlıLabor ve doğum sırasında perine travmasına bağlıUterus involusyonu ve göğüslerde dolgunluğa bağlıKas-İskelet BozukluklarıVisseral (organ) BozukluklarVasküler Bozukluklar

Enflamasyona bağlıBulaşıcı hastalıklara sekonder olarak halsizlik, yorgunluk ve/veya kaşıntı Kanserin etkilerine bağlıGastro-enterit, influenza, gastrik ülsere sekonder, abdominal kramp, diyare ve kusmaya bağlıBöbrek taşı ya da gastrointestinal enfeksiyonlara sekonder, enflamasyona ve sürekli devam eden kas spazmlarına bağlı

İlişkili FaktörlerTedavi ile ilişkiliAşağıdaki durumlara sekonder olarak, doku travması ve refleks şekline kas spazmları olmasına bağlı:CerrahiKazalarYanıklarTanısal testler

İntravenöz girişimler İnvazif taramalar/testler Biyopsi

Kemoterapi, anestezi ya da belirli (spesifik) yan etkilere sekonder olarak meydana gelen bulantı veya kusmaya bağlı

İlişkili Faktörler

DurumsalAteşe bağlıİmmobilite/uygun olmayan pozisyona bağlıAşırı aktiviteye bağlıBasınç noktalarının olmasına (sıkı alçı, elastik bandajlar) bağlıAllerjik tepkiye bağlıKimyasal irratasyona bağlıBağımlılık gereksiniminin karşılanmamasına bağlıBastırılmış şiddetli anksiyeteye bağlı

İlişkili FaktörlerMaturnasyonelBelirli durumlara (spesifik) sekonder, doku travmasına bağlıBebeklik: KolikBebeklik ve ilk çocukluk dönemi: Diş çıkarma, kulak ağrısıOkul çocuğu: Rekürrent (tekrarlayan) abdominal ağrı, büyüme ağrılarıAdölesan: Baş ağrıları, göğüs ağrısı, dismenore

Rahatlıkta Bozulma-Abdominal distansiyon ve gaz ağrısıBeklenen SonuçHastanın abdominal distansiyonunda ve gaz ağrısında azalma gerçekleşecek1.Abdominal şişkinlik ve ağrıda azalma sözel olarak ifade edilmesi2.Yüz hareketlerinde ve vücut pozisyonunda rahatlama3.Abdominal çevrede küçülme

Hemşirelik Girişimleri ve Belirlenen Amaçlar1. Abdominal distansiyon ve gaz ağrısının

semptomlarını ve bulgularını değerlendirin.2. Gastrointestinal sistemde gaz ve sıvı birikimini

azaltmak için önlem alın. Hastayı sık pozisyon değişimi ve hareket etmeyle ilgili izin verildiği ölçüde cesaretlendirin ve

ısrarcı olun. Hastayı sakız çiğneme, pipetle içme ve sigara içmeden kaçınması için bilgilendirin (hava

yutmayı azaltmak için) Nazogastrik, gastrik veya intestinal tüp varsa açıklığını koruyun Besin ve oral sıvı kısıtlamasını koruyun Oral alıma izin verilmişse gazlı içecek ve gaz yapan yiyeceklerden uzak durması konusunda

bilgilendirin (lahana, soğan, fasulye, vb) Dilediği zaman gaz çıkarma konusunda teşvik edin Şiddetli ağrı hissettiğinde narkotik olmayan anajezik kullanmaya teşvik edin İstem yapılmışsa gastrointestinal hareketliliği artıran uyarıcıları uygulayın (ör:

matoklopramid, bisakodil)

3. Bulgular devam ederse veya kötüye giderse hekime danışın.

Rahatlıkta Bozulma-KaşıntıBeklenen SonuçHastanın kaşıntısında rahatlama gözlenecek:1.Sözel olarak teyit2.Deride kaşıntı veya sürtme, ovalama olmayacak

Hemşirelik Girişimleri ve Belirlenen Amaçlar1. Hastanın kaşınma ifadelerini ve kaşıma/ovalama sıklığını

değerlendirin.2. Kaşıntıyı rahatlatıcı önlemler alın. Kaşınan bölgeye soğuk, nemli basınç uygulayın Kuruluğu önlemek için sıkça yumuşatıcı krem veya merhem uygulayın Banyo suyuna yumuşatıcı, mısır nişastası veya karbonat ekleyin Banyoda Ilık su ve sıvı sabunlar kullanın Banyodan sonra cildin kurulandığına emin olun Serin çevre koşulları sağlayın Oyalayıcı, dikkat dağıtıcı aktivitelere dahil olmaya teşvik edin Rahatlama tekniklerini kullandırın Kaşınan bölgede cildi uyarıcı teknikleri kullandırın (ör: masaj, basınç,titreşim,

yumuşak fırça ile okşamak) Pamuklu giysiler giymeye teşvik edin, yünlü giydirmekten kaçının İstem yapılmışsa Antihistaminikler (ör: difenhidramin, hidroksin [atarax]) ve safra

asitlerini bağlayıcı ilaç (ör: kolestiramin) uygulayın3. Kaşıntı devam ederse veya cilt soyulmaya başlamışsa hekime

veya uzman klinik hemşireye danışın.

Kaynaklar Lynda Juall Carpenito-Moyet. Çevirmen: Prof.

Dr. Firdevs Erdemir. Hemşirelik Tanıları El Kitabı. Nobel Tıp Kitabevi. Yayım tarihi: 03/2012.

http://www1.us.elsevierhealth.com/SIMON/Ulrich/Constructor/diagnoses.cfm?did=325

http://www1.us.elsevierhealth.com/SIMON/Ulrich/Constructor/diagnoses.cfm?did=8

Firdevs ERDEMİR, Ahu ÇIRLAK. Rahatlık Kavramı ve Hemşirelikte Kullanımı. DEUHYO ED 2013, 6(4 ), 224-230.